Νέα σειρά e-papers "Αναλύσεις για τον #covid19" - Δοκίμιο του Alain Badiou "Σχετικά με την επιδημική κατάσταση"

Μια νέα σειρά e-papers, υπό τον γενικό τίτλο Αναλύσεις για τον #covid19, εγκαινιάζει το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, θέλοντας να συμβάλει στην ανάδειξη του σύνθετου χαρακτήρα και των πολύπλευρων επιπτώσεων της πανδημίας που πλήττει όλο σχεδόν τον πλανήτη και να φέρει στο προσκήνιο διαφορετικές φιλοσοφικές, επιστημονικές και πολιτικές απόψεις, που ήδη διατυπώνονται στο πλαίσιο ενός άτυπου και, ενίοτε, τυπικού δημοσίου διαλόγου.

Από σήμερα και σε τακτά χρονικά διαστήματα καθ' όλο το προσεχές διάστημα, στη σειρά Αναλύσεις για τον #covid19 θα δημοσιεύονται πρωτότυπα κείμενα και αναλύσεις ή μεταφράσεις αξιόλογων ξένων συμβολών γύρω από την πανδημία και τις συνέπειές της υπό διαφορετικές προσεγγίσεις (φιλοσοφικές, οικονομικές, κοινωνιολογικές, ιατρικές, πολιτικές κ.λπ.), ενώ παράλληλα στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου και στην ενότητα Άρθρα αναρτώνται αναδημοσιεύσεις κειμένων και άλλου υλικού από ελληνικά έντυπα και ιστοσελίδες, ώστε να δημιουργηθεί μία μικρή βάση αναφοράς.

Η αρχή στη σειρά Αναλύσεις για τον #covid19 γίνεται με τη δημοσίευση του δοκιμίου του γνωστού Γάλλου φιλοσόφου Alain Badiou, με τίτλο  «Σχετικά με την επιδημική κατάσταση» (Sulla condizione epidemica), που δημοσιεύτηκε αρχικά στην ιστοσελίδα Filosofia in Movimento της ομώνυμης φιλοσοφικής εταιρίας. Στο κείμενο του, το οποίο έχει ήδη πυροδοτήσει έναν σχετικό διάλογο (http://filosofiainmovimento.it/), ο Badiou ισχυρίζεται ότι η συνθήκη που διαμορφώνεται λόγω της πανδημίας δεν είναι, επί της ουσίας, καινοφανής, ενώ αναδεικνύει τη μείζονα αντίφαση μεταξύ οικονομίας και πολιτικής που αντιμετωπίζουν τα σύγχρονα εθνικά κράτη στην προσπάθειά τους να την αντιμετωπίσουν. Αντλώντας παραδείγματα από την ιστορία - ιδίως των δύο παγκοσμίων πολέμων - ο Badiou περιγράφει πώς το Κράτος αναγκάζεται μεν να παρακάμψει σε έκτακτες περιπτώσεις  «το κανονικό παιχνίδι της ταξικής του φύσης», αλλά εκφράζει την άποψη ότι  «περιστάσεις αυτού του είδους (παγκόσμιος πόλεμος ή παγκόσμια επιδημία) είναι ιδιόμορφα «ουδέτερες» σε πολιτικό επίπεδο», δεν γεννούν επομένως από μόνες τους συνθήκες μεγάλων πολιτικών ανατροπών, αν και αποδέχεται ότι  «οι νέες διακηρύξεις και πεποιθήσεις που αφορούν τα νοσοκομεία και τη δημόσια υγεία, τα σχολεία και την ισότητα στην παιδεία, την περίθαλψη των ηλικιωμένων και ζητήματα αυτού του είδους»  είναι  «τα μόνα ζητήματα που θα μπορέσουμε ίσως τελικά να αρθρώσουμε σε έναν απολογισμό των επικίνδυνων αδυναμιών που ανέδειξε η τρέχουσα περίσταση» .

Το κείμενο μετέφρασε στα ελληνικά ο καθηγητής Φιλοσοφίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και μέλος του ΙΝΠ, Διονύσης Δρόσος.

Μπορείτε να βρείτε το κείμενο πατώντας στον σύνδεσμο που ακολουθεί : https://poulantzas.gr/yliko/alain-badiou-schetika-me-tin-epidimiki-katastasi/

Μιχάλης Σπουρδαλάκης: «Χρειαζόμαστε ένα όραμα για να βγούμε συλλογικά και με αισιοδοξία από την κρίση»

Συνέντευξη με τον Μιχάλη Σπουρδαλάκη, κοσμήτορα της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών, ΕΚΠΑ
Τη συνέντευξη πήρε η Ιωάννα Δρόσου

Η κοινωνική ζωή, μετά την έξαρση της πανδημίας, έχει μπει σε μια παύση. Το ίδιο ισχύει και για την πολιτική;
Μπορεί να φαίνεται ότι η κοινωνική ζωή βρίσκεται σε παύση, όπως λες, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το «μέλλον της κοινωνίας μας άρχισε». Το ίδιο φυσικά ισχύει και για την πολιτική. Επομένως, πρέπει από τώρα να δούμε όχι μόνο πώς αντιμετωπίζουμε την κρίση, αλλά και την κληρονομία της επόμενης μέρας. «Κρίση» ως το ουσιαστικό του κρίνω και κρίνομαι, με μια έννοια μας επιβάλλει να δούμε κριτικά και αυτοκριτικά την σοβαρή αυτή κατάσταση. Αναγκαστικά θα πρέπει να ξεκινήσουμε από τη διαπίστωση ότι η κρίση αυτή σε παγκόσμια κλίμακα δεν είναι το αποτέλεσμα πολέμων, ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, χρηματοπιστωτικής κατάρρευσης ή μιας νέας οικονομικής ύφεσης. Και πολύ περισσότερο δεν είναι το αποτέλεσμα μαζικών κοινωνικών κινητοποιήσεων διαμαρτυρίας για τη γεωμετρικά αυξανόμενη ανισότητα. Κατά συνέπεια, η κρίση που φέρνει τα πάνω-κάτω εξαιτίας της πανδημίας επιβάλει, αλλά και δημιουργεί και τις προϋποθέσεις για μια εκ βάθρων αντιμετώπιση του συνόλου των κοινωνικοπολιτικών ζητημάτων της εποχής μας. Ιδιαίτερα για τη ριζοσπαστική αριστερά, για όσους επιμένουν σε μια πορεία ανθρωπισμού, καθολικής κοινωνικής δημοκρατίας και χειραφέτησης, το επίδικο της συγκυρίας επιβάλει να εκμεταλλευτεί το κενό και τις δυνατότητες που δημιουργεί πάντα κάθε κρίση και να προετοιμάσει ένα αύριο που να φέρει την κοινωνία πιο κοντά στις αξίες της.

Μπροστά σε μια σπάνια ευκαιρία

Είσαι από τους αισιόδοξους ότι αυτή η κρίση μπορεί να είναι μια ευκαιρία για τις ιδέες της Αριστεράς και των κινημάτων ή από τους απαισιόδοξους που διακρίνουν πως εκμεταλλεύεται τις στιγμές ο νεοφιλελευθερισμός για να αλώσει ό,τι είχε μείνει.
Εξαρτάται. Μπορεί να είναι μια ευκαιρία αλλά μπορεί και να αποδειχτεί μια στρατηγική ήττα για τη Δημοκρατία, τις υποτελείς τάξεις, το περιβάλλον και τα δικαιώματα. Εάν πράγματι ανήκουμε σε εκείνες τις δυνάμεις που επιδιώκουν έναν εναλλακτικό τρόπο κοινωνικής οργάνωσης, έναν άλλου είδους διεθνισμό, μια ειλικρινή στροφή προς την κοινωνία, μια άλλη εναλλακτική δημοκρατικότερη σχέση κοινωνίας-πολιτικής εξουσίας, νομίζω ότι έχουμε την ευκαιρία, τώρα που το σοκ της πανδημίας «καθαρίζει» τον καμβά, για ριζοσπαστικές προτάσεις και πρωτοβουλίες. Κάτι τέτοιο όμως σημαίνει ότι θα πρέπει να το «πάρουμε αλλιώς».
Είναι ήδη φανερό ότι η «άλλη πλευρά» προσπαθεί με συστηματικό τρόπο να εκμεταλλευτεί την αναστάτωση και τις ευκαιρίες που δημιουργεί η κρίση σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Όπως σωστά έχει επισημανθεί η ΝΔ επιχειρεί την ολική παλινόρθωση του «παλαιού καθεστώτος», το οποίο ο ΣΥΡΙΖΑ προσπάθησε να αμφισβητήσει. Είναι επομένως προφανές ότι προσπαθεί να παγιώσει τις εξ ανάγκης και κατ’ εξαίρεση ρυθμίσεις της περιόδου και για την μετά Coronovirus Crisis εποχή. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: η επιφανειακή στήριξη του δημόσιου συστήματος υγείας, η επικοινωνιακή αντιμετώπιση της πανδημίας, οι ακραίες απορυθμίσεις των εργασιακών σχέσεων και των μέτρων για τις μικρές επιχειρήσεις, η βιασύνη εφαρμογής της εξ αποστάσεως διδασκαλίας αδιαφορώντας για τα ακαδημαϊκά και παιδαγωγικά αποτελέσματα, ο περιορισμός ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών κ.ά. Στην κατεύθυνση αυτή, η κυβέρνηση εντείνει τον ιδεολογικό της λόγο όπως δείχνει η συνεχής και κουραστική πλέον επίκληση της «ατομικής ευθύνης» που πράγματι θυμίζει το αλήστου μνήμης θατσερικό ότι «δεν υπάρχει κοινωνία, μόνο άτομα και οι οικογένειές τους». Ναι, η κυβέρνηση, εν μέσω κρίσης, επιμένει νεοφιλελεύθερα και πιο επιθετικά. Επιχειρεί να εργαλειοποιήσει τον εθελοντισμό, παίρνει μέτρα στο πλαίσιο μιας ακραίας εφαρμογής της βιοπολιτικής, και προσπαθεί να εκμεταλλευτεί αυτή τη συγκυρία για την επόμενη μέρα. Διότι γνωρίζει ότι η κοινωνία, μετά την πανδημία, θα είναι εντελώς διαφορετική και επομένως επιδιώκει να σφυρηλατήσει από τώρα τις δικές της αρχές, αξίες, πολιτικές και συμφέροντα. Αυτή ακριβώς είναι και η πρόκληση για τον ΣΥΡΙΖΑ σήμερα. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια σπάνια ευκαιρία να αμφισβητήσουμε και να ανατρέψουμε μέσα από το δικό μας οραματικό πλαίσιο την ιδεολογική και πολιτική ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού.

Να δούμε με ορισμένα παραδείγματα πως δεν θα μείνει αναξιοποίητη η ευκαιρία, που προκύπτει από την κρίση της πανδημίας;
Ο ακρογωνιαίος λίθος του νεοφιλελευθερισμού, του «ελάχιστου» και μη παρεμβατικού κράτους, ότι όλα ρυθμίζονται από τις δυνάμεις της αγοράς, καταρρέει. Αλλά δεν αρκεί η διαπίστωση, κάτι που έκανε πρόσφατα ο Γκάρντιαν σε κύριο άρθρο του, όταν έγραφε «έχουμε πια ένα μεγάλο και παρεμβατικό κράτος». Πρέπει οι δυνάμεις της Αριστεράς, της Δημοκρατίας, της Ανθρώπινης Αξιοπρέπειας να περιγράψουν πόσο μεγάλο πρέπει να είναι το κράτος, που και πώς θα είναι παρεμβατικό, τι κοινωνικό, διοικητικό και δημοκρατικό πρόσημο και έμπρακτο προσανατολισμό θα έχει κ.ο.κ. Γίνεται καθημερινά φανερό πως η άλλη πλευρά εξ ανάγκης αλλάζει τις πολιτικές της. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ, υποχωρώντας στις πιέσεις των Δημοκρατικών θα διαθέσει το απίστευτο ποσό των 2,2 τρισ. δολαρίων για τη στήριξη της οικονομίας, οι οποίοι απαίτησαν θεσμικό έλεγχο για την στήριξη ιδιαίτερα των εργαζομένων. Γεγονός που έκανε αρθρογράφο της Ουάσιγκτον Ποστ να αναφωνεί ότι «τώρα είμαστε πλέον σοσιαλιστές», επισημαίνοντας ότι παρά την υποχώρησή του το κίνημα Σάντερς έκανε τη διαφορά. Θέλω να πω ότι τα πράγματα θα έχουν θετική έκβαση για την κοινωνία αν οι δυνάμεις της Αριστεράς παρέμβουν στα μεγάλα ζητήματα, που ανοίγει η κρίση.
Άλλο πεδίο είναι προφανώς το δημόσιο σύστημα υγείας. Όλοι ξέρουμε ότι το σύστημα προστασίας από την πανδημία στηρίζεται στη δημόσια υγεία. Εδώ δεν φτάνει να προτείνουμε «βέλτιστες πρακτικές», να υπενθυμίζουμε ότι οι όποιες δυνατότητες του υγειονομικού συστήματος σήμερα σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και να θυμίζουμε την απίστευτη διγλωσσία της ΝΔ, αφού λίγο πριν τα δωρεάν χειροκροτήματα για τους υγειονομικούς των δημοσίων νοσοκομείων σχεδίαζε συγχωνεύσεις δημόσιων υγειονομικών μονάδων, ΣΔΙΤ κλπ. Πρέπει να πάμε ένα βήμα παραπέρα. Να δημιουργήσουμε ένα κίνημα για μια καθολική και αποκλειστικά δημόσια κάλυψη υγειονομικών αναγκών της κοινωνίας. Και να επιμείνουμε στο «δημόσια», διότι γνωρίζουμε ότι όπου συνυπάρχουν δημόσια συστήματα υγείας με ιδιωτικά, τρέφεται το ιδιωτικό εις βάρος του δημοσίου. Μάλιστα, το τελευταίο θα μπορούσε να αποτελέσει και πρότυπο οργάνωσης της δημόσιας διοίκησης και του νοσούντος ευρύτερου δημοσίου τομέα.


