ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ
·
Okin, Susan Moller (1989). Justice,
gender, and the family. New York: Basic Books
·
Okin, Susan Moller; Mansbridge,
Jane (1994). Feminism.
Schools of Thought in Politics. Aldershot, England Brookfield, Vermont, USA: E.
Elgar
H Σούζαν Μόλλερ Όκιν θεωρεί σημαντική τη συνεισφορά
των μελετών που εκπονούνται στο χώρο της ανθρωπολογίας, της ιστορίας της
νομικής επιστήμης, της κοινωνιολογίας και της φιλολογικής κριτικής, εντούτοις
προσθέτει πως δεν έχει μελετηθεί το ζήτημα της γυναίκας στο έργο των κλασικών
πολιτικών φιλοσόφων. Θεωρεί καθήκον της να προσπαθήσει να καλύψει στοιχειωδώς
το επιστημονικό αυτό κενό όχι τόσο για λόγους ακαδημαϊκούς αλλά για να γίνει
κατανοητό ότι οι παραδοχές που είναι βαθιά ριζωμένες στους τρόπους σκέψης των
κλασικών πολιτικών φιλοσόφων επιδρούν πάνω στην ζωή των ανθρώπων με πολλούς και
διάφορους τρόπους. Είναι σαφές πως, παρά τις νίκες των προηγούμενων αγώνων του
φεμινιστικού κινήματος στο πολιτικό πεδίο, παραμένουν σε ισχύ πολλές ανισότητες
τόσο στο οικονομικό όσο και, κυρίως ,
στο κοινωνικό πεδίο της ζωής των γυναικών, καθιστώντας τις γυναίκες πολίτες δεύτερης κατηγορίας, κυρίως σε
ζητήματα όπως της εκπαίδευσης, της οικονομικής ανεξαρτησίας ή του στάτους
απασχόλησης. Προσθέτοντας το κριτήριο της πολιτικής συμμετοχής στα
ανώτερα/ανώτατα ιεραρχικά κλιμάκια της εξουσίας διαπιστώνουμε πως ακόμη και στο
πεδίο αυτό η ανισότητα καλά κρατεί, δημιουργώντας το κλίμα για τη διεκδίκηση της
πλήρους ισότητας από τα νέα φεμινιστικά κινήματα.
Δύο είναι τα ερωτήματα που
θέτει η ΄Οκιν ως βασικά για τη μελέτη των κλασικών έργων της πολιτικής
φιλοσοφίας. Πρώτον, κατά πόσον η
υπάρχουσα παράδοση της πολιτικής φιλοσοφίας μπορεί να δεχτεί την ενσωμάτωση των
γυναικών στα περιεχόμενά της ,και αν όχι ,γιατί ; Δεύτερον,
κατά πόσον τα επιχειρήματα των φιλοσόφων για τη φύση των γυναικών και
της κατάλληλης θέσης τους στην κοινωνική και πολιτική τάξη , ιδωμένα μέσα στα
πλαίσια των ολοκληρωμένων πολιτικών θεωριών των φιλοσόφων , θα μας βοηθήσουν να
κατανοήσουμε γιατί η τυπική , πολιτική χειραφέτηση των γυναικών δεν έχει
οδηγήσει στην ουσιαστική ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα.
Η Όκιν χωρίς να αποδέχεται
την αιτιακή σχέση ανάμεσα στις κλασικές πολιτικές θεωρίες και στη σημερινή
πολιτική σκέψη και πρακτική, εντούτοις αναζητά τα επιχειρήματα και τις ιδέες
στη σύγχρονη σκέψη που αντλούν την ισχύ τους από την κλασική πολιτική σκέψη.
