Το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς (ΙΝΠ) και η Ταινιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζουν σε πρώτη πανελλήνια προβολή το ντοκιμαντέρ του Σωτήρη Μπέκα για τον φιλόσοφο Γκέοργκ Λούκατς

Το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς (ΙΝΠ) και η Ταινιοθήκη της Ελλάδος

παρουσιάζουν σε πρώτη πανελλήνια προβολή το ντοκιμαντέρ του Σωτήρη Μπέκα

για τον φιλόσοφο Γκέοργκ Λούκατς

GEORG

Μετά την προβολή θα ακολουθήσει συζήτηση

Θα μιλήσουν

Γεράσιμος Κουζέλης, καθηγητής ΕΚΠΑ, μέλος ΔΣ του ΙΝΠ

Κωνσταντίνος Καβουλάκος, καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης

Σοφία Λαμπροπούλου, μουσικός

Νικόλαος Βλαχάκης, υποψήφιος διδάκτορας  φιλοσοφίας,  πρώην διπλωμάτης στη Βουδαπέστη

Τη συζήτηση θα συντονίσει ο Ανδρέας Μαράτος, επιστημονικός συνεργάτης του ΙΝΠ

Δευτέρα 27 Ιανουαρίου 2020, ώρα 18:00

Ταινιοθήκη της Ελλάδος, Αίθουσα Α

Ιερά Οδός 48 & Μεγάλου Αλεξάνδρου 134-136

Είσοδος ελεύθερη

Το ντοκιμαντέρ Georg για τον Ούγγρο μαρξιστή φιλόσοφο, θεωρητικό της αισθητικής, ιστορικό και κριτικό λογοτεχνίας Γκέοργκ Λούκατς (1885-1971) είναι βασισμένο σε μία ιδέα του Σωτήρη Μπέκα και την έρευνα των Κόντι Ίνγκλις, Άγκνες Κέλεμεν και Τζόρνταν Σκίνερ.

Επιδιώκει να αναδείξει τον πλούτο, την ευρύτητα και την εξέλιξη της σκέψης του, τα στοιχεία της εκείνα που παραμένουν επίκαιρα μέχρι σήμερα, τον καταλυτικό της χαρακτήρα στην ανάπτυξη του μαρξισμού στις δυτικές κοινωνίες με επίκεντρο την έννοια της «πραγμοποίησης» και την προσπάθεια συγκρότησης μιας συστηματικής μαρξιστικής αισθητικής, την έντονη πολιτική του δράση, από την ουγγρική επανάσταση του 1919 έως την εξέγερση του 1956, και την κριτική του στάση απέναντι στα καθεστώτα του «υπαρκτού σοσιαλισμού».

Το φιλμ παρεμβαίνει στη σημερινή ευρωπαϊκή πολιτική συγκυρία αφού, εξ αντικειμένου, φωτίζει τους  λόγους για τους οποίους η σημερινή ουγγρική κυβέρνηση σχεδίασε, μέσω της Ακαδημίας και παρά τη διεθνή κατακραυγή, το κλείσιμο του Αρχείου και του ιστορικού γραφείου του Λούκατς στη Βουδαπέστη. Άλλωστε δεν υπάρχει καλύτερη απόδειξη για την επικαιρότητα και το συμβολικό βάρος του έργου του, από την επίθεση που δέχεται σήμερα, 49 χρόνια μετά το θάνατό του, από τις συντηρητικές και ακροδεξιές δυνάμεις στη χώρα του.

