Ένα από τα κύρια προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η σπουδή της πολιτικής κοινωνιολογίας είναι αυτό της εξουσίας και της άνισης κατανομής της. Η δύναμη/εξουσία (power, macht) και η νόμιμη εξουσία/αρχή (power/authority) είναι οι πιο βασικές έννοιες γύρω από τις οποίες περιστρέφεται το άμεσο ή έμμεσο ενδιαφέρον των περισσότερων μελετών που αναζητούν να αναλύσουν τις σχέσεις τους με τις κοινωνικές δυνάμεις (social forces). Όπως τονίζουν μελετητές του θέματος η έννοια της εξουσίας είναι «επίμαχη, πολυεπίπεδη και ουσιωδώς αμφισβητήσιμη» γιατί, πρώτον, ορίζεται στη βάση ενός συνδυασμού κριτηρίων που αποτελούν από μόνα τους αντικείμενα πολλαπλών ερμηνειών και, δεύτερον, αποτελούν από την αρχή «πεδία ανταγωνιζόμενων και διιστάμενων ερμηνευτικών προσεγγίσεων όσον αφορά το περιεχόμενό τους». Άλλωστε αυτή η πολλαπλότητα των ερμηνειών είναι ένα από τα χαρακτηριστικά των κοινωνικών επιστημών, δηλαδή η πραγματικότητα υπάρχει «δια μέσου της εμπειρίας της εσωτερίκευσής της και της εξωτερίκευσής της». Έτσι, κάθε άνθρωπος διαμορφώνεται, σκέφτεται, δρα και βιώνει τις εμπειρίες του σε διαφορετικούς χρόνους και χώρους, επηρεάζεται από διαφορετικές οικογενειακές, ταξικές και άλλες κοινωνικές παραμέτρους και συμφέροντα. Αυτό ως κοινωνικοί επιστήμονες πρέπει να το λαμβάνουμε κάθε φορά υπόψη χωρίς να μας προκαλεί εντύπωση, καθόσον τα επιστημονικά μας αντικείμενα διαφέρουν ουσιωδώς από αυτά των θετικών και φυσικών επιστημών.
Τι είναι, λοιπόν, η εξουσία, που τόσο μας βασανίζει αλλά δεν είναι για όλους μπελάς αλλά ευκαιρία και κάτι το θετικό; O όρος δύναμη/εξουσία αναφέρεται στην ικανότητα ενός ατόμου ή, πολύ συχνότερα, μιας ομάδας ατόμων ή ενός θεσμού να χειρίζονται και να διαμορφώνουν τις αντιλήψεις και τις ενέργειες άλλων ατόμων. Λέμε, παραδείγματος χάριν, ότι ένας πατέρας ασκεί εξουσία πάνω στα παιδιά του όταν αυτά εκτελούν τις εντολές του. Παρομοίως, μπορούμε να μιλήσουμε για εξουσία που ασκεί μια κυβέρνηση πάνω στους πολίτες όταν τους οδηγεί στις κατά τόπους Δημόσιες Οικονομικές Υπηρεσίες (ΔΟΥ) ή στις τράπεζες για να καταβάλουν τον ετήσιο φόρο εισοδήματος. Ο όρος νόμιμη εξουσία/αρχή αναφέρεται στη δύναμη/εξουσία που ασκείται νόμιμα από μια σειρά θεσμών, οι οποίοι λειτουργούν με βάση τις θεσμικές ρυθμίσεις που τους διέπουν σύμφωνα με τις συνταγματικές αρχές. Ο νταής μιας σχολικής τάξης μπορεί με τη μυϊκή του δύναμη να ασκεί εξουσία πάνω στους πιο αδύναμους συμμαθητές του και να τους υποτάσσει αλλά δεν έχει καμία θεσμική ιδιότητα που να τον καθιστά κύριο της ύπαρξης και της σωματικής ακεραιότητας τους. Η εξουσία που προσωρινά ασκεί είναι αποκλειστικά αποτέλεσμα της ωμής δύναμής του. Αν στον κόσμο μας υπήρχαν μόνο νταήδες και δειλοί άνθρωποι τότε δεν θα νοιαζόταν ο καθένας παρά πώς θα επιβιώνει σε μια κατάσταση όπου ο ασκών ωμή βία θα υποτάσσει τους αδυνάτους, δηλαδή θα βρίσκεται στην κατά Thomas Hobbes «φυσική κατάσταση» όπου διεξάγεται «πόλεμος όλων εναντίον όλων».
Αν περάσουμε από το μικροεπίπεδο στο μακροεπίπεδο της πλανητικής επικράτειας τα κράτη με την μεγαλύτερη στρατιωτική ισχύ θα υποτάσσουν τα πιο αδύναμα που θα είναι έρμαια των διαθέσεών τους. Οι θεσμοί και οι κανονιστικές ρυθμίσεις που τους διέπουν παρέχουν προστασία σε αυτούς που δεν έχουν τη δυνατότητα να αντεπιτεθούν λόγω μειωμένης ή έλλειψης δύναμης και υφίστανται παρενόχληση και εκμετάλλευση. Μέσω αυτών των ρυθμίσεων ασκείται νόμιμα η εξουσία (authority). Αυτές αποτελούν τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές που ορίζουν τους όρους με βάση τους οποίους μπορεί ένα άτομο να ζητήσει δικαίως από ένα άλλο άτομο να συμμορφωθεί με τις επιθυμίες του. Αν ο Διευθυντής Προσωπικού μιας μεγάλης δημόσιας επιχείρησης ζητήσει από τους εκπαιδευτές των εκπαιδευτικών προγραμμάτων να διδάξουν εκτάκτως μαθήματα κατά το Σαββατοκύριακο και αυτοί αρνηθούν, ο εν λόγω διευθυντής έχει δικαίωμα να τους επιπλήξει, να τους επιβάλει στέρηση μισθού, ή ακόμη και να εισηγηθεί την απόλυσή τους αν υπάρχει νομίμως θεσπισμένος κανονισμός προσωπικού υπογεγραμμένος και αποδεκτός τόσο από τη διοίκηση της επιχείρησης όσο και από το οικείο συνδικάτο του χώρου εργασίας και που καθορίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των εργαζομένων. Του έχει, με τον τρόπο αυτό, χορηγηθεί πάγια εξουσιοδότηση χειρισμού αυτών των υποθέσεων. Έτσι, ο εν λόγω διευθυντής είναι κάτοχος εξουσίας (power) και αποτελεί νόμιμη αρχή (authority).
