Όλος ο πλανήτης στους δρόμους! Αλλάξτε το σύστημα – όχι το κλίμα!

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ



ΣΥΝΤΑΓΜΑ  20/9/2019

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

Όλος ο πλανήτης στους δρόμους! Αλλάξτε το σύστημα – όχι το κλίμα!



Πάνω από 4 εκατομμύρια άνθρωποι, σε 170 χώρες σε  όλον τον πλανήτη,  βγήκαν στους δρόμους στις 20 Σεπτέμβρη στην παγκόσμια μέρα δράσης ενάντια στην περιβαλλοντική καταστροφή και την κλιματική αλλαγή! Αυστραλία, Φιλιππίνες, Χονγκ Κόνγκ, Ινδονησία, Ιαπωνία, Ταϋλάνδη, Μπαγκλαντές, Ινδία, Πακιστάν, Αφγανιστάν, Τουρκία, Κύπρος, Κένυα, Ουγκάντα, Τανζανία, Ν. Αφρική, Σουηδία, Νορβηγία, Πολωνία, Γερμανία, Τσεχία, Βέλγιο, Γαλλία, Βρετανία, Ιρλανδία, Ισπανικό κράτος, Καναδάς, ΗΠΑ, Μεξικό, Βραζιλία, Βολιβία, Ανταρκτική… Ο κατάλογος των χωρών και των πόλεων στις οποίες οργανώθηκαν 5.500 περίπου κινητοποιήσεις είναι εντυπωσιακός.  Ήταν μια συγκλονιστική μέρα που επιβεβαίωσε την δύναμη και την αποφασιστικότητα των απλών ανθρώπων, ενός νέου παγκόσμιου κινήματος που διεκδικεί «αλλάξτε το σύστημα, όχι το κλίμα».

Στην Ελλάδα η μέρα ξεκίνησε με την κινητοποίηση των μαθητών το πρωί της Παρασκευής στο Σύνταγμα. Με κεντρικά συνθήματα «θέλουμε αλλαγή» και «η γη πεθαίνει, όλοι ενωμένοι» και εκατοντάδες αυτοσχέδια πλακάτ, μαθητές και μαθήτριες βάδισαν στο κέντρο της Αθήνας και κατέληξαν σε καθιστική διαμαρτυρία έξω από τη Βουλή.

Την σκυτάλη πήραν το απόγευμα εκατοντάδες διαδηλωτές και διαδηλώτριες που συγκεντρώθηκαν στο Σύνταγμα. Πλήθος κόσμου με αυτοσχέδια πλακάτ και ζωηρά συνθήματα έδιναν τον τόνο. Ήταν εκεί  με τα πανό τους: η Πρωτοβουλία ενάντια στην περιβαλλοντική καταστροφή και την κλιματική αλλαγή, περιβαλλοντικές κινήσεις για τη διάσωση των ρεμάτων, ο κοινοτικός συνδυασμός του Πειραιά Ενεργοί Πολίτες Α’ κοινότητας – Όχι λιμάνι στην Πειραϊκή, το ΠΕΡΙ.ΠΟΛ.Ο, ακτιβιστές  και ακτιβίστριες από τις μάχες για την υπεράσπιση του Ελληνικού ανάμεσα τους και ο πρώην δήμαρχος Χρήστος Κορτζίδης, για το Πεδίον του Άρεως, το Πάρκο Γουδή, την Ακαδημίας Πλάτωνος και τον Κεραμικό, μέλη του Περιβαλλοντικού Δικτύου, του Περιβαλλοντικού και Φυσιολατρικού Συλλόγου Περιστερίου, οι Φίλοι της Φύσης, κλπ. Τα σωματεία των νοσοκομείων  Άγιος Σάββας και Γεννηματάς, η Γ’ ΕΛΜΕ Αθήνας, εργαζόμενοι από τον Δήμο Αθήνας, αντιπροσωπεία από την Π.Ο. ΕΜΔΥΔΑΣ,  την ΑΡΕΝ εκπαιδευτικών κλπ. Οι φοιτητικοί σύλλογοι των Μεταλλειολόγων και της ΣΤΕΦ Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, οι μαθητές Anticapitalista και το Extinction Rebellion Youth. Δημοτικά και περιφερειακά σχήματα (Ανταρσία στις γειτονιές της Αθήνας, Ανυπόταχτη Αττική, Ανταρσία στο λιμάνι, Ανταρσία στην Κοκκινιά, Ανοιχτή Πόλη). Οργανώσεις της αριστεράς όπως  το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα και η  ΑΝΤΑΡΣΥΑ, η Συνάντηση για μια αντικαπιταλιστική διεθνιστική αριστερά, η ΣΣΠ –Μαθητική Αντεπίθεση, φεμινιστικές συλλογικότητες (Το Μωβ), η Οικολογική Συμμαχία, οι Οικολόγοι Πράσινοι, το ΜΕΡΑ25.

Η συγκέντρωση ξεκίνησε στο Σύνταγμα με μουσική και χαιρετισμούς. Από το βήμα χαιρέτισαν η Εμμανουέλα Τερζοπούλου, από το Κίνημα Υπεράσπισης των Ρεμάτων και την Πρωτοβουλία για το λιμάνι της Ραφήνας, ο Βασίλης Συλαϊδής, μέλος του ΔΣ του ΕΚΑ που είχε πάρει απόφαση στήριξης της διαδήλωσης, η Ελένη Πορτάλιου, από την Ευρεία Επιτροπή για τη διάσωση του Ελληνικού, η Δήμητρα Βήνη από την Κίνηση «Όχι λιμάνι στην Πειραϊκή», η Εύα Ντόκου, φοιτήτρια στο ΠΑΔΑ, ο Γιάννης Σηφακάκης από την συντονιστική επιτροπή της «Πρωτοβουλίας ενάντια στην περιβαλλοντική καταστροφή και την κλιματική αλλαγή» καθώς και ομάδα μαθητών και νεολαίων από το Extinction Rebellion Youth. Όλες/οι κατήγγειλαν το σύστημα του κέρδους που καταστρέφει τον πλανήτη και απαίτησαν άμεσα μέτρα για την προστασία του, εκφράζοντας την ανάγκη για κλιμάκωση των αγώνων ενάντια στις περιβαλλοντικές επιθέσεις που ετοιμάζει η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Ακολούθησε δυναμική πορεία στο κέντρο της Αθήνας, την οποία συνόδεψαν μουσικοί και ακτιβιστές με ένα άρμα που απεικόνιζε την κηδεία του καπιταλισμού. Την πορεία έκλειναν οι Quilombo με τα κρουστά τους.

Συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν επιπλέον: Στη Θεσσαλονίκη με συμμετοχή εργαζομένων, φοιτητών, αγωνιστών από το οικολογικό κίνημα, την κίνηση πολιτών Κορδελιού – Εύοσμου «Η αναπνοή είναι δικαίωμα», την ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Στο Βόλο εκατοντάδες ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα της Πρωτοβουλίας και της Επιτροπής Πολιτών Βόλου απαιτώντας να σταματήσει η καύση των σκουπιδιών από την ΑΓΕΤ. Στα Γιάννενα με συμμετοχή κόσμου από το κίνημα  κατά των εξορύξεων υδρογονανθράκων. Πικετοφορίες και εξορμήσεις πραγματοποιήθηκαν επιπλέον στα Χανιά, το Ηράκλειο, την Πάτρα και την Ξάνθη.

Με την έμπνευση της 20ης Σεπτέμβρη συνεχίζουμε!

