Tsakthan Daily, 9 October 2009 - Ιστορική αναδρομή στην έννοια της Κοινωνίας των Πολιτών

Tsakthan Daily, 9 October 2009
Ιστορική αναδρομή στην έννοια της Κοινωνίας των Πολιτών

Μια έννοια που έχει κακοπάθει στις μέρες μας είναι αυτή της «κοινωνίας των πολιτών». Σε μια σοβαρή τηλεοπτική εκπομπή την Τετάρτη το βράδυ, ο παρουσιαστής διέκοψε ξαφνικά τον καλεσμένο (Διον. Γράβαρης, καθηγητής στο Παν Κρήτης) και του είπε ότι η «κοινωνία των πολιτών» ως έννοια είναι μεταγενέστερη της έννοιας «κόμμα». Ευγενικότατα ο Διον. Γράβαρης τον διόρθωσε και συνέχισε την ανάλυσή του για τη νέα πολιτική κατάσταση με τη νίκη του ΠΑΣΟΚ. Ας κάνουμε, λοιπόν, μια σύντομη ιστορική αναδρομή για να δούμε πώς εξελίχθηκε η έννοια αυτή. Στη διάρκεια πολλών αιώνων πριν από την καπιταλιστική εκβιομηχάνιση και τους χρόνους της νεωτερικότητας, δηλαδή κατά τους κλασικούς και μεσαιωνικούς αιώνες, η «κοινωνία των πολιτών» γινόταν αντιληπτή ως «η πολιτικά οργανωμένη κοινοπολιτεία». Ανεξάρτητα από την θρησκευτική ή κοσμική φύση της εξουσίας, η «κοινωνία των πολιτών» καθιστούσε δυνατή την ύπαρξη της «πολιτισμένης κοινωνίας» καθώς οι άνθρωποι ζούσαν σε νομοκατεστημένες ενώσεις που προστατεύονταν με την εξαναγκαστική ισχύ του κράτους. Η βαθμιαία υπονόμευση των μεσαιωνικών κρατών και η αντίστοιχη άνοδος των κρατών-εθνών και εξάπλωση των εθνικών αγορών είχε ως συνέπεια να δρομολογηθεί μια νέα συζήτηση για την έννοια της «κοινωνίας των πολιτών». Τώρα πια, κατά μία εκδοχή, γινόταν αντιληπτή ως «ο πολιτισμός που στηρίζεται από την παραγωγή, το ατομικό συμφέρον, τον ανταγωνισμό και την ανάγκη.» Για τους περισσότερους, ο «Διαφωτισμός» πρόσφερε άνευ προηγουμένου ευκαιρίες για την ελεύθερη προσωπική ύπαρξη που αναπτύσσεται εν μέσω του εμπορίου, της επιστήμης και της κουλτούρας. Όμως, για άλλους σήμαινε αταξία, ανισότητες και συγκρούσεις με αποτέλεσμα να χρειάζεται η παρέμβαση του κράτους για τον έλεγχο των πληθυσμών. Από τη μια πλευρά, δηλαδή αυτή της αστικής πολιτικής σκέψης, η κλασική εκδοχή τονίζει την διχοτομία μεταξύ του κράτους και της κοινωνίας των πολιτών και αναζητά τρόπους συγκράτησης του κράτους και σεβασμού της αυτονομίας της κοινωνίας και της ελευθερίας των πολιτών (Τζων Λοκ) ενώ η πιο προχωρημένη εκδοχή (Αλέξις ντε Τοκβίλ) επιδιώκει την αυτοκυβέρνηση των πολιτών την οποία θεωρεί ως την εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση της ελευθερίας και αντιλαμβάνεται την κοινωνία των πολιτών ως ενός συνόλου ενώσεων όπου «τα αισθήματα και οι ιδέες ανανεώνονται, οι καρδιές μεγαλώνουν και η κατανόηση αναπτύσσεται» και τίθενται όρια στη δράση και παρέμβαση ενός ολοένα και μεγεθυνόμενου κράτους. Τέλος, μια διαφορετική σκοπιά είναι αυτή του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ που θεωρούσε την «κοινωνία των πολιτών» ως μια κοινότητα στο πλαίσιο της οποίας η αλληλεγγύη συμφιλιώνει την υποκειμενικότητα των ιδιωτικών συμφερόντων με την αντικειμενικότητα του κοινού καλού. Όμως, η αδιαφορία του για τις ενδιάμεσες ενώσεις του στοίχισε την απόδοση της κατηγορίας περί «ολοκληρωτισμού».