Συνεχίζεται.....
Θανάσης Τσακίρης
Τι είναι, λοιπόν, η εξουσία, που τόσο μας βασανίζει αλλά δεν είναι για όλους μπελάς αλλά ευκαιρία και κάτι το θετικό; O όρος δύναμη/εξουσία αναφέρεται στην ικανότητα ενός ατόμου ή, πολύ συχνότερα, μιας ομάδας ατόμων ή ενός θεσμού να χειρίζονται και να διαμορφώνουν τις αντιλήψεις και τις ενέργειες άλλων ατόμων. Λέμε, παραδείγματος χάριν, ότι ένας πατέρας ασκεί εξουσία πάνω στα παιδιά του όταν αυτά εκτελούν τις εντολές του. Παρομοίως, μπορούμε να μιλήσουμε για εξουσία που ασκεί μια κυβέρνηση πάνω στους πολίτες όταν τους οδηγεί στις κατά τόπους Δημόσιες Οικονομικές Υπηρεσίες (ΔΟΥ) ή στις τράπεζες για να καταβάλουν τον ετήσιο φόρο εισοδήματος. Ο όρος νόμιμη εξουσία/αρχή αναφέρεται στη δύναμη/εξουσία που ασκείται νόμιμα από μια σειρά θεσμών, οι οποίοι λειτουργούν με βάση τις θεσμικές ρυθμίσεις που τους διέπουν σύμφωνα με τις συνταγματικές αρχές. Ο νταής μιας σχολικής τάξης μπορεί με τη μυϊκή του δύναμη να ασκεί εξουσία πάνω στους πιο αδύναμους συμμαθητές του και να τους υποτάσσει αλλά δεν έχει καμία θεσμική ιδιότητα που να τον καθιστά κύριο της ύπαρξης και της σωματικής ακεραιότητας τους. Η εξουσία που προσωρινά ασκεί είναι αποκλειστικά αποτέλεσμα της ωμής δύναμής του. Αν στον κόσμο μας υπήρχαν μόνο νταήδες και δειλοί άνθρωποι τότε δεν θα νοιαζόταν ο καθένας παρά πώς θα επιβιώνει σε μια κατάσταση όπου ο ασκών ωμή βία θα υποτάσσει τους αδυνάτους, δηλαδή θα βρίσκεται στην κατά Thomas Hobbes «φυσική κατάσταση» όπου διεξάγεται «πόλεμος όλων εναντίον όλων».
Αν περάσουμε από το μικροεπίπεδο στο μακροεπίπεδο της πλανητικής επικράτειας τα κράτη με την μεγαλύτερη στρατιωτική ισχύ θα υποτάσσουν τα πιο αδύναμα που θα είναι έρμαια των διαθέσεών τους. Οι θεσμοί και οι κανονιστικές ρυθμίσεις που τους διέπουν παρέχουν προστασία σε αυτούς που δεν έχουν τη δυνατότητα να αντεπιτεθούν λόγω μειωμένης ή έλλειψης δύναμης και υφίστανται παρενόχληση και εκμετάλλευση. Μέσω αυτών των ρυθμίσεων ασκείται νόμιμα η εξουσία (authority). Αυτές αποτελούν τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές που ορίζουν τους όρους με βάση τους οποίους μπορεί ένα άτομο να ζητήσει δικαίως από ένα άλλο άτομο να συμμορφωθεί με τις επιθυμίες του. Αν ο Διευθυντής Προσωπικού μιας μεγάλης δημόσιας επιχείρησης ζητήσει από τους εκπαιδευτές των εκπαιδευτικών προγραμμάτων να διδάξουν εκτάκτως μαθήματα κατά το Σαββατοκύριακο και αυτοί αρνηθούν, ο εν λόγω διευθυντής έχει δικαίωμα να τους επιπλήξει, να τους επιβάλει στέρηση μισθού, ή ακόμη και να εισηγηθεί την απόλυσή τους αν υπάρχει νομίμως θεσπισμένος κανονισμός προσωπικού υπογεγραμμένος και αποδεκτός τόσο από τη διοίκηση της επιχείρησης όσο και από το οικείο συνδικάτο του χώρου εργασίας και που καθορίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των εργαζομένων. Του έχει, με τον τρόπο αυτό, χορηγηθεί πάγια εξουσιοδότηση χειρισμού αυτών των υποθέσεων. Έτσι, ο εν λόγω διευθυντής είναι κάτοχος εξουσίας (power) και αποτελεί νόμιμη αρχή (authority).
Συνεχίζεται.....
Θανάσης Τσακίρης
No comments:
Post a Comment