Το οικολογικό κίνημα - 2ο μέρος (του Θανάση Τσακίρη)

Προηγούμενο   https://tsakthan.blogspot.com/2019/07/to.html

 Όταν μια κατάσταση προκαλεί δυσφορία σε ένα τμήμα ή ομάδα της κοινωνίας και αυτή η δυσφορία υποδηλώνει πως υπάρχει μια αρνητική εκτίμηση των υφιστάμενων σχέσεων ή της συλλογικής ενέργειας που παράγει, συντηρεί ή επιτείνει μια δυσάρεστη κατάσταση τότε είμαστε μπροστά σε ένα «κοινωνικό πρόβλημα». Ένα «κοινωνικό πρόβλημα» πρέπει να γίνει «ορατό» από σημαντικό αριθμό μελών της κοινωνίας και να χαρακτηριστεί «ανεπιθύμητο». Αυτό δεν σημαίνει πως όλοι το βλέπουν έτσι. Παραδείγματος χάριν, κάτοικοι μιας αστικής περιοχής με ιδιαίτερου κάλους φυσικό  περιβάλλον αντιδρούν στην ύπαρξη μεγάλων δρόμων υψηλής ταχύτητας που εξυπηρετούν στην ανακούφιση της κυκλοφορίας στην πόλη διευκολύνοντας τους οδηγούς. Ακόμα πιο έντονα προβλήματα προκύπτουν όταν υπάρχει διαμάχη γύρω από το δίπολο «οικονομική επιβίωση» ή «προστασία του περιβάλλοντος».  Έτσι μπορούμε να πούμε ότι  ένα κοινωνικό πρόβλημα μεταβάλλεται σε «πολιτικό διακύβευμα» όταν γύρω από αυτό συγκρούονται δυο ή και περισσότερες ομάδες και η σύγκρουση αναφέρεται στα ουσιαστικά ή στα διαδικαστικά ζητήματα που συνδέονται με την κατανομή πόρων ή θέσεων. Για να τεθεί όμως από την πλευρά των πολιτών ένα κοινωνικό πρόβλημα στην πολιτική ημερήσια διάταξη, δηλαδή να εγγραφεί ως θέμα της δημόσιας ατζέντας χρειάζεται κάποιοι από αυτούς να κινητοποιηθούν για την υλοποίηση του συγκεκριμένου στόχου. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να σχηματίσουν ένα «κίνημα».[1]  Επομένως από τη στιγμή που η δυσφορία αρχίζει να εντείνεται και οι άνθρωποι νοιώθουν πως η ιδέα της «απόδρασης» από την κατάσταση δυσφορίας θεωρεί εφικτή υλοποιήσιμη, το κίνημα και οι ιδέες μπορούν να γίνουν υλικές δυνάμεις.

Παρ’ όλα αυτά η διαδικασία της συγκρότησης κοινωνικού κινήματος δεν είναι γραμμική κι εύκολη.

Ένα πρόβλημα καθίσταται πολιτικό και τίθεται στην ατζέντα όταν αναγνωριστεί ως τέτοιο και υπάρχουν διαθέσιμες λύσεις. Προϋπόθεση είναι να υπάρχει το κατάλληλο πολιτικό κλίμα που δημιουργεί «παράθυρα ευκαιρίας» για τους ενδιαφερόμενους πολίτες.[2] Σημαντικοί παράγοντες στην συγκρότηση και δράση του κινήματος είναι:

-οι δομές των πολιτικών και οικονομικών ευκαιριών και απειλών,[3] και

-οι μορφές οργάνωσης που είναι διαθέσιμες (επίσημες ή/και ανεπίσημες, σταθερές ή/και ρευστές).  

   

Οι πολιτικές ευκαιρίες είναι αξιόπιστα αλλά όχι υποχρεωτικά  επίσημα, μόνιμα ή εθνικής εμβέλειας σινιάλα προς δρώντα πολιτικά ή κοινωνικά που είτε τα ενθαρρύνουν είτε τα αποθαρρύνουν από τη χρήση των εσωτερικών πόρων  για την διαμόρφωση κοινωνικών κινημάτων.[4] Η δομή πολιτικών ευκαιριών έχει τέσσερες διαστάσεις. Κατ’ αρχάς, τίθεται το θέμα του κατά πόσο ένα θεσπισμένο πολιτικό σύστημα είναι ανοικτό ή κλειστό και σε ποιο  βαθμό. Η δεύτερη διάσταση σε σχετίζεται  με τη σταθερότητα ή την αστάθεια των ευθυγραμμίσεων και στοιχίσεων των πολικών και κοινωνικών ελίτ που συνήθως υποστηρίζουν το πολίτευμα. Η τρίτη διάσταση είναι αυτή της ύπαρξη ή μη συμμάχων των ελίτ. Τέλος, η τέταρτη διάσταση είναι η θέληση και η ικανότητα του κράτους να χρησιμοποιεί μηχανισμούς καταστολής.[5] Αυτές οι ευκαιρίες είναι οι αντικειμενικοί παράγοντες που αποτελούν το πλαίσιο μπορεί να δράσει το κοινωνικό κίνημα. Είναι οι εξωτερικοί πόροι που στηρίζουν την κινηματική δράση.[6]   Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι τα κινήματα είναι αυτομάτως έτοιμα να δράσουν ή να αξιοποιήσουν την ευκαιρία ή να αντισταθούν στην απειλή κινητοποιήσουν τους εσωτερικούς πόρους τους.

 Επιπλέον, η έννοια της συλλογικής ταυτότητας χρησιμοποιήθηκε για την εξήγηση του πώς τα κοινωνικά κινήματα δημιουργούν και διατηρούν τη συνοχή τους με το πέρασμα του χρόνου. Η συλλογική ταυτότητα ορίζεται ως η «γνωστική, ηθική και συναισθηματική σύνδεση ενός ατόμου με μια ευρύτερη κοινότητα, κατηγορία, πρακτική ή ένα θεσμό».[7]Η οικολογία ως κοινωνικό κίνημα διαθέτει κοινή συλλογική ταυτότητα. Συχνά το κίνημα δρα εκτός πολιτικών θεσμών χρησιμοποιώντας την «διαμαρτυρία» ως μία από τις μορφές δράσης του και χαρακτηρίζεται από μη θεσμοθετημένα δίκτυα διάδρασης.[8] Προκαλεί ή/και απορρίπτει τις κυρίαρχες μορφές εξουσίας. Η ύπαρξη συλλογικής ταυτότητας είναι προϋπόθεση για την κοινή δράση ανθρώπων, ορίζοντας ένα βασικό πλαίσιο αλληλεγγύης. Δημιουργείται, έτσι, μια εικόνα του «εμείς και αυτοί». Ενισχύονται οι κοινές αξίες που δίνουν «νόημα» και δικαιολογούν τις ενέργειες των ακτιβιστών/τριών του οικολογικού κινήματος. Πέραν αυτών, κοινή κουλτούρα, κοινές πρακτικές και παραδόσεις διαμορφώνουν και αυτές με τη σειρά τους την ταυτότητα του οικολογικού κινήματος. Όλα αυτά τα στοιχεία μεταβάλλονται κατά τη διάρκεια του ιστορικού χρόνου. Στο διεθνές και στο τοπικό οικολογικό κίνημα παρατηρούμε συχνά τη χρήση των μη θεσμοποιημένων και μη ιεραρχικών δομών οργάνωσης και από την άλλη την υιοθέτηση από τους ανθρώπους του (ή τουλάχιστον του μεγαλύτερου μέρους τους) τρόπων ζωής που να συνάδουν με τις βασικές αρχές της οικολογίας. Βέβαια, αυτά τα στοιχεία της πολιτικής κουλτούρας δεν είναι αποκλειστικότητα του οικολογικού κινήματος καθώς παρόμοια συναντάμε στην περίπτωση του φεμινιστικού κινήματος που αμφισβήτησε την διχοτομία «δημόσιος βίος-ιδιωτικός βίος». Οι κοινές ταυτότητες των δρώντων των κοινωνικών κινημάτων είναι ετερογενείς, μη παγιωμένες και ασταθείς. Τίθενται, υπό διαπραγμάτευση και επαναβεβαίωση. Η επίτευξη του στόχου της σφυρηλάτησης της «συλλογικής ταυτότητας» είναι μεγάλο κατόρθωμα για το οικολογικό κίνημα, καθώς κάθε κοινωνικό κίνημα δεν είναι αναγκαστικά ένας ενιαίος δρων οργανισμός (παραδείγματος χάριν, η οργάνωση Earth First! που συχνά συνεργάζεται με αναρχικές ομάδες που δεν έχουν το περιβάλλον ως προτεραιότητά τους και με Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που αγωνίζονται να κάνουν τις επιχειρήσεις να γίνουν «πιο πράσινες»). Οι συγκρούσεις ρεφορμιστικών και ριζοσπαστικών τμημάτων (realos vs fundis)σχετίζεται με τις επαφές τους με εκτός κινήματος ομάδες και με τις αντιπαραθέσεις με άλλους πράσινους και οικολόγους με συνέπεια η «κοινή κουλτούρα» να μεταβάλλεται. Τέλος, οι οργανώσεις και ομάδες μπορεί να έχουν πολλαπλές ταυτότητες (π.χ. συμμετοχή οικολόγων σε αντινεοφιλελεύθερες κινητοποιήσεις).[9]

Η οικολογική αντίληψη θα μπορούσε να συμπυκνωθεί στο σλόγκαν «Δράσε Τοπικά, Σκέψου Παγκόσμια» καθώς εκφράζει τόσο την αποκεντρωμένη δράση και την παγκόσμια συναίσθηση και ευθύνη. Στο τοπικό επίπεδο υπάρχουν πολύ περισσότερες ευκαιρίες και δυνατότητες εποικοδομητικής συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και, ειδικά για το περιβάλλον, επειδή έχουν άμεση αντίληψη γι’ αυτό καθώς είναι οι πρώτοι που βιώνουν τις συνέπειες της φθοράς καταστροφής. Οι τοπικές ομάδες δεν βασανίζονται από τα προβλήματα των μεγάλης κλίμακας γραφειοκρατικών οργανώσεων που μειώνουν στο ελάχιστο το ρόλο των ατόμων. Δημιουργούν τις δικές τους ταυτότητες και έχουν την αίσθηση της κοινωνικής κοινότητας και του φυσικού κόσμου. [10]

Συνεχίζεται....