Από την άλλη πλευρά, ο Γκεόργκ Χέγκελ τόνιζε ότι η «κοινωνία των πολιτών» κατοικείται από τον «οικονομικό άνθρωπο» (homo economicus) και συγκροτείται από τα «ιδιωτικά συμφέροντά του». Μεταξύ της οικογένειάς του και του κράτους υπάρχει ένα δίκτυο κοινωνικών σχέσεων που συνδέει τα αυτοεξυπηρετούμενα άτομα μεταξύ τους σε μια μεσολαβούσα σφαίρα κοινωνικών συνδέσεων και ηθικής ελευθερίας. Αυτή, όμως, η «κοινωνία των πολιτών» αποτυγχάνει, κατ’ αυτόν, να πραγματοποιήσει πλήρως την ελευθερία επειδή δεν είναι σε θέση να επιλύσει το διαρκώς εμφανιζόμενο πρόβλημα της φτώχειας και της εξαθλίωσης. Η λύση, όμως, που προτείνει είναι ακόμη πιο προβληματική˙ μόνο ένα γραφειοκρατικό κράτος τύπου Πρωσίας μπορούσε να λύσει τα προβλήματα των κοινωνικών ανταγωνισμών. Εδώ παρεμβαίνει ο Κάρλ Μαρξ, ο οποίος, ενώ κατ’ αρχήν συμφωνεί με τη χεγκελιανή διάγνωση του προβλήματος, διαφωνεί πλήρως με τη χεγκελιανή λύση. Κατά τον Μαρξ δεν μπορεί το κράτος να γίνει αντιληπτό ξέχωρα από τις οικονομικές διεργασίες. Ουσιαστικά, η συμβολή του Μαρξ έγκειται στην ανάδειξη του χαρακτήρα της «κοινωνίας των πολιτών» ως μιας μη αυτόνομης σφαίρας αυτοπροσδιοριζόμενης δημοκρατικής δραστηριότητας που είναι σαφέστατα ταξική. Για το λόγο ετούτο, διατύπωσε μια «θεωρία κοινωνικής επανάστασης» που τοποθετούσε το προλεταριάτο στο επίκεντρο της σοσιαλιστικής πολιτικής και αποσκοπούσε στον πλήρη εκδημοκρατισμό της «κοινωνίας των πολιτών». Η συζήτηση για την «κοινωνία των πολιτών» ξαναρχίζει όταν ανακαλύπτεται το έργο του Αντόνιο Γκράμσι, ο οποίος προτού θέσει το πρόβλημα της επαναστατικής στρατηγικής στη Δύση θέτει ζήτημα κατανόησης των σχέσεων της «πολιτικής κοινωνίας» και της «κοινωνίας των πολιτών». Ο ίδιος τόνισε ότι στην ανεπτυγμένη καπιταλιστική Δύση «η κοινωνία των πολιτών έχει καταστεί δομή πολυσύνθετη και ιδιαίτερα ανθεκτική στις καταστροφικές επιδρομές του άμεσου οικονομικού στοιχείου». Η συμβολή του έγκειται στο ότι υποστηρίζει πως θα χρειαστεί η συγκρότηση ενός κοινωνικο-πολιτικού συνασπισμού που πρώτα θα κατακτήσει την ιδεολογική ηγεμονία στην «κοινωνία των πολιτών» για να καταλάβει την πολιτική εξουσία με διαδικασίες που θα καθιερώνουν και θα εγγυώνται την αυτονομία και την αυτοκυβέρνηση των παραγωγών πολιτών. Ο Γκράμσι συγκρότησε το σχήμα του για τις σχέσεις μεταξύ οικονομίας, κοινωνίας και κράτους στη βάση δύο αντιθέσεων, δηλαδή αυτής μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου βίου και αυτής μεταξύ συναίνεσης και εξαναγκασμού. Αυτή η δυάδα αντιθέσεων θα επανέλθει στο σχήμα του Λουί Αλτουσέρ, ο οποίος θα κάνει λόγο για την κυριαρχία των ιδεολογικών και κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους, και ιδιαίτερα για την συμβολή των πρώτων στην επίτευξη της συναίνεσης της «κοινωνίας των πολιτών» για τη διαιώνιση του καπιταλισμού.

Στη σύγχρονη δημόσια συζήτηση διατυπώνονται θεωρητικά σχήματα που λαμβάνουν υπόψη την γενικευμένη κρίση του κοινωνικού κράτους πρόνοιας και την επέλαση του νεοφιλελευθερισμού. Οι αστικές τάξεις προβληματίζονται και αναζητούν αγωνιωδώς τρόπους με τους οποίους θα επιλύονται κοινωνικές συγκρούσεις μέσω κινητοποίησης της «κοινωνίας των πολιτών» δίχως να τίθεται υπό αμφισβήτηση ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής και τα κυρίαρχα πολιτικά συστήματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στο πλαίσιο αυτών των αναζητήσεων ήταν η σύγκληση της 3ήμερης Προεδρικής Διάσκεψης Κορυφής για το Μέλλον της Αμερικής (τέλος Απριλίου 1997) από τον Μπιλ Κλίντον. Συμμετείχαν πρώην Πρόεδροι (Τζ. Μπους, Τζ. Κάρτερ), η πρώην Πρώτη Κυρία Ν. Ρέιγκαν, ο αργότερα ΥΠΕΞ Κ. Πάουελ, δεκάδες ανώτατοι διευθυντές μεγάλων επιχειρήσεων και η τηλεστάρ Ό. Γουίνφρει. Όλοι/ες αυτοί/ές συσκέφθηκαν για να επεξεργαστούν προγράμματα κινητοποίησης Αμερικανών πολιτών και συγκέντρωσης χρημάτων από μεγάλες επιχειρήσεις (εδώ αρχίζει να εμφανίζεται η έννοια «εταιρική κοινωνική ευθύνη») ώστε να προσφέρουν εθελοντικές κοινοτικές υπηρεσίες. Όπως έγραψε τότε η εφημερίδα New York Times, «η εκστρατεία, της οποίας ηγείται ο Κόλιν Πάουελ, αποσκοπεί στην κινητοποίηση εθελοντών και στη συγκέντρωση χρηματικών πόρων από μεγάλες επιχειρήσεις για να βοηθηθούν δύο εκατομμύρια παιδιά ως το έτος 2000. Ελπίζει ότι θα αποτελεί αποζημίωση για την υποχώρηση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης –η υποχώρηση συντελέστηκε κατά κύριο λόγο κατά τις προεδρείες των Μπους και Κλίντον- με την παροχή στα παιδιά μεντόρων, ασφαλών χώρων για τις μετά το σχολείο ώρες, ιατροφαρμακευτικής φροντίδας, εργασιακών δεξιοτήτων και μίας ευκαιρίας να προσφέρουν τα ίδια τα παιδιά κοινοτικές υπηρεσίες.» Εν ολίγοις, με την υποχώρηση και των τελευταίων οχυρών του «κοινωνικού κράτους πρόνοιας», οι πάντες άρχισαν να ομιλούν περί της «κοινωνίας των πολιτών».
Το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου δημοσιεύθηκε στο Εντός Εποχής (Αφιέρωμα «Κοινωνία Πολιτών και Αριστερά», Νο.21, 30/3/2008).

Θανάσης Τσακίρης
http://tsakiris.snn.gr
http://tsakthan.blogspot.com
http://tsakthan.wordpress.com
http://antiracistes.wordpress.com
http://homoecologicus.wordpress.com
http://leftypedia.wordpress.com
http://greekunions.wordpress.com
http://femininmasculin.wordpress.com
http://ilioupoli.wordpress.com

Στο κατώφλι των καιρών
Στίχοι: Τάσος Λειβαδίτης
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Πρώτη εκτέλεση: Μίκης Θεοδωράκης

Στο κατώφλι των καιρών
γνέθουν οι μητέρες την ελπίδα,
και πριν γνωρίσουν τα φιλιά
φεύγουν τα παιδιά
και γίνονται άντρες στα βουνά
και τα κορίτσια π' αγαπούν
τη Γκουέρνικα κεντούν.

