Κινηματογραφική Λέσχη Ηλιούπολης: απόψε τα "Σκόρπια σύννεφα" του Μίκιο Ναρούσε

Σεκάνς
Σκέψεις για σκηνές από ταινία «Προσεχώς»
9 Σεπτεμβρίου 2008
Η Κινηματογραφική Λέσχη Ηλιούπολης παρουσιάζει την ταινία
Σκόρπια σύννεφα
του Μίκιο Ναρούσε (ΙΑΠΩΝΙΑ, 1967, έγχρωμη, 107΄)
Τρίτη, 9 Σεπτεμβρίου 2008 στις 8:30 και 10.30 μμ
Δημοτικός Κινηματογράφος Ηλιούπολης Μελίνα Μερκούρη
Λ. Ειρήνης 50 Ηλιούπολη (λεωφ. 237 για Άνω Ηλιούπολη από Ακαδημίας)

Ο σκηνοθέτης, συγγραφέας και παραγωγός Μίκιο Ναρούσε γεννήθηκε στο Τόκιο στις 20 Αυγούστου 1905. Στη σχετικά σύντομη ζωή του (πέθανε σε ηλικία 64 ετών στις 2 Ιουλίου 1969) σκηνοθέτησε 89 ταινίες, ξεκινώντας από την εποχή του βωβού κινηματογράφου το 1930 ως το 1967. Ανήκει στην ίδια κινηματογραφική γενιά με τους Γιασουχίρο Όζου (Tokyo Story) και τον Κένζι Μιζογκούτσι (Ουγκέτσου Μονογκατάρι, που προβάλαμε πέρσι) . Φημίζεται για τη δυσοίωνη και πεσιμιστική προοπτική των έργων του.


Ως επί το πλείστον οι ταινίες του ανήκουν στο είδος του εργατικού δράματος (shomin-geki) με γυναίκες στους κύριους ρόλους με ηθοποιούς όπως η Hideko Takamine (αποκαλούμενη Σίρλεϋ Τεμπλ της Ιαπωνίας), η Kinuyo Tanaka (πρώτη Γιαπωνέζα σκηνοθέτιδα) και η Setsuko Hara (αποκαλούμενη Γκρέτα Γκάρμπο της Ιαπωνίας).


Συνεργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτης στην κινηματογραφική εταιρεία Shochiku δεν του επέτρεπαν να σκηνοθετήσει δική του ταινία. Η πρώτη του (ως ανεξάρτητος) ταινία ήταν η Mr. and Mrs. Swordplay (1930). Επειδή εστιάζει τους φακούς του στις εργατικές οικογένειες και στη διασταύρωση παραδοσιακής και μοντέρνας Γιαπωνέζικης κουλτούρας, συχνά τον συγκρίνουν με τον Όζου. Ο Ακίρε Κουροσάουα είπε ότι το έργο του είναι σαν το μεγάλο ποτάμι που τα νερά του κυλούν ήσυχα αλλά στα βάθη του τρέχουν οργισμένα ρεύματα (Film Notes, January – February, 2006). Στην ταινία Little Man Do Your Best (1931) συνδύασε τη φαρσοκωμωδία με το μελόδραμα για να ικανοποιήσει την εταιρία παραγωγής αλλά το 1933 αφού έφυγε οριστικά από την εταιρεία πήγε στα Photo-Chemical Laboratories (μετονομάστηκαν σε Toho). Εκεί έκανε επιτυχημένες εμπορικά ταινίες
όπως η Wife! Be Like a Rose! (1935) που πήρε το βραβείο Kinema Junpo και ήταν η πρώτη Ιαπωνική ταινία που παίχτηκε στις ΗΠΑ (χωρίς πολλά εισιτήρια). Σ’ αυτήν, όπως και στις υπόλοιπες ταινίες, η γκέισα και γενικότερα η «άλλη γυναίκα» απεικονίζεται με συμπάθεια. Επιτυχία έκανε και η Mother (1952) όπως και η αποψινή μας ταινία.



Οι ταινίες του Ναρούσε είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα της Ιαπωνικής έννοιας mono no aware (κατά λέξη: το πάθος των πραγμάτων) , δηλαδή της συνείδησης της μεταβατικότητας·των πραγμάτων και μιας ήπιας θλίψης για το τέλος τους Είναι πολύ απλές, με στέρεο σενάριο κι ελάχιστο διάλογο και αντανακλούν το ολιγομίλητο του χαρακτήρα του˙ η κάμερα είναι διακριτική και το design αρμόζει στην ταινία «σκοτεινών τόνων». Οι πρώτες ταινίες του είναι πιο πειραματικές και εξπρεσιονιστικές. Αργότερα, οι πιο γνωστές του ταινίες ήταν σκόπιμα αργές και νωχελικές ώστε να γίνει κατανοητή η καθημερινή ζωή των εργατικών οικογενειών, οι δοκιμασίες τους και τα δεινά τους. Άφηνε το μέγιστο δυνατό χώρο στους/στις ηθοποιούς του για να μπορέσουν να δείξουν τους τόνους και υπαινιγμούς της ψυχολογίας των χαρακτήρων τους σε κάθε ματιά, χειρονομία και κίνηση. Οι ταινίες του ήταν επίτηδες χαμηλού προϋπολογισμού και οι τεχνικές του χαμηλού κόστους και υψηλής ποιότητας για να μην σπαταλώνται τσάμπα τα χρήματα. Τα χρήματα αποτελούν για τον σκηνοθέτη σημαντικό θέμα στις ταινίες του, ενδεχομένως λόγω των παιδικών του χρόνων που τα πέρασε μέσα στην έντονη φτώχεια.

Η αποψινή μας ταινία στηρίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα (1951) της συγγραφέως και ποιήτριας Φουμίκο Χαγιάσι. Τα Σκόρπια σύννεφα ακολουθούν μια Γιαπωνέζα επιστρέφει από την Γαλλική Ινδοκίνα όπου εργαζόταν ως γραμματέας. Το μυθιστόρημα αναφέρεται στην περίοδο μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και διαπνέεται από τη θεματική της περιπλάνησης που ήταν συνηθισμένη στα μεταπολεμικά έργα. Η ηρωίδα περιπλανάται αγωνιζόμενη να βρει πού ανήκει στο πλαίσιο της μεταπολεμικής Ιαπωνίας και καταλήγει να συνεχίζει να περιφέρεται αδιάκοπα ως το τέλος του μυθιστορήματος που σημαίνει και το τέλος της ζωής της. Οι δύο εραστές πρωτοσυναντιόνται, λοιπόν, στην Ινδοκίνα, όπου αυτός εργάζεται ως υπεύθυνος βοτανολόγος σε ένα δασαρχείο. Αυτός είναι απότομος και σαρκαστικός τύπος. Όμως, αυτό είναι που μοιάζει να την τραβάει κοντά του; Επαναπατρίζονται ξεχωριστά. Αυτή είναι που ψάχνει στην Ιαπωνία για να τον βρει. Αυτός έχει επιστρέψει στη μάνα του και στη γυναίκα του και είναι πολύ διστακτικός στο να ξανασμίξει μαζί της. Της λέει ότι τα πάντα έχουν αλλάξει, όπως κι η ίδια θα έχει διαπιστώσει, και η εξάντληση και χοντροκεφαλιά χαρακτηρίζουν μετά τον πόλεμο αυτή την ηττημένη χώρα. Κι όμως, κάτι πάει να γίνει καθώς περνούν λίγες ημέρες μαζί, πίνοντας, κάνοντας έρωτα και αναπολούν τις ευτυχισμένες στιγμές της Ινδοκίνας. Της υπόσχεται ότι θα την ξαναδεί αλλά αυτός δεν το κάνει παρά μόνον κάθε φορά που τον ξετρυπώνει. Μιας και δεν δίνονται ολοκληρωτικά ο ένας στον άλλον δε λένε να βρουν την ευτυχία. Χτυπάει πού και πού η καρδιά τους αλλά δεν…

Γι’ αυτή την μοντέρνα ερωτική τραγωδία, έγραψε ένας κριτικός της εφημερίδας Washington Times (Gary Arnold “Naruse's 'Woman'demure, Resilient.” 1.4.2006): «Πρόκειται για ένα από τα πιο επίμονα απελπιστικά ρομάντζα που σκηνοθετήθηκε ποτέ (…) η Miss Takamine εκφράζει πολύ ωραία με μία φράση την αίσθηση ανισογαμίας στην τρυφερή υπόσχεση: «Θα σε σφιχταγκαλιάζω μέχρι να παραπετάξεις». Ή αλλιώς, όπως τραγουδά μια δικά μας ντιζέζ σε μουσική του πρώτου έλληνα ράπερ: «σαν το πακέτο που δεν έχει πια τσιγάρα/έτσι κι εμένα τώρα με παραπετάς/ τώρα που μ' έκανες τρελά να σ' αγαπήσω/ με βλέπεις και ειρωνικά γελάς».


Θανάσης Τσακίρης
http://www.klh.gr
http://tsakiris.snn.gr
http://tsakthan.blogspot.com
http://tsakthan.wordpress.com