1000 βιβλία που πρέπει να διαβάσετε πριν πεθάνετε. Νο 4 "ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ" του MAURICE DUVERGER

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

DUVERGER MAURICE

Ήταν εύκολο να γραφεί μια Εισαγωγή στην Πολιτική τον 18ο αιώνα. Είναι επίσης εύκολο σήμερα στην Ε.Σ.Σ.Δ. Αντίθετα όμως είναι πολύ δύσκολο στην Δύση του 1964, γιατί είναι δύσκολο να βρεθεί μια θεωρία της πολιτικής, γενική, παραδεκτή απ’ όλους, όπως στην εποχή της Εγκυκλοπαίδειας, όπως στον κομμουνιστικό Κόσμο. Ένα τέτοιο εγχείρημα, λοιπόν, δεν μπορεί παρά να έχει τον χαρακτήρα προσωπικού δοκιμίου. Παρ’ όλα αυτά, αυτή η προσπάθεια ακολουθεί μια γραμμή, κοινή σε πολλούς σύγχρονους κοινωνιολόγους. Το πρόβλημα δεν είναι να δημιουργήσουμε μια νέα δυτική θεωρία απέναντι στην μαρξιστική, αλλά να θεωρήσουμε τις απόψεις των αντιθέτων και τις δικές μας σαν γνώμες με αξία σχετική και μερική, που οφείλουν να ενσωματωθούν σε μια γενική σύνθεση. Αυτό θα είναι ένα έργο μακράς πνοής, που δεν ισχυριζόμαστε ότι θα πραγματοποιηθεί σ’ αυτές τις λίγες σελίδες. Δεν πρόκειται εδώ για μια θεωρία της πολιτικής, αλλά για μια εισαγωγή στην θεωρία αυτή. Το περιεχόμενό της, που περιλαμβάνει πολλές υποθέσεις, είναι λιγότερο σπουδαίο από τον γενικό της προσανατολισμό. (. . .) (ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ) http://www.politeianet.gr/books/duverger-maurice-papazisis-eisagogi-stin-politiki-38212

Ο Μωρίς Ντυβερζέ γεννήθηκε στην πόλη Angoulême της Γαλλίας. Άρχισε την πολιτική δράση του ως μέλος της νεολαίας του φασιστικού αντισημιτικού Parti Populaire Français του πρώην στελέχους του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος Jacques Doriot. Ξεκίνησε την καριέρα του ως νομικός στο Πανεπιστήμιο του Μπορντώ, αλλά σύντομα στράφηκε στην Πολιτική Επιστήμη. Η πρώτη δημοσίευση του ήταν το άρθρο  "The Constitutions of France" (1944), όπου εξηγούσε ότι το γαλλικό σύνταγμα του 1940 δημιούργησε μια «ντε φάκτο κυβέρνηση». Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής άλλαξε άποψη και συνδέθηκε με την αντιφασιστική αντίσταση.  Το 1948 ίδρυσε στο Μπορντώ ένα από τα πρώτα τμήματα Πολιτικής Επιστήμης της χώρας. Μελέτησε την εξέλιξη των πολιτικών συστημάτων και των θεσμών που λειτουργούν στις διάφορες χώρες του κόσμου. Προτίμησε την εμπειρική συγκριτική μέθοδο αντί της φιλοσοφικής συλλογιστικής. Ως ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου της Σορβόννης  και μέλος του Εθνικού Ιδρύματος Πολιτικής Επιστήμης έγραψε κι εξέδωσε  πολυάριθμα βιβλία και άρθρα που δημοσιεύθηκαν σε εφημερίδες όπως η Corriere della Sera, η La Repubblica, η El País, και ιδιαίτερα η Le Monde

