Ο περισσότερος κόσμος συσχετίζει, εδώ μερικές εκατονταετίες, τη δημοκρατία με την ανθρώπινη χειραφέτηση χάρη στο συνδυασμό της λογικής, της οικονομικής μεγέθυνσης και της λαϊκής κυριαρχίας. Πίσω έμεινε η άγνοια, η εξάρτηση, η παράδοση και θεϊκό δίκαιο. Όλα τίθενται στο μικροσκόπιο της γνώσης που θεωρείται το κριτήριο της αλήθειας. Οι άνθρωποι βλέπουν ως αναπόφευκτο το σύνδεσμο μεταξύ της τεχνικής αποτελεσματικότητας, της πολιτικής ελευθερίας, της πολιτιστικής ανοχή και της προσωπικής ευτυχίας.
Κι όμως, συχνά κυριευόμαστε από παλιές και νέες φοβίες και ανασφάλειες για το παρόν και το μέλλον της δημοκρατίας. Παρ’ ότι χειραφετηθήκαμε από πολλές προκαταλήψεις διαπιστώνουμε ότι η τεχνολογία, εκτός από την βελτίωση της ζωής των καθημερινών ανθρώπων, συμβάλλει και στην ενίσχυση των πάσης φύσεως θεσπισμένων και άτυπων εξουσιών. Πάνω που απέκτησαν το δικαίωμα της ψήφου, οι εργάτες που υφίστανται την αλλοτρίωση και την αποξένωσή τους στους εκμηχανισμένων χώρων εργασίας μεταμορφώνονται σε απαθή εξαρτήματα των τεϊλορικών, φορντικών και νεοφορντικών συστημάτων εργασίας. Επαναστάσεις που υποσχέθηκαν ένα φωτεινό μέλλον, με εργάτες, αγρότες και στρατιώτες συμμέτοχους στη διαμόρφωση της κρατικής πολιτικής διαμέσου των συμβουλίου τους, κατέληξαν σε κομματικές – κρατικές δικτατορίες. Ένα διάσημο ρητό, όμως, λέει πως «η ελπίδα πεθαίνει τελευταία». Εκτός του «ποτέ μη λες ποτέ» στην Πολιτική, πρέπει να βρούμε επιχειρήματα για να στηρίξουμε μια κριτική και συγκρατημένη αισιοδοξία για το μέλλον της δημοκρατίας
Ας τα πάρουμε, όμως, όλα από την αρχή. Ως «Δημοκρατία» ορίζουμε την κυριαρχία του λαού, του Δήμου. Η απαρχή της δημοκρατίας βρίσκεται στην Αρχαία Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα στην Αρχαία Αθήνα. Στην κυβέρνηση συμμετέχουν οι πολίτες και κατευθύνουν τις υποθέσεις και τις δραστηριότητες ενός κράτους. Η κυβέρνηση αυτή δεν είναι μιας ταξικής ομάδας, κάποιας «εκλεκτής ελίτ», ενός αυταρχικού ηγέτη. Η έννοια αυτή διευρύνθηκε σε μια φιλοσοφία που στηρίζεται στο δικαίωμα και τη δυνατότητα ενός λαού να ελέγχει –έμμεσα ή άμεσα – τους θεσμούς του για τους δικούς του σκοπούς. Η φιλοσοφία της δημοκρατίας δίνει μεγάλη αξία στην ισότητα των πολιτών και την ελευθερία από κάθε περιορισμό, καταναγκασμό που δεν έχει θεσπιστεί από τον ίδιο το λαό. Η δημοκρατία άνθισε στην εποχή των αρχαίων πόλεων-κρατών κι εκφράστηκε πολύ πιο καθαρά στην Αθήνα. Οι εκπαιδευμένοι πολιτικά πολίτες, μέλη της συνέλευσης, συμμετείχαν άμεσα στη διαμόρφωση και ψήφιση των νόμων. Αυτή η μορφή δημοκρατίας μπορούσε να ισχύει σε μικρά κράτη, όπως ήταν οι αρχαίες πόλεις-κράτη του ελληνικού κόσμου. Η αθηναϊκή δημοκρατία χάθηκε όταν υποτάχθηκε στην κυριαρχία στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία η οποία είχε ήδη καταλύσει την κυριαρχία των ιταλικών δημοκρατικών πόλεων-κρατών.
Στους νεώτερους χρόνους και με τη δημιουργία των εθνών-κρατών η δημοκρατία πήρε τη μορφή της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Σύμφωνα με τον Άντονι Γκίντενς η δημοκρατία είναι ένα σύστημα που αφορά τον πραγματικό ανταγωνισμό μεταξύ των κομμάτων για θέσεις εξουσίας. Σε μια δημοκρατία διενεργούνται σε τακτικά διαστήματα δίκαιες εκλογές στις οποίες μπορεί να συμμετέχει το σύνολο του πληθυσμού. Αυτά τα δικαιώματα δημοκρατικής συμμετοχής πάνε χέρι-χέρι με τις πολιτικές ελευθερίες, δηλαδή τις ελευθερίες έκφρασης και διαλόγου καθώς και με την ελευθερία της δημιουργίας και ένταξης σε πολιτικά κόμματα και οργανώσεις.