Είδαμε κουβανούς και κινέζους γιατρούς να ταξιδεύουν από το ένα ημισφαίριο στο άλλο, για να συνδράμουν στο δράμα που περνάει η Ιταλία. Αυτός ο διεθνισμός είναι ο δικός μας διεθνισμός.

Χρειαζόμαστε ένα όραμα

Τι συσχετισμός δυνάμεων υπάρχει; Ο κόσμος θα ενδιαφερθεί για το προς ποια κατεύθυνση θα ανοικοδομηθεί το κράτος;
Η κυβερνητική εμπειρία, κάτω από τους καταναγκασμούς του μνημονίου περιόρισε την ιδεολογική μάχη που έπρεπε να συνοδεύει τις κυβερνητικές πρακτικές και πολιτικές. Η σχετική απομάκρυνση από τις απαραίτητες ιδεολογικές μάχες, σε συνδυασμό με την, σε ένα βαθμό δικαιολογημένη και αναμενόμενη, παραγκώνιση του ρόλου του κόμματος δεν μας αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Ωστόσο, πιστεύω πως εάν εστιάσουμε στα συγκεκριμένα επίδικα που με τραγικό τρόπο αναδεικνύει η κρίση, μπορεί να υπάρξει ένα κίνημα που θα θέτει στο τραπέζι το αίτημα για καθολική και αποκλειστικά δημόσια κάλυψη της περίθαλψης. Τότε ανοίγει ένα παράθυρο ελπίδας. Χρειαζόμαστε ένα στόχο/όραμα για βγούμε συλλογικά και με αισιοδοξία από την κρίση. Και δεν λέω φυσικά, να το κάνουμε με τρόπο πατερναλιστικό, αλλά κινηματικά, με τη λογική που κινήθηκε ΣΥΡΙΖΑ την περίοδο της συγκρότησης και ανάπτυξής του. Οι προτάσεις για περισσότερες προσλήψεις, για άνοιγμα ΜΕΘ, για επιτάξεις κ.λπ. θα πρέπει να συνδέονται και να έχουν αναφορά την επιδίωξη ενός συστήματος υγείας που θα είναι καθολικό και αποκλειστικά δημόσιο. Μόνο έτσι η επιμέρους πρόταση θα εντάσσεται σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα που θα μπορούσε «αξιοποιήσει» πολιτικά την συγκυρία και να κινητοποιήσει πολίτες σε ένα εναλλακτικό σχέδιο στο σημαντικότερο πεδίο κοινωνικής πολιτικής. Γιατί αλήθεια να μη γίνει κάτι τέτοιο η σημαία της ριζοσπαστικής αριστεράς στη χώρα μας και σηματοδοτήσει και άλλες πρωτοβουλίες παρόμοια λογικής και σε άλλους τομείς;

Πώς αποτιμάς την αντιπολιτευτική πολιτική που ασκεί ο ΣΥΡΙΖΑ στην παρούσα φάση. Μένει σε επίπεδο απάντησης στις κυβερνητικές θέσεις ή διαμορφώνει τη δική του πρόταση;
Η αντιπολιτευτική πρακτική και λόγος δεν μπορεί να περιορίζεται στις πολιτικές και στον τρόπο που εφαρμόζονται από την κυβέρνηση. Θα πρέπει να έχει μέσα σε κάθε πολιτική που παρουσιάζει, το στοιχείο του κοινωνικού μετασχηματισμού, του πολιτικοϊδεολογικού οράματος. Αυτό είναι που σηκώνει τον κόσμο από τον καναπέ. Αυτό είναι που κάνει τους πολίτες να λένε ότι όλοι δεν είναι ίδιοι. Να δώσω ένα παράδειγμα: Πειθαρχώ και μένω στο σπίτι του, διότι αυτό απαιτεί η αναγκαστική κοινωνικότητα της επιλογής μου. Ατομική επιλογή και ευθύνη δεν υπάρχει εν κενώ και εκτός του πλαισίου που καθορίζουν οι φορείς, θεσμοί, συλλογικότητες και λειτουργίες της κοινωνίας. Ωστόσο, ενώ το κάνουμε αυτό δεν μπορούμε να μην έχουμε συνείδηση και να μην θυμίζουμε ότι αυτό έχει μεγάλες αρνητικές συνέπειες για την ποιότητα της δημοκρατίας, για την προστασία των ατομικών ελευθεριών, για τον τρόπο που λαμβάνονται οι αποφάσεις, για τη στρατιωτικοποίηση της καθημερινότητάς μας, για την αστυνόμευση κ.λπ. Ακόμα και η συνείδηση ότι αυτό είναι ένα αναγκαίο κακό, θα αποτρέψει αυτού του είδους οι πρακτικές της καθημερινότητας σήμερα, να γίνουν αποδεκτές ως κανονικότητα αύριο. Πρέπει να σηκώσει ο ΣΥΡΙΖΑ τους ιδεολογικούς τόνους, αναδεικνύοντας πως αυτά τα μέτρα αποτελούν ίσως αναγκαίο κακό, είναι προσωρινά, και δεν μπορεί ποτέ να παγιωθούν.

Ο ρόλος του πολιτικού υποκειμένου

Έχει ξεκινήσει μια διαδικτυακή συζήτηση –έτσι ζυμώνονται τις μέρες της καραντίνας οι ιδέες- με θέμα #Θα λογαριαστούμε μετά, στη λογική ότι σιωπαίνουμε τις μέρες της κρίσης, αλλά μόλις περάσει αυτή θα πάρουμε θέση για όσα συνέβησαν. Είναι ένα πεδίο στο οποίο πρέπει να συμμετάσχει η Αριστερά, ιδεολογικά, πρακτικά, κινηματικά;
Για να «λογαριαστώ μετά», ή καλύτερα για να «είμαστε παρόντες με τις δικές μας ιδέες, μετά», πρέπει από τώρα να διαμορφώνεται ένα οραματικό σχέδιο για το κράτος, την υγεία, κ.ά. Η Αριστερά δεν φάνηκε να έχει συγκεκριμένες προτάσεις για το τι κράτος θέλει, είχε μόνον κάποιες κατευθύνσεις. Τώρα είναι η ευκαιρία, που οι κυβερνήσεις φαίνεται να υιοθετούν πολιτικές παρεμβατικού κράτους, και εν τοις πράγμασι τουλάχιστον ρητορικά υποχρεώνονται να απομακρύνονται από την νεοφιλελεύθερη λογική, η Αριστερά να είναι δημιουργικά και έμπρακτα παρούσα. Και τούτο για να διασφαλίσει τον κοινωνικό περιεχόμενο και δημοκρατικό χαρακτήρα αυτής της στροφής και για να αντισταθεί στον υφέρποντα αυταρχισμό, που φαίνεται να την συνοδεύει. Μόνον έτσι η Αριστερά θα έχει την δυνατότητα να βάλει την παρακαταθήκη των δικών της αρχών και αξιών στη σχετική αντιπαράθεση την μετά την κρίση εποχή. Ελλοχεύει ο κίνδυνος η έξη και η αποδοχή της επιβεβλημένης μεν πειθαρχίας αλλά και της επιβαλλόμενης πειθαρχίας και καταναγκασμού να μην μας έχει αφήσει χώρο, δυνάμεις, δυνατότητες για να αρθρώσουμε έναν εναλλακτικό, μετασχηματιστικό λόγο απέναντι στον κυρίαρχο.
Αυτή η κρίση δείχνει, από τη μια μεριά, μια αμφισβήτηση του μοντέλου παγκοσμιοποίησης που είχαμε και, την ίδια στιγμή, ανοίγει δρόμους για διαφορετικά πράγματα, τα οποία δυνάμει είναι πιο κοντά στην Αριστερά. Για παράδειγμα, είναι μια ευκαιρία για τη δική μας παγκοσμιοποίηση. Είδαμε κουβανούς και κινέζους γιατρούς να ταξιδεύουν από το ένα ημισφαίριο στο άλλο, για να συνδράμουν στο δράμα που περνάει η Ιταλία. Αυτός ο διεθνισμός είναι ο δικός μας διεθνισμός. Ο διεθνισμός της αλληλεγγύης και της συνεργασίας. Και αυτά τα φαινόμενα πρέπει να τα ενδυναμώσουμε.
Ένα άλλο θέμα είναι το γεγονός ότι κλείνουμε τα σύνορα και η κρίση είναι τέτοια που η οικονομική δραστηριότητα, που στηρίζεται στην ανταγωνιστική λιτότητα που κυριαρχούσε στο νεοφιλελευθερισμό, δεν μπορεί να είναι στην ατζέντα πια. Οι συνθήκες αυτές μας επιβάλλουν να δούμε μια ανάπτυξη και μια κοινωνική οργάνωση με περισσότερη εσωστρεφή εστίαση, που θα στηρίζεται στις εσωτερικές δυνάμεις και την εσωτερική ζήτηση και πάλι. Αυτό θα μπορούσε να μας απομακρύνει από την νεοφιλελεύθερη αρχή της παγκοσμιοποίησης που στηρίζεται στην «ανταγωνιστική λιτότητα». Αρχή που σχεδόν πάντα περιορίζει αν δεν ακυρώνει κοινωνικά και εργασιακά δικαιώματα.
Με αυτή τη φωνή μπορεί να αναδείξουμε τον δικό μας διεθνισμό και όχι μια νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση που η μόνη σχέση των ανθρώπων, των κοινωνιών και των κοινοτήτων ήταν ο ανταγωνισμός μεταξύ τους. Άρα έχουμε ευκαιρίες, υπό την προϋπόθεση ότι το πολιτικό υποκείμενο αυτού του αγώνα δεν θα περιορίζει την προσπάθειά του στην εκλογική επιτυχία, αλλά και στην αποτελεσματικότητα του κοινωνικού μετασχηματισμού. Σε αυτή την προσπάθεια έχουν πολλά να προσφέρουν εκείνες οι δυνάμεις της διανόησης, της επιστήμης, της τέχνης, που θα αναδείξουν όλα αυτά τα θέματα, τα οποία η άλλη πλευρά, πολύ μελετημένα φοβάμαι, προσπαθεί να αποκρύψει ή να στρεβλώσει πριν καν διατυπωθούν (βλ. την ειρωνεία γνωστών κύκλων στήριξης της κυβέρνησης για τα δημόσια νοσοκομεία και τους υγειονομικούς, τους καθηγητές κά).

Ο εθελοντισμός είναι αξία της Αριστεράς

Οι δυνάμεις που ανάφερες, κυρίως οι καλλιτέχνες, έχουν βγει στο προσκήνιο, παρότι δεν το έκαναν τον προηγούμενο καιρό, αφήνοντας προσβάσιμο το πνευματικό τους έργο, συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, ταινίες, βιβλία κ.λπ., ώστε να ψυχαγωγηθεί ο κόσμος τις μέρες της καραντίνας. Ξεκινά μια νέα εποχή κοινωνικής αλληλεγγύης;
Πρέπει η Αριστερά να το αναγνωρίσει αυτό και να μάθει από αυτό. Κάθε τέτοια πρωτοβουλία πρέπει να την αναδεικνύουμε. Δεν μπορούμε, για παράδειγμα, να αντιμετωπίζουμε τις πρωτοβουλίες εθελοντισμού εχθρικά ή εξ ορισμού επιφυλακτικά. Ο εθελοντισμός είναι αξία της Αριστεράς. Δεν είναι το ίδιο «ο εθελοντισμός των Ολυμπιακών Αγώνων» που τελικά εργαλειοποιήθηκε για τη μεγαλύτερη συσσώρευση του κεφαλαίου και των πολυεθνικών εταιρειών. Ο εθελοντισμός των δικτύων αλληλεγγύης, που δημιουργήθηκαν την περίοδο της αντίστασης κατά της λιτότητας των μνημονίων ή η στράτευση πολιτών και υγειονομικών (συνταξιούχων ή μαθητευόμενων) για να βοηθήσει στις ανάγκες της αντιμετώπισης της πανδημίας είναι άλλο πράγμα. Το αναγνωρίζουμε, το αναδεικνύουμε και το επικροτούμε. Διαφορετικά η Αριστερά θα συμβάλει στην αλλοίωση και εν τέλει στην οριστική υποχώρηση των αξιών της. Αυτές τις αξίες που πρέπει να βάλει τώρα μπροστά για να αρχίσουμε σήμερα να σχεδιάζουμε ένα εναλλακτικό σχέδιο για το αύριο που ήδη άρχισε. Δεν νομίζω ότι έχει τελειώσει το παιχνίδι. Το γεγονός ότι σε άλλες χώρες, με πολύ πιο συντηρητική πολιτική κουλτούρα, θεσμοί εξουσίας όχι μόνο προγραμματίζουν τεράστια ποσά για στήριξη της οικονομίας αλλά ορίζουν επιτροπές δημοκρατικής λογοδοσίας για την διασφάλιση των εργαζομένων (ΗΠΑ), για μένα είναι απόδειξη ότι προφανώς ο κόσμος δεν αλλάζει γρήγορα όσο ίσως θέλουμε, αλλά αλλάζει.

