Στην πλέον απλή του απόδοση, λοιπόν, ο όρος «εξουσία» αναφέρεται σε μια κοινωνική σχέση μεταξύ ενός «ανώτερου» (principal) και ενός «κατώτερου» (subaltern). Στην πραγματικότητα αυτή η σχέση δεν είναι μονόπλευρη και μονοσήμαντη. Ένας ανώτερος μπορεί σε μια άλλη κοινωνική σχέση να είναι κατώτερος και αντίστροφα. Αν γυρίσουμε πίσω στο 19ο αιώνα θα δούμε άνδρες να ασκούν εξουσία στο πλαίσιο της οικογένειας (πατρική εξουσία, εξουσία πάνω στις συζύγους τους κλπ) σύμφωνα με το οικογενειακό δίκαιο της εποχής. Όμως, οι ίδιοι άνδρες στο χώρο εργασίας, που τότε ήταν το εργοστάσιο, θα υπάγονταν στην αυστηρή εξουσία του εργοδότη βιομήχανοι.
Επίσης, ο κατώτερος ενδέχεται να αναπτύξει «αντισταθμιστική εξουσία», όπως οι εργάτες με τον αριθμό τους και μόνο είναι σε θέση με τη συνδικαλιστική οργάνωσή τους να ασκήσουν δύναμη και να επηρεάσουν τις αποφάσεις του εργοδότη. Κεντρικές έννοιες στη συζήτηση αποτελούν οι «προθέσεις» και τα «συμφέροντα», κατά κύριο λόγο του «ανώτερου». Για να θεωρηθεί μια κοινωνική σχέση ως σχέση εξουσίας πρέπει να είναι κάτι παραπάνω από μια αιτιώδης σχέση επιρροής μεταξύ ατόμων. Ο D. Wrong θεωρεί ότι μια μορφή αιτιώδους επιρροής που αφορά την παραγωγή εμπρόθετων αποτελεσμάτων. Τυπικά, η άσκηση εξουσίας αφορά την εμπρόθετη παρέμβαση σε μια σειρά αιτιωδών αποτελεσμάτων. Μια σχέση εξουσίας αφορά την πρόθεση να παραχθεί συγκεκριμένο αποτέλεσμα ή την επιθυμία να δούμε την επίτευξή του.
Ας δούμε, όμως, πώς εννοιολογήθηκε ο όρος «εξουσία» από μια σειρά στοχαστές σε διαφορετικά πλαίσια. Λόγου χάριν, με μια ευρύτερη έννοια του όρου η «εξουσία» είναι το βασικότερο στοιχείο που ξεχωρίζει τους ανθρώπους από όλα τα άλλα έμβια είδη της φύσης, δηλαδή οι άνθρωποι διαθέτουν την ικανότητα του αυτοκαθορισμού τους. Ο όρος «αυτοκαθορισμός» σημαίνει τον προσδιορισμό από κάθε άνθρωπο των ορίων του και την αυτοτοποθέτησή του στον κόσμο. Παρ’ ό,τι συχνά τα θεωρούμε αντιθετικά φαινόμενα, η εξουσία και η ελευθερία είναι αλληλένδετες. Με μια στενότερη έννοια, ο όρος «εξουσία» αναφέρεται στην ανθρώπινη παρέμβαση στη φύση, δηλαδή στην ικανότητα των ανθρώπων να στρέψουν την φύση εναντίον του ίδιου της του εαυτού προκειμένου να ικανοποιούνται τα συμφέροντα των ανθρώπων. Η εξουσία, κατ’ αυτή την έννοια, είναι καθολικής εμβέλειας φαινόμενο καθόσον ότι είναι «έμφυτη σε όλους» και «υπάρχει δυνάμει μόνο και μόνο της ίδιας της ύπαρξής της». Σύμφωνα με μία εκδοχή, εξουσία είναι «η ικανότητα να επηρεάζουμε την συμπεριφορά ενός άλλου ατόμου μέσω κάποιας μορφής κύρωσης» ή αλλιώς «η ικανότητα ενός δρώντος υποκειμένου να επιτύχει τους στόχους του παρά την αντίσταση» ή, ακόμη, «η ικανότητα ατόμων ή ομάδων να πείθουν άλλα άτομα ή ομάδες ή να επηρεάζουν τις πεποιθήσεις ή τις ενέργειές τους».
Συνεχίζεται.....
Θανάσης Τσακίρης
No comments:
Post a Comment