To 1946 διεύρυνε τη θεματολογία του κι έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη σχέση εκλογικών και κομματικών συστημάτων. Το ενδιαφέρον του αυτό γίνεται σαφές στην σημαντικότερη ως τότε δημοσίευσή του "The Political Parties" (1951) που μεταφράστηκε σε αρκετές γλώσσες. Στην αρχή μιλά για τους δύο βασικούς τύπων κομμάτων που κυριαρχούσαν, δηλαδή το «κόμμα ελίτ (στελεχών)» και το «κόμμα μαζών». Τα πρώτα θέτουν σε πρώτο πλάνο την ποιότητα των μελών τους και σε δεύτερο πλάνο τον αριθμό τους.  Στηρίζονται σε εθνικούς και τοπικούς ηγέτες που μπορούν να ασκήσουν επιρροή στους ψηφοφόρους. Έχουν ευέλικτες και χαλαρές δομές οργάνωσης και γενικά δεν διαθέτουν πειθαρχία και διαρθρωμένο πολιτικό πρόγραμμα διακυβέρνησης καθώς οι κομματικοί παράγοντες είναι ελεύθεροι να δρουν κατά βούληση. Η χρηματοδότησή τους επιτυγχάνεται μέσω χορηγών και καθώς η δύναμή τους πηγάζει από τους  εκλεγμένους εκπροσώπους τους στους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς  τα κόμματα αυτά είναι  κοινοβουλευτικής προέλευσης και εξαρτώνται από την φήμη και την υποστήριξη των  ευεργετών τους. Αντιθέτως, τα κόμματα μαζών διαθέτουν την ασφάλεια μιας καλά οργανωμένης  δομής σε μορφή πυραμίδας με επάλληλα ιεραρχικά διαρθρωμένα επίπεδα. Τα κομματικά μέλη ταυτίζονται περισσότερο με την πολιτική ιδεολογία του κόμματος παρά με τον ηγέτη του. Αυτό σημαίνει ότι η αφοσίωση των μελών στο κόμμα είναι αφαιρετική και όχι σχέση εξάρτησης με πρόσωπα. Οι αποφάσεις τους στηρίζονται στην συμμετοχή κάθε μέλους τους στις διαδικασίες και τις δραστηριότητες.  Η χρηματοδότηση του κόμματος μαζών γίνεται  με την οικονομική συνδρομή των μελών κάτι που τα ωθεί στην συνεχή προσπάθεια για την προσέλκυση και ένταξη νέων μελών στην οργάνωση. Αυτά τα κόμματα αναπτύχθηκαν παράλληλα με τους αγώνες για τη δημοκρατία και την καθολική ψηφοφορία. Τα κόμματα στελεχών μόνο σποραδικά αναπτύσσουν πολιτική δράση, κυρίως στις προεκλογικές περιόδους. Όμως αυτό το μειονέκτημά τους σε σχέση με τα κόμματα μαζών, τα κόμματα στελεχών προσπάθησαν να το εξαλείψουν με την μεταβολή των οργανωτικών δομών τους στην κατεύθυνση της πιο έντονης και συνεχούς πολιτικής πειθαρχίας και δράσης.

Ο Ντυβερζέ διαμόρφωσε μια θεωρία που ονομάστηκε «Νόμος του Ντυβερζέ» (ορθότερα «Τάση») που έλεγε ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο απολύτως πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα και τη διαμόρφωση ενός δικομματικού πολιτικού συστήματος. Στη συνέχεια διατύπωσε τρεις κοινωνιολογικούς νόμους (η υπόθεση του  Ντυβερζέ» : (1) το πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα ενός γύρου ευνοεί ένα δικομματικό σύστημα, (2) το σύστημα αναλογικής αντιπροσώπευσης ευνοεί ένα πολυκομματικό σύστημα και (3) το πλειοψηφικό σύστημα σε δύο γύρους ένα πολυκομματικό σύστημα, με τάση σχηματισμού  συνασπισμών».

Μελετώντας το πολιτικό σύστημα της πατρίδας του επινόησε τον όρο «Ημι-προεδρικό σύστημα», δηλαδή το πολίτευμα στο οποίο ο Πρόεδρος εκλέγεται με καθολική ψηφοφορία των πολιτών. Άσκησε κριτική στην 4^η Δημοκρατία λόγω των υπερβολικών εξουσιών των κομμάτων και υποστήριζε ότι χρειαζόταν μια ισχυρή εκτελεστική εξουσία. Όταν εγκαθιδρύθηκε η 5^η Δημοκρατία υπογράμμισε την συντηρητικότητα της νέας δομής καθώς έβλεπε πως είχε την  τάση να δημιουργεί μια ισχυρή εκτελεστική εξουσία αλλά με την οικοδόμηση της Ντεγκωλικής κυριαρχίας έμπαινε ανάχωμα στην εναλλαγή μεγάλων συνασπισμών στην εξουσία και το πολιτικό σύστημα  εμπόδιζε την έγκριση ή απόρριψη της προεδρικής πολιτικής. Φοβόταν ότι υπό τη νέα συνταγματική τάξη η Γαλλία θα μετατρεπόταν σε «Ρεπουμπλικανική μοναρχία» και ο πρόεδρος-μονάρχης θα εκλεγόταν από το πολιτικό κέντρο.  Το «ημι-προεδρικό σύστημα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας 1970-1980 ίσχυε σε πέντε ακόμα κράτη της Ευρώπης: Φινλανδία, Αυστρία, Ιρλανδία, Ισλανδία και Πορτογαλία. Υπάρχουν 3 τύποι «ημι-προεδρικών συστημάτων». Στην πρώτη περίπτωση ο Πρόεδρος είναι σχεδόν (Γαλλία παντοδύναμος, στην δεύτερη είναι συμβολική φιγούρα (Αυστρία, Ιρλανδία, Ισλανδία) και στην τρίτη μοιράζεται την εξουσία του με το κοινοβούλιο (Πορτογαλία, Φινλανδία και Γερμανία της περιόδου 1919-1933). Τέσσερις παράγοντες συντελούν στη διαμόρφωση του τύπου: το περιεχόμενο του συνταγματικού χάρτη, η παράδοση και η συγκυρία, η σύνθεση της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και η θέση του προέδρου σε σχέση με την πλειοψηφία. Όσον αφορά την ελληνική περίπτωση θεωρούσε ότι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε την πρόθεση καθιέρωσης της «ημι-προεδρικής δημοκρατίας» αλλά η σημαντική μείωση της εκλογικής δύναμης της Νέας Δημοκρατίας στις βουλευτικές εκλογές του 1977 του έκοψε το δρόμο. 

Το 1955 ο Ντυβερζέ δημοσίευσε το έργο του “The Political Role of Women”. Επρόκειτο για την πρώτη συμπεριφοριστική, πολυεθνική σύγκριση της εκλογικής συμμετοχής των  γυναικών με χρήση εκλογικών δεδομένων και ερευνητικών στοιχείων και ευρημάτων. Η μελέτη του ανέλυε το μοντέλα της ψήφου των γυναικών, τις γυναικείες υποψηφιότητες και τον γυναικείο ακτιβισμό σε 4 χώρες κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του 20^ου αιώνα. Τα ευρήματά του έδειχναν οι γυναίκες ψήφιζαν σε ένα βαθμό λιγότερο συχνά από τους άνδρες και σχετικά πιο συντηρητικές στη ψήφο τους. Είναι σημαντικό να τονίζουμε ότι ο Ντυβερζέ τοποθετούσε τα ευρήματά του στα πλαίσια των  πολλαπλών ιστορικών διαδικασιών που διαμόρφωσαν τις δραστηριότητες των γυναικών. Παρ’ όλες τις μεταβολές των ιστορικών πλαισίων η προσέγγιση του Ντυβερζέ άντεξε, όχι τα ευρήματά του τα οποία είχαν επηρεαστεί από  την επίδραση των πολιτικών συστημάτων και άλλων παραγόντων όπως π.χ. ο οικονομικός.

Από το 1989 ως το 1994 ήταν ευρωβουλευτής του Κόμματος των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών. Το 1981 εξελέγη μέλος της Σέρβικης Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών. Πέθανε σε ηλικία 97 ετών στις 16 Δεκεμβρίου 2014.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ MAURICE DUVERGER εδώ http://wp.me/p1h1Hr-1g

·        

 Καλή ανάγνωση

Θανάσης Τσακίρης