ΚΟΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ Ε.Ε. ΩΣ ΤΟ 2004 (2ο μέρος)

 ΚΟΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ Ε.Ε. ΩΣ ΤΟ 2004 

n  ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ

1951: Απρίλιος. Δημιουργία Ομάδας Εργασίας των σοσιαλιστικών κομμάτων των έξι χωρών της ΕΚΑΧ στο πλαίσιο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς

1952: Σεπτέμβριος. Δημιουργία σοσιαλιστικής ομάδας στα πλαίσια της Γενικής Συνέλευσης της ΕΚΑΧ.

1953: Λουξεμβούργο. Συγκρότηση Γραφείου και Γραμματείας της Σοσιαλιστικής Ομάδας με τον Guy Mollet ως πρώτο πρόεδρό της.

1957. Ιανουάριος. Λουξεμβούργο. 1ο Συνέδριο σοσιαλιστικών κομμάτων της ΕΚΑΧ. Θέματα: διαπραγματεύσεις για την υπογραφή των συνθηκών της ΕΟΚ και της Ευρ. Κοιν. Ατομικής Ενέργειας. Δυνατότητες περαιτέρω συνεργασίας των Σ.Κ.  Έξω από τα στενά πλαίσια της ΕΚΑΧ.

n   Μετά από την έντονη δραστηριοποίηση των Ολλανδών σοσιαλιστών ιδρύθηκε το Γραφείο Διασύνδεσης (1 αντιπρόσωπος από κάθε κόμμα θα είχε συναντήσεις με το Γραφείο ως όργανο της Ένωσης τουλάχιστον 2 φορές το χρόνο.

n   Η πρώτη ένωση σοσιαλιστών δημιουργήθηκε πριν από την επίσημη πολιτική πράξης ένωσης κρατών (ΕΟΚ). Προσανατολισμοί:

n   Συζήτηση για την Ευρώπη και εξαρχής βούληση για την υλοποίηση και εμβάθυνση της Ενωμένης Ευρώπης.

n   Διενέργεια συνεδρίου κάθε δύο χρόνια των σοσιαλιστικών κομμάτων της ΕΚΑΧ.

n   Δυνατότητα στο Γραφείο Διασύνδεσης να εισηγείται διενέργεια ειδικών συναντήσεων όποτε έκρινε σκόπιμο.

n  1958. 3ο Συνέδριο Λουξεμβούργου. Αποφάσεις:

Α. Επιδίωξη της κατάργησης δασμών και περιορισμών για τη διακίνηση αγαθών και εμπορευμάτων στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής αγοράς με ταυτόχρονη προστασία των Ευρωπαίων εργαζομένων.

Β. Υποστήριξη του αγροτικού τομέα των χωρών μελών με τη λήψη μέτρων με τη λήψη μέτρων που θα οδηγούσαν στην στήριξη της παραγωγής των αγροτικών αγαθών στην Ευρώπη, με σκοπό την επίτευξη του στόχου της επάρκειας.

n  1960. Στρασβούργο. 4ο Συνέδριο. Στόχος: η επεξεργασία ενός κοινού Ευρωπαϊκού προγράμματος.

n  1961. Ο Fouchet καταθέτει ένα σχέδιο για τη δημιουργίας μιας «Νέας Ευρώπης των Κρατών» με στόχο την υιοθέτησης κοινής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής.

n  Συζήτηση με τους νεοεισελθέντες Βρετανούς Εργατικούς και τους Δανούς Σοσιαλδημοκράτες και υπό όρους στήριξη του σχεδίου Fouchet: α) δεν θα υπήρχε μείωση των αρμοδιοτήτων των κοινοτικών οργάνων, β) ο ρόλος του ΝΑΤΟ θα παρέμενε κυρίαρχος, γ) στα σχέδια θα έπρεπε να προστεθεί μια διαδικασία συνεδρίων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, δ) το Ευρ. Κοινοβούλιο θα εκλέγεται με άμεση ψηφοφορία και θα έχει δικαιοδοσία να καθορίζει τον προϋπολογισμό της ΕΟΚ.

n  1962. Νοέμβριος. Παρίσι. 5ο Συνέδριο. Παρατηρητές οι Βρετανοί και Νορβηγοί Εργατικοί και οι Δανοί Σοσιαλδημοκράτες. Απόφαση: «…οι διαπραγματεύσεις με αυτά τα κράτη, τα οποία είναι σε θέση να δεχτούν τις πολιτικές και οικονομικές υποχρεώσεις οι οποίες απορρέουν από τις συνθήκες του Παρισιού και της Ρώμης, θα μπορούσαν να οδηγήσουν γρηγορότερα στη γεωγραφική επέκταση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας» με στόχο τη «δημιουργία των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης».

n  1964. Ρώμη. Σεπτέμβριος. 5ο συνέδριο. Απόφαση: «Ο στόχος για μια δημοκρατική δομή σε μια ενωμένη Ευρώπη οποία θα συνοδεύεται με μεγαλύτερη οικονομική κοινωνική και πολιτική ενοποίηση, δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τη δημιουργία μιας υπερεθνικής δομής για τις δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας.»

n  1971. Βρυξέλλες. 8ο Συνέδριο. Τα σοσιαλιστικά κόμματα «διακήρυξαν την υποστήριξή τους στη διαπραγματευτική διαδικασία για την είσοδο της Μ. Βρετανίας στην ΕΟΚ.» Όσον αφορά τις επιφυλάξεις των Ιταλών και Ολλανδών Σοσιαλιστών για το κατά πόσο θα συνεχιστεί η διαδικασία ευρωπαϊκής ενοποίησης λόγω των Βρετανών και Δανών που οι χώρες τους δεν είχαν ξεκάθαρα τοποθετηθεί υπέρ της, το Συνέδριο αποφάσισε ότι « η διαδικασία θα πρέπει να συνεχιστεί μέσα από την οικονομική και νομισματική ένωση με στόχο τη δημιουργία των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης με χαρακτήρα ομοσπονδιακό…», ενώ ρητά απέρριψε κάθε μορφή ενοποίησης που στόχο έχει τη δημιουργία μιας χαλαρής συνομοσπονδίας μεταξύ των κρατών.

n  Κατά τη διάρκεια του Όγδοου Συνεδρίου αποφασίστηκε η αλλαγή του ονόματος του Γραφείου Διασύνδεσης σε Γραφείο των Σοσιαλδημοκρατικών Κομμάτων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Γύρω από το θέμα της ευρύτερης συνεργασίας αποφασίστηκε η ετοιμασία σχεδίου-αναφοράς για αυτό το ζήτημα.

n  1973. Βόννη. Απρίλιος. 9ο Συνέδριο. Απόφαση: «Μπροστά σε μια κοινωνική Ευρώπη» της οποίας τα βασικά χαρακτηριστικά ήταν τα εξής: α) η πρόταση αναδιανομής εισοδήματος μέσω της οικονομικής πολιτικής της Κοινότητας, β) η έμφαση στον κοινωνικό χαρακτήρα της Ευρώπης και στην κοινωνική ασφάλεια των Ευρωπαίων πολιτών, γ) η προσπάθεια να αλλάξει η υφή της Ευρωπαϊκής οικονομίας μέσω της συμμετοχής των εργαζομένων στις διαδικασίες λήψης των αποφάσεων, δ) η κατοχύρωση του δικαιώματος της πλήρους απασχόλησης, της εργασίας και της ισότητας των ευκαιριών, και ε) η βελτίωση του περιβάλλοντος και των όρων ποιότητας ζωής των ευρωπαίων πολιτών.

n  Επίσης εγκρίθηκε το κείμενο «Βασική θέση για μια Σοσιαλιστική Ευρώπη». Έθετε τον «δημοκρατικό προγραμματισμό» στο επίκεντρο της σοσιαλιστικής μεθόδου οικοδόμησης της Ευρώπης (υπήρχαν διαφορές των εθνικών κομμάτων όσον αφορά τη «συνδιαχείριση», την «αυτοδιαχείριση» ή την απλή ενίσχυση του ρόλου του κράτους.

n  1974. Απρίλιος. Απόφαση αντικατάστασης του Γραφείο των Σοσιαλιστικών Κομμάτων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και ανακοίνωση της ίδρυσης της Συνομοσπονδίας των Ευρωπαϊκών Κομμάτων στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.

n  Με την υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ το 1992 άνοιξε ουσιαστικά ο δρόμος για την δημιουργία υπερεθνικών κομμάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο (Άρθρο 138 Α). Η άμεση αντίδραση των σοσιαλιστών ήταν να συστήσουν ομάδα εργασίας που πρότεινε μεταξύ άλλων τα εξής:

n  1. Αλλαγή ονόματος της Συνομοσπονδίας.

n  2. Αλλαγή του καταστατικού

n  3. Εισαγωγή του συστήματος της απλής πλειοψηφίας στις αποφάσεις της Συνομοσπονδίας

n  Υιοθέτηση των πολιτικών του νέου φορέα από τα επιμέρους κόμματα.

n  Αναβάθμιση του ρόλου των πολιτικών κομμάτων της Ανατολικής Ευρώπης.

n  Παρά την απόρριψη της συνθήκης από τη Δανία με δημοψήφισμα, και τη Βρετανική άρνηση, η θέληση για τη δημιουργία μιας υπερεθνικής πολιτικής συγκρότησης δεν ανακόπηκε. Ίσα-ίσα που στο συνέδριο της Χάγης τον Νοέμβριο 1992, αποφασίστηκε η μετεξέλιξη της Συνομοσπονδίας σε Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα (ΕΣΚ ή PES).

n  1ο συνέδριο ΕΣΚ. Απόφαση: 1. Κοινή πολιτική καταπολέμησης της ανεργίας, 2) Επίτευξη οικονομικής και κοινωνικής συνοχής. 3) Δημιουργία της κοινωνικής Ευρώπης. 4) Υιοθέτηση κοινής εξωτερικής πολιτικής και κοινωνικής ασφάλειας. 5) Επέκταση των συνόρων της Ε.Ε. 6) Αύξηση της δημοκρατίας στα κέντρα λήψης αποφάσεων. 7) Δημιουργία της Ευρώπης των Πολιτών. 8) Δημιουργία μιας ανεκτικής Ευρώπης. 9) Υιοθέτηση μιας νέας περιβαλλοντικής πολιτικής. 10. Επαρκής χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Θανάσης Τσακίρης

Tsakthan Randomly - Politics 17

Το Σοσιαλιστικό φάσμα

•  Αυτοπροσδιορισμός των σοσιαλιστικών κομμάτων αρχικά ως κόμματα της εργατικής τάξης που αντιτίθενται στους αστικούς θεσμούς, οργανώνονται στη Διεθνή και απορρίπτουν ταυτόχρονα φιλελεύθερους και ριζοσπάστες.
•  Συνέπεια της ανάπτυξης των Σ.Κ. η μείωση έως ελαχιστοποίηση της δύναμης των Φιλελευθέρων Κομμάτων.
•  Αρχική πηγή δύναμης των Σ.Κ. ο ανατρεπτικός χαρακτήρας των προγραμματικών θέσεών τους μπροστά στα μοναρχικά καθεστώτα και τις αστικές δημοκρατίες των τελών του 19ου αιώνα.
•  Εξαρχής οι σοσιαλιστές εμφανίστηκαν διαιρεμένοι τόσο σε ιδεολογικο-προγραμματικό επίπεδο όσο και σε διεθνές-εθνικό:
•  Ουτοπικός κομμουνισμός (Πιερ Ζοζέφ Προυντόν, Γάλλος πολιτικός, μουτουαλιστής φιλόσοφος και σοσιαλιστής, μέλος του γαλλικού κοινοβουλίου, και ήταν ο πρώτος που αυτοχαρακτηρίστηκε αναρχικός)
•  Μεταρρυθμισμός (Louis Blanc, Γάλλος σοσιαλιστής που έγινε γνωστός για την θεωρία του περί  των ελεγχόμενων από τους εργάτες “κοινωνικών εργαστηρίων.” )
•  Επιστημονικός σοσιαλισμός – κομμουνιστικό μανιφέστο (Karl Marx, Friedrich Engels: άσκησαν κριτική στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Γερμανίας υπό τον Ferdinand Lasalle για εθνικισμό, κρατισμό και συμβιβασμό με το αστικό κράτος και στους αναρχικούς του Mikhail Alexandrovich Bakunin γιατί απορρίπτουν το κράτος χωρίς να εξετάσουν τους λόγους ανάδυσης και συντήρησής του).
•  Ρωσική επανάσταση 1917 και συγκρότηση Γ΄Διεθνούς επέφεραν μεγάλες διασπάσεις σε σοσιαλιστές-ρεφορμιστές και σε κομμουνιστές-επαναστάτες.
•  Οι διαφορές μεταξύ των σοσιαλιστικών κομμάτων είναι εξίσου έντονες και σε ότι αφορά στην οργάνωση και την κοινωνική σύνθεσή τους (Γερμανία Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα μαζικότατο και συνδεδεμένο με τα συνδικάτα, Γαλλία και Ιταλία σοσιαλιστικές κινήσεις διάσπαρτες ιδεολογικά και συνδικαλιστικά, Γαλλικά συνδικάτα αυτόνομα σε σχέση με το ΣΚ ενώ στη Βρετανία τα εργατικά συνδικάτα ίδρυσαν μαζί με άλλες οργανώσεις το Εργατικό Κόμμα στο οποία εκπροσωπούνταν ως σώμα και όχι ως άτομα).
•  Στις αρχές του 20ού αιώνα τα ΣΚ και τα ΚΚ ήταν τα περισσότερο προσδεμένα από όλα τα κόμματα σε μια ιδεολογία κι ένα πολιτικό πρόγραμμαοι διαμάχες, διασπάσεις και εξελίξεις ήταν πολύ εντονότερες.
•  Οι ανατοποθετήσεις και οι αναπροσαρμογές ήταν άπειρες. Σε γενικές γραμμές μπορούν να περιγραφούν ως εξής:
•  1. Οικονομία. Διαφορές από περίοδο σε περίοδο και από χώρα σε χώρα.
• Βρετανία. Άρθρο 4 καταστατικού προέβλεπε κρατικοποιήσεις μέσων παραγωγής. Μανιφέστο 1945 προέβλεπε εθνικοποιήσεις νευραλγικών τομέων βιομηχανίας. 1996 το Άρθρο 4 καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε από τη λογική της συνέχισης της πολιτικής Thatcher με έμφαση στην ευελιξία των εργασιακών σχέσεων και τη συνεργασία δημοσίου-ιδιωτικού τομέα.
• Γερμανία. Το Σ/Δ κόμμα το 1959 με το Συνέδριο Bad-Godeberg αποκήρυξε τις μαρξιστικές καταβολές του και ενστερνίστηκε ως κεντρικά στοιχεία προγράμματος τον ελεύθερο ανταγωνισμό και την ιδιωτική πρωτοβουλία.
• Γαλλία. Τέλη δεκαετίας ’60, δημιουργείται το ΓΣΚ από τα ερείπια της παλιάς SFIO και από αριστερές ομάδες και λέσχες. Μόνο η αριστερή πτέρυγα επέμενε στη γραμμή των εθνικοποιήσεων τις οποίες ουσιαστικά επέβαλε το 1981-2 σε συνεργασία με το κυβερνητικό πλέον ΓΚΚ. 1983 ο Πρόεδρος Μιτεράν έκανε στροφή προς τη μικτή οικονομία και το 1984-5 έγιναν αρκετές ιδιωτικοποιήσεις δημοσίων εταιρειών. 1985 στο συνέδριο της Τουλούζης το ΓΣΚ εξέφρασε την αντίθεσή του στον υπέρμετρο κρατικό παρεμβατισμό.
• Ιταλία. Οι σοσιαλιστές και οι πρώην κομμουνιστές στράφηκαν προοδευτικά και χωρίς ριζικές αλλαγές στην κατεύθυνση της μικτής οικονομίας λόγω της αναξιοπιστίας του κράτους της Χ/Δ των πελατειακών σχέσεων.
•  2. Η πρόσβαση στην εξουσία και η άσκησή της.
• - Σοσιαλιστές: Η πρόσβαση στην εξουσία περνά μέσα από τις εκλογικές διαδικασίες.
• - Κομμουνιστές: Ως Β΄Π.Π. οι εκλογές και το κοινοβούλιο αποτελούν απλώς μέσα στη διαδικασία ανατροπής των αστικών σχέσεων και για την συντριπτική πλειοψηφία τους η Σοβιετική Επανάσταση και η ΕΣΣΔ αποτελούσαν τα πρότυπά τους.
• - Τα δυτικά ΚΚ επηρεάστηκαν από την εμπειρία του ναζισμού και του φασισμού και συνέπηξαν τα Λαϊκά Μέτωπα στην Γαλλία και την Ισπανία. Επίσης η ΕΣΣΔ προωθούσε την πολιτική των λαϊκών μετώπων βλέποντας τους κινδύνους από τον υπέρμετρο στρατιωτικό επανεξοπλισμό της χιτλερικής Γερμανίας. Πόλεμος και αντίσταση ωθούν τα ΚΚ Γαλλίας και Ιταλίας στη συμμετοχή στις κυβερνήσεις ώστε να οικοδομήσουν νέους θεσμούς.
•  Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου οδήγησε τα ΚΚ στην αντιπολίτευση από την οποία εξήλθαν το μεν Γαλλικό ΚΚ το 1981, το δε Ιταλικό μετά το 1996 όταν πλέον είχε αποκομμουνιστικοποιηθεί και μετονομαστεί σε Δημοκρατικό Κόμμα της Αριστεράς (εξαιρείται η ιδιόμορφη περίοδο του «ιστορικού συμβιβασμού» της δεκαετίας του ’70 με στήριξη -χωρίς συμμετοχή- των κυβερνήσεων της Χ/Δ και των κεντροαριστερών συμμάχων της). Η στροφή του ΙΚΚ θα προξενήσει την αποχώρηση της αριστεράς πτέρυγας που μαζί με άλλες ομάδες της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς θα συγκροτήσουν την «Κομμουνιστική Επανίδρυση» (4-6%, σημαντική δύναμη στα κοινωνικά κινήματα και στα αυτόνομα συνδικάτα COBAS)
•  Η επάνοδος στην κυβέρνηση του ΓΚΚ έγινε με δυσμενείς όρους καθώς ήταν πλέον μικρότερο κόμμα από το Σ.Κ. προς το οποίο φυλλορροούσε. Αργότερα το ΓΚΚ έχασε ψήφους λαϊκών στρωμάτων που πέρασαν απ’ ευθείας στη δημαγωγική αγκαλιά του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου (Lepen). Πρόσφατα (προεδρικές εκλογές 2002) το ΓΚΚ έφτασε στο ναδίρ της εκλογικής δύναμής του (3,29% έναντι 6% και 4,3% των τροτσκιστών υποψηφίων).
•  Αντίθετα με τα κομμουνιστικά, τα σοσιαλδημοκρατικά και σοσιαλιστικά έγιναν κόμματα εξουσίας στη Δύση.
•  3. Διεθνισμός. Σοσιαλιστικά κόμματα πρωτοπόρησαν ιδρύοντας την εργατική Διεθνή (Λονδίνο 1864). 1889 ιδρύθηκε η Δεύτερη Διεθνής με την πεποίθηση πως «οι προλετάριοι δεν έχουνε πατρίδα» και πως «ο εθνικισμός είναι παράγωγο της αστικής ιδεολογίας». Η αντίληψη αυτή δοκιμάστηκε σκληρά στην πράξη με την διεξαγωγή του Α΄Π.Π. καθώς Γάλλοι, Βρετανοί και Βέλγοι σοσιαλιστές αρνήθηκαν να συνομιλήσουν με τους Γερμανούς ομοϊδεάτες τους. Διάσκεψη του Zimmerward (Ελβετία) χωρίς αποτέλεσμα-βάθεμα της διάσπασης των σοσιαλιστών που απέρριψαν την πρόταση του Λένιν για μετατροπή του πολέμου σε εμφύλιο και επανάσταση. Διάσπαση με ίδρυση Γ΄Διεθνούς (Κομμουνιστικής) που εξελίχθηκε ουσιαστικά σε υπερεθνική οργάνωση για την εξυπηρέτηση των Σοβιετικών συμφερόντων στο πεδίο της διεθνούς πολιτικής.
•  Η κατάπνιξη των εργατικών-λαϊκών εξεγέρσεων στο Α.Βερολίνο (1953), στην Ουγγαρία (1956), στην Τσεχοσλοβακία (Άνοιξη της Πράγας 1968), η Σινοσοβιετική ρήξη, η στρατιωτική επέμβαση στο Αφγανιστάν, η έκθεση Χρουστσώφ στο 22ο Συνέδριου του ΚΚΣΕ για την περίοδο του Σταλινισμού, η καταστολή του συνδικάτου «Αλληλεγγύη» στην Πολωνία (1981) και μια σειρά ακόμη γεγονότα που έδειχναν ότι το Σοβιετικό καθεστώς ήταν αντιδημοκρατικό και γραφειοκρατικό (κατ’ άλλους δεν ήταν καν σοσιαλιστικό) οδήγησαν στην μαζική έξοδο μελών από τα ΚΚ, στην προσπάθεια Γάλλων, Ιταλών, Ελλήνων και Ισπανών κομμουνιστών να συγκροτήσουν το «Ευρωκομμουνιστικό» ρεύμα χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Τέλος, η ενσωμάτωση πολλών ΚΚ στις δυτικές κοινωνίες είχαν ως αποτέλεσμα την στροφή χιλιάδων αριστερών στις οικολογικές οργανώσεις και στη συγκρότηση των νέων πολιτικών υποκειμένων της ελευθεριακής και ριζοσπαστικής αριστεράς.

Συνεχίζεται...


Θανάσης Τσακίρης




 Οι στίχοι
1996       
 
Στίχοι:   Κώστας Καρυωτάκης
Μουσική:   Ωχρά Σπειροχαίτη

 Ερμηνεία:  Ωχρά Σπειροχαίτη   

Δικά μου οι στίχοι απ’ το αίμα μου παιδιά
 μιλούνε μα τα λόγια σαν κομμάτια
 τα δίνω απ’ την ίδια μου την καρδιά
 σαν δάκρυα τους τα δίνω απ’ τα μάτια
 Πηγαίνουν με χαμόγελο πικρό
 αφού την ζωή ανιστορίζω τόσο
 ήλιο και μέρα κι ήλιο τους φορώ
 ζώνη να τα `χουν όταν θα νυχτώσω
 Το γέλιο τ’ απαλότερου σκοπού
 το πάθος μάταια χύνω του φλαούτου
 νιώθω ανίδεος ρήγας που
 έχασε την αγάπη του λαού του
 Και ρεύουνε και λιώνουν και ποτέ
 δεν παύουνε σιγά σιγά να κλαίνε
 Αλλού κοιτώντας διάβαινε θνητέ
 Λήθη το πλοίο σου φέρε μου να πλένε αιματηρής απεργίας στα Μεταλλεία της Σερίφου στις 21 Αυγούστου του 1916,
https://www.youtube.com/watch?v=iSug202oT58




ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

99 χρόνια από την αιματηρή απεργία στα Μεταλλεία της Σερίφου στις 21 Αυγούστου του 1916,
 

3 του Σεπτέμβρη, να ξεχνάς ή να μην ξεχνάς;ΠΑΣΟΚ: Η ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΤΩΣΗ (;) ΕΝΟΣ ΗΓΕΜΟΝΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ

3 του Σεπτέμβρη, να ξεχνάς ή να μην ξεχνάς;

ΠΑΣΟΚ: Η ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΤΩΣΗ (;) ΕΝΟΣ ΗΓΕΜΟΝΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ

Των Κώστα Ελευθερίου και Χρύσανθου Τάσση, από τις Εκδόσεις  Σαββάλας

Ήταν εκείνο το φθινόπωρο του 1974 που άνοιγα τα φτερά μου στον κόσμο της Πολιτικής. Παρ’ ότι μόλις είχα κλείσει τα 14 μου χρόνια η δίωξη που είχε υποστεί η οικογένειά μου επί δεκαετίες από το κράτος της δεξιάς και της ακροδεξιάς στρατιωτικής δικτατορίας είχε επηρεάσει τη βασική μου ιδεολογική κατάσταση: αριστερά. Η παρακολούθηση, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ελλάδα το σύντομο αλλά καυτό πολιτικά καλοκαίρι, του τύπου της ανανεωτικής αριστεράς (Θούριος, Αυγή) και του ευρύτερου χώρου του τότε ΚΚΕ (Νέα Ελλάδα, Ριζοσπάστης) με έκανε να γείρω  προς το ΚΚΕ εσωτερικού, μολονότι για 1,5 χρόνο ήμουν μέλος της ΜΟΔΝΕ.

 Δίπλα μας, όμως, έτρεχε με δαιμονισμένη ταχύτητα ένα «πράσινο άλογο», το οποίο θα σάρωνε όλα τα πολιτικά εμπόδια που όρθωνε το κράτος της νέας δεξιάς του αστικού εκσυγχρονισμού  και  θα έφτανε στο θρίαμβο μέσα σε μια επταετία.  Η αμήχανη αριστερά, κοινοβουλευτική και εξωκοινοβουλευτική, ανανεωτική και δογματική, παρακολουθούσε άναυδη και ανίκανη  να καταλάβει τι γινόταν. Από πού προέκυψε ένα κόμμα-κίνημα που θα της «έκλεβε» τα αιτήματα και τα συνθήματα ενσωματώνοντάς στην περιβόητη  «Διακήρυξη της 3^ης Σεπτέμβρη» και θα καθίστατο «κυρίαρχο κόμμα» στο ελληνικό κομματικό σύστημα;.[1] Γιατί η Αριστερά έχανε το ένα ραντεβού με την Ιστορία μετά το άλλο και  ο κόσμος της προτιμούσε ένα «αρχηγικό» και «λαϊκιστικό» ΠΑΣΟΚ;[2]

Το ΠΑΣΟΚ, λοιπόν, βασίστηκε στην αδυναμία της αριστεράς και στην προτίμηση που του έδειξε ο λαϊκός – εργατικός κόσμος πιστεύοντας ότι θα επέλθει επιτέλους η «αλλαγή» και το γκρέμισμα του κράτους της δεξιάς μαζί με την αποκατάσταση των εισοδημάτων της μισθωτής εργασίας από τον στασιμο-πληθωρισμό και την μείωση της ανεργίας που είχε αυξηθεί λόγω της πετρελαϊκής κρίσης η οποία μαζί με την κακοδιαχείριση επέφερε το κλείσιμο ολόκληρων βιομηχανικών εγκαταστάσεων των «προβληματικών επιχειρήσεων». Παράλληλα, το ΠΑΣΟΚ έχοντας βάλει πλώρη για την κυβερνητική εξουσία αναδιατάσσει την οργάνωση και διαμορφώνει κατάλληλα τον πολιτικό λόγο του ώστε να εξελιχθεί σε πολυσυλλεκτικό κόμμα. Από το 1974 ως το 1981 το ΠΑΣΟΚ διέτρεξε τον ιστορικό πολιτικό χρόνο που τα κλασικά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα διάνυσαν σε περισσότερο από έναν αιώνα. Μετεξελίχθηκε από κόμμα στελεχών (1974) σε κόμμα μαζών και, βαίνοντας προς το θρίαμβο του 1981, σε πολυσυλλεκτικό ενσωματώνοντας στις γραμμές του ανταγωνιστικά κοινωνικά συμφέροντα .[3]

Από το σημείο αυτό και πέρα το ΠΑΣΟΚ γίνεται το μαζικό «κόμμα του κράτους»[4] και οικοδομεί  το κομματικό σύστημα-καρτέλ.[5] Όλες αυτές οι μεταβολές δημιουργούσαν , όπως ήταν λογικό, διαφορετικές εσωτερικές «αντιπολιτεύσεις» αριστερής διαμαρτυρίας, που στις περισσότερες περιπτώσεις απομονώνονταν , εν ονόματι της προσμονής της κυβερνητικής αλλαγής και της διατήρησης της κυβέρνησης της αλλαγής. Κοινός ιδεολογικός παρονομαστής των διαφωνούντων ήταν η Διακήρυξη της 3^ης Σεπτέμβρη. Η μαζικότερη αμφισβήτηση ήταν η  δημιουργία της ΣΣΕΚ καθώς ήταν σύγκρουση για την ακολουθητέα κυβερνητική πολιτική  το 1985 μιας και  με την έναρξη της δεύτερης θητείας το κυβερνητικό ΠΑΣΟΚ είχε αρχίσει να υπηρετεί το κράτος και όχι την κοινωνία. Η ρήξη του ΠΑΣΟΚ με την κοινωνική του βάση δεν ήταν ευθύγραμμη. Οι γενιές των μελών και οπαδών του ΠΑΣΟΚ που προσδοκούσαν «τις καλύτερες μέρες» (σύνθημα του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 1985) δεν έλκονταν από την αναποτελεσματικότητα της διασπασμένης αριστεράς και την απειλητική επανεμφάνιση της Μητσοτακικής ΝΔ που δήλωνε ανοιχτά ότι θα επιβάλει νεοφιλελεύθερη πολιτική ακυρώνοντας τις όποιες κοινωνικές κατακτήσεις της περιόδου 1981-1985. Γι’ αυτό και το ΠΑΣΟΚ, παρά το λεγόμενο «βρώμικο ’89», κατάφερε να αντέξει στις τρεις συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις και να επανέλθει θριαμβευτικά στις εκλογές του 1993 μετά από τις σκληρές κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις, ειδικά του τελευταίου έτους προτού καταρρεύσει η νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση της ΝΔ.  Όμως, η επάνοδος στην κυβερνητική θητεία δεν είχε τον ίδιο χαρακτήρα σε σχέση με την περίπτωση του 1981. Η ανάγκη της προσαρμογής της οικονομίας στη βάση της πολιτικής της Συμφωνίας του Μάαστριχτ οδηγούσε σε οδυνηρές μεταλλάξεις της πολιτικής φυσιογνωμίας του ΠΑΣΟΚ που θα εμπεδώνονταν μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας και της προεδρίας του κόμματος από τον «εκσυγχρονιστή» Κ. Σημίτη με τη βοήθεια του των τεχνοκρατικών στελεχών και την κρίσιμη υποστήριξή του από το συνδικαλιστικό σύμπαν του ΠΑΣΟΚ (συνέβαλε και με την άνοδο μελών του σε κυβερνητικά αξιώματα). Όμως, οι ταξικές κοινωνικές συγκρούσεις που ακολούθησαν ειδικά μετά το 2000 (π.χ. γενικές απεργίες για το Ασφαλιστικό) έδειξαν καθαρά ότι το ΠΑΣΟΚ ως κόμμα του κράτους ήταν πια πολύ μακριά από την κοινωνία και τις διαθέσεις της. Η ήττα του 2003 επισημοποίησε αυτή την ρήξη. Η απόπειρα του Γ. Παπανδρέου να συμμαζέψει τα ασυμμάζευτα προσπαθώντας να συμβολίσει τη σύζευξη του παλιού (ΠΑΣΟΚ της δεκαετία του ’80) με το νέο («συμμετοχική δημοκρατία») οδηγήθηκε εκ των πραγμάτων σε αδιέξοδα που οδήγησαν στη νέα ήττα. Η εμφάνιση του Ε. Βενιζέλου το βράδυ της εκλογικής ήττας του 2007 έδειξε ότι ετοιμαζόταν εφεδρική κατάσταση που θα χρησίμευε στο κυρίαρχο μπλοκ εξουσίας καθώς τα σημάδια της επερχόμενης οικονομικής κρίσης ήταν ορατά και η Νέα Δημοκρατία θα έχανε «πανηγυρικά» την κυβερνητική εξουσία έχοντας στην πλάτη της την πρώτη μαζική εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008.

Το 2009 παραλαμβάνει την κυβέρνηση και την «καυτή πατάτα» το ΠΑΣΟΚ, το κατ’ εξοχήν «κόμμα-καρτέλ» του ελληνικού κομματικού συστήματος.[6] Εξάντλησε πολύ γρήγορα τα αποθέματα πολιτικής και κοινωνικής δύναμης που διέθετε τόσα χρόνια, ως πολιτικός Ιανός, τόσο λόγω της πρόσδεσής του στο κράτος όσο και της διαρκούς ανανέωσής της στήριξής του από τις ανερχόμενες κοινωνικές ταξικές μερίδες αλλά και από ευρέα εργατικά-λαϊκά στρώματα που το χρησιμοποιούσαν ως «αποκούμπι» κόντρα στις ακραίες νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Η επιτάχυνση του πολιτικού χρόνου μεταξύ της υπογραφής του πρώτου μνημονίου και της συμφωνίας της 26ης Οκτωβρίου 2011 ήταν μοιραία για το παπανδρεϊκό ΠΑΣΟΚ οδηγώντας το σε σπασμωδικές αντιδράσεις (βλ. χειρισμός της ιδέας για δημοψήφισμα) απέναντι στην ολοένα και εντεινόμενη αγανάκτηση του ίδιου του κόσμου που δεχόταν τη μία νεοφιλελεύθερη πολιτική επίθεση μετά την άλλη από τα πολιτικά κέντρα της τρόικας και της κυβέρνησης με αποτέλεσμα την πλήρη κατάρρευση του κυβερνητικού ΠΑΣΟΚ. Η 28η Οκτωβρίου βιώθηκε ως Βατερλό του ΠΑΣΟΚ όταν οι επίσημες αρχές εξαφανίστηκαν από προσώπου γης καθώς οι εξεγερμένοι πολίτες πήραν τις παρελάσεις στα χέρια τους. Γράφτηκαν και ορισμένες υπερβολές όπως αυτή περί Βαστίλης του 2011 αλλά σημασία έχει πως το «σύστημα» θορυβήθηκε και οι βασικοί του εκφραστές αποφάσισαν να πάρουν κι αυτοί την τύχη του στα χέρια τους επιβάλλοντας στον Γ. Παπανδρέου να φύγει ταπεινωμένος από την κυβέρνηση και να μην μπορεί να ελέγξει ούτε τη διαδοχή του στην πρωθυπουργία. Ακόμη και η «θεσμική» λύση με τον Φ. Πετσάλνικο «αποτεφρώθηκε» άρον-άρον. Ο εκλεκτός του συστήματος ήταν ο Λ. Παπαδήμος που επιβλήθηκε ως «μεταβατική» κατάσταση σε ένα νέο πολιτικό τοπίο.

Από εκεί και πέρα, και με τον Ε. Βενιζέλο στην προεδρία του άρχισε η κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ όχι μόνο ως «κόμμα καρτέλ» αλλά και ως «αποκούμπι». Προσωρινά παίζει το ρόλο του «κόμματος-μπαλαντέρ» ή καλύτερα του «κόμματος εκβιαστή» (κατά την έκφραση του Giovanni Sartori έχει τη «δυνατότητα εκβιασμού») για να παίζει σημαντικό παιχνίδι εξουσίας μολονότι δεν έχει πια την δύναμη των μαζών με το μέρος του.[7] Ίσως είναι νωρίς να θεωρούμε εντελώς «τελειωμένο» το ΠΑΣΟΚ. Όλα θα εξαρτηθούν από τα αποτελέσματα των εκλογικών ρυθμίσεων, τη στάση του ΣΥΡΙΖΑ και της υπόλοιπης αριστεράς, τις ανάγκες και τις στρατηγικές των κυρίαρχων μερίδων της άρχουσας τάξης αλλά και από τις μνήμες και τις διαθέσεις των εργατικών-λαϊκών στρωμάτων που πλήττονται βάναυσα και μαζικά από την οικονομική κρίση και τις πολιτικές των μνημονίων και της τρόικας, εσωτερικής και εξωτερικής.

Αυτή η τελευταία παράγραφος συμβολίζεται με το ερωτηματικό που έβαλαν οι Ελευθερίου και Τάσσης στον τίτλο του βιβλίου τους που σας προτείνω ανεπιφύλαχτα. Οι συγγραφείς ασχολούνται πρώτα-πρώτα με την οργάνωση του ΠΑΣΟΚ από την ίδρυσή του ως την σημερινή του καχεξία. Καταλαβαίνω πως θα ξενίσει όσους/ες τους φαίνεται τόσο βαρετή η ενασχόληση με τα οργανωτικά που σημαίνει καταστατικά, νομικισμός φορμαλισμός και όλα τα ταπεινά καθήκοντα της έρευνας αυτής. Σκεφτείτε, όμως, τις μάχες που δίνονται για μια παραμικρή διατύπωση μιας υποπαραγράφου αλλά και για μείζονος σημασίας διακυβεύματα, όπως οι συνιστώσες ή οι τάσεις. Δεν είναι συναρπαστικές; Ή θυμηθείτε τη σύγκρουση για τους φίλους και τα μέλη που στο ΠΑΣΟΚ διαρκεί ήδη από το 1990, όπως μας θυμίζουν οι συγγραφείς. Δεύτερον, μας δίνουν, έστω και πιο «μαζεμένα» τις κάθε φορά μεταλλαγές των πολιτικών που άσκησε το ΠΑΣΟΚ είτε στην κυβέρνηση είτε στην αντιπολίτευση και το πολιτικό-κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο της κάθε εποχής. Τρίτον, δεν είναι ένα δοκίμιο που κλείνεται στα εγχώρια δεδομένα καθώς εντάσσει την άνοδο και κάθοδο της δύναμης και της επιρροής του ΠΑΣΟΚ, δηλαδή το πλάτος και βάθος της κοινωνικής κινητοποίησης επιτύγχανε, στα πλαίσια του γενικότερου ευρωπαϊκού γίγνεσθαι και των εξελίξεων της διεθνούς σοσιαλδημοκρατίας.

Κάπου εδώ πρέπει να σταματήσω και να δώσω το λόγο στους συγγραφείς και το διάλογο που θα πρέπει να κάνετε με το κείμενο (και με τους συγγραφείς), γιατί η υπόθεση δεν αφορά απλώς ένα κόμμα, αλλά γιατί η ιστορία ενός (μαζικού) κόμματος είναι η ιστορία του έθνους  από μια συγκεκριμένη σκοπιά. Στο πρόσφατο ήμισυ του αιώνα την έγραψε το ΠΑΣΟΚ και οι «συνιστώσες» του. Ανήκει σ’ εμάς να γράψουμε την ιστορία του άμεσου και, γιατί όχι, του μακρινού μέλλοντος. Κι όπως γράφει ο Μιχάλης Σπουρδαλάκης στον πρόλογο του βιβλίου: (πρόκειται) «ένα εγχειρίδιο-οδηγό ώστε να αποφευχθούν λάθη και παραλείψεις από τους πολιτικούς και κοινωνικούς φορείς και θεσμούς που φιλοδοξούν να μετασχηματίσουν την κρίση σε ευκαιρία... για την αρχή μιας νέας Μεταπολίτευσης...».

ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΜΙΧΑΛΗ ΣΠΟΥΡΔΑΛΑΚΗ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΟΜΜΑΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ

2. Η ΚΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΕΝΟΣ ΗΓΕΜΟΝΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ (1974-2004)

Το ΠΑΣΟΚ ως το κατεξοχήν κόμμα του κράτους

1974 - 1981

1981 - 1993

1993 - 2004

Το ΠΑΣΟΚ ως το ηγεμονικό κόμμα του μεταπολιτευτικού κομματικού συστήματος

Η "κοινωνική συμμαχία" του ΠΑΣΟΚ

Το αντιδεξιό επιχείρημα

3. ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ (2004 - 2012)

2004 - 2009: το κόμμα ως "πειραματικός σωλήνας"

2009 - 2012: το Μνημόνιο και τα κληροδοτήματα του "συμμετοχικού εγχειρήματος"

Οι εκλογές του 2012: ρέκβιεμ για το ηγεμονικό κόμμα;

Η μετεκλογική συνθήκη

ΑΝΤΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΟΣ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

---

[1] Blondel, J. (1990) “Types of Party Systems” στο Peter Mair (ed.) The West European Party System Oxford, UK: Oxford University Press, σελ. 302-310

[2] Ελεφάντης, Α. (1991) Στον αστερισμό του λαϊκισμού. Αθήνα: Εκδ. Ο Πολίτης

[3] Βλ. Ντυβερζέ, Μ. (1985) Εισαγωγή στην Πολιτική. Αθήνα: Εκδ. Παπαζήση καθώς και  Kirchheimer, Ο. (1991) «Ο μετασχηματισμός των κομματικών συστημάτων στην Δυτική Ευρώπη»,. Λεβιάθαν, Τχ. 11.

[4] Βερναρδάκης, Χ. (2011) Πολιτικά Κόμματα, Εκλογές και Κομματικό σύστημα – Οι μετασχηματισμοί της πολιτικής αντιπροσώπευσης 1990-2010. Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Εκδ. Σάκκουλας

[5] Σπουρδαλάκης, Μ. (1998) «Από το “Κίνημα Διαμαρτυρίας” στο “Νέο ΠΑΣΟΚ”» στο Μ. Σπουρδαλάκης (επιμ.), ΠΑΣΟΚ: Κόμμα-Κράτος-Κοινωνία. Αθήνα: Εκδ. Πατάκης

[6] Katz, R..S and Mair, Μ. (1995) «Changing Models of Party Organization and Party Democracy: the emergence of the cartel part»y, Party Politics,Τόμ.l. 1, No. 1, σελ. 5-31.

[7] Sartori, G. (1976) Parties and Party Systems: A Framework for Analysis. Cambridge: Cambridge University Press