Θανάσης Τσακίρης

[1] Easton David (1967) A System Analysis of Political Life. New York, NY: Wiley. Βλ.επίσης Cobb R. & Elder C., (1972/1983) Participation in American Politics: The Dynamics of Agenda Building. Baltimore, MD: The Johns Hopkins University Press.

Dearing James W., Rogers Everett (1996) Agenda-Setting. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications

[2] Kingdom John (2010) Agendas, alternatives and public policies. New York, NY:Pearson

[3] Tilly Charles (1978) From Mobilization to Revolution. Boston, MA: Addison Wesley Publishing Company και

[4]Tarrow Sydney (1996). “States and Opportunities: The Political Structuring of Social Movements” σε McAdam, D., McCarthy, J., and M. Zald (eds.), Comparative Perspectives on Social Movements. Cambridge: Cambridge University Press σελ 41–61) και Giugni Marco (2009) “Political Opportunities: From Tilly to Tilly”. Swiss Political Science Review

Volume 15, Issue 2, Summer, σελ. 361–367, http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/j.1662-6370.2009.tb00136.x/pdf

[5] McAdam D. (1996) “Conceptual Origins, Current Problems, Future Directions.”

σε Doug McAdam, D., McCarthy, J. and M. Zald (eds), Comparative Perspectives on Social Movements: Political Opportunities, Mobilizing Structures, and Cultural Framings. Cambridge:

Cambridge University Press, σελ. 23–40.

[6] McCarthy, John D. and Mayer N. Zald.(1977).  “Resource Mobilization and Social Movements: A Partial Theory.”  American Journal of Sociology 82, σελ. 1212-1241 και Bob Edwards and John D. McCarthy (2004) “Resources and Social Movement Mobilization” σε David A. Snow, Sarah A. Soule, Hanspeter Kriesi (eds), The Blackwell Companion to Social Movements. Oxford: Blackwell Publishing Ltd, σελ. 116-152.

[7] Polletta, Francesca, and Jasper, James M. (2001) “Collective Identity and Social Movements”. Annual Review of Sociology,. Vol. 27 , σελ. 283-305

[8] Cohen Jean L. and Arato Andrew  (1994)  Civil Society and Political Theory. Cambridge, MAQMIT Press. Alexandropoulos Stelios and Serdedakis Nik (2000) “Greek environmetalism:

from the status nascendi of a movement to its integration”, Paper for ECPR workshop on Environmental Organizations. Copenhagen, April 2000

[9]Dryzek John S. (2013) The Politics of the Earth: Environmental Discourses. Oxford, UK: Oxford University Press

[10] Τσακίρης Αθανάσιος και Πενταράκη Μαρία (2009)«Κράτος και Οικολογικό Κίνημα: Η Περίπτωση του Παναττικού Δικτύου Κινημάτων Πόλης & Ενεργών Πολιτών» στο  2o Πανελλήνιο Συνέδριο Περιβαλλοντικής Πολιτικής & Διαχείρισης. Πέρα από το Κράτος: Ο ρόλος των Επιχειρήσεων, των οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών και των Διεθνών και Διεθνικών Οργανισμών στην Περιβαλλοντική Πολιτική και Διαχείριση.  19-21 Ιουνίου 2009, Τμήμα Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Μυτιλήνη http://www.env.aegean.gr/eeppd/CONF2009/Env_Policy_Management_CONFERENCE_2009_MINUTES.pdf

Εισαγωγή στην Πολιτική Οικολογία - 4ο μέρος. Αναζητώντας τις ρίζες της οικολογίας

Στην πορεία προς την εκβιομηχάνιση και την αστικοποίηση που επιτεύχθηκε στη διάρκεια του 20ού αιώνα συναντάμε τη διατύπωση της «Βαθιάς Οικολογίας». «Πατέρας» της Βαθιάς Οικολογίας είναι ο Νορβηγός ακτίβιστής φιλόσοφος Άρνε Νες (Arne Naess)[1]. Αντλώντας από επιρροές τόσο διαφορετικές (π.χ οι Ανατολικές θρησκευτικές πρακτικές, η θεωρία του Γκάντι μη βίαιη άμεση δράση, και  τη θέση του Spinoza που έλεγε πως τα πράγματα στη φύση προκαλούνται από ορισμένη αναγκαιότητα και με τη μέγιστη δυνατή τελειότητα), ο Naess απευθύνει εκκλήσεις για δράση και συνεργασία για την προστασία της γης, ενθαρρύνοντας τα άτομα και κοινότητες να αναπτύξουν τη δική τους ξεχωριστή «οικοσοφία».O Naess μας προτέπει να σκεφτόμαστε όπως το βουνό. Πρέπει να αναγνωρίζουμε ότι είμαστε μέρος της φύσης και όχι κάτι το ξεχωριστό, αν θέλουμε να αποφύγουμε την περιβαλλοντική καταστροφή.

Η ιδέα περί βουνού είναι δάνειο από τον καθηγητή του πανεπιστημίου του Wisconsin περιβαλλοντιστή και ακτιβιστή Aldo Leopoldo που θεωρούσε ότι δεν πρέπει να αναγνωρίζουμε μόνο τις δικές μας ανάγκες και των δικών μας ανθρώπων αλλά και τις ανάγκες ολόκληρο του φυσικού κόσμου. Ανέπτυξε μια οικολογική ηθική που αντικατέστησε την παλιά ηθική η οποία τόνιζε την ανάγκη για την ανθρώπινη κυριαρχία. Επανεξετάζοντας τη σημασία των αρπακτικών στην ισορροπία της φύσης  την επιστροφή της αρκούδας και των λιοντάρια των βουνών σε περιοχές άγριας φύσης στο Νέο Μεξικό. Ως τις αρχές της δεκαετίας του 1920, ο Leopold είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ένα συγκεκριμένο είδος της διατήρησης έπρεπε να υιοθετηθεί για τα εθνικά δάση της Δυτικής Αμερικής με αφορμή την ανεξέλεγκτη κατασκευή δρόμων που υποδέχτηκαν το «πολλαπλασιασμό του αυτοκινήτου» και παίρνοντας υπ’ όψιν τις ολοένα και πιο πολλές ανάγκες ψυχαγωγίας σε δημόσια γη. Το βιβλίο του Α Sand County Almanac είναι μία από τις κύριες λογοτεχνικές επιρροές στο σύγχρονο περιβαλλοντικό κίνημα.[2]

Συνεχίζεται...

Θανάσης Τσακίρης

Σημειώσεις και Παραπομπές

---

[1] Drengson Alan, Devall Bill (2010) The Ecology of Wisdom: Writings by Arne Naess. Counterpoint Press

[2] Aldo Leopold (2013) Aldo Leopold: A Sand County Almanac & Other Writings on Conservation and Ecology. New York, NY: Library of America.

