Αχ Εξουσία: Τρίτη 1 Noεμβρίου 2016 (8-9 μμ) καλεσμένη μας είναι η κοινωνιολόγος Γεωργία Πετράκη (Αναπ. Καθηγήτρια Πάντειου Παν/μίου)Θα μιλήσουμε για το Νεο Μοντέλο Εργασίας.

Αχ Εξουσία: Θέματα Πολιτικής και Ερωτικής Κοινωνιολογίας

Επιμελείται και παρουσιάζει ο Θανάσης Τσακίρης ή Πανελλαδίξ ή Homo Politicus ή tsakthan

Την Τρίτη 1 Noεμβρίου 2016 (8-9 μμ) καλεσμένη μας είναι η κοινωνιολόγος Γεωργία Πετράκη (Αναπ. Καθηγήτρια Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής Παντείου Πανεπιστημίου και συντονίστρια του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλων). Θα μιλήσουμε για το Νεο Μοντέλο Εργασίας. Χορηγός: Μεζεδοπωλείο ΟΑΣΙΣ.

Σας περιμενουμε, όπως πάντα, στον φιλόξενο http://www.ilioupolisonline.gr/radio/

ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ Μέρος 3o (Κριτική παρουσίαση: Θανάσης Τσακίρης)

  

            Σε σχέση με τα δύο ερωτήματα που έθεσε στον πρόλογό της, η Όκιν καταλήγει στη διατύπωση των απαντήσεων και συμπερασμάτων που έχουν ως εξής :

* Μόνο στο έργο του Πλάτωνα για την Πολιτεία υιοθετείται ο πλέον στενός ορισμός για την ιδιαίτερη βιολογική γυναικεία φύση και αυτό αφορά την άρχουσα τάξη των φυλάκων όπου καταργείται εντελώς ο διαχωρισμός δημόσιας σφαίρας και ιδιωτικού βίου και οι γυναίκες είναι εντελώς ίσες με τους άνδρες ενώ η ιδιαίτερη λειτουργία τους είναι μονάχα αυτή της τεκνοποίησης .

* Αντίθετα, στα άλλα έργα των προαναφερθέντων πολιτικών φιλοσόφων γίνεται αποδεκτή η διαίρεση της πολιτικής δημόσιας σφαίρας από αυτήν του ιδιωτικού βίου και , κατά συνέπεια, με τη βοήθεια του υπερτονισμού των χαρακτηριστικών της «γυναικείας φύσης» ορίζεται ως χώρος των γυναικών το σπίτι και η οικογένεια ενώ για τους άνδρες δικαιολογείται θεωρητικά και πρακτικά η μονοπώληση του δημόσιου πολιτικού βίου.

            Τι συμπεράσματα θα μπορούσαν να βγουν από την εισαγωγή των γυναικών ως απολύτως ίσων προς τους άνδρες στα έργα των κλασικών πολιτικών φιλοσόφων ;  Κατ’ αρχήν όσον αφορά το έργο του Αριστοτέλη και του Πλάτωνα τα πρακτικά προβλήματα που τίθενται από την υποτεθείσα πλήρη πολιτική ισότητα των γυναικών σχετίζονται με τα συμφέροντα του νοικοκυριού : θα χρειαζόταν περισσότεροι σκλάβοι για να αντεπεξέλθει το νοικοκυριό στα αυξημένα καθήκοντά του από τη μία και από την άλλη τα παιδιά των ελεύθερων πολιτών θα ήταν υποχρεωμένα να ζουν τον περισσότερο καιρό με τους σκλάβους χωρίς την επίβλεψη της «κυρίας» του οίκου. Στην περίπτωση του Αριστοτέλη το πρακτικό πρόβλημα λύνεται με την τοποθέτηση των γυναικών στην ιδιωτική και όχι στη δημόσια σφαίρα του πολιτικού. Στον Πλάτωνα το πρόβλημα αυτό υποβιβάζεται σε δευτερεύον. Τα βαθύτερα όμως προβλήματα σχετίζονται με το γεγονός ότι στον μεν Αριστοτέλη και στο δικό του σχέδιο πολιτείας η γυναίκα θεωρείται το κύριο στοιχείο της οικογένειας ως περιουσιακού στοιχείου .Η πλήρης ισότητα των γυναικών θα ανέτρεπε αυτό το δεδομένο της οικογένειας ως περιουσίας των ανδρών. Ο Πλάτωνας δεν μπορούσε να οραματιστεί ρόλο για τις γυναίκες των παραγωγικών στρωμάτων ανάλογο με αυτόν των γυναικών-φυλάκων και γι αυτό στους Νόμους  θεωρεί ότι πρέπει να εκπληρώνουν κανονικά τους ρόλους που ορίζει η «φύση» τους.  Σε διαφορετική περίπτωση τόσο ο Αριστοτέλης των Πολιτικών όσο και ο Πλάτωνας των Νόμων θα έπρεπε να αλλάξουν τη θεώρησή τους για το ρόλο της οικογένειας πράγμα ριζικά αδύνατον αν λάβουμε υπόψη μας το πλαίσιο των αντιλήψεων της εποχής. Στην περίπτωση του Αριστοτέλη θα μπορούσαμε να πούμε ότι το πρόβλημα είναι ακόμη βαθύτερο στο βαθμό που η τελεολογική του αντίληψη για το ρόλο των κοινωνικών στρωμάτων που θεωρεί ως δεδομένα καθορίζει και τις λειτουργίες που από τη «φύση τους» πρέπει να εκτελούν. Ολόκληρο το Αριστοτέλειο οικοδόμημα θα κατέρρεε από την εισαγωγή της έννοιας της γυναίκας ως πολίτη και την απόρριψη της έννοιας της γυναίκας ως περιουσιακού στοιχείου. Η λειτουργιστική αντίληψη θα υπονομευόταν καθώς θα επεκτεινόταν η αμφισβήτηση και στο ζήτημα των σκλάβων και των τεχνιτών. Κι αυτό γιατί το ιεραρχικά δομημένο σύστημα των ανισοτήτων δεν μπορεί να ενσωματώσει στη λογική του την ισότητα των γυναικών σύμφωνα με το χωρισμό σε φυσικό , σε αναγκαίο και σε καλό.

            Το ζήτημα της εισαγωγής των γυναικών ως ισότιμων πολιτών στην ιδανική δημοκρατική πολιτεία του Ρουσσώ θα είχε αντίθετο αποτέλεσμα με την έννοια ότι θα ενίσχυε τη θεωρία του επιλύοντας δύο από τις βασικές της αντιφάσεις : το ζήτημα του διαχωρισμού δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας, και αυτό της πατριαρχικής οικογένειας ως κυττάρου της πολιτικής οργάνωσης της κοινωνίας που θεωρεί ως φυσικές και απαραίτητες. Για το Ρουσσώ χρειάζεται ο μέγιστος βαθμός πολιτικής συμμετοχής όπως και για τον Αριστοτέλη, όμως ο ρόλος της οικογένειας δεν αξιολογείται μόνο με λειτουργικά κριτήρια αλλά ως μία σημαντική πλευρά της συναισθηματικής ζωής. Δεν νομιμοποιεί τη δουλεία, όμως θεωρεί ως φυσική την πατριαρχική οικογένεια και ως εκ τούτου νομιμοποιεί τον αποκλεισμό των γυναικών από τη δημόσια πολιτική σφαίρα και τον περιορισμό τους στα του οίκου χρησιμοποιώντας εμμέσως και αυτός το κριτήριο της λειτουργικότητας. Στην περίπτωση που οι γυναίκες στην Ρουσσωική πολιτεία της άμεσης δημοκρατίας γίνουν ισότιμες με τους άνδρες πολιτικά, θα έπρεπε να αλλάξει ο ρόλος της οικογένειας : θα ανατρεπόταν η σχέση εξάρτησης την οποία ο Ρουσσώ αποδεχόταν ως φυσική, θα ήταν υποχρεωμένοι οι άνδρες και οι γυναίκες να σέβονται και να εμπιστεύονται αλλήλους κάτι που είναι εκτός των ορίων των οραματισμών του , θα ορίζονταν η «φύση» της γυναίκας και ολόκληρος ο τρόπος ζωής σύμφωνα όχι πλέον με τις ανδρικές αλλά και με τις γυναικείες ανάγκες. Επίσης θα έπρεπε και οι γυναίκες να έχουν ελεύθερο χρόνο αρκετό στη διάθεσή τους ούτως ώστε να μετέχουν ενεργητικά στα δημόσια πολιτικά τεκταινόμενα. Κάτι τέτοιο θα ανέτρεπε όλη τη συλλογιστική περί οικογένειας ως καταφυγίου συναισθηματικής ηρεμίας και ανατροφής των παιδιών που σύμφωνα με το Ρουσσώ είναι η «φυσική» δουλειά των γυναικών. Τέλος, θα έθετε εκ νέου τα ζητήματα της έκτασης της πολιτικής συμμετοχής, της μη ύπαρξης τάξης που να υπηρετεί τις άλλες, του μη διαχωρισμού της δημόσιας από την ιδιωτική σφαίρα.

Συνεχίζεται....

Θανάσης Τσακίρης

ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ Μέρος 2o (Κριτική παρουσίαση: Θανάσης Τσακίρης)

Παρά τη γενική αυτή άρνηση για το ρόλο των γυναικών από την πλειονότητα των φιλοσόφων , υπάρχουν ενδιαφέρουσες απόψεις στα έργα του Πλάτωνα , του Αριστοτέλη , του Ρουσσώ και του Μιλλ που αξίζει να τις συζητήσουμε για να είμαστε σε θέση να τις απορρίψουμε ή και να τις δεχθούμε κριτικά αφού όμως πρώτα τις θεωρήσουμε στο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο εντός του οποίου διατυπώθηκαν. Τα επιχειρήματά τους αφορούν το ζήτημα των γυναικών , της φύσης τους , της κοινωνικοποίησής τους και εκπαίδευσής τους, της θέσης τους και του κατάλληλου ρόλου τους στην κοινωνία. Η Όκιν αναλύει τις ιδέες των φιλοσόφων αυτών εντός των συμφραζομένων των συνολικών τους θεωριών για την πολιτική και την κοινωνία και σε συγκεκριμένο συσχετισμό με τις απόψεις τους για το ρόλο της οικογένειας.  Ωστόσο αναφέρεται στους συγκεκριμένους φιλόσοφους εξαιρώντας τους Σοσιαλιστές και τους Μαρξιστές που έχουν αναφερθεί με τρόπο ιδιαίτερα οξυδερκή και διορατικό στο γυναικείο ζήτημα για μία διαφορετική περίπτωση μελέτης. ΄Ήταν ο Σαρλ Φουριέ ο πρώτος που και την θέση των γυναικών στην κοινωνία θεώρησε ως θεμελιώδες μέτρο της προαγωγής της  και την πρόοδο των γυναικών προς την ελευθερία θεώρησε ως μία θεμελιακό αιτία της γενικής κοινωνικής προόδου : «...δεν υπάρχει αιτία που να παράγει κοινωνική πρόοδο ή παρακμή τόσο ραγδαία όσο μία αλλαγή στην κατάσταση των γυναικών...Η επέκταση των δικαιωμάτων των γυναικών είναι η θεμελιώδης αιτία όλων των κοινωνικών προόδων».  Την άποψη του Φουριέ εμβάθυναν αργότερα οι σοσιαλιστές και οι φεμινίστριες. Ο Μαρξ έγραψε στα Χειρόγραφα του 1844 : « Η σχέση του άνδρα προς τη γυναίκα είναι η πιο φυσική σχέση ανθρώπινου όντος προς ανθρώπινο ον. Δείχνει , ως εκ τούτου, το κατά πόσο η φυσική συμπεριφορά του άνδρα έχει γίνει ανθρώπινη και κατά πόσο η ανθρώπινη ουσία του έχει γίνει γι’ αυτόν φυσική ουσία  , το κατά πόσον η ανθρώπινη φύση του έχει γίνει γι’ αυτόν φύση...». Ο ΄Ενγκελς, ο Μπέμπελ και οι κριτικοί θεωρητικοί της Σχολής της Φρανκφούρτης ανέπτυξαν παραπέρα τη σοσιαλιστική κριτική για την κοινωνική θέση της γυναίκας και την παραδοσιακή οικογένεια.  Η Όκιν θεωρεί πως δύο χαρακτηριστικά της σοσιαλιστικής σκέψης είναι που καθιστούν απαραίτητη την ξεχωριστή μελέτη : πρώτον, οι σοσιαλιστές θεωρητικοί είχαν την λιγότερο  έντονη τάση να θεωρούν ως αναγκαίο και σταθερό θεσμό την οικογένεια και έβλεπαν την οικογένεια να παίρνει διαφορετικές μορφές οργάνωσης ανάλογα πάντα με τις μορφές της οικονομικής δομής και ιδιαίτερα των σχέσεων ιδιοκτησίας και δεύτερον, η σοσιαλιστική σκέψη δεν έχει την τάση να εξιδανικεύει τη «φύση» και το «φυσικό» και τείνει να αντικαταστήσει αυτά τα κριτήρια για την κοινωνική αξία με το συγκεκριμένα κατηγορήματα «ανθρώπινο» και «πολιτισμικό» .

            Δύο είναι τα θέματα που αφορούν τις γυναίκες και τον κατάλληλο πολιτικό και κοινωνικό ρόλο τους που θίγονται στα έργα του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη , του Ρουσσώ και του Μιλλ. Πρώτον, σχετικά με την οικογένεια , αυτοί που θεωρούσαν ως φυσική και αναγκαία την οικογένεια όρισαν τις γυναίκες σύμφωνα με τις σεξουαλικές, τεκνοποιητικές και παιδικής ανατροφής λειτουργίες τους μέσα στα πλαίσια της οικογένειας. Κατά συνέπεια συνέταξαν διαφορετικό κώδικα ηθικής και κατάλογο δικαιωμάτων για τις γυναίκες από αυτά των ανδρών. Θεωρούν ότι η βιολογική διαφορά εμπεριέχει όλες τις άλλες , συμβατικές και φυσικές διαφορές στο ρόλο των φύλων  που απαιτούνται ειδικά στις πατριαρχικές οικογένειες. Δεύτερον, ως συνέπεια των παραπάνω , ο περιορισμένος ρόλος που έχει αποδοθεί στην γυναίκα θεωρείται ότι έχει υπαγορευτεί από την ίδια της τη φύση. Οι φιλόσοφοι αυτοί , αν και συζήτησαν εκτενώς το ζήτημα των γυναικών , εν τούτοις τις απέκλεισαν από την απόδοση των δικαιωμάτων του «ανθρώπου» και τις τοποθέτησαν στην αντίθετη θέση σε σχέση με τον άνδρα ως αντίθετης φύσης από αυτόν. Αυτοί που ενώ για τον άνδρα έθεταν τα ερωτήματα του τύπου «ποία είναι τα στοιχεία του ανθρώπου» ή «ποίες είναι οι δυνατότητες του ανθρώπου», αντίθετα , για το γυναικείο φύλο έθεταν το ερώτημα «για τι είναι οι γυναίκες» . Πρόκειται για μια λειτουργιστική προδιάθεση απέναντι στις γυναίκες που συνδέεται με τη σχέση «γυναικείας φύσης» και κοινωνικής δομής.

            Τα συμπεράσματα που βγαίνουν εδώ είναι τα εξής : πρώτον, ότι, οι γυναίκες δεν μπορούν απλώς και μόνον να προστεθούν στα υπάρχοντα ζητήματα της κλασικής πολιτικής θεωρίας στο βαθμό που ολόκληρο το έργο των φιλοσόφων διαπνέεται από τη λογική της φυσικής ανισότητας των φύλων ακόμη και αυτών που ενώ από τη μία θέτουν θέμα ισότητας της μίας ή της άλλης μορφής εν τούτοις από την άλλη δέχονται ότι αυτή αφορά τους άνδρες που ηγούνται των οικογενειών ως βασικής μονάδας της πολιτικής ανάλυσης, και , δεύτερον, ότι η λειτουργιστική αυτή αντίληψη για τις γυναίκες είναι εν ισχύ ακόμη και σήμερα που υποτίθεται ότι οι γυναίκες αναγνωρίζονται ως ισότιμοι πολίτες τουλάχιστον όσον αφορά το ζήτημα της ψήφου, ιδιαίτερα δε όσον αφορά την αντιμετώπισή τους στην καθημερινή νομική πρακτική των δικαστηρίων. 

            Η Όκιν προειδοποιεί τους αναγνώστες της να προσέξουν ότι όποιος σήμερα μιλάει για ισότητα των δύο φύλων δεν είναι απαραίτητα και ένθερμος υποστηρικτής της ισότητας σε άλλους τομείς της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Αναλαμβάνει το καθήκον να εξετάσει τα επιχειρήματα που αφορούν την ισότητα ή ανισότητα  στο βαθμό που αυτά επιδρούν πάνω στην αντίληψη και στάση των φιλόσοφων όσον αφορά την ισότητα ή την ανισότητα των δύο φύλων. Η ίδια διευκρινίζει χαρακτηριστικά : «...με μία έννοια , το βιβλίο αυτό πρέπει να συγκριθεί μα το θεατρικό έργο Οι Ρόζενκραντς και Γκύλντερστερν είναι Νεκροί . Στο έργο αυτό , που στηρίζεται σε Αμλετιανά θεμέλια , ο Τομ Στόππαρντ τονίζει αυτό το αυθεντικά ασύλληπτο ζευγάρι , και τους μετατρέπει , αντί για τον παραδοσιακό ήρωα , στη βασική εστία του δράματος. Ως αποτέλεσμα , το έργο, όλοι οι χαρακτήρες του και οι σχέσεις μεταξύ τους προσλαμβάνονται υπό το πρίσμα μίας εντελώς νέας προοπτικής».

Συνεχίζεται...

Θανάσης Τσακίρης

11-10-2016 Συζήτηση με τον πρόεδρο της ΕΕΠΕ Δημήτρη Χαραλάμπη - Αχ Εξουσία!

11-10-2016 Συζήτηση με τον πρόεδρο της ΕΕΠΕ Δημήτρη Χαραλάμπη - Αχ Εξουσία!

11-10-2016 Συζήτηση με τον πρόεδρο της ΕΕΠΕ Δημήτρη Χαραλάμπη - Αχ Εξουσία!

11-10-2016 Συζήτηση με τον πρόεδρο της ΕΕΠΕ Δημήτρη Χαραλάμπη - Αχ Εξουσία!

ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ Μέρος 1o (Κριτική παρουσίαση: Θανάσης Τσακίρης)

ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ

 ·         Okin, Susan Moller (1979). Women in Western political thought. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.

