Το σύστημα των κομμάτων
καρτέλ δεν δημιουργείται από τη μία στην
άλλη. Ούτε εξαλείφονται οι γενικές προγραμματικές αρχές των κομμάτων ούτε η
κοινωνικές-ταξικές τους βάσεις αλλάζουν ριζικά υπό κανονικές συνθήκες. Για
παράδειγμα, το ΠΑΣΟΚ από την άποψη της πολιτικής κοινωνιολογίας εξελίχθηκε ως
κόμμα-στελεχών (elite)
το 1974 και μετά την πρόσκληση του Ανδρέα Παπανδρέου για την αυτο-οργάνωση
γρήγορα μετατράπηκε σε ένα κόμμα μαζών που συγκέντρωσε γύρω του λαϊκά στρώματα
και ιδιαίτερα εκείνα που ήταν ακόμα υπό την ισχυρή επίδραση της παράδοσης
και είχαν αναμνήσεις από το παλλαϊκό
κίνημα εθνικής αντιναζιστικής αντιφασιστικής αντίστασης (1940-1944) με
κατεύθυνση έναν σοσιαλισμό διαφορετικό από τη σοσιαλδημοκρατία και τον
"υπαρκτό σοσιαλισμό". Τα μέλη του ήταν ενεργά στα κοινωνικά κινήματα
της περιόδου με έμφαση στο εργοστασιακό συνδικαλιστικό όπου προωθείται η ιδέα
της της εργατικής «αυτοδιαχείρισης».
Από το 1977 ως το 1981 το
ΠΑΣΟΚ μετεξελίχθηκε σε πανσυλλεκτικό κόμμα ("catch-all party") απευθυνόμενο όχι μόνο στους
εργαζομένους αλλά και στο λαό ως σύνολο με κύριο στήριγμα τη μικρή και μεσαία
αστική τάξη (μικρομεσαίοι) υποσχόμενο
την οικοδόμηση ενός «κράτους πρόνοιας», την έξοδο της Ελλάδας από το
ΝΑΤΟ και την ΕΟΚ. Όταν το ΠΑΣΟΚ ανήλθε στην κυβέρνηση πάγωσε το πρόγραμμα στοχεύοντας
πλέον στη διαχείριση και τον εκσυγχρονισμό του (καπιταλιστικού) κράτους.[1] Οι υλοποιούμενες
μεταρρυθμίσεις ήταν σε μεγάλο βαθμό συμβατές με τις ανάγκες του ελληνικού
καπιταλισμού. Οι κομματικές δομές προσαρμόστηκαν στις ανάγκες της κρατικής
γραφειοκρατίας. Ο μετασχηματισμός του ΠΑΣΟΚ δεν ήταν τόσο ομαλός. Η ηγεσία του
κόμματος ξεκίνησε εσωτερικό "πόλεμο" εναντίον των διαφωνούντων
προκειμένου να εξουδετερωθεί η αμφισβήτησή της από τις εργατικές οργανώσεις του
κόμματος είτε με την διαγραφή τους τους είτε την ενσωμάτωσή τους μέσα στο
γραφειοκρατικό μηχανισμό.[2] Παρά το γεγονός ότι το
ΠΑΣΟΚ είχε μετατραπεί στο κατ’ εξοχήν «κόμμα του κράτους», η εκλογική βάση του συνέχισε
να προέρχεται κυρίως από την εργατική
τάξη και τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα.[3]
Συνεχίζεται...την 3η Σεπτέμβρη 2016
Θανάσης Τσακίρης
[1] Σπουρδαλάκης,
Μ. (1998), «Από το “Κίνημα Διαμαρτυρίας” στο “Νέο ΠΑΣΟΚ”», στο Μ.Σπουρδαλάκης
(επιμ.), ΠΑΣΟΚ: Κόμμα-Κράτος-Κοινωνία, Αθήνα: Εκδ. Πατάκης
[2] Κώστας
Ελευθερίου, Χρύσανθος Τάσσης (2013), ΠΑΣΟΚ: Η άνοδος και η πτώση (;) ενός
ηγεμονικού κόμματος, Άθήνα: Εκδ. Σαββάλας
[3]Βερναρδάκης,
Χριστόφορος (2011), Πολιτικά Κόμματα, Εκλογές και Κομματικό σύστημα – Οι
μετασχηματισμοί της πολιτικής αντιπροσώπευσης 1990-2010, Αθήνα-Θεσσαλονίκη:
Εκδ. Σάκκουλας
No comments:
Post a Comment