ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΣΤΙΣ ΗΠΑ

L.A., L.A. did you fuck the U.S.A.?

ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΣΤΙΣ ΗΠΑ


“Μικροαστοί θα σας φανε τα παιδιά σας/θα σας φάνε ζωντανούς” τραγουδούσε κάποτε ο Τζίμης Πανούσης με αφορμή τη «γιορτή της μητέρας». Σήμερα παρενέβη στην εξέγερση ένας άλλος «παράγοντας» που μας θύμισε ότι όσο και αν τον έχουμε απαξιώσει είναι πάντοτε παρών: ο «πατέρας». Κάποιος «σύλλογος» για την ανάδειξη του ρόλου του πατέρα βγήκε με ανακοίνωσή του και διακήρυξε ότι όλα αυτά που είδαμε στη χώρα μας τις τελευταίες τριάντα ημέρες -«αυτές οι μέρες ανήκουν στον Αλέξη»- έχουν τη ρίζα τους στην έλλειψη του «πατέρα» στον κόσμο των χωρισμένων ή μονογονεϊκών οικογενειών (μητέρα-παιδί). Το γεγονός αυτό δηλώνει καθαρά ότι η σημερινή εξέγερση έχει πολλά εμπόδια να υπερπηδήσει και ένα από αυτό είναι η αντιδραστική αναδίπλωση μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας που είχε λάβει χώρα τα προηγούμενα χρόνια. Αντίθετα, ο Μάης του ’68 συμβόλιζε το γκρέμισμα των παλιότερων μορφών εξουσίας, ανάμεσα στις οποίες η εξουσία του πατέρα ήταν η πιο φανερή, κοντινή και καθημερινή.

Από το Γαλλικό Μάη του ’68 ως τον Ελληνικό Δεκέμβρη του ’08 πέρασαν τέσσερις δεκαετίες με πολλούς ενδιάμεσους σταθμούς που ο κάθε ένας από αυτούς άφησε τα σημάδια του στην ιστορία αλλά και πάνω στο ίδιο το σώμα της θεωρίας και της πρακτικής αυτού που αποκαλούμε κοινωνικό κίνημα. Ο ίδιος ο Γαλλικός Μάης, η «μητέρα» όλων των μεταπολεμικών μαχών των κοινωνικών κινημάτων άνοιγε φαρδιά-πλατιά την πόρτα για να εισβάλουν στη σκηνή τα ως τότε ξεχασμένα και καταπιεσμένα κοινωνικά στρώματα και ταυτότητες: γυναίκες, νεολαία, ομοφυλόφιλοι, μετανάστες, πρόσφυγες, λιποτάκτες, ειρηνιστές, οικολόγοι κ.ά. Με αυτή την έννοια άνοιξε το δρόμο στην προοδευτική ενσωμάτωση κοινωνικών ομάδων και στρωμάτων στην ίδια την καπιταλιστική βιομηχανική κοινωνία και στο κράτος πρόνοιας/ευημερίας, που ακόμα δεν είχαν ακόμη αρχίσει να δείχνουν τα έντονα σημάδια της κρίσης τους. Ο Γαλλικός Μάης, όμως, δεν ήταν μόνο γαλλικό φαινόμενο. Επηρέασε αλλά και επηρεάστηκε από τις γερμανικές κινητοποιήσεις, το ιταλικό φθινόπωρο και τις άγριες εργατικές απεργίες, τις εξεγέρσεις στο Μπέρκλεϋ των ΗΠΑ ως και των Ζιγκαγκούρεν και άλλων επαναστατικών κινημάτων στην Ιαπωνία. Ο Γαλλικός Μάης και το Ιταλικό Φθινόπωρο είχαν μια ειδοποιό διαφορά: η εργατική τάξη, έστω και όχι από την αρχή, βγήκε, έστω και υπό τη διαμεσολάβηση της παραδοσιακής κομμουνιστικής αριστεράς ως επί το πλείστον, στο προσκήνιο. Στη Γαλλία έλαβε χώρα η μεγαλύτερη γενική απεργία στην ιστορία θέτοντας το ζήτημα της εξουσίας. Δεν ήταν όμως μόνο αυτό. Ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων αμφισβήτησε –κι αυτό ήταν η μεγάλη πολιτική και πολιτισμική προσφορά του Μάη- κάθε κατεστημένη αξία και θεσμό της καπιταλιστικής κοινωνίας. Ακόμη και αν στις εκλογές του Ιουνίου θριάμβευσε προσωρινά ο Γκωλισμός, τίποτε πια δεν ήταν το ίδιο ούτε στην καθαρά πολιτική ζωή ούτε στην καθημερινότητα. Οι σχέσεις των δύο φύλων, οι σχέσεις γονέων και παιδιών, οι καθημερινές ιεραρχίες στη δουλειά, στο σχολείο, στην τοπική κοινωνία άλλαζαν χαρακτήρα. Μπορεί οι εξεγερμένοι να φορούσαν τα άβολα κουστούμια του παρελθόντος (λενινισμός, τροτσκισμός, μαοϊσμός) στην πράξη, όμως, τα είχαν αμφισβητήσει και αυτά μιας και το πρότυπο (Σοβιετική Επανάσταση, ΕΣΣΔ) είχε ξεφτίσει λόγω της σταλινικής εκτροπής του και τα εναλλακτικά σχέδια (Πολιτιστική Επανάσταση) δεν είχαν παρά μικρή σχέση με τις δυτικές κοινωνίες. Παρ’ όλα αυτά, η αμφισβήτηση είχε διαπεράσει κάθε κύτταρο της κοινωνικής και πολιτικής ζωής και οι άρχουσες τάξεις έπρεπε είτε να επανεφεύρουν τον εαυτό τους είτε να υποστούν τη διάβρωση της κυριαρχίας τους. Στον πιο αναπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο για πολλά χρόνια θα γινόταν το πρώτο. Στις λιγότερο αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες θα συνεχιζόταν η κατάσταση αβεβαιότητας.