Περιλαμβάνει συνεντεύξεις με τους: Αγκνες Χέλερ (φιλόσοφο, μαθήτρια του Λούκατς και άνθρωπο του στενού του περιβάλλοντος, μέλος της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών) που έφυγε πρόσφατα από τη ζωή, Γιάνος (Τζίμι) Κέλεμεν, (καθηγητή φιλοσοφίας και μέλος της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών), Βασίλη Βασιλικό (συγγραφέα, διπλωμάτη, βουλευτή επικρατείας), Άνσελμ Γιάπε (καθηγητή φιλοσοφίας, ιστορίας της τέχνης και πολιτικής και οικονομικής θεωρίας), Μαρία Σέκεϊ και Μίκλος Μέστερχάζι (υπεύθυνους και ερευνητές στο Αρχείο του Λούκατς), Ζακ Ρανσιέρ (φιλόσοφοκαι καθηγητή φιλοσοφίας), Μίκαελ Λεβί (κοινωνιολόγο και φιλόσοφο), Γιούντιτ Μπάρντος (καθηγήτρια κινηματογραφικής αισθητικής), Άνταμ Τάκατς (καθηγητή φιλοσοφίας), Κωνσταντίνο Καβουλάκο (καθηγητή κοινωνικής και πολιτικής φιλοσοφίας), Νικόλαο Βλαχάκη (σύμβουλο τύπου και επικοινωνίας - διπλωμάτη), Βέρα Λίγκετι (ψυχαναλύτρια), Γκαμπριέλα Τσόσζο (φωτογράφο και ακτιβίστρια) και Τίμπορ Σάμπο (φιλόσοφο και καθηγητή πολιτικών επιστημών). 

Τη μουσική του φιλμ συνέθεσαν η Σοφία Λαμπροπούλου και ο Γιάννης Σαξώνης, ενώ τα γραφικά επιμελήθηκε ο Αργύρης Νάκος.

Σύντομο σημείωμα του Σωτήρη Μπέκα, σκηνοθέτη του ντοκιμαντέρ “GEORG”

Η πρώτη μου γνωριμία με τον Γκιόργκι Λούκατς έγινε μέσω του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου, και μάλιστα στην Ενότητα που θα μου έδινε το πτυχίο στις Σπουδές για τον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό. Το έργο του Λούκατς, λοιπόν, μου «συστήθηκε» ως αντικείμενο μελέτης και εξέτασης. Αυτό που μου είχε μείνει χαραγμένο ειδικότερα, ήταν ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Andrew Heywood για τις Πολιτικές Ιδεολογίες «Ο Λούκατς ήταν από τους πρώτους που παρουσίασαν τον Μαρξισμό ως ανθρωπιστική φιλοσοφία, καθώς επικεντρώθηκε στη διαδικασία της “πραγμοποίησης”, μέσα από την οποία ο καπιταλισμός απανθρωπίζει τους εργάτες υποβιβάζοντάς τους σε παθητικά αντικείμενα ή εξαγοράσιμα εμπορεύματα». Αυτή η οπτική του Λούκατς μού φάνηκε πάρα πολύ επίκαιρη, θαρραλέα (ειδικά για την εποχή της) και τη συγκράτησα μέσα μου ως προβληματισμό…

Το 2015, έφτασα στη Βουδαπέστη -όπου ζω μέχρι σήμερα- και δεν άργησα να «συναντηθώ» ξανά μαζί του. Αρχικά, ήταν μία διεθνής διάσκεψη για την πνευματική κληρονομιά του και λίγο αργότερα τα «νέα» σχετικά με την επίθεση που δέχτηκε ένα άγαλμά του από οπαδούς του ακροδεξιού κόμματος «Γιόμπικ», καθώς και τα σχέδια της ουγγρικής κυβέρνησης (μέσω της Ακαδημίας) για την τύχη του Αρχείου και ιστορικού γραφείου του Λούκατς, στην οδό Βελιγραδίου. Με άλλα λόγια, ένας παγκοσμίου βεληνεκούς φιλόσοφος, ο οποίος έφυγε από τη ζωή το 1971, αντιμετώπιζε τη δίωξη από τους συμπατριώτες του εν έτει 2016. 

Όλα τα παραπάνω με παρακίνησαν να αναζητήσω περισσότερα για τον Γκιόργκι Λούκατς και να ξεκινήσω την παραγωγή του ντοκιμαντέρ Georg. Ευθύς εξαρχής επέλεξα τον συγκεκριμένο τίτλο και όχι το προφανές Γκιόργκι διότι ήθελα να τονιστεί η διεθνής σημασία του Λούκατς μέσω της αναφοράς του ονόματος με το οποίο ήταν γνωστός εκτός Ουγγαρίας.

