Σεκάνς - Η Νύχτα και η πόλη

Σεκάνς
Σκέψεις για σκηνές από ταινία «Προσεχώς»
21 Ιουλίου 2009
Η Κινηματογραφική Λέσχη Ηλιούπολης παρουσιάζει την ταινία
Η νύχτα και η πόλη (Night and the City)
του Ζιλ Ντασέν (ΒΡΕΤΑΝΙΑ/ΗΠΑ, 1950, ασπρόμαυρη, 101΄)
Τρίτη, 21 Ιουλίου 2009 στις 9.00 και 11.00 μμ
Δημοτικός Κινηματογράφος Ηλιούπολης Μελίνα Μερκούρη
Λ. Ειρήνης 50 Ηλιούπολη (λεωφ. 237 για Άνω Ηλιούπολη από Ακαδημίας)


O Ζιλ Ντασσέν δεν χρειάζεται συστάσεις ενώπιον ελληνικού κοινού.


Γι’ αυτό θα μιλήσουμε εξ ολοκλήρου για την ταινία και το είδος στο οποίο εντάσσεται, δηλαδή στο film-noir. Για να μπορούμε να πούμε ότι μια ταινία εντάσσεται στον κύκλο ή γένος του φιλμ νουάρ θα πρέπει σ' αυτή να διακρίνονται κάποια ή όλα από τα παρακάτω απαραίτητα χαρακτηριστικά στοιχεία:
α. Η «μοιραία γυναίκα», δηλαδή μια γοητευτική, σαγηνευτική και
δελεαστική γυναίκα, της οποίας τα θέλγητρα ξελογιάζουν τους εραστές της
στα δεσμά της ακατανίκητης επιθυμίας, οδηγώντας τους συχνά σε επικίνδυνες και ολέθριες καταστάσεις. Στη λογοτεχνία και στην τέχνη είναι αρχετυπικός χαρακτήρας.
β. Ένας «ηθικά συμβιβασμένος» ντετέκτιβ, δηλαδή ένας άνθρωπος που ναι μεν αγωνίζεται «εν ονόματι του νόμου», ο οποίος, όμως, συχνά έχει τους
δικούς του ηθικούς νόμους που έρχονται συχνά σε αντίθεση με τον αστικό
κώδικα και τον επίσημο νόμο, δείχνοντας πως ό,τι είναι νόμιμο δεν
είναι αναγκαστικά και ηθικό.
γ. Ένα αστικό σκηνικό, δηλαδή η πόλη, οι φτωχογειτονιές και τα γκέτο,
τα φωτισμένα με ταμπέλες νέον κτίρια.
δ. Αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο εκτός οθόνης («voice-over»)
ε. Περίπλοκη, ελικοειδής δομή πλοκής
στ. Xαμηλών τόνων φωτισμός (chiaroscuro) ώστε να επιτυγχάνεται
αντίθεση
ζ. Λοξό καδράρισμα (skewed framing),και ούτω καθεξής.


Ορισμένα από αυτά τα χαρακτηριστικά τα βρίσκουμε αρχικά στις ταινίες
του μεσοπολεμικού γερμανικού εξπρεσιονισμού (π.χ. Το εργαστήριο του
Δόκτορα Καλιγκάρι του Ρόμπερτ Βίνε, Ο Γαλάζιος Άγγελος του Γιόζεφ φον
Στερνμπεργκ) και του γαλλικού ποιητικού ρεαλισμού (π.χ. Hotel du Nord
του Μαρσέλ Καρνέ, ή το Ανθρώπινο Κτήνος του Ζαν Ρενουάρ) Μέσα σε ένα
τέτοιο κοινωνικό πλαίσιο που κατά τη δεκαετία του 1930 χαρακτηριζόταν
από την προσπάθεια οικονομικής ανάκαμψης μετά το κραχ του 1929 και την
προσπάθεια της εργατική τάξης και των φτωχότερων λαϊκών στρωμάτων να
οργανωθούν συνδικαλιστικά και πολιτικά για να βελτιωθεί η θέση τους
στην κοινωνία, άρχισε να εμφανίζεται ένα ρεύμα <<γκαγκστερικών
ταινιών>> (π.χ. Ο Σημαδεμένος του Χάουαντ Χοξ με τον Πωλ Μιούνι, Ο
Μικρός Καίσαρας του Μάρβιν Ληρόι κ.α.). Επίσης, υπήρξαν οι ταινίες
<<κοινωνικού προβληματισμού>> όπως τα Σταφύλια της Στοργής του Τζων
Φορντ). Τέλος, άρχισαν να εμφανίζονται στις κινηματογραφικές οθόνες
ακόμη πιο <<σκοτεινές>> εικόνες, οι ταινίες του κύκλου που θα
ονομάζονταν φιλμ-νουάρ.Το κραχ του 1929 είχε σακατέψει το λεγόμενο
<<Αμερικανικό Όνειρο>>, δηλαδή την κυρίαρχη κουλτούρα της αξιοποίησης
από κάθε άνθρωπο των πάσης φύσεων ευκαιριών, της ελευθερίας και της
ευημερίας χωρίς να ανήκει κανείς σε πατροπαράδοτες άρχουσες τάξεις
και ανεξάρτητα από χρώμα, θρησκεία και εθνική καταγωγή. Έτσι, αρχίζει
μια γενικευμένη αλλά έμμεση κριτική μέσω του κινηματογράφου προς ένα
κοινωνικο-οικονομικό σύστημα, το οποίο αφήνει τους ανθρώπους έρμαια
ορισμένων <<σκοτεινών>> δυνάμεών του και τους οδηγεί στο έγκλημα.

