To οικολογικό κίνημά είναι το κοινωνικό κίνημα, οι ιδέες, αγώνες και οι προτάσεις που αναπτύσσουν οι πολίτες που ενδιαφέρονται για το μέλλον της σχέσης ανθρώπου και φυσικού περιβάλλοντος. Είναι κοινωνικό κίνημα γιατί αφορά συλλογικοί αγώνες από ανθρώπους «που έχουν κοινούς σκοπούς και αλληλεγγύη μεταξύ τους και βρίσκονται σε κατάσταση παρατεταμένης αλληλεπίδρασης με το κράτος, τις δημόσιες και ιδιωτικές αρχές και τις σχετικές ελίτ» Το οικολογικό κίνημα κάνει την εμφάνιση του με ριζοσπαστικό λόγο, περιεχόμενο και οργανωτική μορφή στη διάρκεια της δεκαετίας του ’60. Στο παρελθόν το περιβάλλον είχε χαρακτηριστεί από νεοκλασσικούς οικονομολόγους αλλά και από ορισμένους κεϊνσιανούς ως «εξωτερική επιβάρυνση» για την επιχείρηση.
Η δεκαετία του 1960 βρήκε τον καπιταλιστικό κόσμο αλλά και την εκβιομηχανισμένη «σοσιαλιστική Ευρώπη» στην πιο «ευτυχισμένη» οικονομικά εποχή. Οι δείκτες της ανάπτυξης ανέβαιναν σταθερά στη Δυτική Ευρώπη, το κράτος πρόνοιας λειτουργούσε με ελάχιστες τριβές και τα εργατικά συνδικάτα είτε συνδιαχειρίζονταν την καπιταλιστική επιχείρηση σε μεγάλο βαθμό είτε ασκούσαν ένα είδος ελέγχου στις επενδυτικές αποφάσεις (ΟΔΓερμανίας, Σκανδιναβικές χώρες), η αγροτική οικονομία εκμηχανιζόταν και, ταυτόχρονα, η εμπορευματική καπιταλιστική παραγωγή κάλυπτε, σε μεγάλο βαθμό, τις ανάγκες των ανθρώπων. Όμως, κάποιοι άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι αυτή η βιομηχανική ανάπτυξη έχει και αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Ακόμη χειρότερα, η ατομική ενέργεια και οι πυρηνικές δοκιμές των δύο υπερδυνάμεων, δηλαδή των ΗΠΑ και τη ΕΣΣΔ, θα ξεσήκωναν επιστήμονες ολκής όπως ο Albert Einstein και ο Bertrand Russel οι οποίοι θα συνέγειραν τις συνειδήσεις των διανοουμένων και των κριτικά σκεπτόμενων πολιτών απαιτώντας να σταματήσει η καταστροφή της ανθρωπότητας με τη διάχυση της ραδιενέργειας. Είχαν ήδη προηγηθεί περιστατικά όπως η έκρηξη του σταθμού δοκιμών των ΗΠΑ στην Ατόλη Μπικίνι στον Ειρηνικό Ωκεανό που προκαλούσε το θάνατο πολλών Ιαπώνων και άλλων ψαράδων για πολλούς μήνες. Η βιολόγος Rachel Carson με το έργο της Silent Spring έδινε έμφαση «στην ευπάθεια των οικολογικών σχέσεων» προσπαθώντας «να θέσει βαθιά τα ανθρώπινα όντα στις σχέσεις αυτές κι όχι στην άκρη τους, και να θέσει υπό αμφισβήτηση τις παραδοσιακές έννοιες της επιστημονικής προόδου» . Λίγο πριν ένας πρώην νέος κομμουνιστής και συνδικαλιστής στην αυτοκινητοβιομηχανία, ο Murray Bookchin, έγραφε την πρώτη πραγματεία περί «κοινωνικής οικολογίας» με τίτλο Our Synthetic Environment (με το ψευδώνυμο Lewis Herber). Σύμφωνα με την ιδέα αυτή τα οικολογικά προβλήματα έχουν τις ρίζες τους βαθιά στα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα και ιδιαίτερα στα κυριαρχικά ιεραρχικά πολιτικά και κοινωνικά συστήματα που επιβάλλουν τη λογική μιας φιλοσοφίας του ανοιχτού ανταγωνισμού με κυρίαρχο το δίλημμα «η ζωή μου ο θάνατός σου». Αυτή η φιλοσοφία δεν ακυρώνεται με την φιλοσοφία του ηθικού καταναλωτισμού που είναι ατομική στάση μόνο αλλά με την συλλογική δράση στη βάση των ριζοσπαστικών δημοκρατικών ιδανικών. Στα μέσα της ίδιας δεκαετίας άρχισαν να προβληματίζονται πολλοί επιστήμονες -κυρίως βιολόγοι και μελετητές του οικοσυστήματος- με την επίπτωση των βιομηχανικών μονάδων παραγωγής στην ατμόσφαιρα, στους ανανεώσιμους και μη ανανεώσιμους πόρους του πλανήτη, στην αύξηση του πληθυσμού της γης και την ικανότητά της να τρέφει τον πλεονάζοντα πληθυσμό.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 μια σειρά από εκδόσεις βιβλίων και δημοσιεύσεις επιστημονικών άρθρων σε επιθεωρήσεις και περιοδικά αρχίζουν να «ανοίγουν τα μάτια» ολοένα και περισσότερων ανθρώπων. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της εποχής «μυρίστηκαν» την ένταξη στις δημόσιες αντιπαραθέσεις μιας νέας θεματολογίας και ενός νέου κοινού που ξεχώριζε από τις παλιότερες γενιές, Έτσι έστρεψαν τους φακούς του στην ανάλυση του νέου φαινομένου, που αρχικά ονομαζόταν «περιβαλλοντικό κίνημα». Το 1972 η έκθεση της Λέσχης της Ρώμης, με τίτλο Τα όρια της ανάπτυξης, τόνιζε ότι «η απεριόριστη ανάπτυξη σ’ ένα πεπερασμένο σύστημα είναι μια απραγματοποίητη φαντασίωση», αντανακλώντας ένα είδος «πεφωτισμένου νέο-μαλθουσιανισμού». Επιπλέον, το ίδιο έτος, το περιοδικό Ecologist με το άρθρο «Προσχέδιο για την Επιβίωση» πρότεινε «μια στρατηγική για την αλλαγή και υπογράμμιζε ότι οι αποκεντρωμένες κοινωνικές δομές ταιριάζουν σε μια (αυτό)διατηρούμενη κοινωνία». Μέχρι τη δεκαετία του ’80 οι στρατηγικές του οικολογικού κινήματος ήταν ανθρωποκεντρικές, δηλαδή αποσκοπούσαν στη σωτηρία του περιβάλλοντος χάριν των ανθρώπων. Αυτή η μεγάλη τάση του οικολογικού κινήματος αποκλήθηκε «ρηχή οικολογία» σε αντίθεση με την μη ανθρωποκεντρική «βαθιά οικολογία» που υποστήριζε τις αρχές του βιοσφαιρικού εξισωτισμού, της πολυποικιλότητας, της συμβίωσης και της αποκέντρωσης.
....Συνεχίζεται
ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ
