Οι φωτιές: τα προφανή και τα ανομολόγητα

Οι φωτιές: τα προφανή και τα ανομολόγητα

Χριστόφορος Παπαδόπουλος

Φαντάζομαι ότι οι περισσότεροι έχετε δει την ταινία «Η μέρα της Μαρμότας» στην οποία ο πρωταγωνιστής ζούσε κάθε βράδυ το ίδιο επεισόδιο με μικρές παραλλαγές, ανάλογες με τις διορθωτικές κινήσεις που έκανε κάθε φορά προκειμένου να τροποποιήσει την οδυνηρή κατάληξη. Η ταινία, όπως συνηθίζεται, είχε χάπι εντ: ο πρωταγωνιστής βρίσκει τη μαγική συνταγή, που αλλάζει το ρου της ιστορίας, παίρνει το κορίτσι και ζουν ευτυχισμένοι σε ένα ειδυλλιακό περιβάλλον. Παρόμοιο ειδυλλιακό περιβάλλον σαν αυτό που βλέπαμε στους δέκτες των τηλεοράσεων μας το βράδυ της Παρασκευής και το πρωί του Σαββάτου -τέλη Αυγούστου του 2009- να γίνεται παρανάλωμα μιας καταστροφικής φωτιάς που αποψίλωσε το ελάχιστο πράσινο της Αττικής, όσο είχε διασωθεί από τις φωτιές του 2007 σε Πάρνηθα και Πεντέλη. Τις επόμενες ημέρες στα κανάλια και τις εφημερίδες προβλήθηκε για άλλη μια φορά το πολιτικό ριμέικ «οι αιτίες και οι ευθύνες»: του κράτους, της κυβέρνησης, των εμπρηστών και των οικοπεδοφάγων, της ανεύθυνης αντιπολίτευσης κοκ. Αυτή τη φορά δεν χρησιμοποιήθηκαν οι «ασύμμετρες απειλές» όπως στις φωτιές της Ηλείας το 2007, ούτε οι κουκουλοφόροι, ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ. Ο τελευταίος εξ άλλου βάζει φωτιές μόνος του, αποκλειστικά στο δικό του σπίτι. Μπορεί βέβαια η κυβέρνηση να μην έβγαλε κάποιο λαγό από το καπέλο της υποδεικνύοντας τον «εισβολέα» εμπρηστή όπως πρόπερσι –σιγά την πρωτοτυπία εδώ που τα λέμε, το τρυκ του εξωτερικού εχθρού το είχε χρησιμοποιήσει στη δεκαετία του 80 το ΠΑΣΟΚ, σε παρόμοιες πυρκαγιές, λέγοντας ότι τις έβαλαν Τούρκοι πράκτορες- κατά τα άλλα ακολούθησε την πεπατημένη. Υποσχέσεις αποκατάστασης, αναδάσωσης, μηχανισμών πρόληψης, χρήματα στους πληγέντες. Γνωστό κόλπο και αποδοτικό, μην ξεχνάτε ότι με τα πεντοχίλιαρα και τις (ανεκπλήρωτες) υποσχέσεις κέρδισε τις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές. Η αντιπαράθεση κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης μια από τα ίδια, θύμιζε τις βαρετές επαναλήψεις των σήριαλ που βοηθούν τα κανάλια να τη βγάζουν φτηνά τα καλοκαίρια που πέφτει έτσι και αλλιώς η τηλεθέαση. Οι ισχυρισμοί γραφικοί στην επανάληψή τους « η έλλειψη συντονισμού, η απουσία επεξεργασμένου σχεδίου δράσης, η ανεπαρκής οργάνωση των δυνάμεων πυρόσβεσης» οι μεν, οι άλλοι επιχειρηματολογούν για: «τα (ανεπανάληπτα) καιρικά φαινόμενα, την κλιματική αλλαγή, ότι το ίδιο συμβαίνει και αλλού, στην Ιταλία, Ισπανία και Καλιφόρνια για παράδειγμα». Μόνο που η αλήθεια κρύβεται πίσω από τα προφανή και τα αυτονόητα, φρόντισαν να την αποκαλύψουν τα κόμματα της Αριστεράς, το ΚΚΕ και ο ΣΥΡΙΖΑ, κινήματα που δραστηριοποιούνται για τη διάσωση του περιβάλλοντος, όπως το Παννατικό Δίκτυο κινημάτων πόλης, η Πρωτοβουλία για την προστασία, του Υμηττού, το Παρατηρητήριο Ελεύθερων χώρων και πολλά μπλογκς που σχολιάζουν αλογόκριτα θέματα περιβάλλοντος και κοινωνικής αλληλεγγύης. Στις εφημερίδες επίσης φιλοξενήθηκαν αρκετά άρθρα που φωτίζουν τις αιτίες των πυρκαγιών, άρθρα με πολιτική και ιστορική ανάλυση που απουσιάζει τόσο από τα κανάλια, όσο και από τον «επίσημο» πολιτικό λόγο. Σε ένα από αυτά ο Ρούσος Βρανάς των Νέων μας θύμισε τι έγραψε ο Στίβεν Πάιν, καθηγητής των επιστημών της ζωής στο πανεπιστήμιο της Αριζόνας για τις μεσογειακές χώρες με αφορμή τις φωτιές του 2007: «Το κύμα φυγής των ανθρώπων από την ύπαιθρο στα αστικά κέντρα άφησε πίσω στο έλεος της φωτιάς τεράστιες εκτάσεις που μονάχα η απασχόληση των ανθρώπων στη γεωργία μπορούσε να την κρατήσει σβηστή. Με την είσοδο τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την προγραμματισμένη περιστολή της γεωργίας (από την ΚΑΠ), παραδοσιακές αγροτικές χώρες όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα (θα προσθέταμε επίσης τη Νότια Ιταλία, όπως και την Καλιφόρνια εξ άλλου) βρέθηκαν αντιμέτωπες με μαζικές πυρκαγιές. Στο παρελθόν τέτοιες φωτιές ξεσπούσαν σε περιοχές που είχαν χάσει τον πληθυσμό τους από πολέμους ή επιδημίες. Σήμερα οι φωτιές ακολουθούν τις αλλαγές στην οικονομία: υπάρχει περισσότερο υλικό που μπορεί να καεί, λιγότεροι άνθρωποι που μπορούν να σβήσουν τη φωτιά και περισσότερες φωτιές που γίνονται ανεξέλεγκτες. Η αστυφιλία προκάλεσε ένα αντίθετο μεταναστευτικό κύμα αστών προς την ύπαιθρο, σε εξοχικές κατοικίες. Αυτό το κύμα άλλαξε ριζικά και το καθεστώς της δασικής πυροπροστασίας. Μπορεί να μην υπάρχουν διαθέσιμες μπουλντόζες για να σταματήσουν τις φλόγες, αλλά εμφανίζονται στη στιγμή όταν πρόκειται να ισοπεδώσουν τις ακόμα αχνιστές στάχτες για να ρίξουν τα μπετά. Οι μαζικές πυρκαγιές ακολουθούν τις μαζικές αλλαγές στη χρήση της γης». Κάθε γενική τάση της καπιταλιστικής επέκτασης δεν υλοποιείται από μόνη της, λες και είναι φυσικό φαινόμενο και ιστορική νομοτέλεια. Έχει ανάγκη την πολιτική σφαίρα για να γίνει νόμος του κράτους ή για να κάνει το κράτος τα «στραβά μάτια» και να το νομιμοποιήσει εκ των υστέρων στο όνομα του ρεαλισμού ή της κοινωνικής «δικαιοσύνης».. Πολιτική είναι η βούληση που εξορίζει τον αγροτικό κόσμο από τη γεωργική παραγωγή, συνωθούμενος στα αστικά κέντρα ως φτηνό εργατικό δυναμικό, όπως και πολιτική είναι η αφαίρεση πόρων για την πρόληψη, το περιβάλλον και την κοινωνική συνοχή και η απόδοσή τους ως επιχειρηματικά κίνητρα. Θυμηθείτε ότι χρήματα βρέθηκαν για τις τράπεζες, 28 δις για να αυγατίσουν τα κέρδη τους στους ισολογισμούς του 2009, δεν βρέθηκαν όμως για τους 5.000 δασοπυροσβέστες που απολύονται κάθε Χειμώνα, τότε δηλαδή που πρέπει να γίνουν όλες οι εργασίες πρόληψης των πυρκαγιών. Όπως δεν υπάρχουν χρήματα για τις αναδασώσεις: 30-40 εκατομμύρια ευρώ απαιτούνται για την αναδάσωση των καμένων, αν διασωθούν φυσικά από το μαζικό αποχαρακτηρισμό των δασών που προωθεί ο Σουφλιάς. Χρήματα υπάρχουν για τους εξοπλισμούς, λείπουν όμως για την αγορά πυροσβεστικών μέσων. Τα τελευταία 10 χρόνια δαπανήθηκαν 97 δις για πολεμικά αεροπλάνα (καθώς και για πάσης φύσεως εξοπλισμό) ενώ μόνο 300 εκατομμύρια για πυροσβεστικά αεροπλάνα. Το ανατροφοδοτούμενο παραμύθι, ένθεν και εκείθεν του Αιγαίου, για τον εξωτερικό εχθρό, χρηματοδοτεί την πολεμική βιομηχανία, τους μεσάζοντες αλλά και το μαύρο πολιτικό χρήμα, όπως καθημερινά βγαίνει στη φόρα. Τα τελευταία 25 χρόνια οι πυρκαγιές επαναλαμβάνονται σαν τη μέρα της Μαρμότας, το ίδιο και οι καθησυχαστικές δηλώσεις των εκάστοτε εκπροσώπων του δικομματικού πολιτικού συστήματος: «το δάσος θα ξαναγίνει δάσος» Η διάψευση είναι όμως ακαριαία, το νέο Ρυθμιστικό σχέδιο της Αθήνας όχι μόνο δεν θέτει αυστηρούς περιορισμούς για την εκτός σχεδίου δόμηση, αντίθετα προβλέπει την ένταξη 200.000 στρεμμάτων στο σχέδιο πόλης κυρίως στην Ανατολική Αττική, ανεβάζοντας το ποσοστό της πολεοδομημένης έκτασης του λεκανοπεδίου στο 20%. Την ίδια στιγμή 215 οικοδομικοί συνεταιρισμοί στην Αττική περιμένουν το πράσινο φως (συνήθως παραμονές βουλευτικών εκλογών) για να διεκδικήσουν περισσότερα από 200.000 στρέμματα δασικής έκτασης, εκ των οποίων τα 80.000 στρέμματα τα διεκδικεί η εκκλησία, συγκεκριμένα η Μονή Πεντέλης (μέχρι σήμερα έχει πουλήσει ή έχει εκχωρήσει 10.000 στρέμματα σε ιδιώτες και οικοδομικούς συνεταιρισμούς, όπως καταγγέλλει το Παρατηρητήριο των ελεύθερων χώρων). Συνοψίζοντας εύκολα μπορούμε να καταλάβουμε ότι το ίδιο το δικομματικό πολιτικό σύστημα ενθαρρύνει τους εμπρηστές και τους καταπατητές και για του λόγου το αληθές να θυμίσουμε κλείνοντας 2 πολιτικά περιστατικά: Τον Ιούνιο 2007, λίγους μήνες πριν τις εκλογές ο Υπουργός Οικονομίας Μπασιάκος με τροπολογία ανέστειλε κάθε κατεδάφιση αυθαιρέτου σε δάσος, ομοίως στις εκλογές 2004 η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ κατέθεσε ρύθμιση με την οποία απαλλάχθηκαν οι αυθαίρετοι οικιστές εντός δασών από την καταβολή του προστίμου.

Δημοσιεύθηκε στο τεύχος Σεπτεμβρίου 2009
του περιοδικού «Απέναντι» της Αίγινας