Παρά τη χρήση εκ μέρους των κλασικών πολιτικών φιλοσόφων γενικών όρων («άνθρωπος»
, «ανθρωπότητα») που αναφέρονται γενικώς στο «σύνολο» , εντούτοις η χρήση της
αντωνυμίας «αυτός» προϊδεάζει για το φύλο στο οποίο αναφέρονταν. Ο Ρουσσώ για
παράδειγμα στον πρόλογο του Λόγου περί
ανισότητας γράφει , «θα μιλήσω για τον άνδρα», αναφερόμενος προφανώς στην
ανισότητα ανάμεσα στους άνδρες ενώ η ανισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα θεωρούνται
ανάξιες λόγου. Οι φεμινίστριες έχουν δείξει και συνεχίζουν να δείχνουν την
επικινδυνότητα της αμφισημίας της γλωσσολογικής χρήσης τέτοιου τύπου σε μία
πατριαρχική κουλτούρα. Οι φιλόσοφοι ακόμη και αν χρησιμοποιούν λέξεις που
αναμφισβήτητα στις γλώσσες τους έχουν γενική σημασία εντούτοις αυτό δεν τους
έχει εμποδίσει στο να αγνοήσουν τις γυναίκες από τα συμπεράσματά τους. Ο
Αριστοτέλης, για παράδειγμα, συζητά επί μακρόν το ζήτημα του ύψιστου καλού για
το ανθρώπινο όν (άνθρωπος) . Κατόπιν επιχειρεί να χαρακτηρίσει όλες τις
γυναίκες ως όχι μόνο συμβατικά στερημένες από , αλλά και εκ συστάσεως , το
ύψιστο αυτό αγαθό. Ο Καντ ομιλεί περί μη περιορισμού της συζήτησής του παρά
μόνο εντός των ορίων του κόσμου «όλων των ορθολογικών όντων», δικαιολογώντας
εμμέσως πλην σαφώς μία διπλή σταθερά φυλετικής ηθικής στο βαθμό που μία γυναίκα
θεωρείται συγχωρητέα για το φόνο του νόθου παιδιού της εξαιτίας του
«καθήκοντός» της να υποστηρίξει , με κάθε κόστος , την «σεξουαλική τιμή» της.
Συμπεραίνει επίσης πως το μοναδικό χαρακτηριστικό που μόνιμα καθιστά ανίκανο
ένα πρόσωπο για απόκτηση της ιδιότητας του πολίτη σ’ ένα κράτος , και ως εκ
τούτου για συμμόρφωση και υπακοή μόνο στους νόμους που με συναίνεση
εγκαθιδρύθηκαν , είναι το να έχει γεννηθεί γυναίκα. Το φαινόμενο αυτό της
γλωσσικής αμφισημίας δεν είναι ίδιον μόνο των πολιτικών φιλοσόφων αλλά και των
μεγάλων διακηρύξεων της πολιτικής κουλτούρας των ΗΠΑ (π.χ. Σύνταγμα των ΗΠΑ).
Οι οικουμενικοί όροι που χρησιμοποιούνται δεν ερμηνεύονται συνήθως παρά μόνον
υπέρ του ανδρικού φύλου. Οι Πατέρες της Ίδρυσης των ΗΠΑ δεν αναφέρονταν στην
ελευθερία όλων των «ανθρώπων» αλλά των ανδρών εξαιρουμένων των σκλάβων και των
γυναικών (πχ,. Τζον Άνταμς). Η ανθρώπινη φύση στα κείμενα των φιλοσόφων όπως ο
Αριστοτέλης, ο Ακινάτης , ο Λοκ, ο Μακιαβέλι, ο Ρουσσώ, ο Χέγκελ και πολλών
άλλων αποδίδεται μονάχα στους άνδρες με συνέπεια τα δίκαια και οι ανάγκες στα
οποία αναφέρονται αφορούν μόνο το ήμισυ του ανθρώπινου πληθυσμού. Γι ‘ αυτό και
χρησιμοποιούνται γενικοί όροι και αγνοείται η διαίρεση της ανθρωπότητας σε δύο
φύλα ή όταν γίνεται αναφορά η συζήτηση δεν περιστρέφεται στα ζητήματα που
αφορούν τον «άνθρωπο» ή την «ανθρωπότητα».
Συνεχίζεται...
Θανάσης Τσακίρης