Η ελληνική κυβέρνηση, πάντως, κινείται σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση, από αυτή της προστασίας των εργαζομένων…
Η ελληνική κυβέρνηση, ήδη είπαμε, ότι στο πλαίσιο της παλινόρθωσης του προ 2015 κυβερνητικού καθεστώτος, δέσμια στην υπόσχεσή της να ακυρώσει της «ελαττωματικές ιδέες της αριστεράς» επιχειρεί να προσημειώσει υπέρ της δικών της συμφερόντων το μέλλον. Γι’ αυτό αντιμετωπίζει την κρίση πρόχειρα και επικοινωνιακά, με ελεημοσύνες, αλλά ταυτόχρονα υποθηκεύει τις εργασιακές σχέσεις και τα δικαιώματα. Βεβαίως ο κ. Μητσοτάκης αισθάνεται πάρα πολύ ισχυρός. Έχοντας σχεδόν δεδομένη την στήριξη του συνόλου των ΜΜΕ, με αδύναμους τους θεσμούς πολιτικής εκπροσώπησης, με ένα συνδικαλιστικό κίνημα κερματισμένο και πολύ κατώτερο των περιστάσεων και έχοντας ενοποιήσει κάτω από την ηγεσία του στο κυβερνών κόμμα του το σύνολο σχεδόν του «αντιΣΥΡΙΖΑ μετώπου» φαίνεται άτρωτος. Ο κ. Πρωθυπουργός και η ΝΔ θα αρχίσουν να ανησυχούν όταν η Αριστερά, πέρα από τις εκλογική της προετοιμασία, καταφέρει να προβάλει ένα οραματικό και εναλλακτικό σχέδιο σε πεδία που αναδεικνύει η κρίση. Όραμα με σαφή ιδεολογικό προσανατολισμό που θα πιστοποιεί έμπρακτα τις αξίες της. Όραμα που αμφισβητεί και ανατρέπει την ιδεολογική και πολιτική ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού.

ΠΗΓΗ
http://epohi.gr/xreiazomaste-ena-orama-gia-na-vgoume-syllogika-kai-me-aisiodoxia-apo-thn-krish/

Ο καπιταλισμός έχει τα όριά του Τζούντιθ Μπάτλερ**

Ο καπιταλισμός έχει τα όριά του
Τζούντιθ Μπάτλερ**

Η επιταγή της απομόνωσης συμπίπτει με μια νέα αναγνώριση της παγκόσμιας αλληλεξάρτησής μας κατά τη διάρκεια του νέου χρόνου και χώρου της πανδημίας. Αφενός, μας ζητείται να αποτραβηχτούμε σε οικογενειακές μονάδες, σε κοινούς χώρους κατοίκησης ή ατομικές κατοικίες, στερούμενοι κοινωνικών επαφών και εκτοπισμένοι σε σφαίρες σχετικής απομόνωσης. Αφετέρου, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με έναν ιό που διασχίζει γρήγορα τα σύνορα, αγνοώντας την ίδια την ιδέα της εθνικής επικράτειας.

Ποιες είναι οι συνέπειες αυτής της πανδημίας όσον αφορά τον στοχασμό της ισότητας, της παγκόσμιας αλληλεξάρτησης και των υποχρεώσεων του ενός προς τον άλλο; Ο ιός δεν κάνει διακρίσεις. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι μας αντιμετωπίζει ισότιμα, μας βάζει εξίσου σε κίνδυνο να αρρωστήσουμε, να χάσουμε κάποιον κοντινό μας, να ζήσουμε σ’ έναν κόσμο επικείμενης απειλής.

Με τον τρόπο που κινείται και χτυπά, ο ιός καταδεικνύει ότι η ανθρώπινη κοινότητα είναι εξίσου επισφαλής. Ταυτόχρονα, ωστόσο, η αποτυχία ορισμένων κρατών ή περιφερειών να προετοιμαστούν εκ των προτέρων (οι ΗΠΑ είναι ίσως το πιο διαβόητο μέλος αυτής της λέσχης), η υποστήριξη εθνικών πολιτικών και το κλείσιμο των συνόρων (που συνοδεύονται συχνά από πανικόβλητη ξενοφοβία), καθώς και η άφιξη επιχειρηματιών που λαχταρούν να κεφαλαιοποιήσουν την παγκόσμια δυστυχία, όλα μαρτυρούν την ταχύτητα με την οποία η καπιταλιστική εκμετάλλευση και η ριζική ανισότητα, η οποία περιλαμβάνει τον εθνικισμό, τη λευκή υπεροχή, τη βία κατά των γυναικών, των κουίρ και των τρανς, βρίσκουν τρόπους για να αναπαράγουν και να ενισχύουν τις εξουσίες τους εντός των πανδημικών ζωνών. Αυτό δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει.


Η πολιτική της υγειονομικής περίθαλψης στις ΗΠΑ καθιστά ανάγλυφη αυτή την κατάσταση με χαρακτηριστικό τρόπο. Ένα σενάριο που μπορούμε ήδη να φανταστούμε είναι η παραγωγή και η εμπορία ενός αποτελεσματικού εμβολίου κατά του Covid-19. Λαχταρώντας σαφώς να κερδίσει πολιτικούς πόντους που θα εξασφαλίσουν την επανεκλογή του, ο Τραμπ επιδίωξε ήδη να αγοράσει (με μετρητά) τα αποκλειστικά δικαιώματα για τις ΗΠΑ ενός εμβολίου από μια γερμανική εταιρεία, την CureVac, που χρηματοδοτείται από τη γερμανική κυβέρνηση.

Ο Γερμανός υπουργός Υγείας, που σίγουρα δεν θα του άρεσε αυτό, επιβεβαίωσε στον γερμανικό Τύπο ότι υπήρξε τέτοια προσφορά. Ένας Γερμανός πολιτικός, ο Καρλ Λάουτερμπαχ, επισήμανε: «Η αποκλειστική πώληση ενός πιθανού εμβολίου στις ΗΠΑ πρέπει να αποτραπεί με όλα τα μέσα. Ο καπιταλισμός έχει όρια». Εικάζω ότι αντιτάχθηκε στην παροχή «αποκλειστικής χρήσης» και δεν θα ήταν περισσότερο ικανοποιημένος με τον ίδιο όρο, αν ήταν να εφαρμοστεί μόνο στους Γερμανούς. Ας το ελπίσουμε, διότι μπορούμε να φανταστούμε έναν κόσμο στον οποίο οι ευρωπαϊκές ζωές αποτιμώνται πάνω από όλες τις άλλες – βλέπουμε αυτή την αποτίμηση να λαμβάνει βίαια χώρα στα σύνορα της ΕΕ.

Δεν έχει νόημα να ρωτήσω ξανά: τι σκεφτόταν ο Τραμπ; Το ερώτημα έχει τεθεί τόσες πολλές φορές σε καταστάσεις απόλυτου εκνευρισμού που πιθανόν δεν μπορούμε να εκπλαγούμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι η οργή μας ελαττώνεται με κάθε νέα περίπτωση αήθους ή εγκληματικής αυτοπροβολής του. Αν είχε πετύχει στην προσπάθειά του να αγοράσει το δυνητικό εμβόλιο και να περιορίσει τη χρήση του μόνο σε πολίτες των ΗΠΑ, πιστεύει άραγε ότι οι πολίτες των ΗΠΑ θα χειροκροτούσαν τις προσπάθειές του, ενθουσιασμένοι από την ιδέα ότι απαλλάχτηκαν από μια θανάσιμη απειλή, όταν άλλοι λαοί δεν θα τα είχαν καταφέρει;

Θα τους άρεσε πραγματικά αυτό το είδος ριζικής κοινωνικής ανισότητας, αμερικανικού εκλεκτικισμού, και θα κατέφασκαν τον «λαμπρό», όπως τον περιέγραψε ο ίδιος, τρόπο επίτευξης μιας συμφωνίας; Φαντάζεται πράγματι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι σκέφτονται ότι η αγορά θα έπρεπε να αποφασίσει πώς θα αναπτυχθεί και διανεμηθεί το εμβόλιο; Χωράει στον κόσμο του η σκέψη ότι η παγκόσμια φροντίδα για την υγεία θα πρέπει να υπερβεί τη λογική της αγοράς στην παρούσα φάση; Έχει δίκιο να υποθέτει ότι ζούμε κι εμείς επίσης στις παραμέτρους ενός τέτοιου φανταστικού κόσμου;

Ακόμη κι αν δεν εφαρμοστούν τέτοιοι περιορισμοί βάσει της εθνικής ιθαγένειας, θα δούμε σίγουρα τους πλούσιους και όσους έχουν πλήρη ασφάλιση να σπεύδουν να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε οποιοδήποτε τέτοιο εμβόλιο όταν καταστεί διαθέσιμο, ακόμη κι αν ο τρόπος διανομής εγγυάται ότι μόνο ορισμένοι θα έχουν πρόσβαση και οι άλλοι θα εγκαταλειφθούν στη συνεχή και εντεινόμενη επισφάλεια.

Η κοινωνική και οικονομική ανισότητα θα σιγουρέψει ότι ο ιός κάνει διακρίσεις. Ο ιός από μόνος του δεν κάνει διακρίσεις, αλλά εμείς οι άνθρωποι σίγουρα κάνουμε, διαμορφωμένοι και κινούμενοι όπως είμαστε από τις αλληλένδετες εξουσίες του εθνικισμού, του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και του καπιταλισμού.

Φαίνεται πιθανό να δούμε του χρόνου ένα οδυνηρό σενάριο στο οποίο ορισμένα ανθρώπινα πλάσματα θα υποστηρίζουν το δικαίωμά τους να ζουν σε βάρος των άλλων, επανεγγράφοντας την κίβδηλη διάκριση ανάμεσα σε ζωές που είναι άξιες να θρηνούνται και ζωές ανάξιες θρήνου, δηλαδή ανάμεσα σε εκείνους που θα πρέπει να προστατεύονται από τον θάνατο με κάθε κόστος και εκείνους που η ζωή τους θεωρείται ότι δεν αξίζει να προφυλαχθεί από την ασθένεια και τον θάνατο.

Όλα αυτά διαδραματίζονται κατά την διάρκεια των προκριματικών εκλογών στις ΗΠΑ, στις οποίες οι πιθανότητες του Μπέρνι Σάντερς να εξασφαλίσει το χρίσμα των Δημοκρατικών φαίνεται τώρα να είναι πολύ απομακρυσμένες, αν και δεν είναι αδύνατο στατιστικά. Οι νέες προβλέψεις που δείχνουν να έχει σαφές προβάδισμα ο Μπάιντεν είναι καταστροφικές στην παρούσα συγκυρία, ακριβώς επειδή τόσο ο Σάντερς όσο και η Γουόρεν υποστηρίζουν την «Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για όλους» (Medicare for all), ένα εκτεταμένο πρόγραμμα δημόσιας υγειονομικής περίθαλψης που θα εξασφάλιζε βασική υγειονομική περίθαλψη για όλους στη χώρα.

Ένα τέτοιο πρόγραμμα θα έβαζε τέλος στις καθοδηγούμενες από την αγορά ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, που συστηματικά εγκαταλείπουν τον άρρωστο, απαιτούν δαπάνες που πρέπει να καλυφθούν από την τσέπη του και είναι κυριολεκτικά αδύνατον να εξοφληθούν, διαιωνίζοντας μια βάναυση ιεραρχία μεταξύ των ασφαλισμένων, των ανασφάλιστων και όσων δεν μπορούν να ασφαλιστούν.

Η σοσιαλιστική προσέγγιση του Σάντερς στην υγειονομική περίθαλψη θα μπορούσε να περιγραφεί πιο εύστοχα ως μια σοσιαλδημοκρατική προοπτική που δεν διαφέρει ουσιαστικά από εκείνο που παρουσίασε η Ελίζαμπεθ Γουόρεν στα πρώτα στάδια της εκστρατείας της. Κατά την άποψή του, η ιατρική κάλυψη αποτελεί «ανθρώπινο δικαίωμα», εννοώντας  ότι κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα στο είδος υγειονομικής περίθαλψης που χρειάζεται.

Αλλά γιατί να μην το κατανοήσουμε αυτό ως κοινωνική υποχρέωση, μια υποχρέωση που προκύπτει από το ότι διαβιούμε εν κοινωνία με τους άλλους;  Για να τύχει λαϊκής συναίνεσης μια τέτοια έννοια, τόσο ο Σάντερς όσο και η Γουόρεν θα πρέπει να πείσουν τον αμερικανικό λαό ότι θέλουμε να ζήσουμε σ’ έναν κόσμο στον οποίο κανένας μας δεν θα αρνείται υγειονομική περίθαλψη σε κανέναν μας.

Με άλλα λόγια, θα πρέπει να συμφωνήσουμε σε έναν κοινωνικό και οικονομικό κόσμο στον οποίο είναι ριζικά απαράδεκτο να έχουν κάποιοι πρόσβαση σε ένα εμβόλιο που μπορεί να σώσει τη ζωή τους, όταν θα πρέπει να απαγορεύεται σε άλλους η πρόσβαση με την αιτιολογία ότι δεν μπορούν να πληρώσουν ή δεν μπορούν να εξασφαλίσουν ασφάλιση που θα πλήρωνε.

Ένας λόγος που ψήφισα τον Σάντερς στην Καλιφόρνια στον πρώτο γύρο τον εκλογών, μαζί με την πλειοψηφία των εγγεγραμμένων Δημοκρατικών, είναι ότι, μαζί με τη Γουόρεν, άνοιξε έναν δρόμο για να ξαναφανταστούμε τον κόσμο μας σαν να είχε οργανωθεί από μια συλλογική επιθυμία για ριζική ισότητα, έναν κόσμο στον οποίο συνασπιστήκαμε για να αξιώσουμε ότι τα υλικά που απαιτούνται για τη ζωή, συμπεριλαμβανομένης της ιατρικής περίθαλψης, θα είναι εξίσου διαθέσιμα ανεξάρτητα από το ποιοι είμαστε ή αν έχουμε τα οικονομικά μέσα.