Η περίπτωση των ΗΠΑ


Μια δεκαετία μετά το Γαλλικό Μάη και το παγκόσμιο 1968 ο ρους της ιστορίας άλλαζε. Η νεολαία, που πριν έσπαγε τα δεσμά που την κρατούσαν καθηλωμένη, κατακτούσε το όνειρο, μόνο που αυτό είχε μεταβληθεί από συλλογικό σε ιδιωτικό όνειρο. Κι έτσι ένα-ένα τα συλλογικά δικαιώματα ατονούσαν και συχνά ακυρώνονταν. Η ενσωμάτωση των παλιών εξεγερμένων είχε συντελεστεί. Οι υπόλοιποι γίνονταν ξανά «της γης οι κολασμένοι» που αντιμετώπιζαν την καταστολή κάθε φορά που πήγαιναν να σηκώσουν κεφάλι.

Μια εξέγερση-σταθμός στο διάστημα που μεσολάβησε από τότε ήταν αυτή του Λος Άντζελες των ΗΠΑ το 1992. Ονομάστηκε εξέγερση του Ρόντνεϋ Κινγκ λόγω του ξυλοδαρμού του από αστυνομικούς (του πολυδιαφημισμένου LAPD) και την αθώωσή τους (παρά την σαφή εικόνα της συμμετοχής του στον αλά ζαρντινιέρα ξυλοδαρμό που προέκυπτε από το βίντεο) που αποτέλεσε την αφορμή της εξέγερσης των «κολασμένων» Αφροαμερικανών που έκαναν στάχτη και μπούρμπερη (από το ιταλικό polvere) τα γκέτο τους και τα μικρομάγαζα της κορεάτικης παροικίας. Η σπίθα έγινε γρήγορα μια τεράστια πυρκαγιά που είχε σαν αποτέλεσμα το θάνατο 53 και τον τραυματισμό 2.300 ατόμων. Οι αιτίες ήταν βαθιές: το πρωτόγνωρο υψηλό ποσοστό ανεργίας ανάμεσα στους κατοίκους του Κεντρο-Νότιου τομέα της πόλης, η μακρόχρονη ρατσιστική αντιμετώπιση των αφροαμερικανών από την αστυνομία της πόλης, η υπερβολική κρατική αστυνομική βία και το κουκούλωμα του 98% των σχετικών υποθέσεων, που τεκμηρίωσε η ανεξάρτητη επιτροπή Κρίστοφερ (ονομάστηκε έτσι γιατί επικεφαλής ήταν ο Γουώρεν Κρίστοφερ μετέπειτα Υπουργός Εξωτερικών του Κλίντον) και η αθώωση των ενόχων, και η μικρή ποινή που επιβλήθηκε στην Κορεάτισα καταστηματάρχισσα που δολοφόνησε τη 15χρονη Αφροαμερικανή μαθήτρια Λατάσα Χάρλινς (κάτι που προκάλεσε την ανεξέλεγκτη οργή των Αφροαμερικανών κατά των Νοτιοκορεατών μικρομαγαζατόρων). Η πόλη του Λος Άντζελες έχει όμως παράδοση στις ταραχές και τις εξεγέρσεις. Στις 11 Αυγούστου 1965 στις φτωχογειτονιές του δημοτικού διαμερίσματος Watts οι αφροαμερικανοί ξεσηκώθηκαν διαμαρτυρόμενοι για τη μακρόχρονη κατάσταση κοινωνικής, φυλετικής αδικίας που υφίσταντο. Επενέβη η εθνοφρουρά για να καταστείλει την εξέγερση με αποτέλεσμα το θάνατο 34 ατόμων και τον τραυματισμό 1.000. Παρά τις γενικότερες νίκες που είχε πετύχει το Κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα οι συντηρητικοί Λευκοί