Εισαγωγή στην Πολιτική Οικολογία - 1ο μέρος

Εισαγωγή στην Πολιτική Οικολογία - 1ο μέρος

Η πολιτική οικολογία είναι «χρήσιμος τρόπος περιγραφής των προθέσεων ριζοσπαστικών στις ΗΠΑ, στη Δυτική Ευρώπη κι άλλες αναπτυγμένες βιομηχανικές χώρες…πολύ μακριά από τις αρχικές μάλλον ναρκωμένες λειτουργίες των οικολογικών λόμπι». Αποσκοπεί στην εξήγηση και περιγραφή της υποβάθμισης του περιβάλλοντος των πόλεων και της υπαίθρου χώρας καθώς και την καταγραφή την απάντηση του κοινωνικού ακτιβισμού. [1]

H πολιτική οικολογία «συνδυάζει τα ενδιαφέροντα (concerns) της οικολογίας και της πολιτικής οικονομίας με μια ευρεία έννοια». Αυτή περιλαμβάνει την διαρκώς μεταβαλλόμενη διαλεκτική μεταξύ της κοινωνίας και των πόρων της γης καθώς και μεταξύ των τάξεων και των ομάδων μέσα στην ίδια την κοινωνία. Ο σκοπός της είναι να εξηγήσει την περιβαλλοντική αλλαγή λαμβάνοντας υπόψη τις περιορισμένες τοπικές και περιφερειακές παραγωγικές επιλογές στο πλαίσιο των παγκόσμιων πολιτικών οικονομικών πιέσεων κυρίως στις χώρες του Τρίτου Κόσμου και στον αγροτικό τομέα.[2] Οι φτωχοί και περιθωριοποιημένοι πληθυσμοί υποφέρουν λόγω της έλλειψης πρόσβασης στους φυσικούς πόρους. Ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα έχει τις ρίζες του σε διαδικασίες που λειτουργούν σε διαφορετικές κλίμακες ενσωμάτωσης από την τοπική ως τη διεθνή πολιτική οικονομία και το έργο του πολιτικού οικολόγου είναι να ερευνήσει και να περιγράψει αυτές τις αλληλοσυσχετίσεις. Οι αποκαλούμενες «φυσικές καταστροφές» παίρνουν μεγαλύτερες διαστάσεις λόγω των ανισοτήτων και της καπιταλιστικής απληστίας. Οι βασικές αιτίες τους βρίσκονται στην έλλειψη θεσμών τόσο στο τοπικό και επίπεδο όσο και στα υψηλότερα ,  στην ταχεία αστικοποίηση  και άλλες καταστάσεις που αφέθηκαν ανεξέλεγκτες από τα συστήματα και τις δομές εξουσίας,  τα πολιτικά και οικονομικά συστήματα κλπ.[3]  

Επίσης η πολιτική οικολογία μπορεί να ιδωθεί ως σύνθεση της «πολιτικής οικονομίας», με την επιμονή στην ανάγκη να συνδεθεί η κατανομή της εξουσίας/δύναμης με την παραγωγική δραστηριότητα, και της «οικολογικής ανάλυσης» με το ευρύτερο της όραμα των βιο-περιβαλλοντικών σχέσεων. Αποσκοπεί στο να συνθέσει τα κεντρικά ερωτήματα που τίθενται από τις κοινωνικές επιστήμες σχετικά με τις σχέσεις της ανθρώπινης κοινωνίας, ιδωμένης στην βιο-πολιτισμική και πολιτική συνθετότητά της, και μια ιδιαίτερα ανθρωποποιημένη  φύση. [4] Πρόκειται, λοιπόν, για διασταύρωση της κοινωνικής επιστήμης με ρίζες στην οικολογία και των αρχών της πολιτικής οικονομίας. Έτσι εντοπίζονται κινήματα που αναδύονται από τις εντάσεις και τις αντιφάσεις των κρίσεων υποπαραγωγής, γίνεται ορατή η φαντασιακή βάση των αντιθέσεων τους και των οραμάτων τους για μια καλύτερη ζωή και  του συλλογιστικού χαρακτήρα της Πολιτικής τους και γίνεται κατανοητή η γκάμα των δυνατοτήτων για την διεύρυνση των διακυβευμάτων  στο πλαίσιο ενός κινήματος για το δικαίωμα στον βιοπορισμό και την κοινωνική δικαιοσύνη.[5] [6]

Συνεχίζεται...

Θανάσης Τσακίρης

Σημειώσες-παραπομπές

[1] Ridgeway, James. & Cockburn, Alexander.  (1979). Political ecology.  New York :  Times Books

[2] Blaikie Piers & Harold Brookfield. (1987). Land Degradation and Society. Methuen.

[3] Blaikie, P.M. Cannon, T., Davis, I., & Wisner, B.(1994) At Risk: Natural Hazards, People's Vulnerability and Disasters. London: Routledge.

[4] James B. Greenberg and Thomas K. Park (1994) “Political Ecology”. Journal of Political Ecology Vol.1, pp. 1-12.

[5] Peet, R. and Watts, M. (eds) (1996) Liberation ecologies: environment, development and social movements, London: Routledge

[6] Hempel, Lamont C. 1996. Environmental Governance: The Global Challenge. New York:

Island Press.

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΥΜΕ ΤΟΝ ΥΜΗΤΤΟ, ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΜΕ ΣΤΗ ΔΕΝΔΡΟΦΥΤΕΥΣΗ

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΥΜΕ ΤΟΝ ΥΜΗΤΤΟ
ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΜΕ ΣΤΗ ΔΕΝΔΡΟΦΥΤΕΥΣΗ
ΑΝΤΙΣΤΕΚΟΜΑΣΤΕ ΣΤΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΝΕΩΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΩΝ

Ως γνωστόν...
- Ο Υμηττός έχει απομείνει ένας από τους τελευταίους δημόσιους, ελεύθερους, δασικούς χώρους στην Αττική.
- Ο Υμηττός «διεκδικείται» από ιδιώτες καταπατητές, από την εκκλησία, από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, από κρατικούς φορείς.
- Στον Υμηττό έχουν χτιστεί αυθαίρετα ή νομότυπα: στρατιωτικά κτίρια και εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις, νοσοκομεία, «αναψυκτήρια», Νεκροταφεία, σταθμοί μεταφόρτωσης αποριμάτων, γκαράζ αποριματοφόρων των όμορων Δήμων, εγκαταστάσεις κεραιών τηλεοπτικών – ραδιοφωνικών σταθμών και κινητής τηλεφωνίας, λατομεία.
- Στον Υμηττό, νομότυπα ή αυθαίρετα, έχουν ήδη δομηθεί οικισμοί και έχει διανοιχθεί ένα εκτενές οδικό δίκτυο.
...και τώρα…
…Νέοι αυτοκινητόδρομοι…
Τα σχέδια του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. για το δίκτυο των “Νέων Αυτοκινητοδρόμων Αττικής” προβλέπουν την κατασκευή στον Υμηττό 33,5 χιλιομέτρων νέων αυτοκινητοδρόμων, επέκταση στης Αττικής Οδού, από την Καισαριανή ως και τη λεωφόρο Ποσειδώνος. Επιπλέον μια μεγάλη σήραγγα θα διαπερνά το βουνό κάθετα, ώστε να ενώσει το νότιο Λεκανοπέδιο Αττικής με τα Μεσόγεια. Οι προδιαγραφές του νέου δρόμου θα είναι αντίστοιχες της Εθνικής Οδού Πάτρας – Αθήνας - Θεσσαλονίκης, με τμήματα υπογειοποιημένα αλλά και επιφανειακά.
Σε απόσταση αναπνοής από την περιοχή δεντροφύτευσης του ΣΚΑΪ και του Σ.Π.Α.Υ, στο στρατόπεδο Σακέτα, προβλέπεται η κατασκευή ενός τεράστιου ανισόπεδου κόμβου που θα καταστρέψει τον δασικό χώρο πού απέμεινε από τις πυρκαγιές και θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την «ανάπτυξη» εμπορικών κέντρων. (Ας μην ξεχνάμε ότι ο δήμαρχος Βύρωνα στο προεκλογικό του πρόγραμμα υπόσχονταν τη μεταφορά του Δημαρχείου και των διοικητικών υπηρεσιών του δήμου στη περιοχή αυτή).
ΛΕΜΕ ΟΧΙ ΣΤΟΥΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΥΣ ΣΤΟΝ ΥΜΗΤΤΟ!
γιατί θα υποβαθμίσουν ακόμη περισσότερο το οικοσύστημα και την πλούσια σήμερα βιοποικιλότητα του βουνού (επιπτώσεις στη χλωρίδα και την πανίδα, καταστροφή του υδροφόρου ορίζοντα και αποξήρανση του εδάφους) χωρίς να αντιμετωπίσουν ουσιαστικά τα σημερινά κυκλοφοριακά προβλήματα της Αθήνας. Επιπλέον θα ανοίξουν “δρόμοι” όχι μόνο για τα αυτοκίνητα, αλλά και για νέες οικιστικές επεκτάσεις, εμπορικές εκμεταλλεύσεις και αλλαγές στη χρήση γης.