Αυτή η πολιτική θα εδραίωνε την αλληλεγγύη με άλλες χώρες που είναι προσηλωμένες στην καθολική υγειονομική περίθαλψη, και έτσι θα θέσπιζε μια διεθνική πολιτική υγειονομικής περίθαλψης ταγμένης στην πραγματοποίηση  των ιδανικών της ισότητας.

Οι νέες δημοσκοπήσεις δείχνουν να περιορίζεται η εθνική επιλογή στους Τραμπ και Μπάιντεν ακριβώς ενόσω η πανδημία παύει την καθημερινή ζωή, εντείνοντας την επισφάλεια των αστέγων, των ανασφάλιστων, των φτωχών. Η ιδέα ότι θα μπορούσαμε να γίνουμε ένας λαός που επιθυμεί να δει έναν κόσμο στον οποίο η πολιτική υγείας είναι εξίσου προσηλωμένη σε όλες τις ζωές, καταργώντας τον έλεγχο της υγειονομικής περίθαλψης από την αγορά που διακρίνει μεταξύ των προνομιούχων και εκείνων που μπορούν εύκολα να εγκαταλειφθούν στην αρρώστια και το θάνατο, έμεινε μόνο για λίγο ζωντανή.

Φτάσαμε να κατανοήσουμε τον εαυτό μας διαφορετικά καθώς ο Σάντερς και η Γουόρεν πρόσφεραν αυτή την άλλη δυνατότητα. Κατανοήσαμε ότι θα μπορούσαμε να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε και να αποτιμούμε έξω από τους όρους που μας θέτει ο καπιταλισμός. Ακόμη κι αν η Γουόρεν δεν είναι πια υποψήφια, και ο Σάντερς είναι απίθανο να ανακτήσει τη δυναμική του, πρέπει εντούτοις να αναρωτηθούμε, ειδικά τώρα, γιατί ως λαός εξακολουθούμε να αντιμαχόμαστε την αντιμετώπιση όλων των ζωών σαν να ήταν ίσης αξίας; Γιατί κάποιους εξακολουθεί να τους συναρπάζει η ιδέα ότι ο Τραμπ θα επιδιώξει να εξασφαλίσει ένα εμβόλιο που θα προστατέψει τις αμερικανικές ζωές (όπως αυτός τις προσδιορίζει) πριν απ’ όλες τις άλλες;

Η πρόταση της καθολικής και δημόσιας υγείας αναζωογόνησε ένα σοσιαλιστικό φαντασιακό στις ΗΠΑ, το οποίο τώρα πρέπει να περιμένει ώσπου να υλοποιηθεί ως κοινωνική πολιτική και δημόσια δέσμευση σε αυτή τη χώρα. Δυστυχώς, την εποχή της πανδημίας, κανείς μας δεν μπορεί να περιμένει.

Το ιδανικό πρέπει τώρα να κρατηθεί ζωντανό στα κοινωνικά κινήματα που είναι λιγότερο εστιασμένα στην εκστρατεία για τις προεδρικές εκλογές απ’ ό,τι στον μακροπρόθεσμο αγώνα που έχουμε μπροστά μας. Αυτά τα θαρραλέα και συμπονετικά οράματα που χλευάστηκαν και απορρίφθηκαν από τους καπιταλιστές «ρεαλιστές», έμειναν για αρκετό χρόνο στην επικαιρότητα, τράβηξαν αρκετή προσοχή, ώστε αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων –μερικοί για πρώτη φορά– να επιθυμούν να αλλάξει ο κόσμος.

Μακάρι να μπορέσουμε να διατηρήσουμε αυτή την επιθυμία ζωντανή.



*Μετάφραση: Γεράσιμος Κακολύρης – Κική Καψαμπέλη

**Σ.τ.μ. Η Τζούντιθ Μπάτλερ είναι καθηγήτρια φιλοσοφίας στο τμήμα Ρητορικής και Συγκριτικής Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, Μπέρκλεϋ. Το τελευταίο της βιβλίο κυκλοφορείται "Η ισχύς της μη βίας" (The Force of Non-Violence) και κυκλοφόρησε τον Φεβρουάριο του 2020. Το παρόν κείμενο αναρτήθηκε στον διαδικτυακό τόπο των εκδόσεων Verso στις 13 Μαρτίου 2020: https://www.versobooks.com/blogs/4603-capitalism-has-its-limits.

Ν. Μπελογιάννης "Από τη μεταξική δικτατορία ώς την εκτέλεση" (ΣΤΑΘΗΣ ΚΟΥΤΡΟΥΒΙΔΗΣ)*

Από τη μεταξική δικτατορία ώς την εκτέλεση
ΣΤΑΘΗΣ ΚΟΥΤΡΟΥΒΙΔΗΣ*
https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/237160_apo-ti-metaxiki-diktatoria-os-tin-ektelesi


1936

Ο Ν. Μπελογιάννης επέστρεψε στην πόλη της Αμαλιάδας τον Μάιο, κατηγορήθηκε για τη συμμετοχή του στις μαθητικές διαμαρτυρίες και προσήχθη στον εισαγγελέα Πατρών από τον οποίο έμεινε ελεύθερος, αλλά συνελήφθη και εκτοπίσθηκε για ένα τετράμηνο στην Ιο. Από την εξορία επέστρεψε στην Αμαλιάδα και συνελήφθη ξανά, διότι συμμετείχε σε κομμουνιστική συγκέντρωση, αλλά παρέμεινε ελεύθερος.

Στη συνέχεια υπηρέτησε ως κληρωτός με τον βαθμό του λοχία στο 12ο Σύνταγμα Πεζικού στην Πάτρα. Και εκεί ανέπτυξε έντονη πολιτική δράση οργανώνοντας κομμουνιστικό πυρήνα. Από τον υπεύθυνο τότε της οργάνωσης Απόστολο Χαρίση επιλέχτηκε ως αρχηγός της κομμουνιστικής τριάδας. Συνελήφθη για παράνομη φιλοκομμουνιστική δράση και βασανίστηκε.


Εκκρεμούσε όμως ακόμα μία απόφαση: η 75/1936 του Εφετείου Πατρών με την οποία είχε καταδικαστεί ερήμην σε φυλάκιση δύο ετών και του νόμου 4229 με χρηματική ποινή 5.000 δραχμών «περί μέτρων ασφαλείας του Κοινωνικού Καθεστώτος». Τον Δεκέμβριο καταδικάστηκε ερήμην για τις κινητοποιήσεις που έγιναν στον Πύργο με αφορμή το σταφιδικό ζήτημα. Οι συγγενείς του πάντως πέτυχαν την ακύρωση της ποινής ύστερα από αίτησή τους στο Συμβούλιο Χαρίτων.

1937

Δικάστηκε και καταδικάστηκε σε 3μηνη φυλάκιση, την οποία και εξέτισε στις στρατιωτικές φυλακές Πατρών. Μετά την έκτιση της ποινής συνέχισε τη στρατιωτική του θητεία στον πειθαρχικό λόχο Κεφαλληνίας από τον οποίο απολύθηκε κατά το πρώτο πενθήμερο του Ιουνίου 1937.

Μετά το τέλος της θητείας του «μετέβην εις Αίγιον και διοργάνωσα κομμουνιστικούς πυρήνες και έδωσα προς διανομήν κομμουνιστικάς προκηρύξεις». Τα μέλη των πυρήνων συνελήφθησαν τον μήνα Σεπτέμβριο. Ο ίδιος διέφυγε της σύλληψης και επέστρεψε στην Πάτρα όπου κρυβόταν στην οικία της θείας του Συριόπουλου. Είχε μάλιστα την εντύπωση ότι είχε πέσει σε κομματική δυσμένεια λόγω των συλλήψεων που είχαν προηγηθεί στο Αίγιο, ενώ ο ίδιος είχε γλιτώσει.

Στις 3.6 ελήφθη η οριστική απόφαση διαγραφής του από τη Νομική Σχολή. Αντιγράφω από την απόφαση: «Εχομεν την τιμήν να γνωρίσωμεν υμίν ότι υπό του Πειθαρχικού Συμβουλίου εν τη συνεδρία αυτού της 3.6.37 ετιμωρήθη διά της ποινής της μόνιμης διαγραφής ο Νίκος Γ. Μπελογιάννης διότι επεδίωκε την διάδοσιν, ανάπτυξιν και εφαρμογήν ιδεών και θεωριών τεινουσών εις την ανατροπήν του κρατούντος εν τη χώρα κοινωνικού καθεστώτος κ.λπ. επιδεικνύων ούτω διαγωγήν απάδουσα εις την αξιοπρέπειαν του φοιτητού».

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Πάτρα ήρθε σε επαφή με τον Πάρτσαλη, ο οποίος και του ανέθεσε να μεταβεί στο Αίγιο κατά τα τέλη Ιουλίου για να δημιουργήσει κομμουνιστική αχτίδα στην πόλη. Τον Σεπτέμβριο ανέλαβε την καθοδήγηση των πυρήνων της Πάτρας από κοινού με τους Γιώργο Σουλελέ και Γιώργο Πόθο. Ηταν ο βασικός συντάκτης της παράνομης εφημερίδας «Λαϊκή Γνώμη» που κυκλοφορούσε στην Πάτρα και τις γύρω περιοχές.

1938

Εκτός του Αιγίου η δράση του καλύπτει και την περιοχή του Πύργου. Πράγματι επιβεβαιώνεται η πληροφορία ότι υπάρχει στις αρχές του 1938 κίνηση κομμουνιστών με βάση τον Πύργο. Τον Φεβρουάριο ο Μπελογιάννης πήγε στον Πύργο με αποστολή να δημιουργήσει άμεσα κομμουνιστική οργάνωση. Με βάση την αναφορά που βρέθηκε στην Ασφάλεια Αττικής, σε διάφορα σημεία της πόλης του Πύργου εντοπίστηκαν κομμουνιστικές προκηρύξεις.

Την 26η Μαρτίου λαμβάνεται με τηλεγράφημα πληροφορία ότι βρέθηκε πολυγραφημένη προκήρυξη κομμουνιστικής προπαγάνδας και αντικυβερνητικού περιεχομένου, η οποία αποδίδεται στον Μπελογιάννη. Επίσης εμπεριέχεται η πληροφορία: «σοβαρώταται ενδείξεις πείθουσι την υπηρεσία ημών ότι είναι αναμεμιγμένος εις την διανομήν των εν λόγω προκηρύξεων ο κομμουνιστής Μπελογιάννης Νικόλαος κλάσεως 1935 εξ Αμαλιάδος υπηρετήσας ως λοχίας εις το 12ο Πεζικού σύνταγμα». Συλλαμβάνεται πάλι και καταδικάζεται σε 4,5 χρόνια φυλακή και σε 2 χρόνια εξορίας. Τα πρώτα χρόνια τα εξέτισε στις φυλακές της Πάτρας και της Αίγινας και αργότερα μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Ακροναυπλίας.

1942

Στην Ακροναυπλία παρέμεινε έως και τον Οκτώβριο του 1942. Μεταφέρθηκε στο ιταλικό στρατόπεδο της Κατούνας και μετέπειτα στη Βόνιτσα και την Κέρκυρα. Εκεί ολοκλήρωσε μάλλον τη συγγραφή της μελέτης του «Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα».

1943

Τον Αύγουστο κατάφερε να νοσηλευτεί στο Σανατόριο Σωτηρία ως «δήθεν» φυματικός. Τον Σεπτέμβριο διέφυγε μαζί με 8 συγκρατούμενούς του. Εντάχθηκε στην 3η Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ αναλαμβάνοντας τη θέση του καπετάνιου του 8ου Συντάγματος με διοικητή τον Γιάννη Μιχαλόπουλο (Ωρίωνα). Τον Οκτώβριο έλαβε μέρος στη συνδιάσκεψη των κομματικών οργανώσεων Πελοποννήσου και εκλέχθηκε στο κομματικό γραφείο Πελοποννήσου.

Εγινε γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής Πατρών, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τον φάκελό του που διατηρούσε η Ασφάλεια και υπό αυτή την ιδιότητα τον Οκτώβριο συμμετείχε σε σύσκεψη των οργανώσεων Πελοποννήσου για την εκλογή του κομματικού γραφείου. Η σύσκεψη που έγινε στη Γορτυνία εξέλεξε τους: Θόδωρο Λιακόπουλο, Αναστάσιο Κουλαμπά, Αχιλλέα Μπλάνα, Νικόλαο Ρουμελιώτης και Γεώργιο Τσιγίλο. Στα τέλη του 1943 ανέλαβε την οργάνωση των περιφερειακών Επιτροπών Μεσσηνίας και Λακωνίας.

1944


Ο Νίκος Μπελογιάννης με τη Μαρίκα Κόζα, την Αύρα Παρτσαλίδου και τη Δόμνα Παπάζογλου-Ιωαννίδη στην Ανατολική Ευρώπη με το τέλος του Εμφυλίου (Αρχείο ΚΚΕ). Αριστερά: «Βιβλίον Καταδίκων των Οργανωμένων Φυλακών του Κράτους». Η στήλη «Μεταβολαί» αναφέρεται με λεπτομέρειες στις φυλακίσεις του Νίκου Μπελογιάννη. ΓΑΚ Νομού Ηλείας

Σε αυτή τη θέση παρέμεινε ώς και τον Σεπτέμβριο. Ο Ν. Μπελογιάννης με την απελευθέρωση πήγε στην Τρίπολη όπου διετέλεσε μέλος του γραφείου του ΚΚΕ Πελοποννήσου και έγινε επικεφαλής της διαφώτισης. Με αυτήν του την ιδιότητα εξέδωσε την εβδομαδιαία εφημερίδα «Λεύτερος Μωριάς», όργανο της Επιτροπής Πελοποννήσου του ΕΑΜ και οργάνωσε διαλέξεις.

