ΝΟΜΟΣ «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ» ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΝΟΜΟΣ «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ» ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ




Η περιορισμένη κομματική «δημοκρατία»



Οι δημοτικές και περιφερειακές εκλογές είναι ολότελα προσδιορσμένες από το πλαίσιο του νόμου 3852/2010, που ψηφίστηκε από την κυβερνητική πλειοψηφία της Βουλής στις 4 Ιουνίου 2010 (ΦΕΚ 87/7-6-2010). Στο όνομα της αποκέντρωσης των αρμοδιοτήτων του Κράτους σε μικρότερες διοικητικές και αυτοδιοικητικές μονάδες, η επικράτεια της χώρας μας διαιρείται σε περιφέρειες και δήμους. Οι δήμοι είναι αυτοδιοικούμενα ΝΠΔΔ και αποτελούν τον πρώτο βαθμό τοπικής αυτοδιοίκησης. Η εδαφική περιφέρεια κάθε δήμου αποτελείται από τις εδαφικές περιφέρειες των συγχωνευόμενων ΟΤΑ, οι οποίες αποτελούν τις «δημοτικές ενότητες» του νέου δήμου και φέρουν το όνομα του πρώην δήμου ή ενότητας. Τα τοπικά διαμερίσματα των δήμων μετονομάζονται σε «τοπικές κοινότητες» (πληθυσμός ως και 2.000 κάτοικοι) και σε «δημοτικές κοινότητες» (πληθυσμός άνω των 2.000 κατοίκων).

Εδω θα σταθούμε κυρίως στο επίπεδο των δήμων καθόσον ότι αυτό είναι το άμεσο πεδίο παρέμβασης μιας δημοτικής κίνησης πολιτών. Θα δούμε εν συντομία και με κριτικό μάτι ορισμένες διατάξεις του νόμου «Καλλικράτη» .



Οι νόμοι περιέχουν δικαιώματα και υποχρεώσεις των πολιτών. Όμως, ο νόμος αυτός καθαυτός περιγράφει μια κατάσταση χωρίς να λαμβάνει υπόψη του τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ανθρώπων (ισότητα έναντι του νόμου) ή την κοινωνική κατάστασή τους. Αυτός σημαίνει ότι ο νόμος θεωρεί νομικά ίσους τους πολίτες αλλά στην πραγματικότητα οι ανισότητες μεταξύ των ανθρώπων είναι μεγάλες. Ένα παράδειγμα αυτής της κατάστασης είναι η παράγραφος 2 του άρθρου 10 του νόμου για το εκλογικό δικαίωμα: «Δικαίωμα να εκλέγουν τις δημοτικές αρχές έχουν επίσης οι πολίτες των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και οι ομογενείς και οι νομίμως διαμένοντες υπήκοοι τρίτων χωρών…» . Όταν, όμως, η διαδικασία νομιμοποίησης μεταναστών/τριών στην Ελλάδα είναι μια διαδικασία υπονομευμένη λόγω των πολυάριθμων προσκομμάτων που βάζει η ίδια η κρατική (ελληνική και ευρωπαϊκή) πολιτική, η κρατική γραφειοκρατία, οι αστυνομικές και οι λοιπές διοικητικές αρχές με τη λογική της καταστολής. Η διαδικασία αυτή καρκινοβατεί και οι άμεσα ενδιαφερόμενοι στην πράξη δεν έχουν κανένα τέτοιο πολιτικό δικαίωμα που θα τους βοηθούσε να διεκδικήσουν τα κοινωνικά δικαιώματά τους στην εργασία, στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, στην εκπαίδευση κ.ο.κ. Τα ίδια ισχύον και για τα «προσόντα εκλογιμότητας που περιγράφει το άρθρο 13.



