Ταπηροκρανίωση και συμμετοχική δημοκρατία



Λοιπόν, έχει αρχίσει να μου δίνει στα νεύρα όλη αυτή η (παρα)φιλολογία για τη συμμετοχική δημοκρατία τύπου "νέου-νέου" ΠΑΣΟΚ που (παρα)προβάλλεται από τα φιλικά του ΜΜΕ (ακόμη και από τη "σοβαρή" ΝΕΤ που εμμέσως πλην σαφώς και με "in" λεξιλόγιο έρχεται να μας δείξει τα αμπελοχώραφά μας). Από κοντά και ορισμένοι νεοσσοί που ανακαλύπτουν τη συμμετοχική δημοκρατία στις αρένες των αγορών του καπιταλισμού (βλ. τις επιστολές στο σημερινό τεύχος του "Οικονομικού Ταχυδρόμου"). Ας το πάρουμε χαμπάρι. Συμμετοχική δημοκρατία, παίδες Ελλήνων, είναι η ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Η άλλη μορφή της δημοκρατίας είναι η έμμεση ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ.



Μορφές αυτών των δύο είναι η ΠΟΛΥΚΟΜΜΑΤΙΚΗ και η ΜΟΝΟΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Εκείνο που έχει σημασία είναι σε μια ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ να υπάρχει πολυφωνία και να μπορούν να ακούγονται και ανταγωνίζονται σε ισότιμη βάση όλες οι απόψεις είτε αυτές είναι υπέρ ή κατά του κοινωνικο-οικονομικού συστήματος. Εγώ, προσωπικά, προτιμώ συνδυασμό ΑΜΕΣΗΣ και ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, κάτι που χάρη στη νέα τεχνολογία της πληροφορικής μπορεί να γίνει κατορθωτό σε λίγο καιρό. Όχι ότι δεν θα υπάρχουν προβλήματα (τεχνικά, πολιτικά και άλλα). Θα χρειάζεται όμως η γενική συναίνεση του πληθυσμού στις αρχές της συμμετοχικής δημοκρατίας και η στήριξή τους σε ένα πλατύ κοινωνικο-πολιτικό κίνημα των εργαζομένων και των συμμάχων τους.

Παραδείγματα άμεσης συμμετοχικής δημοκρατίας υπάρχουν γύρω μας και δεν χρειάζεται να πάμε μακρυά στο Πόρτο Αλέγκρε. Στη γενική συνέλευση ενός συλλόγου (π.χ. του Συλλόγου Μεταπτυχιακών Φοιτητών ΜΠΣ Πολιτικής Επιστήμης και Κοινωνιολογίας Παν/μίου Αθήνας που μόλις ιδρύθηκε) συμμετέχουν όλα τα μέλη του και είναι δυνατή η καταγραφή και ανταλλαγή όλων των απόψεων. Σε μια κινητοποίηση κατοίκων μιας απειλούμενης από οικολογική ζημιά περιοχής οι ενδιαφερόμενοι συγκροτούν συνελεύσεις που αποφασίζουν για τη δράση του συνόλου υπέρ της επίλυσης του προβλήματος (π.χ. κινητοποίηση κατά της εγκατάστασης Κέντρου Υπερυψηλής Τάσης της ΔΕΗ στη Β΄Ζώνη Υμηττού στην Ηλιούπολη Αττικής). Εννοείται ότι πρέπει να φροντίζουμε πάντοτε να τηρούμε έναν όρο: ανακλητότητα των εκπροσώπων. Αλλιώς τα φαινόμενα της γραφειοκρατίας και της αφ' υψηλού διαχείρισης των πραγμάτων από τους εκλεγμένους θα οδηγήσουν στην καταστροφή της ιδέας της συμμετοχικής δημοκρατίας και στην επιστροφή του παραλλαγμένου αυταρχισμού.



Θανάσης Τσακίρης

http://tsakiris.snn.gr


Υ.Γ. Σε λίγες ώρες απογειωνόμαστε με προορισμό τη Φλωρεντία, την κοιτίδα της νεώτερης πολιτικής επιστήμης, που έβγαλε έναν Μακιαβέλλι για να μας ταλαιπωρεί σήμερα (τους πρωτοετείς δηλαδή και όχι εμάς που τον έχουμε για εικόνισμα πια). Ιδού λίγα λόγια γι' αυτόν:

<<Ο θεωρητικός που εισήγαγε ουσιαστικά την έννοια –ή, μάλλον, το πρώτο μοντέλο της- της πολιτικής στρατηγικής στη νεώτερη πολιτική σκέψη ήταν ο Nicolo Machiavelli. Σκοπός του ήταν η συγγραφή ενός πρακτικού εγχειριδίου για να δείξει στους πολιτικούς πώς μπορούν να επιτύχουν το στόχο της κατάληψης και της διατήρησης της (πολιτικής) εξουσίας ανεξάρτητα από τους λόγους και τις αιτίες που τους παρακινούν. Έτσι το 1517 έγραψε τον περίφημο «Ηγεμόνα».

Ο Machiavelli περιγράφει τους δύο κύριους τύπους κυβερνήσεων: μοναρχίες και δημοκρατίες. Στον «Ηγεμόνα» επικεντρώνεται στις μοναρχίες. Περιγράφει την αλήθεια αναφορικά με την επιβίωση του μονάρχη, και δεν προτείνει υψηλά ηθικά ιδανικών. Το μοντέλο αυτό ονομάστηκε «πολιτικός ρεαλισμός». Αφήνοντας (επαρκή) χώρο στην τύχη να καθορίζει το πολιτικό και κοινωνικο-ιστορικό γίγνεσθαι, ο Μακιαβέλι τονίζει ότι είναι, πρώτα και κύρια, ο χαρακτήρας ή η ζωντάνια ή η δεξιότητα του μεμονωμένου ηγέτη που καθορίζει την επιτυχία ενός κράτους. Εξετάζει τα διάφορα μέσα με τα οποία αποκτάται και διατηρείται η ηγεμονία και τα αξιολογεί μόνο σε σχέση με το κατά πόσο συμβάλλουν στην αύξηση της δόξας του ηγεμόνα (παράλληλα, βεβαίως, με την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος). Αυτή η εμμονή στην με κάθε μέσο πρακτική επιτυχία ακόμη και σε βάρος των παραδοσιακών ηθικών αξιών «χάρισε» στον Μακιαβέλι τη «φήμη» του προπαγανδιστή της αναλγησίας, της απάτης, της παραπλάνησης, της απανθρωπιάς και της σκληρότητας. Περιγράφει εκείνες τις αρετές που, παίρνοντάς τες τοις μετρητοίς, νομίζουμε ότι πρέπει να κατέχει ένας ηγεμόνας. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ορισμένες «αρετές» θα οδηγήσουν στην καταστροφή ενός ηγεμόνα, και εκτιμά ότι μερικές «κακίες» του επιτρέπουν να επιζήσει. Πράγματι, οι αρετές που εγκωμιάζουμε συνήθως στους ανθρώπους μπορεί να οδηγήσουν στην πτώση του Ηγεμόνα. Τονίζει πως συνήθως νομίζουμε ότι είναι καλύτερο για έναν ηγεμόνα να κυκλοφοράει η φήμη ότι είναι γενναιόδωρος. Εντούτοις, εάν η γενναιοδωρία του γίνεται μυστικά, κανένας δεν θα την πάρει χαμπάρι και δεν θα τη γνωρίζει και γενικώς μπορεί να θεωρείται άπληστος. Εάν πάλι γίνεται ανοιχτά, το αποτέλεσμα είναι να φαλιρίσει αποσκοπώντας στη διατήρηση της φήμης του. Κατόπιν, θα επιχειρήσει με τη βία ή με το καλό -και θα το καταφέρει- να αποσπά περισσότερα χρήματα από τους υπηκόους του πηγαίνοντας γυρεύοντας να τον μισήσουν. Ο Machiavelli θεωρεί ότι είναι καλύτερο για έναν ηγεμόνα να φημίζεται για φιλάργυρος. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η γενναιοδωρία πρέπει να δείχνεται μόνο στους στρατιώτες με τα αγαθά που αποσπώνται από μια λεηλατημένη εχθρική πόλη.
Υποστηρίζει ότι είναι καλύτερο για έναν ηγεμόνα να είναι αυστηρός παρά φιλεύσπλαχνος όταν τιμωρεί τους ανθρώπους. Η αυστηρότητα με την θανατική ποινή επηρεάζει λίγους μόνο, αλλά αποτρέπει τα εγκλήματα που επηρεάζουν τους πολλούς. Επίσης, υποστηρίζει, είναι καλύτερο να τον φοβούνται παρά να τον αγαπούν. Όμως, ο ηγεμόνας πρέπει να προσπαθήσει να αποφύγει να προκαλέσει μίσος εναντίον του και μπορεί να το επιτύχει με την μη δήμευση της ιδιοκτησίας των υπηκόων του. Κατ’ αυτόν, οι άνθρωποι ξεχνούν γρηγορότερα το θάνατο του πατέρα τους από την απώλεια της κληρονομιάς τους. Ο ηγεμόνας πρέπει να είναι σε θέση να χρησιμοποιεί την παραπλάνηση όταν ταιριάζει με τους σκοπούς του. Πρέπει να παραπλανά χωρίς να το δείχνει. Πρέπει να παρουσιάζεται ότι διακρίνεται για τις αρετές του που είναι πέντε: ευσπλαχνία, τιμιότητα, ανθρωπιά, εντιμότητα και θρησκευτικότητα. Πρέπει να αποφεύγει να κάνει πράγματα που θα τον κάνουν μισητό (δήμευση περιουσιών, απληστία, έλλειψη χαρακτήρα, ισχύος και πυγμής). Αποφυγή του ενδεχόμενου ανατροπής του σημαίνει αποφυγή του μίσους. Έτσι διατηρείται η πολυπόθητη εξουσία από τους ηγεμόνες κατά τον Μακιαβέλι.

Στο έργο του Περί της τέχνης του πολέμου ( Dell' arte della guerra) που έγραψε το 1520, ο Μακιαβέλι εξηγεί αναλυτικά τις αποτελεσματικές διαδικασίες για την απόκτηση, συντήρηση και χρήση μιας στρατιωτικής δύναμης. Κατά τον ίδιο τρόπο με τον οποίο περιγράφει την πολιτική διαδικασία περιγράφει και τη στρατιωτική, δηλαδή αφαιρεί το αντικείμενο της μελέτης του από το ευρύτερο πλαίσιο σκοπών και ηθικής.

Κατ’ αυτούς τους τρόπους, ο Μακιαβέλι καθιστά την στρατηγική «επιστήμη», ανοίγοντας τους ορίζοντες και τα πανιά για την «πολιτική επιστήμη» να σαλπάρει προς τα φουρτουνιασμένα πέλαγα της εξουσίας.>>

Καλή αντάμωση τη Δευτέρα, εκτός αν τα πούμε από Αναγεννησιακό Internet Cafè της Φλωρεντίας.

tsakthan