Το Georg κατέληξε να εξελιχθεί σε μία μεγάλη και πολύ όμορφη περιπέτεια από την οποία έμαθα πολλά και επίσης γνώρισα πολύ σημαντικούς ανθρώπους. Παράλληλα, το ντοκιμαντέρ έτυχε να βρίσκεται εν εξελίξει την ώρα που το Αρχείο του Λούκατς έκλεινε οριστικά, μετά από δεκαετίες ενεργούς συνεισφοράς στη διεθνή επιστημονική (και όχι μόνο) κοινότητα. Έτσι βρεθήκαμε σε θέση απόλυτης καταγραφής, η οποία με έβαλε μπροστά στο δίλημμα εάν το κεντρικό θέμα του ντοκιμαντέρ θα έπρεπε να είναι η συγκεκριμένη αλληλουχία των γεγονότων. Ωστόσο, επέλεξα αυτό στο οποίο είχα εστιάσει από την αρχή. Να δούμε τη «μεγάλη εικόνα» και, παρά τη συναισθηματική φόρτιση, να εξερευνήσουμε, μέσα από σημαντικές μαρτυρίες ανθρώπων που είτε τον γνώρισαν, είτε το έργο του είναι το αντικείμενο της επιστημονικής τους μελέτης, το εάν και κατά πόσο η πνευματική του κληρονομιά παραμένει επίκαιρη και σήμερα. Θεωρώ πως αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα, το οποίο όσες περισσότερες απαντήσεις βρίσκει, τόσο είναι ικανό να αναλύσει και τα επιμέρους ζητήματα.

Η έρευνα των τριών και πλέον χρόνων, επετεύχθη με τη συμβολή τριών ερευνητών του Λούκατς από τη νεότερη γενιά (και αυτό έχει τη σημασία του), της Άγκνες Κέλεμεν, του Κόντι Ίνγκλις και του Τζόρνταν Σκίνερ. Κυρίως όμως, σε προσωπικό επίπεδο, έφερα εις πέρας τη συκεκριμένη εργασία με την τεράστια στήριξη της συντρόφου μου, Σοφίας Λαμπροπούλου, η οποία όχι μόνο έγραψε μία εκπληκτική μουσική επένδυση για το ντοκιμαντέρ με τον συνεργάτη της, Γιάννη Σαξώνη, αλλά είχε βαθιά επιρροή τόσο στην σωστή επιλογή των προσώπων που έπρεπε να συναντήσουμε, καθώς και στη θεωρητική επεξεργασία, όσο και στην επίπονη διαδικασία του μοντάζ.

Οι δε άνθρωποι που πρόσφεραν απλόχερα την μαρτυρία τους, ήταν τόσο ανοιχτοί και γενναιόδωροι που νιώθω ειλικρινά πως είναι συνδημιουργοί του έργου. Ο καθένας και όλοι μαζί. Ποιοι είναι;

Η Αγκνες Χέλερ (σπουδαία φιλόσοφος της εποχής μας, μαθήτρια και πολύ στενός άνθρωπος του Λούκατς, μέλος της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών), ο Γιάνος (Τζίμι) Κέλεμεν, (Καθηγητής Φιλοσοφίας και μέλος της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών), ο Βασίλης Βασιλικός (Συγγραφέας και Διπλωμάτης), ο Άνσελμ Γιάπε (Καθηγητής Φιλοσοφίας, Ιστορίας της Τέχνης και Πολιτικής και Οικονομικής Θεωρίας), η Μαρία Σέκεϊ και ο Μίκλος Μέστερχάζι (Υπεύθυνοι και ερευνητές στο Αρχείο του Λούκατς), ο Ζακ Ρανσιέρ (Φιλόσοφος και Καθηγητής Φιλοσοφίας), ο Μάικλ Λεβί (Κοινωνιολόγος και Φιλόσοφος), η Γιούντιτ Μπάρντος (Καθηγήτρια της Κινηματογραφικής Αισθητικής), ο Άνταμ Τάκατς (Καθηγητής Φιλοσοφίας), ο Κωνσταντίνος Καβουλάκος (Καθηγητής Κοινωνικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας), ο Νικόλαος Βλαχάκης (Σύμβουλος Τύπου και Επικοινωνίας καθώς και Διπλωμάτης), η Βέρα Λίγκετι (Ψυχαναλύτρια, χήρα του Γκιόργκι Λίγκετι και παρούσα σε διαλέξεις του Λούκατς), η Γκαμπριέλα Τσόσζο (φωτογράφος και ακτιβίστρια) και ο Τίμπορ Σάμπο (Φιλόσοφος και Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών).