ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 3ο μέρος (του Θανάση Τσακίρη)

Προηγούμενο https://tsakthan.blogspot.com/2019/01/2.html

Συγκριτική πολιτική ανάλυση

Προβαίνουμε σε συγκριτική ανάλυση των πολιτικών συστημάτων γιατί:

-       Η ταξινόμηση και η σύγκριση των καθεστώτων μας βοηθάει να «κατανοούμε» την πολιτική ζωή και την κυβέρνηση.

-       Όταν λέμε «κατανόηση» και όχι «εξήγηση» εννοούμε ότι δεν μπορούμε στις κοινωνικές επιστήμες να εξηγήσουμε τίποτα με τον τρόπο των φυσικών επιστημών.

-       Δεν μπορούμε να κάνουμε πειράματα για να βγάλουμε συμπεράσματα και μάλιστα οριστικά. Δεν μπορούμε ούτε μια διαδήλωση να στήσουμε ως πείραμα ούτε να γυρίσουμε πίσω στο χρόνο και να αναπαραστήσουμε τα γεγονότα αλλάζοντας, προσθέτοντας ή αφαιρώντας παράγοντες και παραμέτρους. 

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ;

Α) ΑΡΧΑΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

1. Αριστοτέλης

Μέσα από την ανάλυση των πολιτικών συστημάτων εκατοντάδων κρατών-πόλεων του τότε γνωστού κόσμου ο Αριστοτέλης κατέληξε σε μια τυπολογία 6 συστημάτων. Η βάση της εξέτασής του ήταν τα παρακάτω ερωτήματα:

•                Ποιος θα κυβερνά και με ποιο σκοπό;

•                Πόσες και ποιες εξουσίες θα έχει ο άρχοντας;

•                Θα είναι ένας ο άρχοντας ή πολλοί;

Έτσι ο Αριστοτέλης θεωρεί ότι υπάρχουν τα εξής πολιτεύματα:

Πολίτευμα	Παρέκβαση
Μοναρχία (κυβερνά ένας σε όφελος όλων)	Τυραννία (κυβερνά ένας σε όφελός του
Αριστοκρατία (κυβερνούν λίγοι σε όφελος όλων)	Ολιγαρχία (κυβερνούν λίγοι σε δικό τους όφελος
Πολιτεία (κυβερνούν πολλοί σε όφελος όλων)	Δημοκρατία (κυβερνούν πολλοί σε όφελός τους)

Ας δούμε δύο παραδείγματα διαφορετικών συστημάτων:

Α) Κέλτικη αυτοκρατορία. Στο απόγειο της δύναμής της βρέθηκε κατά τον 7^ο αιώνα π.Χ. Δεν ήταν σύνθετες οι  δομές της αυτοκρατορίας. Οι περισσότεροι ταξίδευαν με τις φυλές τους. Συνδέονταν χαλαρά στο πλαίσιο της αυτοκρατορίας και είχαν λίγους βασιλιάδες. Οι φυλές ενώνονταν κυρίως στις πολεμικές συγκρούσεις  Ελάχιστες ήταν οι πολιτικές θέσεις εξουσίας. Ο βασικός ρόλος ήταν αυτό του «Πολέμαρχου» και ακολουθείτο από τον Δρυίδη που είναι ανάλογος του ιερέα αλλά έχει πρόσθετα καθήκοντα (γιατρός, λόγιος κ.ά). Από αυτό το σημείο και κάτω είναι οι πολίτες που αποτελούσαν την εργατική αλλά κυρίως την αγροτική τάξη της αυτοκρατορίας. Αντίθετα με τα άλλα αρχαία πολιτικά συστήματα στη Κέλτικη αυτοκρατορία οι γυναίκες ήταν ισότιμες με τους άνδρες και μπορούσαν να παίρνουν μέρος τόσο στον πόλεμο όσο και στα ειρηνικά πολιτικά πράγματα αναλαμβάνοντας καθήκοντα και «Δρυίδη» και «Πολέμαρχου».

Β) Μάγια. Οι αρχαίοι Μάγια δεν οργανώθηκαν σε αυτοκρατορία. Αντιθέτως, ήταν διαιρεμένοι  σε πολλά κράτη που το καθένα είχε τη δική του κυβέρνηση και το βασιλιά του. Μερικά κράτη ήταν εντελώς ανεξάρτητα ενώ άλλα υπάγονταν σε μεγαλύτερες κυβερνήσεις αλλά όλα συνδέονταν μεταξύ τους με το εμπόριο, πολιτικές συμμαχίες, παρόμοιες ιδεολογικές τάσεις και τελετουργίες. Ο βασιλιάς αποκαλείτο «Αχό». Οι κυβερνήτες («Μπατάμπ») των μικρών πόλεων είχαν κοινωνικά, θρησκευτικά και στρατιωτικά καθήκοντα. Ήταν άμισθοι λειτουργοί  και είχαν τη εξουσία να προεδρεύουν στα τοπικά συμβούλια αξιωματούχων. Κάτω από αυτούς υπήρχε ένα στρώμα αξιωματούχων (Αχ Κουλελούμπ) που ήταν υπεύθυνοι για την υλοποίηση των αποφάσεων. Στο κατώτερο σημείο της ιεραρχίας των αξιωματούχων ήταν οι Τουπίλες που ήταν υπεύθυνοι για την μη διατάραξη της κοινωνικής γαλήνης και ειρήνης. Κάτω από τον βασιλιά ήταν δύο ομάδες ευγενών, οι  Αχ Κινούμπ που ήταν ο Κλήρος και οι Αλμεχενόμπ που ήταν σπουδαίοι πολεμιστές και πλούσιοι αγρότες. Ο κλήρος επηρέαζε και συμμετείχε στην κυβέρνηση λόγω του ελέγχου των πληροφοριών και της παροχής συμβουλών και προγνώσεων.

Ο ίδιος ο Αριστοτέλης με βάση την αρχή της μεσότητας που διατύπωσε πρόκρινε ένα «μεικτό πολίτευμα» μεταξύ αριστοκρατίας και δημοκρατίας με κυβέρνηση στα χέρια των «μεσαίων τάξεων». Ο Αριστοτελικός στοχασμός κυρίαρχος στο Μεσαίωνα και την Αναγέννηση επηρέασε στοχαστές όπως ο Τομας Χομπς και ο Ζαν Μποντέν που στη βάση της αρχής της «κυριαρχίας» προέκριναν το «απολυταρχικό κράτος». Κι ενώ ο Χομπς δεσμεύει με το «Κοινωνικό συμβόλαιο» τον Κυρίαρχο, ο Μποντέν θεωρεί ότι ο Κυρίαρχος θέτει τους νόμους αλλά δεν δεσμεύεται από αυτούς και ότι πρέπει να εκχωρείται σε ένα μόνο πρόσωπο η αδιαίρετη κυριαρχία.

 Συνεχιζεται

Θανάσης Τσακίρης

ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 2ο μέρος (του Θανάση Τσακίρη)

Προηγούμενο https://tsakthan.blogspot.com/2019/01/1.html

Πολιτικό σύστημα (David Easton[1]

Στενός ορισμός (παραδοσιακή νομική-συνταγματική έννοια)	Το σύνολο των τυπικών νομικών θεσμών που συγκροτούν μια «κυβέρνηση» ή «ένα κράτος».
Ευρύς ορισμός	Οι πραγματικές αλλά και οι καθορισμένες μορφές πολιτικής συμπεριφοράς. Η πραγματική λειτουργία του κράτους.
Ευρύτερος ορισμός	Ένα σύνολο «διαδικασιών αλληλεπίδρασης» ή ένα υποσύνολο του κοινωνικού συστήματος που αλληλεπιδρά με άλλα μη πολιτικά συστήματα (π.χ. το οικονομικό σύστημα).

Συνεπώς, πολιτικό σύστημα (ή καθεστώς) είναι:

n  Έννοια που αναφέρεται σε σχέσεις, διαδικασίες, και θεσμούς που συγκροτούν ένα πολιτικό σύμπαν, δηλαδή εκτός από τους κυβερνητικούς μηχανισμούς και τους θεσμούς του κράτους αναφέρεται  αλλά και τις δομές και διαδικασίες μέσω των οποίων αυτοί οι θεσμοί αλληλεπιδρούν με την ευρύτερη κοινωνία.

n  Κάθε ξεχωριστό πολιτικό σύστημα (κάθε χωρική ενότητα) αποτελείται από προερχόμενες από την κοινωνία εισροές (inputs) προς τους επίσημους θεσμούς της κυβέρνησης, οι οποίες εμφανίζονται με τις μορφές της υποστήριξης ή κριτικής της «κοινής γνώμης», των δραστηριοτήτων «ομάδων πίεσης», «κοινωνικών κινημάτων» που προβάλλουν αιτήματα κ.ο.κ.

n  Οι θεσμοί της κυβέρνησης επεξεργάζονται αυτές τις εισροές και παράγουν «εκροές» (outputs) με τη μορφή νόμων, εφαρμοστέων πολιτικών, ακόμη και με τη μορφή κανόνων, προτύπων και αξιών.

Ένα τέτοιο σύστημα είναι υποσύστημα του γενικότερου κοινωνικού συστήματος και είναι πολιτικό γιατί οι εσωτερικές σχέσεις του αφορούν την διανομή της εξουσίας , του πλούτου και των πόρων μιας κοινωνίας. Έτσι τα πολιτικά καθεστώτα τα χαρακτηρίζει τόσο η οργάνωση της οικονομικής ζωής όσο και οι κυβερνητικές λειτουργίες μέσω των οποίων ασκούνται.  

Η κριτική που έχει ασκηθεί στη θεωρία των συστημάτων στην πολιτική επιστήμη αφορά αρκετές πτυχές τόσο τις εξηγητικές όσο και τις μεθοδολογικές δυνατότητες. Από τη μια θεωρείται ως συντηρητική θεωρία καθ’ όσον ότι ασχολείται με την σταθερότητα των συστημάτων και δεν ερευνάται η μεταρρύθμιση, την αλλαγή και την επανάσταση εναντίον του συστήματος. Από την άλλη ασκείται κριτική στο ότι δεν είναι θεωρία που αφήνει χώρο για την «διαψευσιμότητά» της. Αυτή η κριτική σχετίζεται με την άποψη του  Karl Popper o οποίος τόνισε ότι η επιστημονική μέθοδος είναι αυτή που είναι ανοιχτή στη δυνατότητα διάψευσης μιας προσωρινής υπόθεσης (“conjectures”).[2]                          

---

[1] Ο David Easton ήταν Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας γεννημένος στο Οντάριο του Καναδά. Ακολούθησε σπουδές πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο. Το 1947 πήρε το διδακτορικό του δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο  Harvard όπου από το 1944 δίδασκε ως ειδικός επιστήμονας. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο από το 1947 ως το 1982 και εδραιώθηκε ως ένας από πιο διακεκριμένους πολιτικούς επιστήμονες της εποχής  του.  Το 1981 εντάχθηκε στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Irvine στο Τμήμα Πολιτικής και Κοινωνίας όπου δίδαξε ως to 1997.  Διετέλεσε πρόεδρος της Αμερικανικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης (1968-1969) και αντιπρόεδρος στο Πανεπιστήμιο Καλαμαζού και στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, καθώς σε μια σειρά επιστημονικών και κοινωνικο-πολιτικών φορέων στις ΗΠΑ και στον Καναδά.

Η επαγγελματική φήμη του έχει γερή βάση.  Από το σύνολο της βιβλιογραφίας του ξεχωρίζουν 13 βιβλία και 70 άρθρα που μεταφράστηκαν σε άλλες γλώσσες και επανεκδόθηκαν πολλές φορές. Ήταν πρωτοπόρος στο ρεύμα του συμπεριφορισμού στην πολιτική επιστήμη που ήταν επαναστατικό για τα δεδομένα της εποχής.

Διατύπωσε τον πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο στο πεδίο της πολιτικής επιστήμης ορισμό της πολιτικής ως εξαναγκαστική κατανομή των αξιών στην κοινωνία. Είναι γνωστός για την εφαρμογή της θεωρίας των συστημάτων στη μελέτη της πολιτικής επιστήμης.

Διατύπωσε την εικόνα του πολιτικού συστήματος ως τον τρόπο λήψης πολιτικών αποφάσεων με πέντε έννοιες-κλειδιά που το απαρτίζουν: εισροή (input),  μετατροπή, εκροή (output), ανατροφοδότηση (feedback) και περιβάλλον.

Ως συμπεριφοριστής ο Easton επιδίωκε να αποκτήσει τον έλεγχο  μεγάλου αριθμού ποσοτικών και πολιτικών δεδομένων που παράγονταν από τις έρευνες των κοινωνικών επιστημών στη διάρκεια της δεκαετίας 1950-1960 και προσπαθούσε να τα οργανώσει σε ένα θεωρητικό πλαίσιο.  Κατ’ αυτόν, οι πολιτικές έρευνες πρέπει να παράγουν αξιόπιστη και οικουμενική γνώση αναφορικά με τα κοινωνικά φαινόμενα ώστε να συγκροτηθεί μια «γενική θεωρία» πολιτικής επιστήμης. Αυτή η θεωρία θα αποτελούσε ένα αφαιρετικό σχήμα σκέψης το οποίο θα συνέβαλε στη διατύπωση ορισμένων προτάσεων ως αξιώματα και παραδοχές που θα αποτελέσουν ένα ολόκληρο σώμα εμπειρικώς έγκυρων γενικεύσεων και που θα μπορούσαν να συναχθούν κατά φθίνουσα σειρά προσδιορισιμότητας και να προσφέρουν προβλέψιμες αιτιώδεις εξηγήσεις της πολιτικής συμπεριφοράς. Επιλεγμένη βιβλιογραφία του David Easton:

1951, “The Decline of Modern Political Theory”, in Journal of Politics 13.

1953, The Political System. An Inquiry into the State of Political Science, New York: Knopf.

1957, “An Approach to the Analysis of Political Systems”, in World Politics 9.

1965, A Framework for Political Analysis, Englewood Cliffs: Prentice-Hall.

1965, A Systems Analysis of Political Life, New York: Wiley.

[2] Popper Karl (20020 [1934] The Logic of Scientific Discovery.  London, UK: Routledge Classics.

Συνεχιζεται

Θανάσης Τσακίρης

ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 1ο μέρος (του Θανάση Τσακίρη)

ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

Θανάσης Τσακίρης

Τα κύρια ζητήματα που αναδεικνύονται όταν προσπαθούμε να κατανοήσουμε τη μορφή του πολιτικού συστήματος μιας χώρας και να το συγκρίνουμε με αυτό μιας άλλης χώρας ή πολλών χωρών είναι τα εξής;

1.    Ποια είναι η διαφορά μεταξύ κυβερνήσεων, πολιτικών συστημάτων και καθεστώτων;

2.    Ποιο σκοπό εξυπηρετεί η ταξινόμηση των κυβερνητικών συστημάτων;

3.    Με ποια λογική ταξινομούνται και πρέπει να ταξινομούνται τα καθεστώτα;

4.    Ποια είναι τα σημαντικότερα καθεστώτα του σύγχρονου κόσμου;

Ας επισκεφτούμε τις έννοιες που είναι τα "εργαλεία" με τα οποία σκεφτόμαστε, ασκούμε κριτική, επιχειρηματολογούμε, εξηγούμε και αναλύουμε:

1.             Συλλογική δράση. Σύμφωνα με τον  Max Weber, η λέξη «δράση» εκφράζει «κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά όταν και στο μέτρο που το δρων άτομο της προσδίδει μια υποκειμενική σημασία»˙ αυτή η «δράση» (ανοιχτή, εσωτερική, υποκειμενική, θετική παρέμβαση ή αποχή-αδράνεια) είναι κοινωνική «στο μέτρο που το δρων άτομο (ή άτομα) λαμβάνει υπόψη τη συμπεριφορά των άλλων και, ως εκ τούτου, αποκτά προσανατολισμό».[1] «Συλλογική δράση» είναι η έκφραση μιας ομάδας ανθρώπων με ενιαία φωνή˙ είναι, δηλαδή, μια μέθοδος αντιμετώπισης προβλημάτων. Με άλλα λόγια, η συλλογική δράση μπορεί να γίνει κατανοητή ως το αποτέλεσμα της συγκρότησης ενός συλλογικού ορισμού μιας κατάστασης. Αυτός ο ορισμός περιλαμβάνει στοιχεία της κοινής νοητικής πεποίθησης (ποια γεγονότα αναγνωρίζονται από κοινού ως πραγματικά και σχετικά), συναισθηματικούς παράγοντες (όπως η ματαίωση των προσωπικών αναγκών) και το δεσπόζον κίνητρο των συμμετεχόντων στη δράση.[2]

2.             Πολιτική (Politics).Είναι «πεδίο πάλης και ανταγωνιστικής δραστηριότητας για την επίλυση γενικής εμβέλειας διαφορών ενώ «πολιτική» (policy) είναι «συγκεκριμένη πρόταση αντιμετώπισης συγκεκριμένων θεμάτων». Ουσιαστικά Πολιτική είναι διαδικασία λήψης δεσμευτικών συλλογικών αποφάσεων

3.             Κυβέρνηση είναι κάθε μηχανισμός μέσω του οποίου διατηρείται η έννομη eyτάξη με κύριο χαρακτηριστικό τη δυνατότητα λήξης και επιβολής συλλογικών αποφάσεων. Κάθε θεσμός της κοινωνίας, όπως η οικογένεια, το σχολείο, η επιχείρηση κ.ά., διαθέτει τη δική του κυβέρνηση. Μιλώντας, όμως, για την κυβέρνηση στο εθνικό επίπεδο εννοούμε τον θεσμό εκείνο που αποσκοπεί στην διατήρηση της και τη διευκόλυνση της συλλογικής δράσης.[3]Οι βασικές λειτουργίες της κυβέρνησης: παραγωγή νόμων (νομοθετική), επιβολή νόμων (εκτελεστική), ερμηνεία νόμων (δικαστική).

4.             Δύναμη/εξουσία (power)αναφέρεται στην ικανότητα ενός ατόμου ή, πολύ συχνότερα, μιας ομάδας ατόμων ή ενός θεσμού να χειρίζονται και να διαμορφώνουν τις αντιλήψεις και τις ενέργειες άλλων ατόμων.

5.             Σύστημα.

-Από τυπική άποψη:Σύστημα είναι κάθε σύνολο στοιχείων ανάμεσα στα οποία ή στα χαρακτηριστικά τους υφίστανται σχέσεις. Μερικό (υπο)σύστημα είναι κάθε υποσύνολο σχέσεων ανάμεσα σε στοιχεία του ευρύτερου περιέχοντος συστήματος.

-Δομή: Συνίσταται στα βασικά υποδείγματα των στοιχείων του (ή των ιδιοτήτων των στοιχείων) και των σχέσεών τους. Δομές είναι το κοινοβούλιο, η γραφειοκρατία, οι διοικητικές υπηρεσίες και τα δικαστήρια.

-Λειτουργία: Επίδραση ενός στοιχείου του συστήματος ως συμβολή στη διατήρηση της υπόστασης, στην προσαρμογή στο περιβάλλον, στην επίτευξη των στόχων του συστήματος. Οι δομές εκτελούν λειτουργίες που με τη σειρά τους καθιστούν την κυβέρνηση ικανή να χαράζει, να εφαρμόζει και να ενισχύει τις πολιτικές της. Οι πολιτικές αντανακλούν τους στόχους και οι υπηρεσίες παρέχουν τα μέσα. 

Οι λειτουργίες διακρίνονται σε:

Ø   Έκδηλες

Ø   Λανθάνουσες

Οργάνωση:

*Από άποψη περιεχομένου είναι σύστημα πράξεων προσαρμοσμένων σε ένα σκοπό ή καθήκον.

**Από τυπική άποψη είναι η πραγματοποίηση ενός ορισμένου συνόλου σχέσεων από το συνολικό χώρο των συμβάντων.

---

[1]Βλ. Weber, M. (1964).The Theory of Social and Economic Organization.NY: The Free Press, σελ. 88.

[2]Βλ. Bellucci, A. (1980). Nomads of the Present. Philadelphia, PA: Temple University Press.

[3]Βλ..Χέιγουντ Α. (2005) Εισαγωγή στην Πολιτική. Αθήνα: Εκδ. Πόλις.

Συνεχίζεται...

ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ

David Easton: H θεωρία των συστημάτων στη μελέτη της πολιτικής επιστήμης (του Θανάση Τσακίρη)

David Easton (24/6/1917 –19/7/2014)

Ο David Easton ήταν Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας γεννημένος στο Οντάριο του Καναδά. Ακολούθησε σπουδές πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο. Το 1947 πήρε το διδακτορικό του δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο  Harvard όπου από το 1944 δίδασκε ως ειδικός επιστήμονας. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο από το 1947 ως το 1982 και εδραιώθηκε ως ένας από πιο διακεκριμένους πολιτικούς επιστήμονες της εποχής  του.  Το 1981 εντάχθηκε στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Irvine στο Τμήμα Πολιτικής και Κοινωνίας όπου δίδαξε ως to 1997.  Διετέλεσε πρόεδρος της Αμερικανικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης (1968-1969) και αντιπρόεδρος στο Πανεπιστήμιο Καλαμαζού και στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, καθώς σε μια σειρά επιστημονικών και κοινωνικο-πολιτικών φορέων στις ΗΠΑ και στον Καναδά.

Η επαγγελματική φήμη του έχει γερή βάση.  Από το σύνολο της βιβλιογραφίας του ξεχωρίζουν 13 βιβλία και 70 άρθρα που μεταφράστηκαν σε άλλες γλώσσες και επανεκδόθηκαν πολλές φορές. Ήταν πρωτοπόρος στο ρεύμα του συμπεριφορισμού στην πολιτική επιστήμη που ήταν επαναστατικό για τα δεδομένα της εποχής.

Διατύπωσε τον πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο στο πεδίο της πολιτικής επιστήμης ορισμό της πολιτικής ως εξαναγκαστική κατανομή των αξιών στην κοινωνία. Είναι γνωστός για την εφαρμογή της θεωρίας των συστημάτων στη μελέτη της πολιτικής επιστήμης.

Διατύπωσε την εικόνα του πολιτικού συστήματος ως τον τρόπο λήψης πολιτικών αποφάσεων με πέντε έννοιες-κλειδιά που το απαρτίζουν: εισροή (input),  μετατροπή, εκροή (output), ανατροφοδότηση (feedback) και περιβάλλον. Πολιτικό σύστημα (ή καθεστώς) είναι:

-              Έννοια που αναφέρεται σε σχέσεις, διαδικασίες, και θεσμούς που συγκροτούν ένα πολιτικό σύμπαν, δηλαδή εκτός από τους κυβερνητικούς μηχανισμούς και τους θεσμούς του κράτους αναφέρεται  αλλά και τις δομές και διαδικασίες μέσω των οποίων αυτοί οι θεσμοί αλληλεπιδρούν με την ευρύτερη κοινωνία.

-              Κάθε ξεχωριστό πολιτικό σύστημα (κάθε χωρική ενότητα) αποτελείται από προερχόμενες από την κοινωνία εισροές  προς τους επίσημους θεσμούς της κυβέρνησης, οι οποίες εμφανίζονται με τις μορφές της υποστήριξης ή κριτικής της «κοινής γνώμης», των δραστηριοτήτων «ομάδων πίεσης», «κοινωνικών κινημάτων» που προβάλλουν αιτήματα κ.ο.κ.

-              Οι θεσμοί της κυβέρνησης επεξεργάζονται αυτές τις εισροές και παράγουν «εκροές» με τη μορφή νόμων, εφαρμοστέων πολιτικών, ακόμη και με τη μορφή κανόνων, προτύπων και αξιών.

Ένα τέτοιο σύστημα είναι υποσύστημα του γενικότερου κοινωνικού συστήματος και είναι πολιτικό γιατί οι εσωτερικές σχέσεις του αφορούν την κατανομή της εξουσίας , του πλούτου και των πόρων μιας κοινωνίας. Έτσι τα πολιτικά καθεστώτα τα χαρακτηρίζει τόσο η οργάνωση της οικονομικής ζωής όσο και οι κυβερνητικές λειτουργίες μέσω των οποίων ασκούνται.  

Ως συμπεριφοριστής ο Easton επιδίωκε να αποκτήσει τον έλεγχο  μεγάλου αριθμού ποσοτικών και πολιτικών δεδομένων που παράγονταν από τις έρευνες των κοινωνικών επιστημών στη διάρκεια της δεκαετίας 1950-1960 και προσπαθούσε να τα οργανώσει σε ένα θεωρητικό πλαίσιο.  Κατ’ αυτόν, οι πολιτικές έρευνες πρέπει να παράγουν αξιόπιστη και οικουμενική γνώση αναφορικά με τα κοινωνικά φαινόμενα ώστε να συγκροτηθεί μια «γενική θεωρία» πολιτικής επιστήμης. Αυτή η θεωρία θα αποτελούσε ένα αφαιρετικό σχήμα σκέψης το οποίο θα συνέβαλε στη διατύπωση ορισμένων προτάσεων ως αξιώματα και παραδοχές που θα αποτελέσουν ένα ολόκληρο σώμα εμπειρικώς έγκυρων γενικεύσεων και που θα μπορούσαν να συναχθούν κατά φθίνουσα σειρά προσδιορισιμότητας και να προσφέρουν προβλέψιμες αιτιώδεις εξηγήσεις της πολιτικής συμπεριφοράς.

Επιλεγμένη βιβλιογραφία:

1951, The Decline of Modern Political Theory, in Journal of Politics 13.

1953, The Political System. An Inquiry into the State of Political Science, New York: Knopf.

1957, An Approach to the Analysis of Political Systems, in World Politics 9.

1965, A Framework for Political Analysis, Englewood Cliffs: Prentice-Hall.

1965, A Systems Analysis of Political Life, New York: Wiley.

1966, Varieties of Political Theory, (Eπιμ.), Englewood Cliffs: Prentice-Hall.

1969, Children in the Political System - Origins of Political Legitimacy, (με τον Jack Dennis), McGraw-Hill.

1990, The Analysis of Political Structure, New York: Routledge.

1991, Divided Knowledge: Across Disciplines, Across Cultures, (συνεπιμέλεια με C. Schelling).

1991, The Development of Political Science: A Comparative Survey, (συνεπιμέλεια με J. Gunnell, και L. Graziano), New York: Routledge.

1995, Regime and Discipline: Democracy and the Development of Political Science, (συνεπιμέλεια με J. Gunnell και M. Stein).

Θανάσης Τσακίρης

ΕΚΛΟΓΕΣ ΗΠΑ 2016 - 2ο μέρος

Η εξέγερση των αποίκων για την ανεξαρτησία τους από την Αγγλική κυριαρχία στέφθηκε με επιτυχία μετά από αρκετούς μήνες ένοπλων συγκρούσεων. Έτσι, στις 4 Ιουλίου 1776 οι 13 αποικίες κήρυξαν την ανεξαρτησία τους ιδρύοντας την Ομοσπονδία που στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα και στις αρχές του 21^ου θα γινόταν αρχικά η υπερδύναμη του καπιταλιστικού κόσμου και με την κατάρρευση της άλλης υπερδύναμης του «υπαρκτού σοσιαλισμού» θα καθίστατο προσωρινά η μοναδική. 

Thomas Jefferson

Το πολιτικό σύστημα που εγκαθιδρύθηκε με την αμερικανική επανάσταση δεν διαμορφώθηκε μια κι έξω αλλά μέσα από σκληρές ιστορικές ταξικές, φυλετικές και άλλες κοινωνικές συγκρούσεις που στα μέσα του 19^ου αιώνα πήραν τη μορφή της εμφύλιας στρατιωτικής σύγκρουσης των Βορείων και των Νοτίων. Γι’ αυτό είναι λαθεμένη η εθνοκεντρική-ελληνοκεντρική άποψη που αναλύει εντελώς ρηχά την αμερικανική ιστορία. Όπως, εξίσου ρηχή αλλά και σκοταδιστική είναι η ίδια η κυρίαρχη αγγλοσαξωνική προτεσταντική αντίληψη της ιστορίας. «Οταν η ιστορία οποιασδήποτε χώρας παρουσιάζεται ως ιστορία μιας οικογένειας, τότε αποκρύπτονται λυσσαλέες συγκρούσεις συμφερόντων ανάμεσα σε κατακτητές και κατακτημένους, σε αφέντες και δούλους, σε καπιταλιστές και εργάτες, σε εξουσιαστές και εξουσιαζομένους, σε άτομα διαφορετικής φυλής και φύλου. Και σ' έναν τέτοιο κόσμο συγκρούσεων, σ' έναν κόσμο θυμάτων και δημίων, είναι καθήκον των σκεπτόμενων ανθρώπων, όπως είπε ο Αλμπέρ Καμί, να μη συμμαχήσουν με τους δήμιους».[1] Η ιδιαίτερη δικομματική συγκρότηση που χαρακτηρίζει το κομματικό σύστημα είναι και αυτή προϊόν ιστορικών συγκρούσεων που αντανακλούσαν με τη σειρά τους τα αντιτιθέμενα ταξικά και φυλετικά-εθνοτικά συμφέροντα. Το γενικό σχήμα εξέλιξης των βασικών κομμάτων είναι το εξής:

Χρονική περίοδος	Τύπος οργάνωσης	Βασικά κόμματα	Καθοριστικές εκλογικές αναμετρήσεις
1796-1828	Κόμματα ελίτ	Φεντεραλιστές Τζεφερσονιανοί vs Ρεπουμπλικάνοι	1800, 1824
1830-1900	Κόμματα – μαζικές οργανώσεις (machine)	Δημοκρατικοί vs Ουίγοι vs Ρεπουμπλικάνοι	1840, 1860, 1896
1900-1960	Μεταρρυθμισμένα κόμματα	Δημοκρατικοί vs Ρεπουμπλικάνοι	1912, 1932, 1952
1960-σήμερα	Κόμματα υπηρεσίες	Δημοκρατικοί vs Ρεπουμπλικάνοι	1960, 1968, 1980, 2000

---

[1] Βλ. Zinn, Howard (2003) A People's History of the United States. New York, NY: Perennial Classics [Ελλ. Έκδ.  Zinn, Howard (2008) Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών. Αθήνα: Εκδ. Αιώρα].

Συνεχίζεται...

Θανάσης Τσακίρης

Tsakthan Randomly - Politics 22

Παράγοντες που διαμορφώνουν τα πολιτικά συστήματα

Ι. Κοινωνική δομή

Αναλυτικό πρότυπο του Gabriel Almond

Σημαντικός είναι ο ρόλος ορισμένων κοινωνιολογικών και ανθρωπολογικών εννοιών στη διευκόλυνση της συστηματικής σύγκρισης μεταξύ των κύριων τύπων πολιτικών συστημάτων. 

1. Διαφοροποίηση από νομικισμό και εμπειρισμό στην πολιτική ανάλυση.

Πολιτική κουλτούρα/Δομή πολιτικών ρόλων	Ομοιογενής	Κατακερματισμένη
Υψηλός βαθμός διαφοροποίησης	Αγγλο-αμερικανικό	Ηπειρωτικό Ευρωπαϊκό
Χαμηλός βαθμός διαφοροποίησης	Ολοκληρωτικό	Προ-βιομηχανικό

2. O Almond διέκρινε επίσης και έναν 5ο τύπο πολιτικού συστήματος: Σκανδιναβικές και Κάτω Χώρες.

3. Υψηλός βαθμός συναίνεσης μεταξύ πολιτών για πολιτικούς στόχους και μέσα + σαφής ορισμός και διαχωρισμός μεταξύ πολιτικών θεσμών συνεπάγεται σταθερά πολιτικά συστήματα.

4. Τα άλλα πολιτικά συστήματα είναι λίγο ως πολύ ασταθή είτε γιατί τα διαπερνά μια συγκρουσιακή λογική αμοιβαία αποκλειόμενων ομάδων και θεσμών είτε γιατί δεν υπάρχει σαφής και ορισμένος διαχωρισμός πολιτικών ρόλων και θεσμών.

ΙΙ. Δημοκρατική σταθερότητα

Αναλυτικό πρότυπο του Seymour Martin Lipset

Μερικότερη προσέγγιση των πολιτικών συστημάτων και εστίαση στις προϋποθέσεις των δημοκρατικών συστημάτων.

n   Μια «πολιτική φόρμουλα» ή σύνολο πεποιθήσεων για τον καθορισμό των νόμιμων θεσμών: πολιτικά κόμματα, ελεύθερα ΜΜΕ και Τύπος κ.α.
n   Ένας κύκλος πολιτικών ηγετών σε δημόσια αξιώματα.
n   Ένας ή περισσότεροι κύκλοι αναγνωρισμένων ηγετών να προσπαθούν να αποκτήσουν δημόσια αξιώματα.
Η έννοια της πολιτικής σταθερότητας δεν είναι απαραίτητο να ταυτίζεται με αυτή της δημοκρατικής σταθερότητας.

Βασική κοινωνιολογική προσέγγιση του Lipset:

«Η μελέτη των συνθηκών που ενθαρρύνουν την δημοκρατία πρέπει να εστιάζεται τόσο στις πηγές διαίρεσης όσο και στις πηγές συναίνεσης».

Παράγοντες που προάγουν την δημοκρατική σταθερότητα:

v  Οικονομική ανάπτυξη

v  Ταξική δομή

v  Εγκάρσιες συγγένειες (affiliations)

v  Πολιτικό σύστημα

v  Ιστορική εξέλιξη επίλυσης συγκρούσεων

 

 

	Αμοιβαία ενισχυόμενες διαιρετικές τομές	Εγκάρσιες διαιρετικές τομές
Υψηλός βαθμός διαστρωμάτωσης	Δημοκρατική σταθερότητα
Χαμηλός βαθμός διαστρωμάτωσης		Δημοκρατική σταθερότητα

ΙΙΙ. Διαιρετικές τομές

Το αναλυτικό πρότυπο του Stein Rokkan εστιάζεται στις «διαιρετικές τομές» (cleavages). Τα πολιτικά συστήματα ερμηνεύονται από τη σκοπιά του τρόπου συσχέτισης με τη δομή των διαιρετικών τομών, που προκλήθηκαν από τρεις επαναστάσεις: εθνική, βιομηχανική, διεθνής.

Τα κοινωνικά φαινόμενα μπορούν να ερμηνευτούν διαχρονικά και συγχρονικά. Ο Rokkan ενδιαφέρεται για τη διάσταση του «χρόνου»: πώς σημαντικές πλευρές των πολιτικών και κομματικών συστημάτων αναφύονται από τις ιστορικές τους ρίζες;

Υπόθεση περί «παγώματος των κομματικών συστημάτων» της Δυτικής Ευρώπης κατά το τέλος του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτά τα κομματικά συστήματα χαρακτηρίζονταν από την «πολιτική των μαζών» (mass politics). Καθήκον του Rokkan: η διατύπωση ενός «προτύπου για την εξήγηση των διαφορετικών εκδοχών της εξέλιξης του εκδημοκρατισμού και της δόμησης των κομματικών συστημάτων στις χώρες αυτές.»

Διαιρετική τομή	Εθνική – κεντρική	Τοπική και περιφερειακή
Συμφέρον-οικονομία	Εργάτες εναντίον εργοδοτών/ιδιοκτητών	Πρωτογενής εναντίον δευτερογενή τομέα οικονομίας
Ιδεολογία-κουλτούρα	Εκκλησία (ες) εναντίον κυβέρνησης	Υποταγμένη εναντίον κυρίαρχης κουλτούρας

IV. Πολυαρχία

Το αναλυτικό πρότυπο του RobertDahl διακρίνει μεταξύ δημοκρατίας και πολυαρχίας:

«Οι πολυαρχίες, επομένως, μπορούν να θεωρηθούν ως σχετικά (αλλά όχι πλήρως) δημοκρατικά καθεστώτα, ή, για το θέσουμε με διαφορετικό τρόπο, οι πολυαρχίες είναι καθεστώτα που έχουν ουσιαστικά λαϊκοποιηθεί και φιλελευθεροποιηθεί, δηλαδή είναι ιδιαίτερα περιεκτικές και σε μεγάλο βαθμό ανοιχτές στη δημόσια διεκδίκηση.»

Ο Dahl επεδίωκε να καθορίσει έναν αριθμό προϋποθέσεων που συμβάλλουν στη δημοκρατική σταθερότητα, δηλαδή τις συνθήκες ύπαρξης της δημοκρατίας.

Ό Dahl τονίζει τη σημασία της αποκεντρωμένης οικονομίας για τη δημοκρατία.
Δεν θεωρεί κρίσιμο ζήτημα την ιδιοκτησία των οικονομικώνπεριουσιακών στοιχείων αλλά τονίζει ότι η κεντρικά κατευθυνόμενη οικονομία δεν είναι δυνατό να συνυπάρχει με τους δημοκρατικούς θεσμούς.
Η δημοκρατία μπορεί να ευδοκιμήσει π.χ. σε αγροτικές κοινωνίες αν οι αγρότες είναι ελεύθεροι και δεν υπάρχει στενή και υπερβολική ιεραρχία.