Από τον Νοέμβριο διεύθυνε τη Σχολή Κομματικών Στελεχών στην Τρίπολη. Αρθρογραφούσε στην εφημερίδα «Ελεύθερη Αχαΐα», ημερήσιο όργανο της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ Αχαΐας που εξέδιδε ο Θεόδωρος Κατριβάνος. Είναι η περίοδος κατά την οποία από τη θέση του στελέχους της διαφώτισης υπογράφει κείμενα με το ψευδώνυμο Νίκος Φλογαΐτης.

1945

Στις 11/7 συνελήφθη δυνάμει της υπ. Αριθμ. 832 από 6-7-1945 παραγγελίας του εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Ζακύνθου ως διωκόμενος «υπό του ανακριτή Ζακύνθου επί φόνοις». Μετά από ένα δίμηνο αποφυλακίστηκε (άγνωστο για ποιους λόγους) και ανέλαβε τη Γραμματεία της Περιφερειακής Επιτροπής Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδος του ΚΚΕ. Το 1945 κυκλοφορεί φυλλάδιο του Νίκου Μπελογιάννη από τις εκδόσεις του «Λεύτερου Μωριά» με τίτλο «Τι πρέπει να γίνει για να ζήσουν οι σταφιδοπαραγωγοί».

Ανάλογα κείμενα δημοσιεύει και από τις σελίδες του «Ριζοσπάστη». Είναι η χρονιά κατά την οποία φέρεται παντρεμένος με την Ορσα Αναστασίου. Από τα στοιχεία που διαθέτουμε δεν γνωρίζουμε κάτω από ποιες συνθήκες τελικά παντρεύτηκε την ορσα, επίσης στέλεχος του κόμματος. Μάλλον γνωρίστηκαν στην Πάτρα κατά τη διάρκεια της εκεί παρουσίας του.

1946

«Τούτου ένεκεν άμα τη εφαρμογή του Γ’ Ψηφίσματος κατά μήνα Σεπτέμβριον ανεζητήθη προς σύλληψιν, διέφυγε πλην αντιληφθείς τούτο εδραπέτευσεν εκτελεσθείσης και της υπ. Αριθμ. 3/17-9-1946 Α΄ Βάθμιου ΕΛΑΝ Αχαΐας δι’ ης εξετοπίσθη επί εν έτος εις Νήσον Φολέγανδρον» έγραφε απόρρητο έγγραφο της ασφάλειας για τον Νίκο Μπελογιάννη. Εντάχτηκε στις δυνάμεις του αρχηγείου του Δημοκρατικού Στρατού Πελοποννήσου.

1947

Με το Διάταγμα της 28ης Δεκεμβρίου ανέλαβε ταγματάρχης Πεζικού. Πέρασε στο Γενικό Αρχηγείο στο Βίτσι. Στην κομματική του ταυτότητα σημειώνεται «από τότε που με έδιωξαν από το Πανεπιστήμιο είμαι χωρίς επάγγελμα» και στην κατηγορία κοινωνική προέλευση σημειώνει: αγροτική-μικροαστική. Σε άλλη επίσης κομματική ταυτότητα σημείωνε τα ακόλουθα στοιχεία: ψευδώνυμο δεν έχει, βαθμός: Ταγματάρχης, Πόστο: Διαφώτιση Γ.Α. (Γενικού Αρχηγείου). Τέλος, υπάρχει η πληροφορία ότι στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας κατατάχτηκε τον Δεκέμβριο του 1946. Στο διάστημα που βρέθηκε στο βουνό κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου, γνωρίζεται με την αξιωματικό του ΔΣΕ, Μαρία Κόζια, από την Κατερίνη.

1948

Τον Ιούλιο τραυματίστηκε σε μάχη στον Γράμμο στη θέση Γκόλιο. Τον Οκτώβριο προβιβάστηκε σε αντισυνταγματάρχη του ΔΣΕ.

1949

Τον Απρίλιο του 1949 δίνει ο ίδιος διαταγή για την κατάληψη του υψώματος 1696, το οποίο έχει καταληφθεί από τις «εχθρικές» δυνάμεις. Ανέλαβε τη θέση του αντισυνταγματάρχη τον Ιούλιο. Διορίστηκε και άσκησε καθήκοντα πολιτικού επιτρόπου στη 10η Μεραρχία του ΔΣΕ και λίγο αργότερα και της 1ης, στην οποία ηγούνταν ο καπετάν Γιώτης (Χαρίλαος Φλωράκης).

Τον Αύγουστο μαζί ανέλαβαν τη συγκρότηση ενός επίλεκτου σώματος που πραγματοποίησε μια ριψοκίνδυνη επιχείρηση στην Κεντρική Ελλάδα, από τον Γράμμο έως τα Αγραφα, για την περισυλλογή αποκομμένων ανταρτών. Ο Ν. Μπελογιάννης ακολούθησε την υποχώρηση του ΔΣΕ στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

1950

Τον Μάιο, στην 7η Ολομέλεια της Κ.Ε. (Κεντρικής Επιτροπής) του ΚΚΕ, αποφασίστηκε η επιστροφή στην Ελλάδα αρχικά του Νίκου Μπελογιάννη και στη συνέχεια του Νίκου Ακριτίδη ως αναπληρωματικών μελών της Κ.Ε. του ΚΚΕ. Μετά την επιστροφή του φιλοξενήθηκε στην οικία του Κούλη Ζαμπαθά όπου γνωρίστηκε με την Ελλη Ιωαννίδου (Παππά).

Η Ελλη Ιωαννίδου ήταν τότε στέλεχος της ΚΟΑ (Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας) και υπεύθυνη διαφώτισης των στελεχών της οργάνωσης. Ηταν παντρεμένη με το επίσης στέλεχος του κόμματος Ηλία Ιωαννίδη, που βρισκόταν τότε στο εξωτερικό. Την 20ή Δεκεμβρίου ο Νίκος Μπελογιάννης συνελήφθη πηγαίνοντας στην οικία του Καλοφωλιά, που βρισκόταν στην οδό Πλαπούτα 30, με την υπ’ αριθμ. 11636 πλαστή ταυτότητα με τα στοιχεία Γεώργιος Χώχωλης του Ευαγγέλου και της Αλεξάνδρας, γεννημένος το 1913 εις Ζέλιτσα Καλαμών και κατοικών στην οδό Μαυρομιχάλη 47. Τρεις μέρες αργότερα συλλαμβάνεται και η Ελλη Ιωαννίδου.

Ολο αυτό το διάστημα από την έλευσή του στη χώρα η Ασφάλεια και οι διωκτικές αρχές τον παρακολουθούσαν στενά, χωρίς όμως να έχουν εντοπίσει ουσιαστικά στοιχεία προκειμένου να προχωρήσουν στη σύλληψή του. Με έγγραφό της που στέλνει η Διεύθυνση Εγκληματολογικών Υπηρεσιών στις 20 Δεκεμβρίου επιβεβαιώνεται η ταυτότητά του: «ο Χώχωλης Γεώργιος του Ευαγγέλου σημανθείς επί εξακριβώσει (…) προέκυψεν ότι είναι το αυτό πρόσωπο με τον ονοματεπώνυμον Μπελογιάννης Νικόλαος του Γεωργίου σεσημασμένον και κατεχωρημένον εν τω Γραφείω ημών υπό τον αύξοντα αριθμόν 219502».

1951




Στις 19 Οκτωβρίου ξεκίνησε η δίκη των 92 κατηγορουμένων στο Εκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών με την κατηγορία ότι προπαγάνδιζαν απόψεις υπέρ του ΚΚΕ και επιδίωκαν την εφαρμογή ιδεών με σκοπό τη βίαιη ανατροπή του πολιτεύματος. Οι 12 θανατικές ποινές που εκδόθηκαν μετατράπηκαν σε ισόβια κάθειρξη λόγω των «μέτρων ειρηνεύσεως» που είχε υιοθετήσει η κυβέρνηση Πλαστήρα. Στις 14 Νοεμβρίου, μία μέρα πριν από τον τερματισμό της δίκης, αποκαλύφθηκαν οι ασύρματοι της Γλυφάδας και της Καλλιθέας. Οι κατηγορούμενοι Νίκος Μπελογιάννης και Ελλη Παππά παραπέμφθηκαν εκ νέου σε δίκη με βάση τον Α.Ν. 375/1936 «περί κατασκοπείας», για τον οποίο δεν είχαν εφαρμογή οι κατευναστικές ρυθμίσεις, ούτε υπήρχε η δυνατότητα προσφυγής στο Αναθεωρητικό Στρατοδικείο. Κατά τη διάρκεια της νέας δίκης προκύπτουν ορισμένα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία. Πρώτον, είναι σαφές από τα στοιχεία της ίδιας της δικογραφίας ότι δεν προκύπτουν ξεκάθαρα επιβαρυντικά στοιχεία, ώστε να καταδικαστούν οι κατηγορούμενοι. Επίσης στις εκλογές του 1951 συζητείται η συμμετοχή στα ψηφοδέλτια των στελεχών του κόμματος που βρίσκονται στη φυλακή, προκειμένου να έχουν ευνοϊκότερη μεταχείριση. Η συζήτηση άναψε κυρίως για τους Νίκο Μπελογιάννη και Νίκο Πλουμπίδη. Η Δ.Ε. (Διοικούσα Επιτροπή) της ΕΔΑ διαφώνησε με την προοπτική να κατέλθουν στα ψηφοδέλτιά της τα δύο προβεβλημένα στελέχη του παράνομου ακόμα ΚΚΕ, διότι φοβόταν ότι μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμα και στην ακύρωση των ψηφοδελτίων.

1952

Στις 15 Φεβρουαρίου άρχισε η δεύτερη δίκη των 29 κατηγορουμένων στο Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών στο κτίριο της οδού Σανταρόζα με πολύ πιο βαριές κατηγορίες αυτήν τη φορά, και συγκεκριμένα αυτήν της κατασκοπίας. Οι αντιδράσεις εναντίον της καταδικαστικής απόφασης διογκώνονται. Ενα ολόκληρο κίνημα δημιουργείται στην προσπάθεια αποτροπής της απόφασης χωρίς όμως αποτέλεσμα.

Στις 29 Φεβρουαρίου αγόρευσαν οι συνήγοροι υπεράσπισης και μία μέρα μετά εκδόθηκε η καταδικαστική απόφαση. Από τους 29 κατηγορούμενους ο Νίκος Μπελογιάννης και ο Ηλίας Αργυριάδης καταδικάστηκαν δις εις θάνατον, ο Δημήτρης Μπάτσης, ο Τάκης Λαζαρίδης, ο Νίκος Καλούμενος και η Ελλη Ιωαννίδου μία φορά σε θάνατο. Ο Τάκης Λαζαρίδης λόγω ηλικίας και η Ελλη Παππά λόγω ανήλικου τέκνου δεν οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα και η ποινή τους μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη.

Την Κυριακή 30 Μαρτίου και ώρα 4.15 τα ξημερώματα εκτελέστηκαν υπό το φως των προβολέων των στρατιωτικών οχημάτων στο Γουδί οι 4 κατηγορούμενοι Νίκος Μπελογιάννης, Δημήτριος Μπάτσης, Νίκος Καλούμενος και Ηλίας Αργυριάδης. Η αίτηση χάριτος είχε απορριφθεί από τον βασιλιά Παύλο.

* Ιστορικός, Τμήμα Κοινοβουλευτικών Αρχείων της Βουλής

Στην «Εποχή» που κυκλοφορεί την Κυριακή ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: Η ΕΕ στην εντατική

Στην «Εποχή» που κυκλοφορεί την Κυριακή

ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: Η ΕΕ στην εντατική

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Μιχάλης Σπουρδαλάκης: «Χρειαζόμαστε ένα όραμα για να βγούμε συλλογικά και με αισιοδοξία από την κρίση»

Νίκος Θεοχαράκης: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση με αναπνευστήρα»









ΠΟΛΙΤΙΚΗ

«Ζούμε την επίθεση των δύο ιών» του Παύλου Κλαυδιανού

«Ο ξεχασμένος ιός» του Χ. Γεωργούλα

«Τι κρίμα, δεν χωράν πουθενά» της Ζωής Γεωργούλα

«Η επόμενη μέρα» της Ρίας Καλφακάκου

«Όταν τριτώνει το κακό…» του Δημήτρη Σμυρναίου









ΔΙΕΘΝΗ

Γκρέις Μπέικλι: «Η Λονγκ Μπέιλι είναι η μόνη που μπορεί να κερδίσει τις επόμενες εκλογές»

Νικ Φρενς: «Ο Σάντερς έχει αυξήσει τις προσδοκίες των εργαζομένων για το τι είναι δυνατόν»

Βίκτορ Όρμπαν: «Ο βικτάτορας» του Νίκου Χειλά

«Η Γερμανία προνοεί μόνο για τον εαυτό της» του Δημήτρη Σμυρναίου

«Ο κορωνοϊός στο Ηνωμένο Βασίλειο: Νεοφιλελευθερισμός, Μπρέξιτ και Ευρωπαϊκή Ένωση» της Μαρίνας Πρεντούλη











ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Διονύσης Τεμπονέρας: «Η κυβέρνηση μεροληπτεί εις βάρος των εργαζομένων»

Θεανώ Φωτίου: «Γίνεται εμφανής η μεγάλη αξία του κοινωνικού κράτους»

Τάκης Παναγιωτόπουλος: «Το ΕΣΥ αναδεικνύεται στον μεγάλο πρωταγωνιστή»

