Η Δημοκρατία ως Μέθοδος και Αγορά
του Θανάση Τσακίρη
Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΩΣ ΜΕΘΟΔΟΣ
O Γιόζεφ Αλόις Σουμπέτερ (1888-1950) αναπτύσσει τις περί
δημοκρατίας απόψεις του στο έργο του «Καπιταλισμός, Σοσιαλισμός και Δημοκρατία
(1942). Όπως και ο Μαξ Βέμπερ έτσι κι ο Σουμπέτερ έχοντας ζήσει στην εποχή που
οι θεωρίες της ελίτ έχουν κερδίσει έδαφος και αποτελούν το αντιστάθμισμα στο
Μαρξισμό. Ταυτόχρονα ως πολίτης της Αυστρο-ουγγρικής αυτοκρατορίας επηρεάστηκε
από την εποχή του Βίσμαρκ και των Αψβούργων. Κατά τον Σουμπέτερ η δημοκρατία
είναι μέθοδος και όχι σκοπός ή αξία αυτή καθ’ αυτή. Έτσι ο ορισμός του για τη
δημοκρατία είναι ο εξής: «Η δημοκρατική μέθοδος είναι η θεσμική οργάνωση λήψης
πολιτικών αποφάσεων , στην οποία μεμονωμένα άτομα, μέσα από ανταγωνιστικές
διαδικασίες για την απόκτηση των ψήφων του λαού, αποκτούν την αρμοδιότητα λήψης
αποφάσεων».
Το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσει τη θεωρία του για την
δημοκρατία χαρακτηρίζεται από την άνοδο και επικράτηση του σταλινισμού ως
ιδεολογία και πολιτική τόσο στην ΕΣΣΔ όσο και στην οργάνωση και δράση των
κομμουνιστικών κομμάτων της Γ΄ Διεθνούς
υπό την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης.
Ταυτόχρονα διαπιστώνει ότι υπάρχει μια ροπή στο εσωτερικό των δυτικών
καπιταλιστικών δημοκρατικών κοινωνιών προς την μετατόπιση του οικονομικού
κόσμου από το ιδιωτικό προς το δημόσιο. Το καπιταλιστικό σύστημα αυτοϋπονομεύεται
εκείνη την περίοδο, κατά τον Σουμπέτερ, καθώς οι καπιταλιστικές επιχειρήσεις
απαρχαιώνονταν και οι προστατευτικές κοινωνικές ασφαλιστικές δικλείδες έσπαγαν
μετά το ξέσπασμα και την επέκταση της μεγάλης οικονομικής κρίσης του
μεσοπολέμου. Παράλληλα ολοένα και πιο πολλοί διανοούμενοι εκδηλώνονταν κατά του
καπιταλισμού τόσο από αριστερή διεθνιστική όσο και από δεξιά εθνικιστική
σκοπιά.
Την δική του θεωρία της δημοκρατίας τη διαμορφώνει
σταδιακά. Αρχικά εκδηλώθηκε ως οπαδός
του συντηρητικού βρετανικού μοναρχικού
μοντέλου και ήταν φανατικός εθνικιστής που έδινε αφορμή για κατηγορίες ότι
έφτανε στα όρια του ναζισμού. Στις ΗΠΑ με αυτές τις θέσεις του απέκτησε
αρνητική φήμη. Θεωρούσε ότι η πολιτική του Προέδρου Φράνκλιν Ρούσβελτ οδηγούσε
στο σταλινικό καθεστώς που το θεωρούσε χειρότερο από το χιτλερικό.
Στο έργο του Καπιταλισμός, Σοσιαλισμός και Δημοκρατία (κεφάλαιο 4ο
«Η δημοκρατία ως μέθοδος») αναπτύσσει ουσιαστικά μια «θεωρία της
ανταγωνιστικής δημοκρατίας της ηγεσίας» (ή «θεωρία των ελίτ στη δημοκρατίας»).[1]
Η έρευνά του εστιάζεται σε αυτό που αποκαλείται «ηγετικό πολιτικό προσωπικό».
Γι’ αυτόν μια τέτοια δημοκρατία δεν είναι σκοπός ή αξία καθαυτή αλλά
μέθοδος. Η θεσμική οργάνωση της
δημοκρατίας χρησιμοποιείται στην λήψη
πολιτικών αποφάσεων που οφείλουν να είναι δεσμευτικές για όλη την κοινωνία.
Αποτελούν θεμέλια της θεωρίας λήψης αποφάσεων και της κυριαρχίας. Στην
περίπτωση του πολιτικού προσωπικού θεωρεί ότι τα μέλη του ανταγωνίζονται για
τις θέσεις εξουσίας σε μια «οικονομική λογική ανταγωνισμού που διατρέχει το έργο του. Ο προσανατολισμός του ορισμού
του για τη δημοκρατία είναι η κινητοποίηση για την απόκτηση της ψήφου των
εκλογέων και δευτερευόντως για την νομιμοποίηση της πολιτικής, δηλαδή το
τρίπτυχο της δημοκρατίας είναι «παραγωγή, κατανάλωση, ανταλλαγές».
No comments:
Post a Comment