ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 6ο μέρος (του Θανάση Τσακίρη)

Προηγουμενο  https://tsakthan.blogspot.com/2019/01/5_11.html

Πολυαρχία

Το αναλυτικό πρότυπο του Robert Dahl διακρίνει μεταξύ δημοκρατίας και πολυαρχίας:
«Οι πολυαρχίες, επομένως, μπορούν να θεωρηθούν ως σχετικά (αλλά όχι πλήρως) δημοκρατικά καθεστώτα, ή, για το θέσουμε με διαφορετικό τρόπο, οι πολυαρχίες είναι καθεστώτα που έχουν ουσιαστικά λαϊκοποιηθεί και φιλελευθεροποιηθεί, δηλαδή είναι ιδιαίτερα περιεκτικές και σε μεγάλο βαθμό ανοιχτές στη δημόσια διεκδίκηση.»

Ο Dahl επεδίωκε να καθορίσει έναν αριθμό προϋποθέσεων που συμβάλλουν στη δημοκρατική σταθερότητα, δηλαδή τις συνθήκες ύπαρξης της δημοκρατίας.

Tονίζει τη σημασία της αποκεντρωμένης οικονομίας για τη δημοκρατία. 

Δεν θεωρεί κρίσιμο ζήτημα την ιδιοκτησία των οικονομικών περιουσιακών στοιχείων αλλά τονίζει ότι η κεντρικά κατευθυνόμενη οικονομία δεν είναι δυνατό να συνυπάρχει με τους δημοκρατικούς θεσμούς.

Η δημοκρατία μπορεί να ευδοκιμήσει π.χ. σε αγροτικές κοινωνίες αν οι αγρότες είναι ελεύθεροι και δεν υπάρχει στενή και υπερβολική ιεραρχία.

Γενικώς, η σχέση μεταξύ κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών και δημοκρατίας εξαρτάται από τους τρόπους κατανομής των πόρων. 

Πιο ευνοϊκές συνθήκες για τη δημοκρατία υπάρχουν όταν ο έλεγχος των μέσων καταστολής (αστυνομία, στρατός) και των οικονομικών μέσων (οικονομικοί πόροι, επικοινωνιακά μέσα, εκπαιδευτικές ευκαιρίες) διαχέεται σε διάφορα είδη εξουσιών (πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών).

Το επίπεδο κοινωνικο-οικονομικής ανάπτυξης επηρεάζει τη δημοκρατία: όσο πλουσιότερη είναι μια χώρα τόσο πιθανότερη είναι η ύπαρξη και επιβίωση δημοκρατικών θεσμών.

Θεωρείότι υπάρχει σημαντική συσχέτιση μεταξύ ισότητας και δημοκρατικών θεσμών.

Όμως, οι δημοκρατίες μπορούν να συνυπάρξουν με έναν ορισμένο βαθμό ανισοτήτων για όσο διάστημα αυτές δεν γίνονται ευρέως αντιληπτές (the question of visibility).

Μόνο όταν γίνουν αντιληπτές οι ανισότητες από τις ενδιαφερόμενες κοινωνικές ομάδες αρχίζουν οι δημοκρατίες να αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης ή προσαρμογής (π.χ. ΗΠΑ και πολιτικά δικαιώματα μειονοτήτων στη δεκαετία του ’50).

Η συνεργασία της κυρίαρχης κουλτούρας με τις υποκουλτούρες μπορεί να αμβλύνει τις ανισότητες (π.χ. βέτο, αναλογική αντιπροσώπευση, ομοσπονδίες).

Η δημοκρατία χρειάζεται νομιμοποίηση. Αυτό σημαίνει, εκτός των άλλων, πως για τη δημιουργία ενός δημοκρατικού καθεστώτος, πρέπει να υπάρχει ένα σύστημα πεποιθήσεων που να διευκολύνει αυτή τη διαδικασία.

Τονίζεται, επίσης, ότι οι πολιτικοί ακτιβιστές πρέπει να θεωρούν αυτοδίκαια νόμιμους τους δημοκρατικούς θεσμούς. Η νομιμοποίηση των προτύπων εξουσίας προάγει την σταθερότητα, γι’ αυτό αποτελεί μιαΟι πεποιθήσεις σχετικά με ένα είδος εξουσίας (πολιτική εξουσία σε δημοκρατικούς θεσμούς) πρέπει να προσιδιάζουν σε δομές εξουσίας που υπάρχουν σε άλλους κοινωνικούς θεσμούς (π.χ. οικογένεια, εκκλησία, εθελοντικές οργανώσεις, κλπ.)

 σημαντική διάσταση των συστημάτων πεποιθήσεων.

Τα πολιτικά συστήματα δεν εξαρτώνται μόνο από την δομή της κοινωνίας ή τους πολιτικούς ηγέτες αλλά και από επιχειρήσεις άλλων εθνών στο περιβάλλον τους. Η δημοκρατία μπορεί να απειληθεί από ανοιχτή ξένη επέμβαση (π.χ. γερμανική κατοχή σε Δυτ. Ευρώπη, Ελλάδα και Βαλκάνια 1940-1944). Όπως τονίζει ο Dahl «σε ορισμένες περιπτώσεις, η κυριαρχία που επιβάλλουν άνθρωποι από το εξωτερικό μπορεί να είναι τόσο αποφασιστική ώστε τα αποτελέσματά της να ξεπερνούν κάθε άλλη συνθήκη.» Η δυτικοευρωπαϊκή εμπειρία έδειξε, κατά τον Dahl, ότι μπορεί να μην πάντοτε μοιραία για τη δημοκρατία η ξένη επέμβαση αλλά να την ενισχύει (Β΄ Π.Π.).

Η πολυαρχία είναι ο όρος που συμπυκνώνει μεγάλο μέρος της συζήτησης σχετικά με τις προϋποθέσεις των δημοκρατικών θεσμών από τη σκοπιά της πολιτικής κοινωνιολογίας. Η κλίμακα μέτρησης του Dahl είναι απλή: Η πολυαρχία είναι ο όρος που συμπυκνώνει μεγάλο μέρος της συζήτησης σχετικά με τις προϋποθέσεις των δημοκρατικών θεσμών από τη σκοπιά της πολιτικής κοινωνιολογίας. Η κλίμακα μέτρησης του Dahl είναι απλή: υπάρχει δημοκρατία ή δεν υπάρχεi.

Συνεχιζεται

Θανάσης Τσακίρης