Χαρά Ματσούκα: «Η κυβέρνηση έχει ιδεοληψίες έναντι του ΕΣΥ»

«Το διαχρονικό πρόβλημα της αστεγίας υπό τη σκιά του κορωνοϊού» της Τζέλας Αλιπράντη

«Καραντίνα: Οδηγός (ψυχικής) επιβίωσης» του Αλέξανδρου Αστρινάκη









ΘΕΜΑΤΑ

«Ο χώρος εκεί έξω» του Θωμά Τσαλαπάτη

«Πώς αντιλαμβάνεται η τουρκική πολιτική την Κύπρο» του Αλέξη Ηρακλείδη

Ιστορίες από τα γήπεδα: «Βγήκαν να παίξουν τα σπαθιά, να ρίξουν στο λιθάρι» του Μ. Διόγου







ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Προτάσεις για ελεύθερες προβολές ταινιών και ψηφιακές ξεναγήσεις σε μουσεία, από την Σοφία Ξυγκάκη

«Καινούργιες δυνατότητες, παλιοί κίνδυνοι, καθώς από θεατές γινόμαστε τηλεθεατές», της Ράνιας Παπαδοπούλου

«Φύγε, η Ελλάδα δεν σε θέλει», ο Μανώλης Πιμπλής γράφει για το βιβλίο του Θοδωρή Καλλιφατίδη «Αγάπη και ξενιτιά»

Παιδικό βιβλίο, πολύτιμος σύντροφος, και καθώς μένουμε σπίτι. Η Μαρία Καζάντη μας προτείνει τρία βιβλία για παιδιά και εφήβους

«Δες πώς χορεύει ο Νικηταράς κι αηδόνι γίνεται ο ταμπουράς» η Λιάνα Μαλανδρενιώτη γράφει για την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και τη μουσική











ΙΔΕΕΣ

«Η πανδημία αποδιαρθρώνει τον παγκόσμιο καπιταλισμό» του Ντέιβιντ Χάρβεϊ







ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ

Βαγγέλης Κρυωνάς: «Ένας από τους τελευταίους μακρονησιώτες» του Πάνου Λάμπρου







Στην ΕΠΟΧΗ της Κυριακής διαβάζετε και τις στήλες:

«Στα δίκτυα του κόσμου» από τον Δημήτρη Γκιβίση

Δαιμονικά από τον δικηγόρο του διαβόλου.

Στον Δρόμο που κυκλοφορεί το Σάββατο 28 Μαρτίου...
(στα περίπτερα και τα σούπερ μάρκετ που έχουν εφημερίδες)

Διεθνείς ελίτ

χωρίς μάσκα

Νέος γύρος αντιπαραθέσεων με όχημα την πανδημία • Προς κλιμάκωση η παγκόσμια κρίση • Όλοι εναντίον όλων, στο προσκήνιο μεγάλες γεωπολιτικές αναδιατάξεις • Ανέκδοτο η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη • Χώρες και κοινωνίες απέναντι στον κυνισμό των ισχυρών που αδιαφορούν για τη δημόσια υγεία

ΤΟ ΘΕΜΑ

Η αυτοκριτική των φιλελεύθερων

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Αμείωτες προκλήσεις από την Τουρκία

ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

Υγειονομικοί: Η μάχη για τη ζωή θέλει όπλα

ΔΙΕΘΝΗ

Η Ιταλία εξακολουθεί να υποφέρει

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Τρελός ή προφήτης;

Για την ταινία Οι Δώδεκα Πίθηκοι

 

Μόνος στο Βερολίνο (κυριολεκτικά)

Τον Φεβρουάριο του 2014 ήμουν στο Βερολίνο για ένα συνέδριο Πολιτικής Επιστήμης και  είχα μαζί μου το βιβλίο "Μόνος στο Βερολίνο ". Διαβάζοντας την περιπέτεια του Κβάνγκελ μού ήλθε η ιδέα να μείνω 2 μέρες παραπάνω και περπατήσω στην πόλη για να "μυρίσω" λίγο από την Ιστορία. Έτσι, λοιπόν, πέρασα το Τείχος και μπήκα στο Ανατολικό Βερολίνο. 

Θανάσης Τσακίρης

Βερολίνο 1940. Τα γερμανικά στρατεύματα έχουν κατακτήσει τη Γαλλία και ο ναζισμός περνά μέρες δόξας. Πίσω όμως από τη θριαμβευτική πρόσοψη, κρύβονται η αθλιότητα και ο τρόμος.
Σε μια λαϊκή πολυκατοικία της οδού Γιαμπλόνσκι, διώκτες και διωκόμενοι συγκατοικούν. Είναι η κυρία Ρόζενταλ, Εβραία, την οποία καταδίδουν (και καταληστεύουν) οι γείτονές της. Είναι ο Μπαλντούρ Περζίκε, ομαδάρχης της Χιτλερικής Νεολαίας που τρομοκρατεί την ίδια του την οικογένεια. Είναι οι Κβάνγκελ που, απελπισμένοι από τον θάνατο του γιου τους στο μέτωπο, διανέμουν προκηρύξεις εναντίον του Χίτλερ.
Με ρεαλισμό και ειλικρίνεια ο Φάλαντα περιγράφει την καθημερινή ζωή των Γερμανών πολιτών, Εβραίων και μη, και την αντίσταση που πρόβαλαν στον ναζισμό κάποιοι -λίγοι- συνηθισμένοι άνθρωποι. Ο Πρίμο Λέβι χαρακτήρισε το "Μόνος στο Βερολίνο" ένα από τα ωραιότερα βιβλία για τη γερμανική αντίσταση κατά του ναζισμού. (Το κείμενο του οπισθοφύλλου)

«Το μυθιστόρημα του Φάλαντα είναι μια αριστουργηματική ανατομία του πανικού, αποκαλύπτοντας τον τρόπο με τον οποίο εγκαθίσταται στις ανθρώπινες συνειδήσεις ο ολοκληρωτισμός, απειλώντας με πλήρη αφανισμό τόσο την ψυχή όσο και το σώμα. Με μια πλοκή η οποία έχει στοιχεία έντονης αστυνομικής ίντριγκας, ο Φάλαντα καταφέρνει να φτιάξει και μια σειρά από σπουδαίους χαρακτήρες: χαρακτήρες οι οποίοι θυσιάζουν τη ζωή τους όχι για να ανατρέψουν το παντοδύναμο ναζιστικό κράτος, που παρ’ όλα αυτά θορυβείται τα μάλα από τη στάση τους, αλλά για να εξασφαλίσουν ένα ελάχιστο ποσοστό πολιτικής ηθικής και αξιοπρέπειας». - Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία

«Καταπληκτική πλοκή, καταπληκτικοί χαρακτήρες, μοναδικός τρόπος γραφής, καταπληκτικά μεταφρασμένο». - Δημήτρης Γερμενής, Index

«Τον αναγνώστη θα συναρπάσει όχι μόνο η πλοκή αλλά κυρίως η ψυχολογική κατάσταση των πρωταγωνιστών, μέσα σε σκηνικά που γεμίζουν φρίκη, πόνο και θάνατο». - Αναστάσιος Δ. Καραγιάννης, Διαβάζω

«Δεξιοτεχνική πλοκή, δουλεμένοι και πειστικοί χαρακτήρες, σαφή και καθαρά (και διόλου απλοϊκά) μηνύματα και συμβολισμοί. Ειδικά η πλοκή και η απόδοση των γεγονότων είναι υποδειγματικά». - Χρήστος Ζαρίφης, in2life.gr

Εκδότης ΠΟΛΙΣ
Χρονολογία Έκδοσης Οκτώβριος 2012
Αριθμός σελίδων 672
Μετάφραση ΣΑΛΤΑΜΠΑΣΗ ΑΝΤΖΗ
Συγγραφέας/Δημιουργός (Ελληνικά) ΦΑΛΑΝΤΑ ΧΑΝΣ

TRAILER

https://www.youtube.com/watch?v=J_OEAAbgOh4
Γερμανία, 1940. Μετά τον θάνατο του μοναχογιού τους σε μια μάχη του πολέμου, ο Όττο και η Άννα Κουάνγκελ αποφασίζουν να αντισταθούν στον Χίτλερ και τους Ναζί. Αρχίζουν να γράφουν ανώνυμα μηνύματα που καλούν τον λαό να ξεσηκωθεί ενάντια στον Χίτλερ και διαδηλώσουν κατά των Ναζί και τα αφήνουν σε γραμματοκιβώτια σ’ όλη την πόλη. Σύντομα ένας επιθεωρητής της Γκεστάπο αναλαμβάνει να εξιχνιάσει το ποιος κρύβεται πίσω από τα μηνύματα. Σκηνοθεσία: Βίνσεντ Πέρεζ Με τους: Έμμα Τόμσον, Μπρένταν Γκλίσον, Ντάνιελ Μπρουλ

ΑΙ ΕΙΔΟΙ ΤΟΥ ΜΑΡΤΙΟΥ (2011)

ΑΙ ΕΙΔΟΙ ΤΟΥ ΜΑΡΤΙΟΥ (2011)

Ο αμερικανικός κινηματογράφος, παρά τον κυρίαρχο χολιγουντιανό χαρακτήρα του, τα τελευταία χρόνια απεικονίζει σε υψηλό βαθμό ευκρίνειας την κατάσταση που επικρατεί στην κοινωνία. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η ταινία διεισδύει στα άδυτα του κόσμου των αμερικανικών εκλογικών κύκλων και του πολιτικού συστήματος. Ανακαλύπτει έναν κόσμο τίγκα σε ίντριγκες, εκβιασμούς, ψεύτικα πάθη, κυνισμό,  συναλλαγές και χτυπήματα κάτω από τη ζώνη.

Ο Τζωρτζ Κλούνι, μολονότι είναι ο ίδιος μέλος του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ, ασκεί κριτική στο πολιτικό σύστημα και στο Δημοκρατικό Κόμμα εκφράζοντας τη διάχυτη διαμαρτυρία και οργή των πολιτών, που εσχάτως βρήκε διέξοδο με το κίνημα «Καταλάβετε την Wall Street» το οποίο διαδόθηκε τάχιστα με τη δημιουργία 1.200 επιτροπών παρόμοιου τύπου σε ισάριθμες πόλεις των ΗΠΑ.

Η ταινία αφορά την προσωπική πορεία ενός κατώτερου στελέχους της ομάδας προεκλογικής εκστρατείας ενός κυβερνήτη που αποσκοπεί να πάρει το χρίσμα του Δημοκρατικού Κόμματος για τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές. Στη μάχη αυτή έρχεται αντιμέτωπος με το επιτελείο της εκστρατείας ενός από τους συνυποψήφιους για το χρίσμα. Του στήνουν παγίδες είτε για να τον εξουδετερώσουν είτε για να τον εξαγοράσουν ή να αφήσουν να εννοηθεί κάτι τέτοιο, ώστε να κλονίσουν τον αντίπαλο. Μέσα από μια αγωνιώδη πορεία που περιλαμβάνει παρεξηγήσεις (σκόπιμες και μη), μανιπουλάτσιες, διαρροές, προδοσίες, και λοιπές κυνικές πράξεις, το στέλεχος αυτό θα αναρριχηθεί στο ανώτερο πόστο της εκστρατείας έχοντας αφήσει πίσω του θύματα.

Σύμφωνα με το ρωμαϊκό ημερολόγιο «ειδοί» ήταν η 15η μέρα των μηνών Μαρτίου, Μαΐου, Ιουλίου και Οκτωβρίου. «Αι ειδοί του Μαρτίου» συγκεκριμένα έχουν μείνει στην ιστορία ως η μέρα δολοφονίας του Ιούλιου Καίσαρα, στις 15 Μαρτίου του 44 π.Χ.. Ο Καίσαρας μάλιστα είχε προειδοποιηθεί από έναν μάντη «να φοβάται τις ειδούς του Μαρτίου». Η μέρα έφθασε και ο Καίσαρας, οδεύοντας προς τη Σύγκλητο συνάντησε συμπτωματικά το μάντη. «Έφθασαν οι ειδοί» του είπε ο Καίσαρας ειρωνικά, εννοώντας ότι δεν του είχε συμβεί τίποτα κακό. «Ναι άλλα δεν πέρασαν» του απάντησε ο μάντης. Μπαίνοντας στη Σύγκλητο, ο Αρτεμίδωρος, ένας σοφιστής από την Κνίδο που έκανε παρέα με τον Βρούτο και ήξερε τι θα ακολουθήσει, προσπάθησε να δώσει στον Καίσαρα έναν κύλινδρο όπου είχε γράψει τα καθέκαστα. Όμως το πλήθος που περιστοίχιζε τον Καίσαρα δεν επέτρεψε στον Αρτεμίδωρο να του κοινοποιήσει τα σχέδια για τη δολοφονία του, κι έτσι ή προφητεία βγήκε αληθινή. Επίσης, η φράση χρησιμοποιήθηκε από τον Σέξπιρ στη δική του μεταφορά του «Ιούλιου Καίσαρα» και επιλέχθηκε από το σκηνοθέτη της ταινίας γιατον συσχετισμό θεάτρου και πολιτικής.

Σκηνοθεσία: Τζορτζ Κλούνι. Σενάριο: Τζορτζ Κλούνι, Γκραντ Χέσλοβ. Ηθοποιοί: Ράιαν

Γκόσλινγκ, Τζορτζ Κλούνι, Φίλιπ Σίμουρ Χόφμαν, Πολ Τζιαμάτι, Ιβάν Ρέιτσελ Γουντ,

Μαρίζα Τομέι, Τζέφρι Ράιτ.