Στην αποψινή μας ταινία υπάρχουν σχεδόν όλα τα στοιχεία του φιλμ νουάρ και του Γερμανικού εξπρεσιονισμού. Πρώτα απ’ όλα το διαπιστώνουμε στον τίτλο, όπου βρίσκουμε δύο χαρακτηριστικά γνωρίσματα, δηλαδή τη νύχτα και την πόλη. Το στόρι της ταινίας έχει ως εξής: ο Harry Fabian (Richard Widmark) είναι μέτριος απατεώνας της φτήνιας που ονειρεύεται να πιάσει την καλή, δηλαδή να απολαύσει τη γλυκιά ζωή κάτι που απαιτεί λεφτά με τη σέσουλα. Όμως όσα σχέδια και να κάνει πάντα αποτυγχάνει και συνεχώς τρέχει μέσα στην νύχτα και στην πόλη για να ξεφύγει από όσους του έχουν εμπιστευτεί τα χρήματά τους και, ενδεχομένως, την αγάπη τους. Κάποια στιγμή νοιώθει ότι τώρα είναι η ευκαιρία μιας ολόκληρης ζωής. Θα προσπαθήσει να ελέγξει το κύκλωμα της ελληνο-ρωμαϊκής πάλης του Λονδίνου, που θεωρείται από όλους μια νεκρή αθλητική δραστηριότητα.

Προσπαθεί να πετάξει έξω από το παιχνίδι τον ήδη άρχοντα του αθλήματος και νονό της νύχτας, τον Kristo (Herbert Lom) προσπαθώντας να μανιπουλάρει τον πατέρα του τον αποσυρμένο πρώην σούπερ-σταρ του αθλήματος, τον Gregorius (Stanislaus Zbyszko).

Για να το κανει αυτό αρχίζει να ζητάει δανεικά (κι αγύριστα;), από την ερωτική σύντροφό του Mary Bristol (Gene Tierney) της οποίας ήδη έχει φάει πολλά λεφτά. Θα του δώσει και η «μοιραία γυναίκα» Helen Nosseross (Googie Withers) που με τη σειρά της θα τα σουφρώσει από τον δικό της, τον Phil Nosseross ιδιοκτήτη ενός American Bar (Frances Sullivan) και ….η συνέχεια στην οθόνη.


Θα πρότεινα να δούμε την ταινία υπό το πρίσμα του ανθρώπου που οδηγήθηκε στην εξορία από τον Μακαρθισμό των ΗΠΑ της δεκαετίας του ’50. Είναι η πρώτη ταινία του Ντασέν στην Ευρώπη και ουσιαστικά περιγράφει έναν άνθρωπο με όνειρα που τρέχει να γλιτώσει από ένα καταπιεστικό σύστημα γεμάτο δολοφόνους, ρουφιάνους και χαφιέδες.


Θανάσης Τσακίρης
http://tsakiris.snn.gr
http://tsakthan.blogspot.com
http://tsakthan.wordpress.com
http://ilioupoli.wordpress.com
ΚΑΛΗ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ
Και μη ξεχνάτε «κάθε αρχή και δύσκολη» αλλά αξίζει να ξαναπαλεύεις για αυτό
που λέγεται «δίκιο».