Στο ζήτημα των υποψηφιοτήτων της 12η παραγράφου του άρθρου 18 διαβάζουμε ότι όσον αφορά τον δήμαρχο «υποψηφιότητες εκτός συνδυασμών αποκλείονται». Εδώ υπάρχει μια σημαντική αντίφαση. Παρ’ όλο που το σύστημα είναι, σε γενικές γραμμές, δημαρχοκεντρικό, όπως και τα παλιότερα, δεν αφήνεται κανένα περιθώριο σε πραγματικά ανεξάρτητους πολίτες που έχουν ξεχωριστά προσόντα, γνώσεις και εμπειρίες να συμβάλουν με τη δική τους ανεξάρτητη δράση στη διακυβέρνηση. Η παραταξιοποίηση και η κομματικοποίηση στο μεγαλείο τους! Τα πολιτικά κόμματα και οι παρατάξεις είναι χρήσιμα πολιτικά σχήματα στη δημοκρατία γιατί συμβάλλουν στην ενσωμάτωση ενός πλήθους συμφερόντων, πεποιθήσεων και αξιών σε ένα πρόγραμμα ή σε μια σειρά προγραμματικών θέσεων ή προτάσεων για αλλαγή(ές) και στον ορισμό κομματικών μελών για τις εκλόγιμες θέσεις της κυβέρνησης. Θεωρητικά, το κόμμα ασκεί μια επιπλέον σειρά λειτουργιών: απλοποίηση των επιλογών για τους ψηφοφόρους, εκπαίδευση των πολιτών, κινητοποίηση λαϊκής συμμετοχής στην πολιτική, εκπροσώπηση τμημάτων του κοινού, σύνδεση των κυβερνώντων με τους κυβερνώμενους, διατύπωση και μεταφορά της γνώμης των πολιτών για τη χάραξη και εφαρμογή πολιτικής, στρατολόγηση και εκπαίδευση στελεχών για ανανέωση των πολιτικών ελίτ, οργάνωση της κυβέρνησης και καθορισμός διαδικασιών αντιμετώπισης διαφωνιών στο εσωτερικό της, διαμόρφωση και εφαρμογής της δημόσιας πολιτικής καθώς και έλεγχος και διασφάλιση της υπευθυνότητας των κυβερνητικών ενεργειών. Όμως, τα κόμματα στην Ελλάδα δεν εκτελούν πια όλες αυτές τις λειτουργίες που είναι απαραίτητες σε ένα δημοκρατικό πολιτικό σύστημα. Γι’ αυτό υπάρχουν πολλές ομάδες πολιτών που ασφυκτιούν εξαιτίας της κομματικοποίησης όλων των πλευρών της πολιτικής και κοινωνικής ζωής (από τους δήμους και τα συνδικάτα ως την παραμικρή πολιτιστική ομάδα) και επιθυμούν να προβάλλουν άλλα μοντέλα οργάνωσης από τα κάτω προς τα πάνω και άλλες εναλλακτικές μορφές διεκδίκησης λύσης των τοπικών προβλημάτων. Ο νέος νόμος τους κάνει τη ζωή δύσκολη. Παραδείγματος χάριν, στο άρθρο 19 για την «κατάρτιση συνδυασμών» τίθενται κατώφλια στον αριθμό υποψηφίων δημοτικών συμβούλων και εκλογικών περιφερειών κάτω από τα οποία δεν έχουν δικαίωμα συνδυασμοί να λάβουν μέρος στις δημοτικές εκλογές. Οι μικρές συσπειρώσεις πολιτών (μονοθεματικές ή τοπικές) αποκλείονται από τις εκλογές και ωθούνται συχνά αποκλειστικά στην εξωθεσμική δράση ή στην στενά στενάχωρη και ενδεχομένως ατελέσφορη ένταξη στις μεγάλες παρατάξεις των κομμάτων. Ανάλογο αποτέλεσμα προκύπτει από την πρόβλεψη του άρθρου 18 ότι ο κάθε συνδυασμός θα πρέπει να «υποψήφιους συμβούλους, σε αριθμό ίσο τουλάχιστο με τον αριθμό των εδρών κάθε εκλογικής περιφέρειας με δυνατότητα προσαύξησης έως και πενήντα τοις εκατό (50%). Είναι σαφές ότι κι εδώ ευνοούνται οι κομματικές παρατάξεις σε βάρος μονοθεματικών ή τοπικών συσπειρώσεων.



Πώς θα ακούγεται και θα λαμβάνεται υπ’ όψιν η φωνή των πολιτών στη διάρκεια της θητείας των δημοτικών αρχών; Στο άρθρο 76 προβλέπεται «Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης» ως «όργανο με συμβουλευτικές αρμοδιότητες». ‘Όμως, αυτή η επιτροπή διαβούλευσης είναι υποχρεωτική μόνο για δήμους με πληθυσμό άνω των 10.000 κατοίκων. Το δημοτικό συμβούλιο αποφασίζει τη συγκρότηση της επιτροπής με απόφαση των 2/3 του μελών του, κάτι που θα έπρεπε να αποφασίζεται με απλή πλειοψηφία και όχι με ενισχυμένη. Η επιτροπή αυτή θα αποτελείται από εκπροσώπους των φορέων της τοπικής κοινωνίας. Αυτό το θετικό βήμα μένει μετέωρο γιατί η επιτροπή έχει απλό συμβουλευτικό χαρακτήρα. Παράλληλα, υπάρχει πρόβλεψη για διαβούλευση με τους πολίτες μέσω διαδικτύου, θεσμοποιώντας κάτι που είχε αρχίσει να γίνεται καθημερινή πρακτική για εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες μέσω των τεχνολογικών εξελίξεων των κοινωνικών δικτύων (ιστολόγια, chat rooms, facebook, κ.α. Όμως, παρά τη δημοκρατική παραφιλολογία του νόμου και των κυρίαρχων κομματικών παρατάξεων, πουθενά δεν προβλέπονται θεσμοί άμεσης δημοκρατίας όπως οι γενικές συνελεύσεις των δημοτών που να παίρνουν αποφάσεις δεσμευτικές για τα δημοτικά συμβούλια. Πουθενά δεν προβλέπεται διαδικασία «

συμμετοχικού προϋπολογισμού».

Η δημοτική κίνηση «ΗΛΙΟΥ-πόλις Ανθρώπινη Πόλη» έχει πολλές προτάσεις για την δημοκρατική και αποτελεσματική λειτουργία και δράση του δήμου. Η λογική που διέπει την πολιτική της και της προτάσεις της είναι η άμεση συμμετοχή των πολιτών στη λήψη των αποφάσεων που τους αφορούν. Οι δήμοι και οι κοινότητες, που είναι τα πιο κοντά στους πολίτες όργανα τοπικής αυτοδιοίκησης, πρέπει να γίνουν πυρήνες άμεσης δημοκρατίας. Η δημοτική κίνηση «ΗΛΙΟΥ-πόλις Ανθρώπινη Πόλη» δεν είναι μια κίνηση σαν τις άλλες. Δεν δίνει υποσχέσεις. Το μόνο που υπόσχεται είναι η παρέμβασή της σε όλο το δυνατό περισσότερα πεδία κοινωνικών αγώνων για την ανάπτυξη των κοινωνικών κινημάτων με τους πολίτες για τους πολίτες.



ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ

Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος

της κίνησης «ΗΛΙΟΥ-πολις Ανθρώπινη Πόλη»

με επικεφαλής τον Χρήστο Κοκοτίνη