Θανάσης Τσακίρης

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ (του Θανάση Τσακίρη)

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ

ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΦΥΣΗ

Η εργασία καθορίζει την ανθρώπινη φύση (Κ. Μαρξ)

Η ανθρώπινη φύση διαφθείρεται από την κοινωνία / ευγενής άγριος (Ζ-Ζ Ρουσό)

Θέληση για δύναμη (Νίτσε)

Η ανθρώπινη φύση διεφθάρη από την αμαρτία (Γέννεσις)

Η ανθρώπινη φύση είναι αντικοινωνική – βρισκόμαστε σε φυισική κατάσταση πολέμου όλων εναντίων όλων – ανάγκη για ισχυρή κυβέρνηση γιατί ο «άνθρωπος είναι λύκος για τον άνθρωπο». (Τ. Χόμπς)

Η ανθρώπινη φύση είναι επιθετική – η ικανοποίηση των ασυνείδητων ορμών και ενστίκτων (Ζ. Φρόιντ)

Η ανθρώπινη φύση είναι επέκταση της εξέλιξης των ζώων: «Ο άνθρωπος ακόμη φέρει στο σωματικό του πλαίσιο την ανεξίτηλη σφραγίδα της χαμηλής προέλευσής του» (Δαρβίνος)

Η ανθρώπινη φύση δεν υπάρχει – οι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι για τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούν τον εαυτό τους. (Ζ-Π. Σαρτρ)

Κοινωνικοποίηση είναι μια ολόκληρη διεργασία κοινωνικής διαντίδρασης χάρη στην οποία τα άτομα αποκτούν τις γνώσεις, τις αξίες και τις συμπεριφορές, που είναι απαραίτητες για την ουσιαστική συμμετοχή τους στην κοινωνία και τον πολιτισμό.[1] Αν υποθέσουμε ότι δεν είχε επινοηθεί και εφαρμοστεί η κοινωνικοποίηση των ατόμων δεν θα μπορέσουμε να φανταστούμε πώς θα ήταν δυνατή η μεταβιβαση από τη μια γενιά στην άλλη των στοιχείων του πολιτισμού και, κυρίως, πώς θα ανανεώνονταν αυτά τα στοιχεία. Τα άτομα δεν θα είχαν κάποιο κοινό απόθεμα πολιτισμικών στοιχείων αλληλοαναγνώρισης , με αποτέλεσμα να μη μπορούν να διαθέτουν κοινά νοήματα ώστε να αλληλοκατανοούνται και να αλληλεπιδρούν με σκοπό τη συνεργασία και την επίτευξη συναίνεσης γύρω από ομαδικούς κοινωνικούς σκοπούς και στόχους. Ουσιαστικά, η κοινωνικοποίηση είναι μια «διαδικασία μάθησης». Όμως, η διαδικασία μάθησης δεν είναι μια μονόδρομη διαδικασία που την κινεί αποκλειστικά ο/η εκάστοτε διδάσκων/ουσα, ανεξάρτητα από το αν είναι γονέας, δάσκαλος/α, ιερέας, ή ο/η επικεφαλής μιας οποιασδήποτε δευτερογενούς ομάδας (π.χ. προϊστάμενος/η στο χώροι εργασίας, κομματικός/ή καθοδηγητής/τρια κλπ.). Ακόμη και τα βρέφη με το δικό τους τρόπο αντιδρούν διαφορά στην ίση μεταχείριση.[2] Η διεργασία της κοινωνικοποίησης μπορεί να γίνεται αντιληπτή με δύο τρόπους. Πρώτ’ απ’ όλα, η κοινωνικοποίηση είναι η εσωτερίκευση των κοινωνικών νορμών. Το κοινωνικοποιούμενο άτομο αφομοιώνει τις νόρμες και ουσιαστικά θεωρεί ότι αυτές είναι για το ίδιο αυτοεπιβαλλόμενες και δεν αποτελεί επιβολή εξωτερικής ρύθμισης. Γίνονται, έτσι, αποδεκτές ως μέρη της δικής του προσωπικότητας και το άτομο νοιώθει το ίδιο την ανάγκη για συμμόρφωση στις κοινωικές νόρμες. Ας θεωρήσουμε, προς στιγμή, ότι βρισκόμαστε σε μια χώρα του ευρωπαϊκού βορρά, π.χ. στην Σουηδία, όπου για μεγάλο διάστημα του χρόνου οι δρόμοι είναι καλυμμένοι από χιόνια ή πάγο και τα αυτοκίνητα δυσκολεύονται να κινηθούν. Τα παιδιά έχουν διδαχθεί «από την κούνια» ακόμη ότι πρέπει να φοράνε τις ζώνες ασφαλείας. Αυτή η κίνης γίνεται αυθόρμητα μόλις τα παιδιά καθίσουν στο κάθισμα του αυτοκινήτου. Ας προσγειωθούμε στην ελληνική πραγματικότητα. Παρατηρούμε ότι ψηφίζονται νόμοι, νέοι κώδικες οδικής κυκλοφορίας ανακοινώνονται με επιτακτικότητα διαμέσου των ΜΜΕ, αλλά όσον αφορά τις ζώνες ασφαλείας ελάχιστοι τις χρησιμοποιούν με μια σειρά προσχήματα (π.χ. ζέστη, δυσκινησία, ταξίδια μικρών αποστάσεων, και, κυρίως ότι στερεί την ελευθερία του ατόμου). Έτσι τα νέα άτομα στην Ελλάδα δεν εσωτερικεύουν τον κανόνα και θεωρούν ότι τους επιβάλλεται δια νόμου «από τα πάνω», από «την εξουσία και τους γραφειοκράτες». Ο δεύτερος τρόπος με τον οποίο γίνεται αντιληπτή η διεργασία της κοινωνικοποίησης είναι να θεωρηθεί θεμελιώδες στοιχείο της κοινωνικής διαντίδρασης. Τα άτομα κοινωνικοποιούνται καθώς οργανώνουν τις ενέργειές τους σύμφωνα με τις προσδοκίες των άλλων.

Η κοινωνικοποίηση ακολουθεί τρία στάδια: [3]

1.      το πρωτογενές στάδιο, που περιλαμβάνει την κοινωνικοποίηση του παιδιού από την οικογένεια,

2.      το δευτερογενές στάδιο, που περιλαμβάνει την κοινωνικοποίηση του παιδιού από το θεσμό της εκπαίδευσης, και

3.      το τρίτο στάδιο της κοινωνικοποίησης ενηλίκων, όταν τα δρώντα υποκείμενα αναλαμβάνουν να παίξουν ρόλους για τους οποίους δεν έχουν επαρκώς εκπαιδευθεί στα πλαίσια της πρωτογενούς και δευτερογενούς κοινωνικοποίησης (π.χ. υπάλληλος, σύζυγος, γονέας, κλπ.)

Στη δεκαετία 1950-1960 η σχολή του λειτουργισμού, που ακολουθούσε τη θεωρία του Πάρσονς είχε φτάσει στο σημείο να διατυπώνει ουσιαστικά την «υπερκοινωνικοποιητική αντίληψη περί ανθρώπου». Ελιχαν φτάσει δηλαδή στο σημείο να θεωρούν ότι η κοινωνικοποίηση είναι μια πανίσχυρη και αποτελεσματική διεργασία που καθόριζε τα πάντα. Σ’ αυτή την άποψη ασκήθηκε κριτική που τόνιζε ότι η διεργασία αυτή επιδρά αλλά δεν καθορίζει απόλυτα την προσωπικότητα, τη συμπεριφορά και τις αντιλήψεις ή τις απόψεις του ατόμου. Παραδείγματος χάριν, οι θεωρητικοί της «συμβολικής διαντίδρασης» θεωρούν ότι η κοινωνικοποίηση είναι μια μεταβατική διαδικασία μεταξύ ατόμου και κοινωνίας όπου το άτομο και η κοινωνία αλληλεπιδρούν και, επομένως, ότι τα άτομα δε διαμορφώνονται σε στενά καλούπια από την κουλτούρα της κοινωνίας στην οποία ανήκουν.

Επανερχόμενοι στην πρωτογενή και τη δευτερογενή κοινωνικοποίηση, διαπιστώνουμε ότι ένα ερώτημα που δεν  ταλανίζει μόνο τους φιλόσοφους, τους βιολόγους και τους κοινωνιολόγους, αλλά και κατά καιρούς όλους τους ανθρώπους, είναι το εξής: «Η φύση διαμορφώνει τον άνθρωπο ή το κοινωνικό περιβάλλον του;» Δεν μπορεί κανείς να υποστηρίξει τη μία ή την άλλη άποψη απόλυτα. Άλλες έρευνες έδειξαν, ή μάλλον έτσι ερμηνεύτηκαν τα αποτελέσματά τους, ότι τον κύριο ρόλο στην ανάπτυξη της προσωπικότητας και στην ομαλή κοινωνικοποίηση των ατόμων παίζει η κληρονομικότητα (π.χ. ανορεξία, αλκοολισμός κ.α.). Άλλες πάλι έδειξαν ότι το κοινωνικό περιβάλλον είναι εκείνο που καθορίζει σε σημαντικότερο βαθμό την διαμόρφωση της προσωπικότητας και την ανάπτυξη του ατόμου. Ακόμη, άλλες έρευνες έδειξαν ότι οι ίδιες οι βιολογικές επιρροές στη συμπεριφορά των ατόμων επηρεάζονται με τη σειρά τους από το κοινωνικό περιβάλλον (π.χ. διαφορά ανάπτυξης της νοημοσύνης ανάμεσα σε παιδιά που μεγαλώνουν σε τοξικά επιβαρημένες περιοχές και σε παιδιά που μεγαλώνουν σε μη τοξικά περιβάλλοντα, που αναδεικνύει ταξικές-εισοδηματικές και άλλες κοινωνικές ανισότητες ).

Οι βασικές θεωρίες περί κοινωνικοποίησης που διατυπώθηκαν στα πλαίσια της κοινωνιολογίας, συχνά σε συνεργασία με κοινωνικούς ψυχολόγους, ψυχαναλυτές κ.α. είναι οι ακόλουθες:

1.               Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης. Η συμπεριφορά ελέγχεται και αναπτύσσεται από περιβαλλοντικές επιρροές παρά από εσωτερικές στο άτομο δυνάμεις. Η θεωρία αυτή δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη δημιουργία εξαρτημένων αντανακλαστικών και στη μάθηση μέσω παρατήρησης προτύπου. Η δημιουργία εξαρτημένων αντανακλαστικών είναι μια μορφή μάθησης όπου οι συνέπειες κάθε συμπεριφοράς είναι καθοριστικές για την πιθανότητα μελλοντικής εμφάνισής της. Ενισχύσεις είναι οι συνέπειες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης μιας συμπεριφοράς ενώ αυτές που τη μειώνουν την πιθανότητα εμφάνισης τα συμπεριφοράς ονομάζονται τιμωρίες. Η μάθηση μέσω της παρατήρησης προτύπων (προτυποποίηση ή μίμηση) λαμβάνει χώρα όταν οι άνθρωποι αναπαράγουν τις ενέργειες που παρατηρούν ότι κάνουν οι άλλοι (πραγματικές ή/και φανταστικές.)[4] Τα τρία στάδια ανάπτυξης της συμπεριφοράς είναι: (α) η έκθεση στις αποκρίσεις των άλλων, (β) η απόκτηση των πραγμάτων που βλέπει ένα άτομο και (3) η συνεπακόλουθη αποδοχή των προτυποποιημένων πράξεων ως οδηγό της δικής του συμπεριφοράς.