Αντί να “λύσουν το κυκλοφοριακό πρόβλημα”, οι νέοι αυτοκινητόδρομοι θα δημιουργήσουν ακόμη μεγαλύτερα κυκλοφοριακά προβλήματα στους όμορους Δήμους (Καισαριανής, Βύρωνα, Ηλιούπολης, Αργυρούπολης, Γλυφάδας, Ελληνικού), εφ’ όσον οι προβλεπόμενοι ανισόπεδοι κόμβοι θα συνδέονται με τα τοπικά οδικά δίκτυα επιφέροντας νέα κυκλοφοριακή επιβάρυνση. Δε μπορούμε εξάλλου να παραβλέψουμε ότι οι αυτοκινητόδρομοι αποτελούν μόνο προσωρινή λύση, όσο συνεχίζεται η ραγδαία αύξηση του αριθμού των αυτοκινήτων. Η νεότατη Αττική Οδός μπλοκάρει όλο και συχνότερα...

Ζητάμε να δοθεί προτεραιότητα στην ενίσχυση των δημόσιων μεταφορικών μέσων, στην επέκταση του ΜΕΤΡΟ του ΤΡΑΜ, των λεωφορειολωρίδων, στους ποδηλατόδρομους και τους πεζόδρομους.

Διαδημοτική Συντονιστική Επιτροπή για τη Διάσωση του Yμηττού

1968-2008: Ο ΜΑΗΣ, Η ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ

1968-2008: Ο ΜΑΗΣ, Η ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ

Ομιλία του Θανάση Τσακίρη στην εκδήλωαη της Αριστερής Παρέμβασης Τυρνάβου για το Μάη του 68 (Σάββατο, 3/5/2008)