αντεπιτέθηκαν, εξέλεξαν τον Ρόναλντ Ρεήγκαν κυβερνήτη της Καλιφόρνιας και αφαίρεσαν κατακτηθέντα δικαιώματα, με συνέπεια το Λος Άντζελες να βρίσκεται σε διαρκή κατάσταση φυλετικού αναβρασμού, καθώς είναι και η πόλη με τη μεγαλύτερη Λατινοαμερικανική κοινότητα (κυρίως μεξικανικής προέλευσης). Τα επόμενα χρόνια μικρότερης κλίμακας ταραχές έγιναν στις πόλεις Newark (μεγαλύτερη πόλη της πολιτείας New Jersey) και Detroit (η βιομηχανική πόλη της πολιτείας Michigan) το 1967. Η δολοφονία του αφροαμερικανού ηγέτη Martin Luther King Jr . το 1968 οδήγησε στην εξέγερση των Αφροαμερικανών στην πρωτεύουσα και σε άλλες πόλεις των ΗΠΑ. Το 1980 έλαβε χώρα ακόμη μία εξέγερση αφροαμερικανών στη συνοικία Liberty City του Μαϊάμι με αφορμή την δολοφονία ενός αφροαμερικανού μοτοσυκλετιστή από πέντε λευκούς αστυνομικούς και την αθώωσή τους από το δικαστήριο. Οι ταραχές ξέσπασαν μέσα στη νύχτα. Ως το επόμενο πρωί συνελήφθησαν 850 άνθρωποι και 18 άνθρωποι (10 μαύροι και 8 λευκοί) έχασαν τη ζωή τους.

Κι ενώ σποραδικά γίνονται μικροταραχές τέτοιου τύπου, στις περιπτώσεις μεγάλων κρίσεων οι «κολασμένοι» τα «σπάνε» όταν νοιώθουν ότι το σύστημα τους έχει θάψει μια για πάντα στις «κοινωνικές χωματερές» του «καπιταλισμού της καταστροφής». Ακόμη και οι «θεομηνίες» από «φυσικές» μετατρέπονται σε «κοινωνικές» στο πλαίσιο του άγριου νεοφιλελευθερισμού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό της Νέας Ορλεάνης με την καταστροφή που επέφερε ο τυφώνας Κατρίνα και τις συγκρούσεις των φτωχών Αφροαμερικανών με την κυβέρνηση Μπους και την αστυνομία σχετικά με την επιστροφή τους στα σπίτια που έμεναν πριν από την καταστροφή. Πολύ πρόσφατα, στην πόλη Oakland ξέσπασαν ταραχές μετά την κηδεία του πολίτη Όσκαρ Γκραντ που δολοφονήθηκε από τον αστυνομικό Johannes Mehserle. Έτσι, βλέπουμε ότι η κρατική αστυνομική καταστολή δεν μπορεί πάντα να συγκρατεί και να περιορίζει την εξέγερση των ανθρώπων που βιώνουν στο πετσί τους την κοινωνική αδικία, την πολιτική διαφθορά και ανικανότητα και την έλλειξη αξιόπιστου εναλλακτικού πολιτικού οράματος και προγράμματος συγκρότηση μιας νέας κοινωνίας με ελευθερία, δημοκρατία, αυτοδιαχείριση και αλληλεγγύη. «Το νερό εκεί που βράζει/ σαν το όριο ξεπεράσει/ το καπάκι θα πετάξει/ τόπε ο Μαρξ κι έγινε πράξη» έλεγε στα μέσα της δεκαετίας του ’70 ένα τραγούδι του Λουκιανού Κελαηδόνη.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