Περιβάλλον και βιώσιμη ανάπτυξη 2ο μέρος

Περιβάλλον και βιώσιμη ανάπτυξη 2ο μέρος

Μια πολιτική για να είναι οικολογική οφείλει να λαμβάνει υπόψη της κάποια βασικά κριτήρια επιλογής στόχων. Κριτήρια για την πολιτική επιλογή των στόχων που πρέπει να προκρίνονται θεωρούνται τα επόμενα. Πρώτον, η αναλογικότητα και η αναγκαιότητα της κρατικής παρέμβασης. Γίνεται δηλαδή με τρόπο τέτοιο ώστε να μην υπερβαίνει η ζημία το κέρδος που ενδεχομένως θα προκύψει από την παρέμβαση αυτή για το γενικό συμφέρον, και αν ξεκινήσει τελεί σε σχέση αναγκαιότητας με τον επιδιωκόμενο στόχο της οικονομικής ανάπτυξης; Σημαντικό είναι επίσης το κριτήριο της πρόνοιας για την μελλοντική αποφυγή επιδεινώσεων της κατάστασης στην περιβαλλοντική ισορροπία, επιλογή δηλαδή τέτοιας κατεύθυνσης που να οδηγεί σε άριστες ποιοτικά κατασκευές [1]. Το κριτήριο της μη ουσιαστικής υποβάθμισης των περιβαλλοντικών στοιχείων είναι κριτήριο που συνδέεται άμεσα με το προηγούμενο. Τελευταία, αλλά σημαντική είναι αρχή του συνδυασμού των οικονομικών και των οικολογικών σχεδίων, κριτήριο που ουσιαστικά είναι αυτό που διαπερνά όλα τα παραπάνω κριτήρια.  Για την υλοποίηση της τελευταίας αρχής - κριτηρίου σημαντικός είναι ο ρόλος δυο ειδών αμφισβητήσεων: αμφισβήτηση των ποσοτικών κριτηρίων ως καταλλήλων για την αξιολόγηση της προόδου και η πρόταξη των ποιοτικών κριτηρίων και η, συνεπαγόμενη από την πρώτη, αμφισβήτηση της παντοδυναμίας των οικονομίστικων - παραγωγίστικων δογμάτων και μοντέλων, σύμφωνα με τα οποία η μεγαλύτερη κατανάλωση συνεπάγεται μεγαλύτερη ικανοποίηση αναγκών, αύξηση της παραγωγικότητας συνεπάγεται αύξηση της κατανάλωσης. Η αμφισβήτηση μπορεί να αναδείξει και να επιβάλει την εισαγωγή των περιβαλλοντικών κριτηρίων στον επίσημο υπολογισμό του κόστους της παραγωγής, δηλαδή λήψη μέτρων για την ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων . Ο αντικειμενικός στόχος της βελτίωσης του περιβάλλοντος εξυπηρετείται αποτελεσματικότερα στο βαθμό που προσδιορίζεται κάθε φορά με βάση την πλευρά των ιδιαίτερων οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων και το στάδιο ανάπτυξης της κάθε κοινωνίας ξεχωριστά αλλά και σε διακρατική - διασυνοριακή βάση.

            Η επίλυση του προβλήματος που παίρνει διλημματική μορφή, δηλαδή από τη μια πλευρά προτεραιότητα στη βραχυπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη και μεγέθυνση και από την άλλη παράλληλη και αλληλοσυνδεόμενη μακροπρόθεσμη οικονομική και οικολογική ανάπτυξη λαμβάνει τρεις διαστάσεις που πρέπει να συνυπολογιστούν. Η αξιολογική, δηλαδή η υποκατάσταση της αρχής της κεφαλαιακής αποδοτικότητας από την αρχή της κοινωνικής χρησιμότητας (αξία ανταλλαγής από αξία χρήσης). Η πολιτική, δηλαδή η αυτονομία και αυτοδιαχείριση που συνεπάγεται ουσιαστικά και τον εξανθρωπισμό της βιομηχανικής (αλλά και όχι μόνο βιομηχανικής) επιχείρησης και τη δημιουργία μονάδων παραγωγής φιλικών προς το φυσικό, ανθρωπογενές και πολιτισμικό περιβάλλον στις οποίες οι εργαζόμενοι θα έχουν άμεση γνώση και επαφή με το τελικό προϊόν της εργασίας τους και την κατανομή του. Η τεχνική διάσταση, δηλαδή η εξάλειψη των συνθηκών εκείνων που οδηγούν στα φαινόμενα της αλλοτρίωσης και της αποξένωσης των εργαζομένων από την ίδια τους την εργασία. 

Συνεχίζεται ...

Θανάσης Τσακίρης

---

[1] Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα διαμάχης για τον τρόπο κατασκευής έργου είναι η περίπτωση της προτεινόμενης νέας περιφερειακής λεωφόρου Υμηττού. Καταγγέλθηκε από ομάδες οικολογικές και περιβαλλοντικές, από τοπικό και αθηναϊκό τύπο αλλά και επισημάνθηκε από ομάδες μελετών του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου ότι η εκκίνηση των εργασιών έγινε δίχως να προηγηθεί η έγκριση κατάλληλης περιβαλλοντικής μελέτης για τις μελλοντικές επιπτώσεις του έργου. Περισσότερα για τη διαμάχη βλ. συνέντευξη Π. Τότσικα από την πλευρά της «Πρωτοβουλίας Πολιτών για την Προστασία του Υμηττού» στο παράρτημα, την εφημερίδα «Τοπική Επι-κοινωνία» (τεύχη Σεπ. - Οκτ. 1996 και Μαρ. - Απρ. 1997).