Συνεχίζεται...
Θανάσης Τσακίρης
Κι όμως, συχνά κυριευόμαστε από παλιές και νέες φοβίες και ανασφάλειες για το παρόν και το μέλλον της δημοκρατίας. Παρ’ ότι χειραφετηθήκαμε από πολλές προκαταλήψεις διαπιστώνουμε ότι η τεχνολογία, εκτός από την βελτίωση της ζωής των καθημερινών ανθρώπων, συμβάλλει και στην ενίσχυση των πάσης φύσεως θεσπισμένων και άτυπων εξουσιών. Πάνω που απέκτησαν το δικαίωμα της ψήφου, οι εργάτες που υφίστανται την αλλοτρίωση και την αποξένωσή τους στους εκμηχανισμένων χώρων εργασίας μεταμορφώνονται σε απαθή εξαρτήματα των τεϊλορικών, φορντικών και νεοφορντικών συστημάτων εργασίας. Επαναστάσεις που υποσχέθηκαν ένα φωτεινό μέλλον, με εργάτες, αγρότες και στρατιώτες συμμέτοχους στη διαμόρφωση της κρατικής πολιτικής διαμέσου των συμβουλίου τους, κατέληξαν σε κομματικές – κρατικές δικτατορίες. Ένα διάσημο ρητό, όμως, λέει πως «η ελπίδα πεθαίνει τελευταία». Εκτός του «ποτέ μη λες ποτέ» στην Πολιτική, πρέπει να βρούμε επιχειρήματα για να στηρίξουμε μια κριτική και συγκρατημένη αισιοδοξία για το μέλλον της δημοκρατίας
Ας τα πάρουμε, όμως, όλα από την αρχή. Ως «Δημοκρατία» ορίζουμε την κυριαρχία του λαού, του Δήμου. Η απαρχή της δημοκρατίας βρίσκεται στην Αρχαία Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα στην Αρχαία Αθήνα. Στην κυβέρνηση συμμετέχουν οι πολίτες και κατευθύνουν τις υποθέσεις και τις δραστηριότητες ενός κράτους. Η κυβέρνηση αυτή δεν είναι μιας ταξικής ομάδας, κάποιας «εκλεκτής ελίτ», ενός αυταρχικού ηγέτη. Η έννοια αυτή διευρύνθηκε σε μια φιλοσοφία που στηρίζεται στο δικαίωμα και τη δυνατότητα ενός λαού να ελέγχει –έμμεσα ή άμεσα – τους θεσμούς του για τους δικούς του σκοπούς. Η φιλοσοφία της δημοκρατίας δίνει μεγάλη αξία στην ισότητα των πολιτών και την ελευθερία από κάθε περιορισμό, καταναγκασμό που δεν έχει θεσπιστεί από τον ίδιο το λαό. Η δημοκρατία άνθισε στην εποχή των αρχαίων πόλεων-κρατών κι εκφράστηκε πολύ πιο καθαρά στην Αθήνα. Οι εκπαιδευμένοι πολιτικά πολίτες, μέλη της συνέλευσης, συμμετείχαν άμεσα στη διαμόρφωση και ψήφιση των νόμων. Αυτή η μορφή δημοκρατίας μπορούσε να ισχύει σε μικρά κράτη, όπως ήταν οι αρχαίες πόλεις-κράτη του ελληνικού κόσμου. Η αθηναϊκή δημοκρατία χάθηκε όταν υποτάχθηκε στην κυριαρχία στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία η οποία είχε ήδη καταλύσει την κυριαρχία των ιταλικών δημοκρατικών πόλεων-κρατών.
Στους νεώτερους χρόνους και με τη δημιουργία των εθνών-κρατών η δημοκρατία πήρε τη μορφή της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Σύμφωνα με τον Άντονι Γκίντενς η δημοκρατία είναι ένα σύστημα που αφορά τον πραγματικό ανταγωνισμό μεταξύ των κομμάτων για θέσεις εξουσίας. Σε μια δημοκρατία διενεργούνται σε τακτικά διαστήματα δίκαιες εκλογές στις οποίες μπορεί να συμμετέχει το σύνολο του πληθυσμού. Αυτά τα δικαιώματα δημοκρατικής συμμετοχής πάνε χέρι-χέρι με τις πολιτικές ελευθερίες, δηλαδή τις ελευθερίες έκφρασης και διαλόγου καθώς και με την ελευθερία της δημιουργίας και ένταξης σε πολιτικά κόμματα και οργανώσεις.
Συνεχίζεται...
Θανάσης Τσακίρης
No comments:
Post a Comment