·         Okin, Susan Moller (1989). Justice, gender, and the family. New York: Basic Books

·         Okin, Susan Moller; Mansbridge, Jane (1994). Feminism. Schools of Thought in Politics. Aldershot, England Brookfield, Vermont, USA: E. Elgar

H Σούζαν Μόλλερ Όκιν θεωρεί σημαντική τη συνεισφορά των μελετών που εκπονούνται στο χώρο της ανθρωπολογίας, της ιστορίας της νομικής επιστήμης, της κοινωνιολογίας και της φιλολογικής κριτικής, εντούτοις προσθέτει πως δεν έχει μελετηθεί το ζήτημα της γυναίκας στο έργο των κλασικών πολιτικών φιλοσόφων. Θεωρεί καθήκον της να προσπαθήσει να καλύψει στοιχειωδώς το επιστημονικό αυτό κενό όχι τόσο για λόγους ακαδημαϊκούς αλλά για να γίνει κατανοητό ότι οι παραδοχές που είναι βαθιά ριζωμένες στους τρόπους σκέψης των κλασικών πολιτικών φιλοσόφων επιδρούν πάνω στην ζωή των ανθρώπων με πολλούς και διάφορους τρόπους. Είναι σαφές πως, παρά τις νίκες των προηγούμενων αγώνων του φεμινιστικού κινήματος στο πολιτικό πεδίο, παραμένουν σε ισχύ πολλές ανισότητες τόσο στο οικονομικό όσο και, κυρίως ,  στο κοινωνικό πεδίο της ζωής των γυναικών, καθιστώντας τις γυναίκες πολίτες δεύτερης κατηγορίας, κυρίως σε ζητήματα όπως της εκπαίδευσης, της οικονομικής ανεξαρτησίας ή του στάτους απασχόλησης. Προσθέτοντας το κριτήριο της πολιτικής συμμετοχής στα ανώτερα/ανώτατα ιεραρχικά κλιμάκια της εξουσίας διαπιστώνουμε πως ακόμη και στο πεδίο αυτό η ανισότητα καλά κρατεί, δημιουργώντας το κλίμα για τη διεκδίκηση της πλήρους ισότητας από τα νέα φεμινιστικά κινήματα.

            Δύο είναι τα ερωτήματα που θέτει η ΄Οκιν ως βασικά για τη μελέτη των κλασικών έργων της πολιτικής φιλοσοφίας. Πρώτον, κατά πόσον η υπάρχουσα παράδοση της πολιτικής φιλοσοφίας μπορεί να δεχτεί την ενσωμάτωση των γυναικών στα περιεχόμενά της ,και αν όχι ,γιατί ;  Δεύτερον, κατά πόσον τα επιχειρήματα των φιλοσόφων για τη φύση των γυναικών και της κατάλληλης θέσης τους στην κοινωνική και πολιτική τάξη , ιδωμένα μέσα στα πλαίσια των ολοκληρωμένων πολιτικών θεωριών των φιλοσόφων , θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε γιατί η τυπική , πολιτική χειραφέτηση των γυναικών δεν έχει οδηγήσει στην ουσιαστική ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα.

            Η Όκιν χωρίς να αποδέχεται την αιτιακή σχέση ανάμεσα στις κλασικές πολιτικές θεωρίες και στη σημερινή πολιτική σκέψη και πρακτική, εντούτοις αναζητά τα επιχειρήματα και τις ιδέες στη σύγχρονη σκέψη που αντλούν την ισχύ τους από την κλασική πολιτική σκέψη. Παρά τη χρήση εκ μέρους των κλασικών πολιτικών φιλοσόφων γενικών όρων («άνθρωπος» , «ανθρωπότητα») που αναφέρονται γενικώς στο «σύνολο» , εντούτοις η χρήση της αντωνυμίας «αυτός» προϊδεάζει για το φύλο στο οποίο αναφέρονταν. Ο Ρουσσώ για παράδειγμα στον πρόλογο του Λόγου περί ανισότητας γράφει , «θα μιλήσω για τον άνδρα», αναφερόμενος προφανώς στην ανισότητα ανάμεσα στους άνδρες ενώ η ανισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα θεωρούνται ανάξιες λόγου. Οι φεμινίστριες έχουν δείξει και συνεχίζουν να δείχνουν την επικινδυνότητα της αμφισημίας της γλωσσολογικής χρήσης τέτοιου τύπου σε μία πατριαρχική κουλτούρα. Οι φιλόσοφοι ακόμη και αν χρησιμοποιούν λέξεις που αναμφισβήτητα στις γλώσσες τους έχουν γενική σημασία εντούτοις αυτό δεν τους έχει εμποδίσει στο να αγνοήσουν τις γυναίκες από τα συμπεράσματά τους. Ο Αριστοτέλης, για παράδειγμα, συζητά επί μακρόν το ζήτημα του ύψιστου καλού για το ανθρώπινο όν (άνθρωπος) . Κατόπιν επιχειρεί να χαρακτηρίσει όλες τις γυναίκες ως όχι μόνο συμβατικά στερημένες από , αλλά και εκ συστάσεως , το ύψιστο αυτό αγαθό. Ο Καντ ομιλεί περί μη περιορισμού της συζήτησής του παρά μόνο εντός των ορίων του κόσμου «όλων των ορθολογικών όντων», δικαιολογώντας εμμέσως πλην σαφώς μία διπλή σταθερά φυλετικής ηθικής στο βαθμό που μία γυναίκα θεωρείται συγχωρητέα για το φόνο του νόθου παιδιού της εξαιτίας του «καθήκοντός» της να υποστηρίξει , με κάθε κόστος , την «σεξουαλική τιμή» της. Συμπεραίνει επίσης πως το μοναδικό χαρακτηριστικό που μόνιμα καθιστά ανίκανο ένα πρόσωπο για απόκτηση της ιδιότητας του πολίτη σ’ ένα κράτος , και ως εκ τούτου για συμμόρφωση και υπακοή μόνο στους νόμους που με συναίνεση εγκαθιδρύθηκαν , είναι το να έχει γεννηθεί γυναίκα. Το φαινόμενο αυτό της γλωσσικής αμφισημίας δεν είναι ίδιον μόνο των πολιτικών φιλοσόφων αλλά και των μεγάλων διακηρύξεων της πολιτικής κουλτούρας των ΗΠΑ (π.χ. Σύνταγμα των ΗΠΑ). Οι οικουμενικοί όροι που χρησιμοποιούνται δεν ερμηνεύονται συνήθως παρά μόνον υπέρ του ανδρικού φύλου. Οι Πατέρες της Ίδρυσης των ΗΠΑ δεν αναφέρονταν στην ελευθερία όλων των «ανθρώπων» αλλά των ανδρών εξαιρουμένων των σκλάβων και των γυναικών (πχ,. Τζον Άνταμς). Η ανθρώπινη φύση στα κείμενα των φιλοσόφων όπως ο Αριστοτέλης, ο Ακινάτης , ο Λοκ, ο Μακιαβέλι, ο Ρουσσώ, ο Χέγκελ και πολλών άλλων αποδίδεται μονάχα στους άνδρες με συνέπεια τα δίκαια και οι ανάγκες στα οποία αναφέρονται αφορούν μόνο το ήμισυ του ανθρώπινου πληθυσμού. Γι ‘ αυτό και χρησιμοποιούνται γενικοί όροι και αγνοείται η διαίρεση της ανθρωπότητας σε δύο φύλα ή όταν γίνεται αναφορά η συζήτηση δεν περιστρέφεται στα ζητήματα που αφορούν τον «άνθρωπο» ή την «ανθρωπότητα». 

Συνεχίζεται...

Θανάσης Τσακίρης

ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ (1974-1997) 5ο μέρος

Ένα ακόμη νέο στοιχείο που χαρακτηρίζει την από πλευράς κυβερνητικής πλειοψηφίας παρέμβαση είναι το ότι για πρώτη φορά παρουσιάζονται θέσεις για το περιβάλλον όχι μόνο από πρωθυπουργικά χείλη αλλά και από αρμόδιους υπουργούς αλλά και από βουλευτές του ΠΑΣΟΚ και συνεργαζόμενους. Έτσι ο τότε Υπουργός Γεωργίας [1] δήλωσε ότι, στο βαθμό που εντάσσεται στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του, θα φέρει προς ψήφιση στη Βουλή σχέδιο νόμου για την αναθεώρηση του νόμου 996 / 71 που αφορούσε την προστασία των δασών και δασικών εκτάσεων και την εφαρμογή του δασικού κτηματολογίου. Υποσχόταν να προωθήσει την εκπαίδευση του προσωπικού των δασικών υπηρεσιών και να δημιουργήσει δασοφυλακή ως ιδιαίτερο σώμα. Ανέδειξε επίσης το ζήτημα των προστατευομένων δασικών εκτάσεων που χρειάζεται ρύθμιση καθώς και το ζήτημα του κυνηγιού. Άφηνε επίσης ανοιχτό, μη δίνοντας περαιτέρω διευκρινίσεις, το ζήτημα της εκκαθάρισης των εποικιστικών εκκρεμοτήτων με σχέδιο νόμου. Ο Yπουργός Γεωργίας τελείωνε την ομιλία του με την παρακάτω υπόσχεση, την οποία διατύπωσε στην κομματική διάλεκτο της εποχής, ότι στον τομέα των δασών «θα ενταθούν οι προσπάθειες για την προληπτική προστασία του δασικού πλούτου, την ολοκλήρωση του προγράμματος του αποτερματισμού των δασών (...) και θα προσπαθήσουμε κυρίως να τροποποιήσουμε την καταπιεστική νομοθεσία, η οποία (...) έχει δημιουργήσει σωρεία προβλημάτων σ’ ολόκληρη τη χώρα» [2].

           Ο βασικός νόμος-πλαίσιο για το περιβάλλον ψηφίστηκε το 1986 [3]. Πρόκειται για ένα σημαντικό, έστω και αργοπορημένο κατά δυο τουλάχιστον δεκαετίες, νόμο που έχει ως βασική αρχή το δημοκρατικό προγραμματισμό και προβαίνει σε μια κατ’ αρχήν κατάταξη σε έναν κατάλογο των προστατευομένων περιοχών της χώρας καθώς και των προστατευομένων ειδών [4]. Όμως, πρυτανεύουν τα τεχνοκρατικά κριτήρια και υποβαθμίζεται η δυναμική της ενεργοποίησης και συμμετοχής των άμεσα ενδιαφερομένων πολιτών, συνεχίζεται η έλλειψη συντονισμού ανάμεσα στα δυο συναρμόδια υπουργεία (ΥΠΓΕ και ΥΠΕΧΩΔΕ), δείχνοντας για άλλη μια φορά τα όρια της λογικής του ΠΑΣΟΚ το οποίο επιμένει να μην αφομοιώνει κριτικά τις βασικές αρχές του οικολογικού λόγου και να προσπαθεί να υποτάξει στην αναπτυξιακή οικονομική διαδικασία τις όποιες περιβαλλοντικές του ευαισθησίες [5]. 

           Τα αποτελέσματα των εκλογών της 18/6/1989 οδηγούν το ΠΑΣΟΚ στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης κατηγορούμενο για μια σειρά σκανδάλων, πραγματικών και υποθετικών. Η ΝΔ και ο νεοδημιουργηθείς Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου από ΚΚΕ, ΕΑΡ και άλλες αριστερές και κεντρώες πολιτικές δυνάμεις σχηματίζουν  κυβέρνηση συνεργασίας υπό την πρωθυπουργία του ηγετικού στελέχους της πρώτης Τζαννή Τζαννετάκη. Η κοινοβουλευτική συζήτηση επί των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης αυτής απέδειξε περίτρανα ότι τα ελληνικά πολιτικά κόμματα παρά τις όποιες διακηρύξεις παρέμεναν αγκυλωμένα στο παρελθόν, ένα παρελθόν που περιόριζε τον προγραμματικό λόγο των κομμάτων στις οικονομίστικες αντιλήψεις, στον κομφορμισμό και στη θεσμολαγνεία. Το σύνολο των παρεμβάσεων των βουλευτών του ΠΑΣΟΚ επικεντρωνόταν στην υπεράσπιση των κυβερνητικών πεπραγμένων της οκταετίας 1981-9, με σχεδόν αποκλειστική αναφορά στην οικονομική πολιτική και με ιδιαίτερη μνεία της πρώτης τετραετίας, καθώς και στην ανάγκη υπεράσπισης των στελεχών του ΠΑ.ΣΟ.Κ. που επρόκειτο, μετά και την κατάθεση από βουλευτές της Ν.Δ. και του Συνασπισμού πρότασης παραπομπής, να αντιμετωπίσουν τα Ειδικά Δικαστήρια. Έτσι ούτε τις ελάχιστες παρεμβάσεις στο ζήτημα του περιβάλλοντος με την ψήφιση του νόμου 1650/86 υπερασπίστηκαν, παρά την ευκαιρία που τους δόθηκε.

           «Το ΠΑΣΟΚ είναι ανοιχτό πολιτικό κίνημα που αγωνίζεται για τις πανανθρώπινες αξίες, την ειρήνη, την πρόοδο και την ευημερία. Με αφετηρία τη διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη αγωνίζεται για το σοσιαλισμό, για να κατοχυρώσει την Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία, Κοινωνική Απελευθέρωση, στα πλαίσια μιας σύγχρονης, δημοκρατικής και πλουραλιστικής κοινωνίας. Το ΠΑΣΟΚ πιστεύει στις αξίες του δημοκρατικού σοσιαλισμού, την ελευθερία, τη δημοκρατία, την ισότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη και επιδιώκει την όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου».

          

           Αυτές είναι οι βασικές "αξίες" του νέου ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του 1990, όπως καταγράφονται στο 5ο άρθρο του καταστατικού που ενέκρινε το σώμα του 2ου συνεδρίου του κινήματος, συνέδριο που διεξήχθη από την 20ή ως την 23η Σεπτεμβρίου 1990 [6]. Έτσι, στη δεκαετία που διανύουμε, το ΠΑΣΟΚ θέτει ως, τρίτο κατά σειρά, στόχο του να ενισχύσει «τις πρωτοβουλίες των κινημάτων των πολιτών, που υπερασπίζονται το φυσικό περιβάλλον και την ποιότητα της ζωής» [7].

           Αντιλαμβάνεται όμως το ΠΑΣΟΚ το ζήτημα του φυσικού περιβάλλοντος και της ποιότητας της ζωής με έναν ποιοτικά διαφορετικό τρόπο σε σχέση με τα άλλα πολιτικά κόμματα ; Προσαρμόζεται οργανωτικά με τέτοιων τρόπο ούτως ώστε να συμπεριλάβει στις γραμμές του νέους πολίτες που ανάγουν το ζήτημα του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής σε κυρίαρχο ζήτημα χωρίς όμως να υποβαθμίζουν τους δημοκρατικούς και σοσιαλιστικούς του στόχους ;  Βλέπουμε, κατ’ αρχήν, ότι ενώ με το άρθρο 7 θεωρεί πως «στο κίνημα μπορούν να υπάρχουν και να διαμορφώνονται ελεύθερα ρεύματα ιδεών και αντιλήψεων» δεν γίνεται αποδεκτή «η δημιουργία οργανωμένων ομάδων με δική τους δομή, λειτουργία και πειθαρχία για την επιβολή των απόψεών τους» [8], ενώ τονίζεται ότι το ΠΑ.ΣΟ.Κ. είναι ένα κίνημα «με ελευθερία στις ιδεολογικές αναζητήσεις» παράλληλα σ’ αυτό ανήκουν όσοι γίνονται μέλη του και «δεν συμμετέχουν ή δεν προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε άλλο κόμμα ή σχηματισμό, ή συμμετέχουν σε οργανώσεις που από τη φύση και τη δομή τους έρχονται σε αντίθεση με τις αρχές και το Καταστατικό του ΠΑΣΟΚ»[9].

           Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. με τις διατάξεις του καταστατικού του αποκλείει πολίτες, άνδρες και γυναίκες, που δέχονται τις βασικές αρχές της πολιτικής και της κοινωνικής οικολογίας δραστηριοποιούμενοι σε αντίστοιχες οργανώσεις, ακόμη και όταν αυτές οι οργανώσεις δεν δραστηριοποιούνται πολιτικά σε ανταγωνισμό μαζί του. Γι’ αυτό και δείχνει να διακατέχεται από έντονους φόβους όσον αφορά τη συγκρότηση των ρευμάτων σε πτέρυγες, στο βαθμό που ενδέχεται να αποδιαρθρωθούν οι παραδοσιακές πολιτικές ηγεσίες του χώρου του οργανωμένου ΠΑΣΟΚ από την υιοθέτηση αρχών πολιτικής και κοινωνικής οικολογίας. Λειτουργεί ως μια οργάνωση που θεωρητικά απορρίπτει το "δημοκρατικό συγκεντρωτισμό" στην πράξη όμως κάνει ακριβώς το αντίθετο, μη αποδεχόμενη την ελευθερία των μελών της να ιδρύουν θεματικές οργανώσεις ή και να συμμετέχουν σε μη κομματικές οικολογικές οργανώσεις [10] . Η ενσωμάτωση στον καταστατικό λόγο του ΠΑΣΟΚ στοιχείων από το λόγο του οικολογικού κινήματος δείχνει ότι το κόμμα προσπαθεί να "ανιχνεύσει" και να "πιάσει τους σφυγμούς" της εποχής πριν αυτοί εξελιχθούν σε μαζικούς κοινωνικούς "σπασμούς" [11] σε μια χώρα από τις πιο υποβαθμισμένες οικολογικά στη νυν Ευρωπαϊκή Ένωση [12] . Οι έρευνες κοινής γνώμης έδειξαν, εξ άλλου, ότι στις νέες ηλικίες ψηφοφόρων το ζήτημα του περιβάλλοντος ανάγεται σε πρωτεύον ζήτημα σε σχέση με την οικονομική ανάπτυξη και την αναδιανομή του εισοδήματος [13] και το ΠΑΣΟΚ είναι εύλογο να αναζητά νέες πηγές άντλησης ψηφοφόρων για να ισορροπήσει τις μελλοντικές του απώλειες προς τα αριστερά κόμματα και προς τη λύση «λευκό - άκυρο - αποχή» που διαγράφονταν απειλητικά στον ορίζοντα, ιδιαίτερα μετά το 1994[14] ως συνέπειες των αλλεπάλληλων αλλαγών στην κυβερνητική πολιτική του ΠΑΣΟΚ στο πλαίσιο της στρατηγικής της σύγκλισης της ελληνικής οικονομίας στις απαιτήσεις των ορίων της Οικονομικής και Νομισματικής Ενοποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

---

[1] Πριν αναλάβει το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας με την αλλαγή της κυβερνητικής εισοδηματικής πολιτικής και τη διαγραφή του Γ. Αρσένη, των συνδικαλιστών της ΠΑΣΚΕ που διαφώνησαν και την ανατροπή της πλειοψηφίας της διοίκησης της ΓΣΕΕ.

[2] Ας σημειωθούν οι δυο λέξεις αποτερματισμός και καταπιεστική. Δεν διευκρινίζει ο κ. Σημίτης τι ακριβώς εννοεί με τις λέξεις αυτές. Για την πρώτη, που υποθέτω ότι πρόκειται περί καθαρά νεολογισμό από αυτούς που μας είχε συνηθίσει η τότε ηγεσία τουΠΑ.ΣΟ.Κ., θεωρώ ότι αναφέρεται σε αναδασώσεις. Για την άλλη, υποθέτω ότι κάτι άλλο ήθελε να πει και εν τη ρύμη του λόγου παρασύρθηκε.