Άγια είναι η λευτεριά
κι ο καημός του κόσμου σημαία πλατιά
τη σκιά χαιρετά του Τσε Γκουεβάρα
Είναι ο δρόμος μακρινός
πάμε για τη μάχη
κι ίσως νά 'σαι, μάνα,
αύριο μονάχη.




Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Ν. Χουντής και Α. Ποδηματά μέλη ευρωπαϊκής επιτροπής αντιμετώπισης κρίσεων
http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathremote_1_08/10/2009_301245
Ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Νίκος Χουντής από την Ομάδα της Ευρωπαϊκής Ενωτικής Αριστεράς και η ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ κα Άννυ Ποδηματά από την Ομάδα της Προοδευτικής Συμμαχίας των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών, θα είναι οι δύο Έλληνες που θα συμμετέχουν στην 45μελή «Ειδική Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την πρόληψη μελλοντικών κρίσεων», που ενέκρινε σήμερα με απόφασή της η ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Ο ρόλος της ειδικής επιτροπής, που θα συνεδριάσει για πρώτη φορά στις 15 Οκτωβρίου 2009, θα είναι να εκτιμήσει την παρούσα κατάσταση, τα μέτρα που έλαβαν τα κράτη μέλη και η ΕΕ για την αντιμετώπιση της κρίσης καθώς και το κόστος της μη ανάληψης δράσης. Οι παρατηρήσεις αυτές θα ενσωματωθούν σε δύο εκθέσεις που θα παρουσιαστούν στα μέσα και το τέλος της εντολής της ειδικής επιτροπής. Η επιτροπή θα διοργανώσει επίσης ακροάσεις με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, εμπειρογνωμόνων και εκπροσώπων κυβερνήσεων και εθνικών κοινοβουλίων. Θα συμμετάσχει επίσης στο νομοθετικό έργο των τακτικών επιτροπών εκθέτοντας τη γνώμη της.

ΤΟ ΒΗΜΑ

Ζωηρές οι αντιδράσεις των γιατρών
Ο ΙΣΑ καταγγέλλει «ξεπούλημα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας σε ιδιώτες»
Αθήνα - Παρασκευή 9 Οκτωβρίου 2009
Την έντονη αντίδραση των γιατρών έχει προκαλέσει η τροποποίηση των προϋποθέσεων αδειοδότησης και λειτουργίας των ιδιωτικών διαγνωστικών κέντρων και πολυϊατρείων με Προεδρικό Διάταγμα του υπουργείου Υγείας το οποίο δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως δύο ημέρες πριν από τις εκλογές. Συγκεκριμένα, το σχέδιο εστάλη την 1η Οκτωβρίου για υπογραφή στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κάρ. Παπούλια, ο οποίος βρισκόταν στα Ιωάννινα, και δημοσιεύθηκε την επομένη, 2 Οκτωβρίου, στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα 180, επιτρέπεται η ίδρυση φορέων παροχής Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, αλλά και παραρτήματά τους ανά την επικράτεια, από κάθε μορφής ιδιωτικές εταιρείες. Ως την Παρασκευή βασική προϋπόθεση για τη λειτουργία τέτοιων φορέων ήταν η μετοχική τους σύνθεση να αποτελείται κατά 51% από γιατρούς ή οδοντιάτρους (αν πρόκειται για παρόχους οδοντιατρικών υπηρεσιών).

Οι εκπρόσωποι του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών (ΙΣΑ) κάνουν λόγο για «ξεπούλημα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας σε εξω-ιατρικά συμφέροντα». Ανάλογη είναι η αντίδραση των εκπροσώπων της Ενωσης Ελευθεροεπαγγελματιών Γιατρών Αττικής. Με ανακοίνωσή τους ζητούν από τη νέα υπουργό Υγείας κυρία Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου να καταργήσει το Προεδρικό Διάταγμα. Υπενθυμίζεται ότι το καλοκαίρι του 2008 είχε επιχειρηθεί η έκδοση του συγκεκριμένου Προεδρικού Διατάγματος. Οι γιατροί είχαν και τότε αντιδράσει έντονα αποτρέποντας τη δημοσίευσή του.
http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=1&artId=292925&dt=09/10/2009

ΤΑ ΝΕΑ
«Οι ευκαιρίες ξαναγυρίζουν» λέει η Μαρία Βασιλάκου
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Παρασκευή 9 Οκτωβρίου 2009

ΤΗΝ ΑΝΑΓΚΗ οι Οικολόγοι Πράσινοι να αναθεωρήσουν τη στάση τους «ώστε σύντομα να πραγματοποιήσουν συνεργασίες και σε κυβερνητικό επίπεδο, ακόμα κι αν δεν είναι μέσα στη Βουλή», υπογράμμισε χθες η κ. Μαρία Βασιλάκου, αντιπρόε- δρος των Οικολόγων Πράσινων της Αυστρίας, μιλώντας στο Κανάλι 1. Η κ. Βασιλάκου, που ήταν το πρόσωπο στο οποίο ο Γιώργος Παπανδρέου έκανε την πρόταση της ανάληψης του υφυπουργείου Περιβάλλοντος, επεσήμανε ότι «οι ευκαιρίες ξαναγυρίζουν, ενώ το να πάρουμε μια απόφαση στο γόνατο χωρίς συγκεκριμένη συμφωνία, χωρίς να μπορούν να ακολουθήσουν οι Ευρωπαίοι και οι Έλληνες Πράσινοι, μπορεί να αποτύγχανε οικτρά σε λίγους μήνες». Η κ. Βασιλάκου αρνήθηκε την πρόταση Παπανδρέου, όχι μόνο γιατί οι Έλληνες Οικολόγοι Πράσινοι είπαν “όχι”, αλλά και γιατί διεκδικεί τη δημαρχία της Βιέννης στις τοπικές εκλογές που θα γίνουν στην Αυστρία το ερχόμενο φθινόπωρο. Η Μαρία Βασιλάκου είχε εκλεγεί τον Ιούνιο του 2004 νέα αρχηγός των Πρασίνων της Βιέννης και αρχηγός της κοινοβουλευτικής ομάδας τους στην τοπική Βουλή, ενώ εκλέγεται με το Κόμμα των Πρασίνων από το 1996.
http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&artid=4540254&ct=1

Τα τελικά αποτελέσματα των εκλογών
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Πέμπτη 8 Οκτωβρίου 2009

Τα τελικά αποτελέσματα των εκλογών της 4ης Οκτωβρίου ανακοινώθηκαν σήμερα. Σύμφωνα με την τελική καταμέτρηση όλων των εκλογικών κέντρων της επικράτειας, λαμβάνουν:

ΠΑΣΟΚ: 43,92% καταλαμβάνοντας 160 έδρες στο κοινοβούλιο.
Ν.Δ. 33,48% και 91 έδρες.
ΚΚΕ 7,54% και 21 έδρες.
ΛΑΟΣ 5,63% και 15 έδρες
ΣΥΡΙΖΑ 4,60% και 13 έδρες.
Το ΠΑΣΟΚ ψηφίστηκε από 3.012.373 πολίτες.
Η Ν.Δ. από 2.295.967.
Το ΚΚΕ από 517.154.
Ο ΛΑΟΣ από 386.152.
Ο ΣΥΡΙΖΑ 315.627
Τους Οικολόγους Πράσινους ψήφισαν 173.449 πολίτες, δίνοντας τους ποσοστό 2,53%.
http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&artid=4540229&ct=1

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Είκοσι χρόνια στην ίδια ρότα ο Δελαστίκ
«Το ΚΚΕ - του οποίου η εκλογική επίδοση παραμένει υψηλή για κομμουνιστικό κόμμα ευρωπαϊκής χώρας - επιχειρεί να πείσει τους οπαδούς του ότι "άντεξε" σε κάποια επίθεση εναντίον του που όμως κανένας καλόπιστος παρατηρητής δεν διαπίστωσε. Η ηγεσία του δεν δείχνει να προβληματίζεται μήπως στη μείωση της εκλογικής του απήχησης έπαιξε ρόλο η τάση απομόνωσής του από όλον τον υπόλοιπο κόσμο της Αριστεράς» (ο Γ. Δελαστίκ χτες στο ΕΘΝΟΣ)
http://www1.rizospastis.gr/page.do?publDate=9/10/2009&id=11407&pageNo=2&direction=1

Καλλιέργεια αυταπατών…
«Έρχεται θύελλα λοιπόν; Μπορεί, αλλά μπορεί και τα πράγματα να πάνε ...λίγο καλύτερα. Οταν προβλέπεις θύελλες, οι παρενέργειες είναι πολλές και σοβαρές. (...) Μπορεί να διευκολύνει τελικά τον επικρινόμενο αφού εύκολα μπορεί να δείξει ότι τα ακραία καταστροφολογικά σενάρια δεν επιβεβαιώνονται και άρα είναι καλύτερος απ' όσο προβλέψαμε. Αφετέρου, όταν στηρίζεις την πολιτική σου στάση και συμπεριφορά σε ακραία αρνητικά σενάρια, για να βγεις αληθινός στις προβλέψεις σου και να δικαιωθείς θα εύχεσαι τα πράγματα να πάνε ...άσχημα, αλλιώς δικαιώνεται ο αντίπαλος (...) όταν προβλέπεις ακραία σενάρια, όταν όλα τα βλέπεις μαύρα, τότε σπέρνεις και μια ανάλογη απογοήτευση ότι τίποτα δεν γίνεται (...) και τελικά ο κόσμος αναζητά λύσεις στα όποια μικρά (...) και τρομοκρατημένος διαλέγει με βάση τα μικρά και ανεπαίσθητα (...) και έτσι διάλεξαν ΠΑΣΟΚ» Πρόκειται για απόσπασμα άρθρου στη χτεσινή «Αυγή» που στέλνει τη λογική στο απόσπασμα. Κατά την άποψή του, δεν πρέπει να προειδοποιείς το λαό για όσα έρχονται γιατί κατ' αυτόν τον τρόπο δεν τον προετοιμάζεις να οργανωθεί, να αποκρούσει, να παλέψει, αλλά τον απογοητεύεις και τον σπρώχνεις στην αγκαλιά του ΠΑΣΟΚ. Και δεν τον στέλνουν στην αγκαλιά του ΠΑΣΟΚ ούτε τον απογοητεύουν αναλύσεις όπως η δική του, αλλά και πολλών άλλων στον ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ, που καλλιεργούν φρούδες ελπίδες για την πολιτική που το ΠΑΣΟΚ θα εφαρμόσει και που γρήγορα θα διαψευστούν!
…και η λογική πήγε περίπατο
Κατά την άποψή του προφυλάσσεις το λαό, όταν μιλάς για προγραμματική αντιπολίτευση στο ΠΑΣΟΚ, όταν λες ότι θα χειροκροτάς τα θετικά του στη Βουλή και θα το τραβάς από το μανίκι για να μην εφαρμόζει αντιλαϊκά μέτρα, όταν χρόνια τώρα θεωρείς μόνο την «επάρατο δεξιά» αποκλειστική αντιλαϊκή δύναμη, ενώ για το ΠΑΣΟΚ λες ότι δεν κάνει τάχα συγκεκριμένες τις προτάσεις του ή ζητά λευκή επιταγή. Ποιος λοιπόν έστελνε κόσμο στο ΠΑΣΟΚ ενάντια στη «δεξιά»; Αυτό δε σε συνδυασμό με τη χρόνια προσπάθεια να καλλιεργηθεί στο λαό λογική μειωμένων απαιτήσεων, να μη διεκδικεί, να βολεύεται στα ψίχουλα. Για την οποία κάτι θα πρέπει να ξέρουν εκεί στον ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ. Με την ευκαιρία, συνιστούμε στον αρθρογράφο να ξαναδιαβάσει πιο προσεκτικά τις «πρώτες μετεκλογικές δηλώσεις του ΚΚΕ». Τον βεβαιώνουμε ότι πουθενά δε θα βρει χαιρέκακες εκτιμήσεις που να απευθύνονται στο λαό όπως «θα δείτε τι θα πάθετε», όπως γράφει. Κι επειδή δε νομίζουμε ότι παραπληροφορήθηκε, μάλλον τα αντιΚΚΕ «γυαλιά» τους δε βοηθάνε στην ανάγνωση.