Στις 15 Μαρτιου 1968 στην μεγάλη εφημερίδα Le Monde o Pierre Viansson-Ponté έγραφε: "Αυτό που προς το παρόν χαρακτηρίζει τη δημόσια ζωή είναι η βαρεμάρα. Η Γαλλία βαριέται…Η νεολαία βαριέται…Ο στρατηγός de Gaulle βαριέται . . ." Όμως, υπήρχαν και κάμποσα εκατομμύρια Γάλλοι άνεργοι, συνταξιούχοι, εργάτες γης και μικροαγρότες που δεν ένοιωθαν κάτι τέτοιο. Φαινομενικά η Γαλλία ήταν όαση ηρεμίας σε ένα κόσμο που κόχλαζε είτε από φοιτητικές εξεγέρσεις εναντίον του πολέμου του Βιετνάμ όπως στις ΗΠΑ και στη Δυτική Γερμανία είτε λαϊκές εξεγέρσεις και ταραχές στην Τσεχοσλοβακία και την Πολωνία. Επιπλέον, στρατιωτικές δικτατορίες πρόσφατα εγκαθιδρυμένες, όπως στην Ελλάδα ή μακροχρόνια κυριαρχούσες, όπως στην Ισπανία και την Πορτογαλία, απέκοπταν τους πολίτες τους από το γενικότερο διεθνές γίγνεσθαι. Ήδη, όμως, τα σημάδια της στασιμότητας και της κρίσης είχαν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους, η ανεργία αυξανόταν (το 1968 είχε φτάσει στο 2,8% που σε σύγκριση με το ποσοστό 0,8% του 1957 φαντάζει ως αστρονομικό) , οι τιμές των καθημερινών αγαθών έπαιρναν την ανηφόρα και η εργατική δυσαρέσκεια αυξανόταν. Οι εργαζόμενοι βαριούνταν να ακούν τις ίδιες υποσχέσεις και σε ορισμένες περιπτώσεις αντέδρασαν πριν το Μάη του ’68. Έτσι εξαπολύθηκαν αρκετές απεργίες κόντρα στην πολιτική των επιχειρήσεων να θέτουν τους εργάτες σε διαθεσιμότητα ή και να τους απολύουν οριστικά. Το 1966 η σοσιαλιστική και χριστιανική συνομοσπονδία CFDT και η κομμουνιστική CGT υπέγραψαν μνημόνιο κοινής δράσης για την επίλυση των εργατικών προβλημάτων. Οι εργάτες διαπιστώνουν ότι το οικονομικό σύστημα ως μέρος του ευρύτερου κοινωνικού συστήματος αρχίζει να μπάζει από παντού δημιουργώντας ένα σχετικά ευνοϊκό υπόστρωμα πολιτικών και συνδικαλιστικών ευκαιριών.
Ας ξαναγυρίσουμε στο 1968. Πώς εξελίχθηκαν τα γεγονότα; Παρ’ όλο που οι φοιτητές και οι φοιτήτριες έχασαν τη μάχη τελικά, το κράτος, όταν η λαοπρόβλητη πια κυβέρνηση Ντεγκώλ ανέλαβε ξανά τα ηνία του, προώθησε τις μεταρρυθμίσεις της ανώτατης εκπαίδευσης στις 12 Νοεμβρίου 1968. Η κύρια τομή που επέφερε στα πανεπιστήμια η αντικατάσταση της παλιού τύπου πανεπιστημιακής μονάδας από αυτόνομα πολυεπιστημονικά ιδρύματα συνδιοικούμενα από το εκπαιδευτικό προσωπικό, τους φοιτητές και το διοικητικό προσωπικό. Αυτά τα ιδρύματα αποφασίζουν από μόνα τους για τα ερευνητικά προγράμματα, τις μεθόδους διδασκαλίας και αξιολόγησης, αν και χρειάζονται την τυπική έγκριση του Υπουργείου Παιδείας. Ας πάμε, όμως, στις απαρχές της εξέγερσης που βρίσκονται στο κίνημα της 22 Μαρτίου. Ξεκινά κατάληψη του Πανεπιστημίου της Ναντέρ, με πρώτη τη σχολή Κοινωνιολογίας. Από τα πρώτα αιτήματα των φοιτητών και των φοιτητριών είναι η ελεύθερη κίνηση στους κοιτώνες των εστιών που ήταν χωρισμένες σε αρρένων και θηλέων. Εκεί μια ομάδα ακροαριστερών-αυτόνοκων και αναρχιζόντων θα ιδρύσει το Κίνημα της 22 Μαρτίου. Ήδη παρόμοια κίνηση προϋπήρχε στο Πανεπιστήμιου του Στρασβούργου, η οποία εμπνεόμενη από τις ιδέες της Καταστασιακής Διεθνούς, πήρε υπό τον έλεγχό της το φοιτητικό σύλλογο και βάλθηκε να αποδομήσει το αναχρονιστικό σύστημα σε όλα τα επίπεδα με πρώτο και κύριο αυτό της «καταναλωτικής κουλτούρας». Αυτή είναι η πρώτη φάση της ανάπτυξης της εξέγερσης που διαρκεί ως το βράδυ της 3ης Μαΐου, οπότε η αστυνομία καταλύει το άσυλο και εισβάλλει στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης και αρχίζει η δεύτερη φάση του συγκρουσιακού 10ήμερου με καταλήψεις πολλών πανεπιστημίων και επεισόδια με τις δυνάμεις καταστολής ως τη νύχτα της 13 Μαΐου και το κρεσέντο βίας εκ μέρους των γαλλικών ΜΑΤ οπότε αρχίζει η εργατική φάσης της εξέγερσης με την κατάληψη των εργοστασιακών εγκαταστάσεων της SUD-Aviation από τους απεργούς εργάτες. Οι εργάτες ζητούν εκτός από αυξήσεις στους μισθούς, καλύτερες συνθήκες εργασίας, εργατικό έλεγχο και αυτοδιαχείριση των εργοστασίων. Αυτά τα αιτήματα μπαίνουν στην ημερήσια διάταξη της δημόσιας πολιτικής για πρώτη φορά. Το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, έχοντας χάσει τον έλεγχο στα πανεπιστήμια και στα λύκεια προς όφελος των αριστερίστικών, των τροτσκιστικών, γκεβαρικών και μαοϊκών οργανώσεων, όπως η League Communiste Révolutionnaire, τις αποκαλεί προβοκατόρικες έως και φασιστικές. Δεν κινητοποιεί αμέσως τα εργατικά συνδικάτα παρά μόνο στα μέσα του Μάη για να κερδίσει μια σειρά συνελεύσεων σε ορισμένους κλάδους και μετά από τις τριήμερες διαπραγματεύσεις με τον Υπουργό Εργασίας και τους εργοδότες να καλέσει τους εργάτες να υπερψηφίσουν την υπογραφή της «συμφωνίας της Γκρενέλ» στις 28 Μαίου. Πολλά εργοστάσια ξανάνοιξαν καθώς οι κομμουνιστές συνδικαλιστές επέβαλαν την υπερψήφιση της συμφωνίας αλλά πολλά παρέμειναν υπό κατάληψη καθώς οι εργάτες απέρριψαν τη συμφωνία. Στις 29 του μήνα ο Στρατηγός Ντεγκωλ εξαφανίζεται από το προσκήνιο και καταφεύγει στο γερμανικό θέρετρο Μπάντεν-Μπάντεν για να επιστρέψει την επόμενη ημέρα για να εξαγγείλει διάγγελμα και να προκηρύξει εκλογές τις οποίες θα κερδίσει πανηγυρικά στο μέτρο που η αριστερά (ΓΚΚ, Σοσιαλιστική Ομοσπονδία, Ενοποιημένο Σ.Κ.) αδυνατεί να παρέμβει στο κενό εξουσίας και να αξιοποιήσει την κατάσταση. Ο Ντεγκωλ έπαιξε με τους φόβους των μικροαστικών μαζών και τους αξιοποίησε κατάλληλα μπροστά στη δήθεν επερχόμενη «ολοκληρωτική κομμουνιστική επανάσταση» μέσω της «μόλυνσης» των κοινωνικών σχέσεων που επιφέρουν οι φοιτητικές «ταραχές» και το «χάος».
Τι ήταν ο Μάης; Σύμφωνα με τις ερμηνείες που δόθηκαν από πολιτικούς και θεωρητικούς ο Μάης είχε ένα ή και περισσότερα από τα εξής στοιχεία:
1. Η πρώτη εξήγηση που δόθηκε ήταν αυτή της κατεστημένης πολιτειακής και πολιτικής ηγεσίας που ανέπτυξε μια «θεωρία συνομωσίας». Ο Ντε Γκωλ και ο Πομπιντού προσδιόρισαν ως «συνωμότες» το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα και τις αριστερίστικες ομάδες αγνοώντας σκόπιμα ότι το ΓΚΚ αρχικά σαμποτάρισε την εξέγερση και συμμετείχε μόνο στο τέλος με την απεργιακή κινητοποίηση των συνδικάτων.
2. Μια δεύτερη εξήγηση που προσπάθησε να είναι πιο μέσα στα πράγματα τονίζει την κρίση του Πανεπιστημίου ως θεσμού. Το Πανεπιστήμιο είχε πια εξελιχθεί από την άποψη της κοινωνικής σύνθεσης του φοιτητόκοσμου και εν μέρει του ερευνητικού και διδακτικού προσωπικού. Από πανεπιστήμιο των αστικών και γραφειοκρατικών ελίτ είχε μετατραπεί μεταπολεμικά σε μαζικό πανεπιστήμιο των μεσαίων στρωμάτων και των πιο ταλαντούχων παιδιών της εργατικής τάξης των πόλεων. Η εξέγερση του φοιτητόκοσμου έδειξε ότι η οικοδόμηση νέων πανεπιστημίων, όπως αυτό της εργατικής γειτονιάς της Ναντέρ, δεν έλυνε το πρόβλημα που δεν ήταν ποσοτικό αλλά ποιοτικό.
3. Ορισμένοι θεωρούσαν ότι το κίνημα της αμφισβήτησης ήταν το ξέσπασμα της «εφηβικής ανταρσίας» και η φωτιά του «νεανικού πυρετού». Οι φίλα προσκείμενοι στο κίνημα μιλούσαν για τη «γιορτή της ζωής» και για το «εφηβικό 1789» που μετέτρεψε τη νεολαία σε «κοινωνικοπολιτική δύναμη». Οι πιο επικριτικοί μιλούσαν για «ψυχόδραμα» ή για «μίμηση» και ακόμη πιο ειρωνικά για «παρωδία επανάστασης» που έδινε διέξοδο στα ψυχικά αδιέξοδα των εξεγερμένων.
4. Η θεωρία της «κρίσης του πολιτισμού». Κατ’ αυτή την άποψη, οι νέοι και οι νέες επιτέθηκαν συνολικά εναντίον της «καταναλωτικής κοινωνίας». Σε αρκετές διαλέξεις του, ο αντιστασιακός συγγραφέας και μαχητής των Διεθνών Ταξιαρχιών, ο Αντρέ Μαλρώ, υπουργός πολιτισμού των κυβερνήσεων Ντε Γκωλ από το 1960 ως το 1969, τόνιζε ότι δεν επρόκειτο για ζήτημα μεταρρυθμίσεων αλλά για επιστροφή του παλιού μηδενισμού με τη μαύρη σημαία και μια αστείρευτη επιθυμία καταστροφής. Ουσιαστικά, η άποψη αυτή απέδιδε την κρίση του Μάη στην κατάρρευση των ιδεών και των αξιών του Διαφωτισμού και της Προόδου που είχαν υποσχεθεί κάτι το πολύ διαφορετικό από την αέναη ανάπτυξη του «καταναλωτισμού» και της «τεχνολογικής» και «τεχνοκρατικής» κοινωνίας.
5. Η θεωρία της «ταξικής σύγκρουσης νέου τύπου». Την άποψη αυτή πρωτοδιατύπωσε ο κοινωνιολόγος Αλαίν Τουραίν. Η κρίση του ’68 δεν ήταν, κατ’ αυτόν, ένας άμεσος ταξικός αγώνας (εργάτες εναντίον εργοδοτών) αλλά περισσότερο κοινωνική, πολιτισμική και πολιτική πάλη. Ο στόχος αυτής της κινητοποίησης ήταν περισσότερο η κυριαρχία και η ενσωμάτωση/ολοκλήρωση, δηλαδή οι αγώνες γίνονταν εναντίον της τεχνοκρατίας, και λιγότερο η εκμετάλλευση. Οι άνθρωποι που λειτουργούσαν την κοινωνική μηχανή, οι επαγγελματίες και οι εργάτες της πραγματικής παραγωγής στρέφονταν εναντίον των τεχνοκρατών που είχαν υφαρπάξει την αρμοδιότητα λήψης των πάσης φύσεως πολιτικών και κοινωνικών αποφάσεων και ασκούσαν την κυριαρχία τους σε όλα τα επίπεδα.
6. Η ερμηνεία των πιο παραδοσιακών μαρξιστών απέδιδε στους εργάτες και όχι στους φοιτητές το ρόλο του ιστορικού υποκειμένου της επανάστασης. Γι’ αυτό αγνοήθηκε από αυτούς η φοιτητική απαρχή του κινήματος. Ακόμα και τότε το ΓΚΚ έμεινε στο πλαίσιο της διεκδίκησης ικανοποίησης «νομιμοποιημένων υλικών αιτημάτων» και δεν έθεσε θέμα εξουσίας ούτε καν εργατικού ελέγχου. Αυτή η εξήγηση έχει το προτέρημα ότι εντοπίζει τους λόγους της απότομης και ξαφνικής έκρηξης της λαϊκής οργής αλλά λόγω του απόλυτου οικονομικού ντετερμινισμού της αφήνει ελάχιστα περιθώρια στην ανάπτυξη επαναστατικής διεξόδου από την κρίση με την ανάδειξη της «ανωριμότητας» των αντικειμενικών και υποκειμενικών όρων. Η συλλογική δράση και η αυτενέργεια των κοινωνικών υποκειμένων δεν αναγνωρίζεται από το εκάστοτε ηγετικό κομματικό επιτελείο που θα αποφασίσει πότε θα είναι κατάλληλη η στιγμή της ρήξης.
7. Η πιο θεσμική προσέγγιση απέδιδε τα γεγονότα του Μάη στην πολιτική και καθεστωτική κρίση της 5ης γαλλικής δημοκρατίας, η οποία όπλισε τον Πρόεδρο της δημοκρατίας με υπερεξουσίες και οχύρωνε την κυβέρνηση απέναντι στον κοινοβουλευτικό έλεγχο περιορίζοντας σε δευτερεύοντα ρόλο το κοινοβούλιο και την επίσημη αντιπολίτευση, ωθώντας σε πιο ριζοσπαστικές μορφές αντίθεσης στην κυβέρνηση και το καθεστώς. Αντίθετα, στην 3η και στην 4η Δημοκρατία, το κοινοβούλιο έπαιζε τον πρώτο ρόλο και έδινε διέξοδο στις κυβερνητικές κρίσεις προτού αυτές εξελιχθούν σε καθεστωτικές κρίσεις. Στην 5η Δημοκρατία, λοιπόν, αναπτύχθηκε το καθεστώς του «αυταρχικού κρατισμού», που αφαιρούσε πολλές βαλβίδες ασφαλείας του συστήματος και έστελνε τους διαμαρτυρόμενους στους δρόμους της Γαλλίας που από το 1789 ως σήμερα φιλοξένησαν δεκάδες εκατομμύρια διαδηλωτές και διαδηλώτριες που διαμαρτύρονταν κατά του αυταρχικού γραφειοκρατικού γαλλικού κράτους.
8. Τέλος, μια ερμηνεία, που δίνει σημαντικό ρόλο στον υποκειμενικό παράγοντα αλλά και στον παράγοντα της τύχης, είναι αυτή που αποδίδει την κρίση στην αλληλουχία διαφόρων γεγονότων και στις αποφάσεις των πολιτικών παραγόντων. Αναδεικνύεται έτσι η στρατηγική και οι τακτικές σε βασικό μοχλό των εξελίξεων. Σημαντικό, λοιπόν, ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι το Πανεπιστήμιο της Ναντέρ, από όπου άρχισαν όλα, ήταν αποκομμένο από τον έξω κόσμο δημιουργώντας μια αίσθηση κοινής ταυτότητας στους φοιτητές και τις φοιτήτριές του. Εξίσου σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι καθυστερήσεις του υπουργού Παιδείας για την εκπόνηση σχεδίου μεταρρυθμίσεων και τη δημόσια διαβούλευσή του ώστε να τύχει αποδοχής και να εφαρμοστεί. Ήταν σημαντικό επίσης το γεγονός ότι η αστυνομία εισέβαλε στη Σορβόννη στις 3 Μαΐου δημιουργώντας την αίσθηση ότι η καταστολή θα ενταθεί πέρα από τα «λογικά» όρια. Ακόμη και η ταυτόχρονη απουσία του Προέδρου και του Πρωθυπουργού στο εξωτερικό που σήμαινε αναβλητικότητα στη λήψη ουσιαστικών πολιτικών αποφάσεων προστέθηκε ως κρίκος στην αλυσίδα των γεγονότων που οδήγησαν στην γενίκευση της εξέγερσης, χωρίς επιστροφή σε προηγούμενες καταστάσεις.

Ας δούμε τώρα πώς η αμφισβήτηση του κοινωνικο-οικονομικού συστήματος και της πολιτικής του περνάει μέσα από την ανάπτυξη του οικολογικού κινήματος. Ως κοινωνικό κίνημα λαμβάνει υπόψη του τη θεσμική δομή και την ιδεολογία του κράτους, το βαθμό συγκεντρωτισμού των λειτουργιών του, τις δυνατότητες για συμμετοχή των πολιτών στη λήψη και εφαρμογή των πολιτικών αποφάσεων. Με άλλα λόγια, κάθε κοινωνικό κίνημα λαμβάνει υπόψη τη «δομή των πολιτικών ευκαιριών». Από τα μέσα του 19ου αιώνα διάφορα κινήματα για τη διατήρηση δασών και άλλων φυσικών πόρων αγωνίστηκαν για να αποσπάσουν φιλοπεριβαλλοντικές πολιτικών από τις κυβερνήσεις, για να προωθήσουν την ιδέα της «επιστροφής στις ρίζες και στη φύση». Κάποια συχνά στρέφονταν σε αντιδραστικές πολιτικές αντιλήψεις. Όμως, στη δεκαετία του 1960 αρχίζει να γίνεται συνείδηση ότι η απρόσκοπτη καπιταλιστική βιομηχανική ανάπτυξη προκαλεί σημαντικές ζημιές στο φυσικό περιβάλλον της γης. Στις ΗΠΑ προκάλεσε σοκ η δημοσίευση της εργασίας Σιωπηλή Άνοιξη της Rachel Carson. Πιο πριν ο Murray Bookchin, έγραψε την πρώτη πραγματεία περί «πολιτικής οικολογίας». Θετικοί επιστήμονες προβληματίζονταν με την επίπτωση της εκβιομηχάνισης στους πόρους του πλανήτη, την αύξηση του πληθυσμού της γης και τη διατροφή του πλεονάζοντος πληθυσμού Στη δεκαετία του 1970 μια σειρά εκδόσεις και επιστημονικά άρθρα αρχίζουν να «ανοίγουν τα μάτια» πολλών ανθρώπων. Τα ΜΜΕ της εποχής «μυρίστηκαν» την ένταξη στις δημόσιες αντιπαραθέσεις μιας νέας θεματολογίας και ενός νέου κοινού που ξεχώριζε από τις παλιότερες γενιές. Έτσι άρχισαν να αναλύουν το φαινόμενο «περιβαλλοντικό κίνημα». Το 1972 η έκθεση της Λέσχης της Ρώμης, με τίτλο Τα όρια της ανάπτυξης, τόνιζε ότι «η απεριόριστη ανάπτυξη σ’ ένα πεπερασμένο σύστημα είναι μια απραγματοποίητη φαντασίωση». Επιπλέον το περιοδικό Ecologist με το άρθρο «Προσχέδιο για την Επιβίωση» πρότεινε «μια στρατηγική για την αλλαγή και υπογράμμιζε ότι οι αποκεντρωμένες κοινωνικές δομές ταιριάζουν σε μια (αυτό)διατηρούμενη κοινωνία».

Η εξέγερση του Μάη του 1968 και το κίνημα αμφισβήτησης έδωσε νέα ώθηση στο ζήτημα της συγκρότησης ριζοσπαστικού οικολογικού κινήματος. Η δημιουργία οικολογικών κινημάτων είναι το νέο δεδομένο μετά το 1968. Η ανάπτυξη μιας σειράς κινητοποιήσεων ανέδειξε την ανάγκη αυτής της πολιτικής, με πρώτο θέμα την αντίσταση στην οικοδόμηση πυρηνικών εργοστασίων και την κατασκευή πυρηνικών όπλων που συνέδεε το οικολογικό κίνημα με το ειρηνιστικό. Οικολογικές ομάδες, εναλλακτικές ομάδες πρωτοβουλίας πολιτών, που δημιουργούνταν από παλιότερα μέλη των οργανώσεων της αριστεράς ή των κοινοβίων των χίπικων κοινοτήτων και αντιπάλευαν τόσο τον καπιταλισμό όσο και το γραφειοκρατισμό των κομμουνιστικών κομμάτων σε Δύση και Ανατολή. Οικοδομήθηκε ένα κίνημα με κύριες αρχές την άμεση δημοκρατία και την καθολική ισότητα με εναλλακτικό κοινωνικό περίγυρο που περιλάμβανε οικολογικές και φεμινιστικές οργανώσεις, αναρχο-αυτόνομες ομάδες και ελευθεριακούς σοσιαλιστές. Επρόκειτο για τη δημιουργία κοινοτήτων με αντιαυταρχικό τρόπο λειτουργίας, την ολοκλήρωση της προσωπικής ζωής στη βάση της αναγνώρισης ότι «το πολιτικό είναι προσωπικό». Αυτή η συμβίωση της εναλλακτικής κουλτούρας με την κληρονομιά της «Νέας Αριστεράς» θα περιθωριοποιούσε την παλιά περιβαλλοντιστική αντίληψη. Στη Γαλλία, πρωταγωνιστές των γεγονότων του Μάη πρωταγωνίστησαν και στη συγκρότηση τέτοιων ομάδων και κινημάτων. Μάλιστα, ο αγρονόμος Ρενέ Ντιμόν διεκδίκησε την εκλογή του στο αξίωμα του Προέδρου της χώρας το 1974. Στην Δυτική Γερμανία, η βίαιη σύγκρουση μεταξύ της Εξωκοινοβουλευτικής Αντιπολίτευσης που εξέφραζε την μαχητική αριστερή νεολαία των πανεπιστημίων (και της νεολαίας του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος) και της κυβέρνησης του Μεγάλου Συνασπισμού των δύο μεγάλων κομμάτων της Σοσιαλδημοκρατίας και της Χριστιανοδημοκρατίας καθόριζε σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις και την τροπή που θα έπαιρναν οι κινητοποιήσεις. Η δολοφονική απόπειρα εναντίον του ηγέτη των ριζοσπαστών φοιτητών Ρούντι Ντούτσκε και η βίαιη δολοφονία από αστυνομικό του φοιτητή Μπένο Όνεζοργκ σε διαδήλωση κατά του Σάχη του Ιράν είχαν ως αποτέλεσμα την άμεση ριζοσπαστικοποίηση της αριστερής πτέρυγας των Σοσιαλδημοκρατών φοιτητών και τη δημιουργία του κινήματος της 2 Ιούνη. Όμως, ένα τμήμα του κινήματος εξωθήθηκε στην ένοπλη πάλη κατά του συστήματος και των εκπροσώπων του μέσω μικρών ομάδων τύπου RAF ενώ οι διάφορες ομάδες που αποτελούσαν την πλειοψηφία του κινήματος ακολουθούσαν ποικίλες στρατηγικές χωρίς να καταφεύγουν στην ατομική βία. Η γερμανική «ιδιαιτερότητα» του ναζισμού και της καταστροφής της χώρας στο Β΄ Π.Π. συνέβαλε στην ιδιαίτερη ένταση που πήρε η σύγκρουση. Οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ της χώρας είχαν σκοπό την άνευ προηγουμένη οικονομική ανάπτυξη και ευημερία της βιομηχανικής Γερμανίας που μπορεί να απέφερε καλά εργατικά εισοδήματα και ισχυρό κοινωνικό κράτος αλλά είχε βαρύ τίμημα. Η μόλυνση του περιβάλλοντος, η ρύπανση ποταμών και λιμνών από τα βιομηχανικά απόβλητα, η κατακόρυφη αύξηση της παραγωγής και κυκλοφορίας των πάσης φύσεως Ι.Χ. και οχημάτων και, τέλος, η σχεδιαζόμενη δημιουργία δεκάδων πυρηνικών εργοστασίων μαζί με την εγκατάσταση στο έδαφος της χώρας νέων γενεών πυρηνικών πυραυλικών συστημάτων κατά της ΕΣΣΔ όλα αυτά συντελούσαν στην οικολογική ανισορροπία σε μια καταναλωτική κοινωνίας με τεχνοκρατικής λογικής «μονοδιάστατους ανθρώπους», πολίτες με περιορισμένους ψυχοπνευματικούς ορίζοντες.
Στην Ελλάδα, το «μήνυμα» του Μάη ήρθε μερικά χρόνια αργότερα λόγω της Δικτατορίας, το Νοέμβριο του 1973 και μετά με το κύμα των καταλήψεων εναντίον του ν. 815/78. Παράλληλα αναπτυσσόταν το οικολογικό κίνημα με αργότερους ρυθμούς σε σχέση με τις ευρωπαϊκές και τις βορειοαμερικανικές κοινωνίες. Από το 1973 ως και το 1981 έγιναν οχτώ μαζικές κινητοποιήσεις στην περιφέρεια, εκτός Αθηνών που αφορούσαν εναντίωση σε ίδρυση νέων βιομηχανιών και μεταφορά ορισμένων, αντιπαράθεση σε μεγάλης κλίμακας σχέδια βιομηχανιών. Υπήρχε πολυταξική συμμετοχή πολιτών, υποκίνηση από ομάδες πρωτοβουλίας βάσης ή συντονιστικές επιτροπές, επιλογή ίδιων τρόπων κινητοποίησης και μεταφορά του αγώνα στην Αθήνα και υποστηρίζονταν από μη τοπικές οργανώσεις προστασίας περιβάλλοντος. Η αντιμετώπιση των κινητοποιήσεων από τα κόμματα ώσπου αυτές να εδραιωθούν ήταν σχεδόν εχθρική. Προβάλλονταν εναλλακτικά πρότυπα γεωργικής ή ήπιας τουριστικής ανάπτυξης. Τέλος, οι κινητοποιήσεις ήταν συχνά αποτελεσματικές. Τη δεκαετία του 1980 τόσο το κράτος με τις πολιτικές του αλλά και τις ελλείψεις παρεμβάσεών του όσο και η πλειονότητα των ιδιωτικών επιχειρήσεων αδιαφορούν για τις συνέπειες της δραστηριότητάς τους, και από κοντά η έλλειψη κατάλληλων δημοσίων συγκοινωνιών ωθεί στην υπέρμετρη ανάπτυξη της αγοράς αυτοκινήτων. Στη δεκαετία αυτή, δημιουργήθηκαν και εδραιώθηκαν τοπικές οικολογικές ομάδες πολιτών στην Αθήνα και στην περιφέρεια, κυκλοφόρησαν θεωρητικά έργα, αυξήθηκαν τα περιοδικά της πολιτικής οικολογίας και η κυκλοφορία τους μιας και απευθύνθηκαν σε ευρύτερο κοινό. Επίσης, δειλά αλλά σταθερά με συχνές και θεαματικές παρεμβάσεις, μελέτες και εναλλακτικές προτάσεις, δραστηριοποιήθηκε τη Greenpeace και δημιουργήθηκαν αντιπροσωπείες άλλων οργανώσεων όπως η WWF, οι Φίλοι της Γης κλπ. Το αίτημα για πολιτική συγκρότηση ενός συντονιστικού φορέα για τις πολύμορφες τοπικές και περιφερειακές παρεμβάσεις τυγχάνει πλέον γενικής αποδοχής στο βαθμό που το υπάρχοντα κόμματα δεν προσαρμόζονται με τη μερική εξαίρεση της ανανεωτικής και της ευρύτερης εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς που, έτσι κι αλλιώς, υπερβαίνει τις παραδοσιακές διαιρέσεις. Η κάθοδος του ψηφοδελτίου «Οικολόγοι-Εναλλακτικοί» στις Ευρωεκλογές του Ιουνίου 1989 και η σχετική επιτυχία τους πανελλαδικά αλλά κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, έδωσε το έναυσμα για τη δημιουργία της Ομοσπονδίας Οικολογικών και Εναλλακτικών Οργανώσεων τον Οκτώβριο του 1989, και την κάθοδο στις βουλευτικές εκλογές του Νοεμβρίου 1989 και Απριλίου 1990 με την εκλογή και στις δυο εκλογές των πρώτων οικολόγων βουλευτών στην ιστορία του Ελληνικού κοινοβουλίου με το σχήμα των «Οικολόγων-Εναλλακτικών». Οι σημαντικές διαφωνίες επί των βασικών πολιτικών ζητημάτων που δεν έτυχαν της κατάλληλης επεξεργασίας και συζήτησης, οι πολύ διαφορετικές προελεύσεις (ιδεολογικές και πολιτικές) των συμμετεχόντων στα πλαίσια της Ομοσπονδίας και η ενσωμάτωση στοιχείων του οικολογικού λόγου και οικολογικών αιτημάτων στα προγράμματα των πολιτικών κομμάτων, κυρίως του ΠΑΣΟΚ και του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου έδωσαν το έναυσμα για την εκδήλωση της υποβόσκουσας κρίσης των «Οικολόγων-Εναλλακτικών» και την αδρανοποίησή τους με αποτέλεσμα το 1993 να μην υπάρξει αξιόπιστο οικολογικό ψηφοδέλτιο στις βουλευτικές εκλογές. Η συνεχής αύξηση οικολογικών κινητοποιήσεων από τοπικές ομάδες και κινήσεις πολιτών που εκδηλώνονται στη διάρκεια της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα και η παράλληλη επιδείνωση όλων των δεικτών της περιβαλλοντικής κατάστασης τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς σε συνδυασμό με την εντεινόμενη κρίση εκπροσώπησης που γινόταν ολοένα και πιο φανερή είχε ως συνέπεια την επάνοδο των οικολογικών εκλογικών σχημάτων τόσο των «Οικολόγων-Πράσινων» όσο και του ΣΥΡΙΖΑ.

Θανάσης Τσακίρης (Δρ. Πολιτικής Επιστήμης και Κοινωνιολογίας)
http://tsakiris.snn.gr,
http://tsakthan.blogspot.com,
http://tsakthan.wordpress.com
E-mail: tsakthan@gmail.com,
tsakthan@otenet.gr