[3] Αποσπάσματα παραθέτει ο Νέζης Νίκος, (1992), Το ανθρώπινο περιβάλλον : Αρχές και τρόποι προστασίας, Αθήνα, Εκδόσεις Πιτσιλός.

[4] Η κατηγοριοποίηση αυτή σχετίζεται με την ένταξη στις προβλέψεις του νόμου αυτού όλων των προηγουμένων προεδρικών διαταγμάτων και άλλων διατάξεων που είχαν. εκδοθεί κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ‘70 και ορίζει το ΥΠΕΧΩΔΕ και όχι του Υπουργείο Γεωργίας ως το βασικό αρμόδιο υπουργείο για την προώθηση και εφαρμογή του νόμου. Για περισσότερες λεπτομέρειες βλ. Κουβέλης Σπ., «Η έννοια της προστασίας» στο Παπασπηλιόπουλος Σ. - Παπαγιάννης Θ. & Κουβέλης Σ., (1996), Το περιβάλλον στην Ελλάδα : 1991-1996, Αθήνα, Κοινή έκδοση : Κίνηση Πολιτών - Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών & Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση (WWF ΕΛΛΑΣ) με χορηγία του Ιδρύματος Μποδοσάκη σ.σ. 21-34.

[5] Είναι χαρακτηριστική η σειρά καθορισμού των κριτηρίων για τον προσδιορισμό των επιθυμητών και επιτρεπομένων ορίων και ποιοτήτων εκπομπής αποβλήτων στο εδάφιο 3 του 1ου άρθρου του νόμου που θέτει ως πρώτο την επιστημονική γνώση και εμπειρία, ως τρίτο τις τοπικές συνθήκες του πληθυσμού και των αναγκών ανάπτυξης και μόλις στην έβδομη και τελευταία θέση βρίσκεται η ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση των πολιτών, οι οποίοι όμως δεν καλούνται για συμμετοχή στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Βλ. Νέζης Ν., (1992), ο.ε.π., σ.σ. 43 - 4.

[6] Βλ. Παπαδημητρίου Γ. & Σπουρδαλάκης Μ. (επιμ.), (1994), Τα καταστατικά των πολιτικών κομμάτων, Αθήνα - Κομοτηνή, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα. σελ. 29.

[7] Στο ίδιο άρθρο Νο. 5, σελ.29. Τα πλάγια δικά μου (Θ.Τ.).

[8] Στο ίδιο, στο άρθρο Νο. 7, σελ. 30.

[9] Στο ίδιο, άρθρο Νο.16,και σ.σ. 30 και 33.

[10] Μόνο μετά την επικράτηση στο ΠΑΣΟΚ του Κ. Σημίτη άρχισε να γίνεται λόγος περί θεματικών οργανώσεων και να συγκροτούνται μερικές παρά την αντίδραση του μεγάλου αριθμού μελών του παραδοσιακού κομματικού μηχανισμού που οχυρώνονται πίσω από το καταστατικό του 1990.

[11] Εξ άλλου όταν γραφόταν και ψηφιζόταν το εν λόγω καταστατικό ήταν νωπές οι μνήμες από το μαζικό ξεσηκωμό των κατοίκων του νομού Θεσπρωτίας με την υπόθεση των λυμάτων του ποταμού Καλαμά κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών της κυβέρνησης ΠΑ.ΣΟ.Κ. (1985-9) και είχε ήδη εγερθεί το θέμα των πηγών της Αραβησσού στο νομό Μαγνησίας που εξελισσόταν σε διαμάχη κοινοτήτων και πολιτών σε νομό με μεγάλη επιρροή του ΠΑ.ΣΟ.Κ.

[12] Απ’ όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω δεν υπάρχει ένας δείκτης κατάταξης των χωρών της Ε.Ε. με βάση τον οποίο να ορισθεί κάποια συγκεκριμένη θέση σε μια τέτοιου τύπου κλίμακα. Για τα ιδιαίτερα προβλήματα υπάρχουν δείκτες και αριθμοί : Βλ. Δ. Λίποβατς-Κρεμεζή, Μ.Μανδαρακά, Λ.Παπαγιαννάκης, (1994)  «Η βιομηχανία στο αστικό περιβάλλον-Η περίπτωση του Ελαιώνα» στο Ρόκος Δ. (Επιμ.),   Επιστήμες και Περιβάλλον στα τέλη του αιώνα : Προβλήματα και προοπτικές, Αθήνα, Εναλλακτικές Εκδόσεις / Οικολογική Σκέψη 9 .ο.ε.π. σ.σ. 314-24. Επίσης στον ίδιο τόμο βλ. Αγγελίδης Μ., «Η διεπιστημονική προσσέγιση των ζητημάτων αιχμής της ανάπτυξης του χώρου στην Ελλάδα», σ.σ.251-60  και Α.Σιόλας, Μ. Διαμαντόπουλος, «Οι "μη" επιπτώσεις του πολεοδομικού σχεδιασμού στο περιβάλλον. Η Διεπιστημονική προσέγγιση των προβλημάτων της Δυτικής Αθήνας», σ.σ. 295-300.

[13] Η μόλυνση του περιβάλλοντος κατείχε το Φεβρουάριο του 1980 την 6η θέση (με 3,6%) στη σειρά κατάταξης των σημαντικότερων προβλημάτων της χώρας σε αντίθεση με τον πληθωρισμό που με 57,7 % κατείχε την πρώτη θέση στη δημοσκόπηση της εταιρείας ΜRB. Το Δεκέμβριο του 1994 οι «Τάσεις» της ΜRB καταγράφουν τα τρία σημαντικότερα προβλήματα της χώρας και διαπιστώνουμε ότι με ένα διευρυμένο θεματολόγιο ο ερωτώμενος πληθυσμός ανεβάζει το ποσοστό που αντιστοιχεί στη μόλυνση του περιβάλλοντος σε 10,6%  ενώ η θέση του στην κλίμακα είναι η 9η (σημαντικότερη τηρουμένων των αναλογιών από το 1980). Το πρόβλημα του πληθωρισμού παραμένει πάντα πρώτο με 50,6% ενώ το πρόβλημα της ανεργίας έχει εκτοξευθεί με 43,3% στην 2η θέση. Για περισσότερες λεπτομέρειες βλ. Λούλης Γιάννης, (1995), Η Κρίση της Πολιτικής στην Ελλάδα : Εκλογές - Κοινή Γνώμη - Πολιτικές Επιλογές 1980-1995, Αθήνα, Εκδόσεις Ι. Σιδέρης. σ.σ. 42 και 523.