Γενικώς, η σχέση μεταξύ κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών και δημοκρατίας εξαρτάται από τους τρόπους κατανομής των πόρων.
Πιο ευνοϊκές συνθήκες για τη δημοκρατία υπάρχουν όταν ο έλεγχος των μέσων καταστολής (αστυνομία, στρατός) και των οικονομικών μέσων (οικονομικοί πόροι, επικοινωνιακά μέσα, εκπαιδευτικές ευκαιρίες) διαχέεται σε διάφορα είδη εξουσιών (πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών).
Το επίπεδο κοινωνικο-οικονομικής ανάπτυξης επηρεάζει τη δημοκρατία: όσο πλουσιότερη είναι μια χώρα τόσο πιθανότερη είναι η ύπαρξη και επιβίωση δημοκρατικών θεσμών.

 

Συμμετοχή
		Χαμηλή	Υψηλή
Δημόσια διεκδίκηση	Χαμηλή	Ανταγωνιστικές ολιγαρχίες (Ελβετία, Ιρλανδία)	Δημοκρατίες (Σκανδιναβία, Ιταλία)
	Υψηλή	Κλειστές ηγεμονίες (προ1975 Πορτογαλία, Ισπανία)	Περιεκτικές ηγεμονίες (ΟΔΓ, Ουγγαρία προ 1989)

Συνεχίζεται...

Θανάσης Τσακίρης

ΤΟ ΠΑΙΧΝΔΙ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

1992
Στίχοι:   Κωνσταντίνος Βήτα
Μουσική:   Στέρεο Νόβα
Ερμηνεία: Στέρεο Νόβα  

Μετά τις τρεις τα μεσάνυχτα περπατάς μόνος
κι όλα τ’ αστεία ξεχνάς όταν ανοίγει αυτός ο δρόμος
σκέφτεσαι πως κάποιος απόψε μπορεί ν’ αλλάξει τη ζωή σου
ή από τα πόδια ως την κορφή να σιχαθείς την ψυχή σου
κόβοντας βόλτες πάνω κάτω στην κεντρική λεωφόρο
πληρώνοντας με μοναξιά έναν παράξενο φόρο
γιατί υπάρχει ένας κόσμος που δεν καταλαβαίνει
πώς καταντά μια επιθυμία που μένει κρυμμένη

Στην ουσία μισούν τον εαυτό τους κι αυτά που κάνουν
αυτά που μέσα τους ποθούν και τα καταδικάζουν
από παιδί αναρωτιόμουν ποιος έχει τη δύναμη
αυτός που χτυπάει ή αυτός που πονάει
βαθιά μέσα τους θα γελούν αν πεθάνεις
γιατί μισούν αυτό που είσαι κι αυτό που κάνεις

Πρόσεξε, αυτοί οι δύο σε βλέπουν
τα μάτια σου ανοιχτά, δεν ξέρεις τι μπορεί να θέλουν
πάντα κάποιος κυνηγάει κάποιον άλλο
για σεξ, για σαφάρι, σ’ ένα τούνελ μεγάλο
σ’ έναν γκέι τις προάλλες του την έπεσε μια ομάδα
τον δείραν για λεφτά κι ύστερα ζητούσαν κι άλλα
έτσι είναι, νομίζουν πως κάτι ξέρουν
και ασκούν εξουσία επειδή δεν καταλαβαίνουν
κατά βάθος εξουσία δε σημαίνει αντρισμός
μοιάζει με κρέας στον τοίχο μετά από διωγμό

Στην ουσία μισούν τον εαυτό τους κι αυτά που κάνουν
αυτά που μέσα τους ποθούν και τα καταδικάζουν
από παιδί αναρωτιόμουν ποιος έχει τη δύναμη
αυτός που χτυπάει ή αυτός που πονάει
βαθιά μέσα τους θα γελούν αν πεθάνεις
γιατί μισούν αυτό που είσαι κι αυτό που κάνεις

Στην ουσία μισούν τον εαυτό τους κι αυτά που κάνουν
αυτά που μέσα τους ποθούν και τα καταδικάζουν
από παιδί αναρωτιόμουν ποιος έχει τη δύναμη
από παιδί αναρωτιόμουν ποιος έχει τη δύναμη
από παιδί αναρωτιόμουν ποιος έχει τη δύναμη
αυτός που χτυπάει ή αυτός που πονάει
βαθιά μέσα τους θα γελούν αν πεθάνεις
γιατί μισούν αυτό που είσαι κι αυτό που κάνεις

Στην ουσία μισούν τον εαυτό τους κι αυτά που κάνουν
αυτά που μέσα τους ποθούν και τα καταδικάζουν
από παιδί αναρωτιόμουν ποιος έχει τη δύναμη
αυτός που χτυπάει ή αυτός που πονάει
από παιδί αναρωτιόμουν ποιος έχει τη δύναμη
από παιδί αναρωτιόμουν ποιος έχει τη δύναμη
από παιδί αναρωτιόμουν ποιος έχει τη δύναμη
αυτός που χτυπάει ή αυτός που πονάει
βαθιά μέσα τους θα γελούν αν πεθάνεις

https://www.youtube.com/watch?v=i9yvNtJwuWs