Μια σύντομη αναδρομή στους ιστορικούς σταθμούς του Η.Β. (2ο μέρος)

1678. Δημιουργία των κομμάτων των Whigs και των Tories

Μέσα στο κοινοβούλιο σχηματίζονταν ομάδες από βουλευτές συχνά αποσκοπώντας στην ψήφιση κάποιου νόμου ή στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων των τοπικών οικονομικών ελίτ που αποτελούσαν την μικρή εκλογική πελατεία τους. Αυτές οι συμμαχίες ήταν ρευστές και δεν αποκτούσαν σταθερή δομή και οργάνωση. Με την Ένδοξη Επανάσταση οι ομάδες συγκροτήθηκαν σε πρώιμα κόμματα. Οι Whigs ήταν το κόμμα των Καλβινιστών και των ριζοσπαστών Προτεσταντών και υπέρ της συνταγματικής μοναρχίας και κατά της απολυταρχίας. Οι Tories ήταν κυρίως Καθολικοί ή Αγγλικανοί. Οι Whigs υποστήριζαν τις μεγάλες αριστοκρατικές οικογένειες, την προτεσταντική διαδοχή του Οίκου του Ανόβερου και τους μη κομφορμιστές  Προτεστάντες όπως οι Πρεσβυτεριανοί.  Αντίθετα, οι Tories υπεράσπιζαν την εξόριστη δυναστεία των Στιούαρτ (Ιακωβίτες), την Εκκλησία της Αγγλίας και τους ευγενείς. Αργότερα οι Whigs άντλησαν υποστήριξη από τα ανερχόμενα βιομηχανικά συμφέροντα και τους πλούσιους εμπόρους, ενώ οι Tories αντλούσαν υποστήριξη από τα γαιοκτητικά συμφέροντα και την βασιλική οικογένεια.  Στο πρώτο μισό του 19^ου αιώνα οι Whigs συμπεριέλαβαν στο πολιτικό τους πρόγραμμα, εκτός από την πρωτοκαθεδρία του κοινοβουλίου σε σχέση με τη μοναρχία, και την υποστήριξη του ελεύθερου εμπορίου, την κατάργηση της δουλείας και την επέκταση του δικαιώματος της ψήφου στον πληθυσμό της χώρας. 

 

 

1771. Κλωστοϋφαντουργία σε εργοστάσια

To πλέξιμο του βαμβακιού και η υφαντουργία γίνονται ο βασικότερος οικονομικός κλάδος.  Ως τότε τα εργαστήρια ήταν οικιακά. Το 1771 ο εφευρέτης Richard Arkwright εγκαινίασε το πρώτο εργοστάσιο για την επεξεργασία του βαμβακιού και την παραγωγή υφασμάτων στην μικρή πόλη Cromford, Derbyshire. Έτσι έγινε σημαντική πρόοδος στην κατεύθυνση της αυτοματοποίησης των εντάσεως εργασίας βιομηχανιών. Ήταν η αρχή της βρετανικής «Εργοστασιακής Εποχής».

 1789. Ο καταγόμενος από την Ιρλανδία πολιτικός φιλόσοφος Έντμουντ Μπερκ διατύπωσε για πρώτη φορά τις βασικές έννοιες και αξίες που προσδιορίζουν τον συντηρητισμό.  Εξέφρασε απέχθεια για την Γαλλική Επανάσταση, για τα εκρηκτικά πάθη των επαναστατών που τους αποκάλεσε «ιδεολογικούς ζηλωτές», οι οποίοι κινούνταν βάσει του ιδεαλισμού τους και των θεωρητικών αφαιρέσεών τους θέλοντας να εξαλείψουν θεσμούς και πεποιθήσεις που υπήρχαν ως τότε. Ο ίδιος δεν χρησιμοποίησε τον όρο «συντηρητισμός» ή «συντηρητικός».