[14] Βλ. Μαυρής Γιάννης, (1997), «Οι τάσεις αποδόμησης / μετασχηματισμού του μεταπολιτευτικού κομματικού συστήματος» στην Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, Τεύχος 9ο, Αθήνα, Εκδόσεις Θεμέλιο, σ.σ. 179 - 96.

Συνεχίζεται...

Θανάσης Τσακίρης

Στο Δρόμο της Αριστεράς που κυκλοφορεί εκτάκτως την Παρασκευή 28 Οκτωβρίου

Στο Δρόμο της Αριστεράς που κυκλοφορείεκτάκτως την Παρασκευή 28 Οκτωβρίου

Σε ασφυκτικό κλοιό η κυβέρνηση υπό τη διπλή πίεση δανειστών και εσωτερικών εξελίξεων. Οι επικοινωνιακοί χειρισμοί δεν κρύβουν τα αδιέξοδα.

Παραμονές του Πολυτεχνείου έρχεται ο Ομπάμα για Κυπριακό, τουρκικές βλέψεις στο Αιγαίο και διευκολύνσεις στο πόλεμο της Συρίας.

Ακόμα διαβάστε:Αφιέρωμα στα ΟΧΙ ΤΩΝ ΛΑΩΝ: Το ζήτημα της εθνικής κυριαρχίας αναπόσπαστο τμήμα της αναζήτησης μιας πολιτικής διεξόδου από την καταστροφή.
Ένα μεγάλο "Όχι" από τη μικρή Βαλονία στις διατλαντικές συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου.

Και όπως κάθε βδομάδα το ένθετο Νόστιμον Ήμαρ με πρωτότυπη θεματολογία

Δείτε το πρωτοσέλιδο και ακούστε το ραδιοφωνικό σποτ

Μεταξύ άλλων διαβάστε

Κεντρικό θέμα:

Όρος διεξόδου η εθνική κυριαρχία

Ενώ η χώρα απειλείται από παντού το πολιτικό σύστημα δίνει «μάχη» μόνο για την επιβίωσή του

Editorial

Το «όχι» είναι η γλώσσα του ελληνικού λαού

Διαβάστε το εδώ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ποιον ωφελεί η κατάλυση της ανεξαρτησίας;

Η Ελλάδα είναι εθνικά κυρίαρχη;

Εθνική κυριαρχία και Αριστερά

Κείμενα: Ρούντι Ρινάλντι – Γιώργος Παπαϊωάννου

Στο θέμα της εβδομάδας, διαβάστε:

Το παιχνίδι γυρίζει… αλλά προς ποια κατεύθυνση;

Ποιος κυβερνά αυτή τη χώρα;

του Σπύρου Παναγιώτου

Η αξιολόγηση στη συχνότητα… του ΣτΕ

του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

Το αδιέξοδο με το δημόσιο χρέος

του Παύλου Δερμενάκη

«Εικονική πραγματικότητα» η εκτέλεση του προϋπολογισμού στο 9μηνο

22 χρόνια χωρίς τον Γιάννη Χοντζέα

Προετοιμασία βαθιών υποκλίσεων στην επίσκεψη Ομπάμα

του Σπύρου Παναγιώτου

Υπουργός Εξωτερικών μιας «αποικίας χρέους»…

Αλληλεγγύη στον αγώνα των Βαλλόνων κατά της CETA

Του Νότη Μαριά

Στη στήλη Παρεκκλίσεις:

Μια διδακτική ιστορία με λύκο

της Μαρίας Θ. Μάρκου

Στη στήλη χωρίς αλπούτζα:

…του αλλουνού

από τον Σωκράτη Μαντζουράνη

Στη στήλη Εν Τέλει:

Ύβρις χωρίς τσίπα

του Μιχάλη Σιάχου

«Η ελληνική αρρώστια»

Μια επίκαιρη συνέντευξη του Δημήτρη Γληνού που δημοσιεύτηκε το 1926

Ο ΣΥΡΙΖΑ έτοιμος για νέες… μάχες!

του Μύρωνα Ξυδάκη

Χορηγίες για δεκατιανό στα σχολεία, υποκρισία για μεσημεριανό

του Νίκου Γεωργιάδη

Έφθασε η ώρα και για τα σκουπίδια

της Δέσποινας Σπανούδη

Η κορυφή του παγόβουνου

του Τάκη Γατσόπουλου

Ενάμισι δίκιο

του Μάριου Διονέλλη

Ζει η βασίλισσα τέχνη;

του Βασίλη Κεχαγιά

Οι μουσικοί (και η μουσική) του δρόμου… υπό διωγμόν

ΦοΔΣΑ Κεντρικής Μακεδονίας

Ένα βραβείο μα τι βραβείο

Τρίτη απόπειρα μαύρου στην ΕΡΤopen

Στα διεθνή, μεταξύ άλλων:

H Βαλονία κατά της CETA: Τώρα, φτου ξελευτερία…

Ο Ραχόι θα ξαναγίνει… κανονικός πρωθυπουργός

του Ερρίκου Φινάλη

Ιδρώνει ο Ρέντσι στην Ιταλία

Επιμέλεια: Άβα Μπουλούμπαση

Η κυβέρνηση Ολάντ παίζει το παιχνίδι της Ακροδεξιάς

του Γιώργου Πατέλη

Στις σελίδες του Πολιτισμού, μεταξύ άλλων:

Ρομαντισμός στον απόηχο του πολέμου

της Ιφιγένειας Καλαντζή

Η Οδύσσεια του Μιχάλη Γκανά

Στο Περίπτερο Ιδεών ο Στέλιος Ελληνιάδης γράφει: Ένας Έλληνας της Αμερικής στο Ντιτρόιτ της ακμής και της παρακμής

Και όπως κάθε βδομάδα, διαβάστε τις αποκαλυπτικές σελίδες του Ηρόστρατου, δείτε τα σκίτσα των Γιάννη Αντωνόπουλου, Βαγγέλη Παπαβασιλείου, Παναγιώτη Μητσομπόνου και το ξεχωριστό κάθε φορά social design του Δημήτρη Θ. Αρβανίτη.

Εφημερίδα Δρόμος

Αναζητήστε την εκτάκτως αυτήν την Παρασκευή στα περίπτερα

Η αγορά του Δρόμου κάθε Σάββατο από το περίπτερο είναι σημαντική γιατί βοηθά να συνεχιστεί η προσπάθεια μας.