2.               Η θεωρία της γνωστικής ανάπτυξης. Εκφραστής αυτής της θεωρίας ήταν ο Ελβετός ψυχολόγος Ζαν Πιαζέ.[5] Η συμβολή του στη διαμόρφωση της συζήτησης για την κοινωνικοποίηση είναι μεγάλη και σημαντική, καθώς έκανε πειραματικές έρευνες και, ταυτόχρονα, επεξεργάστηκε ένα καθολικό πρότυπο ανάπτυξης του ανθρώπου με «νομοτελειακή» περιοδοποίηση των προτύπων της σκέψης του στα πρώτα καθοριστικά στάδια της ζωής. συμβολή του στη θεωρία  Το περιεχόμενο και ο τρόπος μάθησης εξαρτώνται από την ικανότητα του ατόμου να κατανοήσει και να ερμηνεύσει τον κόσμο, που δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μόνο μέσω σταδίων με τρόπο προοδευτικό. Με μια έννοια είναι στρουκτουραλιστής/δομιστής γιατί υποστήριζε πως ο ανθρώπινος νους έχει μια ενδογενή δομική συγκρότηση που προσδιορίζει τις γνωσιακές του δυνατότητες. Υποστηρίζει ότι η κοινωνικοποίηση παίρνει διαφορετική μορφή στο (α) αισθητικοκινητικό, στο (β) προσυλλογιστικό, στο (γ) συγκεκριμένο λειτουργικό και στο (δ) τυπικά λειτουργικό στάδιο. Το (α) στάδιο (0-2 ετών) κυριαρχείται απολύτως από τις αισθήσεις του μωρού καθώς χρησιμοποιεί σε συντριπτικό βαθμό τη φυσική επαφή με τα πράγματα. Στο (β) στάδιο (2-7 ετών) το παιδί αρχίζει να μιλάει και να χρησιμοποιεί σύμβολα, δυσκολεύεται πολύ όμως όταν πρέπει να κατανοήσει δύσκολες καταστάσεις που απαιτούν συνθετική σκέψη, γενικευτική ή συγκριτική λογική, αναζήτηση αιτιών και αποστασιοποίηση από τα πράγματα (π.χ. το παιδί νομίζει πως χτυπώντας το τραπέζι αυτό πονάει). Στο (γ) στάδιο (7-12 ετών) Το παιδί αρχίζει να διαλογίζεται σχετικά με συγκεκριμένες καταστάσεις που αντιμετωπίζει, δίχως, όμως, να φτάνει στο επίπεδο της αφαιρετικής σκέψης. Τα σημαντικότερα στοιχεία αυτού του σταδίου είναι η ανάπτυξη της «εμπαθητικής ικανότητας», δηλαδή της ικανότητας να «μπαίνει στο πετσί του Άλλου και να κατανοεί την έννοια της διαφοράς, καθώς και της λογικής και της μαθηματικής (αριθμητικής και γεωμετρικής) σκέψης. Στο (δ) στάδιο (12-15 ετών) το άτομο είναι σε θέση, στην πρώτη φάση της εφηβείας, να αναπτύσσει την αφαιρετική σκέψη. Μπορεί να κάνει υποθέσεις και να διατυπώνει εναλλακτικές λύσεις για τα καθημερινά προβλήματα, να γενικεύει και να φιλοσοφεί, να χειρίζεται λογικούς συνειρμούς. Στο στάδιο αυτό μπορεί να κάνει πιο συγκεκριμένα όνειρα για το μέλλον του με τρόπους που το ίδιο φαντάζεται. Τώρα πλέον είναι σε θέσει να χρησιμοποιήσει στο λόγο του την έννοια της «μεταφοράς». Παρ’ όλο που υποστηρίζει ότι η κλίμακα νοητικής ανάπτυξης έχει γενική εφαρμογή για όλους τους ανθρώπους, θεωρεί ενδεχόμενο να υπάρχουν τροποποιήσεις των κατάλληλων ηλικιών σε κάθε ξεχωριστή κουλτούρα. Αφού, λοιπόν, ορισμένες διαδικασίες ανάπτυξης της σκέψης ακολουθούν ένα σχεδόν γενετικά καθιερωμένο χρονοδιάγραμμα δεν είναι μόνο θέμα διδακτικής ενίσχυσης η διδασκαλία των εννοιών. Η νοητική και ψυχική ανάπτυξη του παιδιού πρέπει να διανύει τα κατάλληλα προαπαιτούμενα στάδια για να είναι σε θέση να αφομοιώνει τις έννοιες. Ο ρόλος του/της δασκάλου/ας είναι, κατά τον Πιαζέ να βοηθήσει το παιδί να ανακαλύψει μόνο του τον κόσμο και όχι απλώς να του μεταδίδει γνώσεις. Η κριτική που ασκήθηκε στον Πιαζέ επισημαίνει ότι αυτός επιμένει μονότονα στη θεωρία του των 4 σταδίων αγνοώντας και μη συνυπολογίζοντας τους ειδικούς κοινωνικούς παράγοντες (π.χ. τους διαφόρους τύπους οικογενειών, τις μεθόδους διδασκαλίας των παιδιών κλπ.)

3.               Η θεωρία της ψυχαναλυτικής προσέγγισης. [6] Το ερώτημα που θέτει ο Ζίγμουντ Φρόιντ είναι: «πώς είναι δυνατόν μια βιολογική ύπαρξη να μεταβληθεί σε ένα κοινωνικό ον και ποιες είναι αφενός οι αφετηρίες και αφετέρου οι συνέπειες αυτής της μεταμόρφωσης;»[7] Στην αρχή της κοινωνικοποίησης υπάρχει μια επιθετική και εγωκεντρική ύπαρξη που επιδιώκει την ευχαρίστηση των βιολογικών αναγκών με τις λειτουργικά αναγκαίες ενέργειες («ID» ή «αυτό»). Στην ενστικτώδη παρόρμηση του νηπίου/παιδιού να ικανοποιεί απεριόριστα τις ανάγκες του οι γονείς του βάζουν φρένο και όρια, εκπροσωπώντας την ίδια την κοινωνία και έτσι κατασκευάζεται το στοιχείο του «Εγώ» που αναπτύσσεται με την πάροδο του χρόνου και τις εμπειρίες του νηπίου/παιδιού στο περιβάλλον του. Έτσι το «εγώ» είναι ουσιαστικά η συνειδητή προσπάθεια εξισορρόπησης των αλληλοσυγκρουόμενες τάσεις της αναζήτησης τρόπων αέναης ικανοποίησης των οργανικών-βιολογικών αναγκών του ατόμου και των αξιώσεων της κοινωνικής ομάδας για λελογισμένες απαιτήσεις και συνετή συμπεριφορά του ατόμου για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής. Το αποτέλεσμα είναι να αναπτυχθεί το τρίτο στοιχείο της κατά Φρόιντ κοινωνικοποίησης του ατόμου, δηλαδή το «υπερεγώ». Το υπερεγώ είναι ουσιαστικά «η συμμαχία με τους γονείς ή ακριβέστερα με την ευρύτερη πραγματικότητα που η θεσμική τους κάλυψη εκπροσωπεί».[8] Όμως, η τριάδα αυτή ενδέχεται να μη λειτουργεί ισορροπημένα στο άτομο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία παθολογικών διαταραχών της προσωπικότητας. Από τη μια είναι η «εφιαλτική καταπίεση» που νοιώθει το παιδί να του ασκούν οι γονείς και από την άλλη το ID που αντιστέκεται με ορμή στην καταστολή του. Από τη στιγμή που δεν επιτυγχάνεται η ισορροπία και εμφανίζονται συνεχώς ψυχοσωματικά συμπτώματα και ενδεχομένως αντικοινωνικές (παρ)ενέργειες τότε το άτομο παραπαίει ανάμεσα στις ορμές του «έρωτα» και του «θανάτου», δηλαδή μεταξύ της δημιουργίας και της καταστροφής (π.χ. μεταξύ χιππισμού και ναζισμού).

-          Λέει το Εγώ: «Θέλω να σκοτώσω και να σακατέψω, θέλω να πληγώσω ανθρώπους»

-          Απαντά το Υπερεγώ: «Ούτε που να το σκέφτεσαι Μητσάρα»

-          Έτσι, το Εγώ λέει: «Καλά, το ξέρω. Ας παίξουμε ποδόσφαιρο»

4.               Η ψυχοκοινωνική προσέγγιση. Ο μαθητής του Φρόιντ, Έρικ Έρικσον, καθιέρωσε τον όρο «κρίση ταυτότητας» και έχει αντικαταστήσει τις «ψυχώσεις» της εποχής του δασκάλου του. Σε αντίθεση με το δάσκαλό του, τόνισε ότι η κοινωνικοποίηση του ατόμου δε σταματάει στην παιδική ηλικία αλλά διαρκεί σε όλη του τη ζωή, μέσα από τις διάφορες δευτερογενείς ομάδες στις οποίες συμμετέχει. Διακρίνει σε οχτώ φάσεις που περνάει το άτομο προσπαθώντας να αντιμετωπίσει τις διάφορες εναλλαγές κρίσεων και προκλήσεων. Το άτομο βγαίνει συνήθως ενδυναμωμένο από τις κρίσεις και τις φάσεις και προσπαθεί να συμβιβάσει τις αλλαγές που επέρχονται με ντετερμινιστικό τρόπο στο βιολογικό του οργανισμό και τις νέες κοινωνικές συνθήκες που ανακύπτουν κάθε φορά στο συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Τα στάδια αυτά είναι υπό τη μορφή Σκύλλας και Χάρυβδης και είναι τα ακόλουθα: (α) εμπιστοσύνη-δυσπιστία, (β) αυτονομία – ντροπή και αμφιβολία, (γ) πρωτοβουλία – ενοχή, (δ) εργατικότητα-κατωτερότητα, (ε) ταυτότητα-σύγχυση ρόλων, (στ) οικειότητα-απομόνωση, ενεργοποίηση-εγωπάθεια, ακεραιότητα-απόγνωση.[9]

5.               Η θεωρία της συμβολικής διαντίδρασης. Τονίζει ότι η αντανακλαστική συμπεριφορά διευκολύνει την ανάπτυξη του εαυτού. Όπως τόνισε ο Τσαρλς Χόρτον Κούλεϊ, δεν υφίσταται διαχωρισμός ανάμεσα στο σκεπτόμενο υποκείμενο και στην εξωτερική πραγματικότητα. Αυτό συνεπάγεται ότι άτομο και κοινωνία αποτελούν δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος. Ο εαυτός του ατόμου δημιουργείται σε διαλεκτική συνάρτηση με τους άλλους και επικοινωνώντας μαζί τους. Πρόκειται για «συμβολικό αντικατοπτρισμό». Βλέπει το άτομο τον εαυτό τους, όπως νομίζει ότι το βλέπουν οι άλλοι, κάτι που συχνά δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα αλλά στη σφαίρα της φαντασίας του ατόμου. Οι άλλοι λειτουργούν βασικά ως «κοινωνικοί καθρέπτες των προσωπείων». Αυτή η διαδικασία εξελίσσεται σε στάδια. Πρώτον, προσπάθεια του ατόμου να αποκτήσει το «κοινωνικό πορτρέτο» του φιλοτεχνημένο με την οπτική των όσων θεωρεί «σημαντικούς άλλους». Δεύτερον, αξιολόγηση του «τι θα πει ο κόσμος;», κάτι που βέβαια κανείς δεν πρόκειται να γνωρίσει. Τρίτον, τα άτομα με βάση τα όσα νομίζουν ότι λένε οι άλλοι γι’ αυτά αντιδρούν προσδιορίζοντας τη δική τους κοινωνική έκφραση. Ανταποκρίνεται, όμως, η εικόνα του εαυτού του που σχηματίζει από τους άλλους στον πραγματικό εαυτό του; Κατά τον Κούλεϊ, «η κοινωνία είναι μια αλληλο-ύφανση και αλληλο-κατασκευή των πνευματικών μας εαυτών. Φαντάζομαι τι έχεις κατά νου και πιο συγκεκριμένα τι σκέφτεται ο δικός σου νους για το δικό μου νου. Τι σκέπτεται ο δικός σου νους πως σκέπτεται ο δικός μου νους για το δικό σου νου.»[10] Συμβολικοί αντικατοπτισμοί σε μια δυναμική εικόνα ενός κόσμου αλληλοδρώντων υποκειμένων σε συμβολικά επικοινωνιακά πλαίσια. Για τον ήδη γνωστό μας από προηγούμενο μάθημα Τζωρτζ Χερμπερτ Μηντ, ο εαυτός είναι μια πολύπλοκη πραγματικότητα που αναπτύσσεται παράλληλε με τον ανθρώπινο νου, έχει αντανακλαστικές ικανότητες αυτοπροσδιορισμού και χαρακτηρίζεται από τη διαλεκτική του εγώ με το εμένα, δηλαδή της ατομικής διάστασης και η διαφοροποίηση του ατόμου προς τις συλλογικές επιβολές της ομάδας.

Θανάσης Τσακίρης

---

[1] Βλ. Hughes, M. & Kroehler, M. (2007) Κοινωνιολογία: Οι βασικές έννοιες. Αθήνα: Εκδ. Κριτική, σελ. 160-215.

[2] Βλ. Ζέγκερ, Ι. (1977) Εισαγωγή στην κοινωνιολογία: Θεωρία, μέθοδος, πρακτική. Αθήνα: Εκδ. Μπουκουμάνης, σελ. 119-125.

[3] Βλ. Abercrombie, N., Hill, St. and Turner, B. (2006) Dictionary of Sociology, London, UK: Penguin, σελ. 361-362.

[4] Bandura, A. (1959) Adolescent Aggression.  N.Y.: Ronald Press: New York.. Bandura, A. 1974 Aggression:  A Social Learning Analysis. Prentice Hall,. Bandura, A. 1986  Social Foundations of Thought and Action. Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall, Inc,. Bandura, A. 1963 Social Learning and Personality Development. NY:Holt Rinehart and Winston,.
Bandura, A. 1977.Social Learning Theory. Prentice-Hall,

[5] Βλ. Τάτσης, Ν. (1991) Κοινωνιολογία, Τόμος 2^ος. Κοινωνική οργάνωση και πολιτισμικές διεργασίες. Αθήνα: Εκδ. Οδυσσέας, σελ. 344-350. Piaget, J. (1965) Insights and Illusions of Philosophy. London: Routledge and Kegal Paul. Piaget, J. (1954) The Construction of Reality in the Child. New York, NY: Basic Books. Piaget, J. (1958) The Growth of Logical Thinking from Childhood to Adolescence. New York, NY: Basic Books. Piaget, J. (1932) The Moral Judgement of the Child. New York, NY: Free Press.

[6] Freud, S. (1961) Civilization and Its Discontents.  New York, NY: Norton. Freud, S. (1964)  The Future of an Illusion.  Garden City, N.Y.: Doubleday. Freud, S.  (1920) A General Introduction to Psychoanalysis. N.Y.: Horace Liveright.  Freud, S. (1965) New Introductory Lectures on Psychoanalysis. W. W. Norton,. Freud, S. (1999) The Interpretation of Dreams.  Νew York, NY: Oxford University Press. Freud, S. (1966) The Psychopathology of Everyday Life. New York,.NY:W. W. Norton & Co.. Freud, S. (1952). Totem and Taboo. New York,.NY.: W W Norton & Co.,

[7] Βλ. Τάτσης, Ν. (1991) ο.ε.π. σελ. 351-355.

[8] Στο ίδιο, σελ. 353.

[9] Erikson, E. (1950)  Childhood and Society. New York, NY: W. W. Norton,. Erikson, E. (1969) Ghandi's Truth.  New York, NY: W. W. Norton,. Erikson, E.. (1968) Identity: Youth and Crisis.  New York, NY: W. W. Norton,. Erikson, E. (1962) Young Man Luther. New York, NY: W W Norton,.

[10] Cooley C. H. (1902) Human Nature and the Social Order. New York, ΝΥ: Scribner's σελ. 179-185.