1830. Το κόμμα των Tories διαλύθηκε και από τις τάξεις του συγκροτήθηκε το Συντηρητικό Κόμμα, με πρόταση του επίσης Ιρλανδικής καταγωγής πολιτικού και συγγραφέα Τζων Γουίλσον Κρόουκερ. Ο Μπερκ διατύπωσε την «αρχή της συντήρησης» και έγινε πνευματικός πατέρας γενεών ολόκληρων από συντηρητικούς πολιτικού του 19ου αιώνα. Για την «επιστήμη της κυβέρνησης», κατά Μπερκ,  βασική είναι η αρχή της «Εμπειρίας». Ο συντηρητικός αποδίδει σημαντική αξία στην παράδοση και τη σοφία που αντλείται από τα ήθη, τα έθιμα και τις πρακτικές των περασμένων γενεών. Αυτή η συσσωρευμένη γνώση που ξεπερνά την ευφυΐα κάθε μεμονωμένου ατόμου αποτελεί το πολυτιμότερο «περιουσιακό στοιχείο» κάθε γενιάς που πρέπει να παραδίνεται σε κάθε επόμενη γενιά («έτσι τα βρήκαμε κι έτσι θα τα παραδώσουμε»). Η κοινωνία είναι ο αρμονικός συνεταιρισμός όχι μόνο των ζωντανών αλλά και των νεκρών και των ανθρώπων που θα γεννηθούν. Οι επικριτές του συντηρητισμού θεωρούν τη λατρεία του παρελθόντος «αρρωστημένη νοσταλγία» και κυνισμό για το παρόν και απαισιοδοξία για το μέλλον ως δυνατότητα όχι μόνο συνολικής αλλαγής αλλά και μερικής βελτίωσης της κατάστασης της κοινωνίας. Ο φιλόσοφος και θεατρικός συγγραφέας G. K. Chesterton χαρακτήρισε την παράδοση ως «δημοκρατία των νεκρών», που ακόμα και όταν βρίσκονταν εν ζωή δεν έδειχναν ιδιαίτερη εμπιστοσύνη στους ζωντανούς. Είναι, κυρίως, αποτέλεσμα της αντίληψης των συντηρητικών για την ανθρώπινη φύση. Από ένστικτο θεωρούν τους ανθρώπους αδύναμους και εγωιστές. Έτσι καταλήγουν να θεωρούν ότι μια κοινωνία διοικείται καλά μόνο με τη διατήρηση της τάξης και της σταθερότητας συχνά με αυταρχικό και πατερναλιστικό τρόπο. Όπως είπε ο Φιλελεύθερος πολιτικός William Gladstone: «ο φιλελευθερισμός είναι η εμπιστοσύνη προς τους ανθρώπους που γίνονται ήπιοι με τη σύνεση, ενώ ο συντηρητισμός είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους ανθρώπους που κυριαρχούνται από τον φόβο». Ο ηθικολόγος Βρετανός της Βικτοριανής εποχής Matthew Arnold είπε ότι «η αρχή της συντήρησης…καταστρέφει ό,τι αγαπά γιατί δεν τα επιδιορθώνει». Ορισμένοι θεωρούν αυτή την κριτική άδικη και παραθέτουν τα λόγια του ίδιου του Μπερκ: «Μια προδιάθεση να συντηρούμε και μια ικανότητα να βελτιώνουμε αν τις ζευγαρώσουμε αποτελούν το δικό μου κριτήριο για τον σημαίνοντα πολιτικό άνδρα.
Η πολιτική των συντηρητικών ενίοτε συνοδεύεται από πολιτική αντιδραστικότητα με αποτέλεσμα να ασκούνται αντιφατικές στρατηγικές και πολιτικές (π.χ. ταυτόχρονα άσκηση ακραίας νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής και απόσυρσης του κράτους από την οικονομία της ελευθερίας των αγορών, στα κοινωνικά ζητήματα η ασκούμενη κοινωνική πολιτική ήταν ακραία συντηρητική (νεοσυντηρητισμός) κι επικαλείται την άμεση και καταλυτική παρέμβαση του κράτους για την καταστολή των κοινωνικών κινημάτων από την εξέγερση της νεολαίας και την αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960-1970 ως την αντιμετώπιση των δικαιωμάτων των γυναικών, των  ομοφυλόφιλων και γενικά των κινημάτων ταυτότητας.     
Η συντηρητική άποψη ότι η κοινωνική πρόνοια ήταν η ευθύνη των προνομιούχων ενέπνευσε το πέρασμα μεγάλου μέρους της ανθρωπιστικής νομοθεσία, στην οποία οδήγησαν οι Βρετανοί συντηρητικοί. Στα τέλη του 19ου αιώνα μεγάλοι συντηρητικοί πολιτικοί, κυρίως ο Benjamin Disraeli, είχαν την τάση να καταφεύγουν σε ήπιες μεταρρυθμίσεις, προκειμένου να διατηρούν τα θεμέλια της κατεστημένης τάξης.

 

 

Συνεχίζεται...

Θανάσης Τσακίρης