Σεκάνς
Σκέψεις για σκηνές από ταινία «Προσεχώς»
1 Σεπτεμβρίου 2009Η Κινηματογραφική Λέσχη Ηλιούπολης παρουσιάζει την ταινία
Η ΣΙΩΠΗ ΤΗΣ ΛΟΡΝΑ (Le Silence de Lorna)των Ζαν-Πιερ και Λικ Νταρντέν (ΒΕΛΓΙΟ/ΓΑΛΛΙΑ/ΙΤΑΛΙΑ/ΓΕΡΜΑΝΙΑ, 2008, έγχρωμη, 105΄)
Τρίτη, 1 Σεπτεμβρίου 2009 στις 8.30 και 10:30 μμ
Δημοτικός Κινηματογράφος Ηλιούπολης Μελίνα Μερκούρη
Λ. Ειρήνης 50 Ηλιούπολη (λεωφ. 237 για Άνω Ηλιούπολη από Ακαδημίας) Οι αδελφοί Νταρντέν γεννήθηκαν στη γαλλόφωνη Λιέγη του Βελγίου, το 1952 ο Ζαν-Πιέρ και το 1954 ο Λυκ. Μαζί γράφουν τα σενάρια, μαζί παράγουν και μαζί σκηνοθετούν τις ταινίες τους. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 γυρίζουν ντοκιμαντέρ και ταινίες μυθοπλασίας αλλά μόνο στα μέσα της δεκαετίας του ’90 έγιναν γνωστοί με την ταινία Υπόσχεση. Το 1999 κέρδισαν το βραβείο του Χρυσού Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών με την ταινία Ροζέτα. Από τότε κάθε ταινία που στέλνουν στις Κάννες επιστρέφει με βραβείο: Το Παιδί (2005), Ο Γιός (2002). Για την αποψινή μας ταινία κέρδισαν το βραβείο σεναρίου.
Οι Αφοί Νταρντέν κάνουν έντονα νατουραλιστικές ταινίες που αναφέρονται κυρίως στη ζωή κατώτερων λαϊκών τάξεων, και κατά βάση νέων ανθρώπων που διαβιούν στο περιθώριο της κοινωνίας (μετανάστες, άνεργοι, τρόφιμοι ασύλων, άστεγοι κ.ά) και απεικονίζουν την μεταβιομηχανική κοινωνία της Λιέγης που μαστίζεται από ύφεση και ανεργία και την τρώει η μιζέρια και η γκρίζα και μουντή ζωή. Σπούδασαν φιλοσοφία και δραματουργία. To 1975 ίδρυσαν την δική τους εταιρεία παραγωγής, την Derives, που έχει στο ενεργητικό της 60 ντοκιμαντέρ. Κατόπιν, ασχολήθηκαν με τον μυθοπλαστικό κινηματογράφο καταγράφοντας τα ίδια πάνω-κάτω θέματα των ντοκιμαντέρ: Πολωνική μετανάστευση, αντίσταση στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, γενική απεργία δεκαετίας ’60.
Οι δύο πρώτες τους μυθοπλαστικές ταινίες ήταν: Falsch (1967) και Je pense a vous (1992). Η επίδραση των επόμενων ταινιών τους σε θέματα κοινωνικής πολιτικής φάνηκε όταν μετά την βράβευση της ταινίας Ροζέτα (1999) με τον Χρυσό Φοίνικα του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Καννών επιταχύνθηκαν οι διαδικασίες ψήφισης νόμου για την προστασία των νέων επισφαλώς εργαζομένων (Rosetta Law “Rosetta plan launched to boost youth employment” http://www.eurofound.europa.eu/eiro/1999/11/feature/be9911307f.htm).
«Αυτό που διαθέτουμε», λένε οι ίδιοι, «είναι ένας τρόπος αφήγησης -απέριττα θέματα, απλή και ευρηματική χρήση της κάμερας, του φωτισμού και της μουσικής (“η μουσική μας είναι ο δρόμος)”- ενώ θυμίζει τον ιταλικό ρεαλισμό είναι το αντίθετό του: δεν υπάρχει στο τέλος μήνυμα σχετικά με την “κοινωνία”. Οι ταινίες συνεχίζουν το θέμα της αναζήτησης από τον καθένα της αξιοπρέπειας τόσο ως προς τον εαυτό του όσο και ως προς τους άλλους» [βλ. Karin Badt (2005) «The Dardenne Brothers at Cannes: ‘We Want To Make It Live’», Film Criticism. Vol. 30. No.1, Allegheny College, Meadville, PA].
Στην αποψινή μας ταινία, η Λόρνα (Άρτα Ντομπρόσι) είναι μια χωρίς χαρτιά μετανάστρια στη Λιέγη που επιδιώκει να αποκτήσει πράσινη κάρτα και μαζί με τον σύντροφό της, τον Σοκόλ, να ανοίξουν εκεί μαζί ένα café. Ο μικρονονός Φάμπιο για να της «φτιάξει» την κατάσταση την υποχρεώνει να παντρευτεί το ναρκομανή Κλοντί (Ζερεμί Ρενιέ). Μόλις όλα τακτοποιηθούν, ο Κλοντί θα πεθάνει από στημένη υπερβολική δόση κι η Λόρνα θα παντρευτεί κάποιον «Ρώσο», ο οποίος θα κερδίσει με τη σειρά του τη βελγική υπηκοότητα. Με τα λεφτά του Ρώσου θα υλοποιήσει το όνειρό της να ανοίξει με τον καλό της το café. Όμως, όπως λέει κι ο τραγουδοποιός Σωκράτης Μάλαμας «απίστευτος ο κόσμος κι ο χαρακτήρας μας/άλλα θέλω κι άλλα κάνω» τα πράγματα πάνε αλλιώτικα από τον αρχικό σχεδιασμό. Η Λόρνα βρίσκεται σε μια κατάσταση που δύσκολα μπορεί να χειριστεί. Ο Κλοντί δε θέλει να πεθάνει και προσπαθεί να απεξαρτηθεί και η Λόρνα νοιώθει ότι πρέπει να τον βοηθήσει. Και τώρα τι γίνεται;
Ένα πρακτικό δίλημμα μετατρέπεται σε πνευματική κρίση. Ανάμεσα στο χρηματικό χρέος και την ανθρώπινη υποχρέωση η Λόρνα νοιώθει παγιδευμένη σε ένα συνδυασμό καταστάσεων ιδιοτέλειας, φόβου και πολύ άβολης εμπαθητικής στάσης.
[Βλ. A.O.Scott (2009) “In an Industrial Belgian City, an Immigrant’s Brutal Dilemma”, New York Times, 31 Ιουλίου http://movies.nytimes.com/2009/07/31/movies/31lorna.html ]
Πολλές φορές νοιώθουμε ότι δεν μπορούμε ως άνθρωποι να κάνουμε τίποτα για να αλλάξουμε τις καταστάσεις, πέρα από το να καταθέτουμε ένα εικοσάευρω σε ένα τραπεζικό λογαριασμό κάποιας Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης για τους πρόσφυγες ή να δίνουμε τις τρύπιες φορεσιές και τις φθαρμένες κουβέρτες μας σε κάποια ενορία για να τα δώσει ο παπάς στους φτωχούς. Με πιο πολιτικό-φιλοσοφικούς όρους, θα λέγαμε ότι νοιώθουμε τόσο βαρύ το φορτίο των δομών και τόσο στενάχωρες τις διαδικασίες των συστημάτων που φτιάχνουν οι «από πάνω» ώστε παραιτούμαστε από κάθε είδος συλλογικής δράσης ώσπου να γίνει η έκρηξη όταν η κατάσταση φτάσει στο απροχώρητο («όσο χειρότερα τόσο καλύτερα» λέει μια λαθεμένη άποψη»). Στις ταινίες τους οι Αφοί Νταρντέν βάζουν τους ήρωες και τις ηρωίδες τους να ψάχνουν για πρακτικές λύσεις, άρα να παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους (θυμηθείτε τη Ροζέτα). Έτσι και η Λόρνα παρ’ ότι είναι θύμα των περιστάσεων προσπαθεί να ανακτήσει την ελευθερία του δρώντος υποκειμένου. Οι απίστευτα άσκημες καταστάσεις δεν εξαφανίζουν την αναγκαιότητα της ατομικής επιλογής δράσης. Η Λόρνα αξίζει να προσεχθεί όχι μόνο γιατί είναι έμβλημα των αθώων θυμάτων που υποφέρουν αλλά γιατί είναι επίμονη, ξεροκέφαλη, φιλόδοξη και ικανή.
Θανάσης Τσακίρης
http://tsakiris.snn.gr
http://tsakthan.blogspot.com
http://tsakthan.wordpress.com
http://ilioupoli.wordpress.com
ΥΓ: Την ταινία την αφιερώνω στους/στις 23 άνδρες και γυναίκες που προσπαθήσαμε εκείνο το κυριακάτικο πρωινό στην Πάτρα να σταματήσουμε την εκδίωξη των Αφγανών προσφύγων και σε όλους/ες τους πρόσφυγες και μετανάστες που αγωνίζονται να ξεφύγουν από τη μοίρα που άλλοι τους έχουν ορίσει.
