Η «Ηλιούπολη» του Τομάσο Καμπανέλα

Η «Ηλιούπολη» του Τομάσο Καμπανέλα

Ξεκινώντας για άλλη μια φορά συνεργασία με τοπική δημοτική κίνηση και εφημερίδα της πόλης μας  – και στην οποία εύχομαι μακροημέρευση και επιτυχία στις παρεμβάσεις της στο τοπικό κοινωνικό γίγνεσθαι – θα αναφερθώ σε μια θεωρία ενός μεγάλου στοχαστή της Αναγέννησης. Ο Τομάσο Καμπανέλα (1568-1639) γεννήθηκε στην Καλαβρία της Ν. Ιταλίας και γρήγορα αποδείχθηκε παιδί-θαύμα. Εντάχθηκε στην Τάξη των Δομινικανών το 1614 και ασχολήθηκε με τη Θεολογία και τη Φιλοσοφία. Αρχικά ακολουθούσε τη θεωρία του Αριστοτέλη για να στραφεί αργότερα στην Πλατωνική, που αποτέλεσε αφετηρία για τη συγγραφή του έργου «Ηλιούπολη». Κυνηγήθηκε αλύπητα από την Καθολική Εκκλησία της εποχής, την Ισπανική μοναρχία και την Ιερά Εξέταση. Στη Νάπολη δικάστηκε μαζί με ιερείς και λαϊκούς για «συμμετοχή σε αιρέσεις και για συνομωσία που αποσκοπούσε στην εγκαθίδρυση κομμουνιστικής κοινοπολιτείας.» Στις μελέτες του είναι φανερή η προσπάθειά του αφενός να υπερασπίσει με ψυχολογικά και οντολογικά επιχειρήματα την ανάγκη ύπαρξης Θεού απέναντι στον Αθεϊσμό, αφετέρου να στραφεί στην άμεση παρατήρηση και την πειραματική μελέτη της φύσης καθιστάμενος έτσι ένας από τους πατέρες του μεθοδολογικού εμπειρισμού, εξ ου και η στήριξη της θεωρίας του Γαλλιλέου.

Η «Ηλιούπολη» αποτελεί οραματισμό ενός κομμουνιστικού κράτους. Στην ιδεώδη αυτή δημοκρατία διοικούν οι διαφωτισμένοι από τον Λόγο άνθρωποι και η εργασία κάθε ανθρώπου αποσκοπεί στο να συμβάλει στο καλό της κοινότητας. Δεν θα υπάρχει ιδιωτική ιδιοκτησία, αδικαιολόγητος πλούτος και φτώχεια˙ κανένας άνθρωπος δεν θα δικαιούται να κατέχει περισσότερα από όσα χρειάζεται.

Κάποιοι ίσως να θεωρήσουν αυτές τις απόψεις παρωχημένες και ντεμοντέ. Με ορισμένα κριτήρια (αποδοτικότητα, καλοπέραση κλπ) ίσως και να είναι έτσι. Με τα κριτήρια όμως της συλλογικής ευημερίας και της δημοκρατικής θεωρίας οι βασικές αρχές του Τ. Καμπανέλα και της «Ηλιούπολης» συνεχίζουν να εμπνέουν κοινωνικούς αγώνες για την άμεση δημοκρατία, την αυτοδιαχείριση, την κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη, την ισορροπία στη σχέσης ανθρώπων και φύσης, την ισότητα ανδρών και γυναικών, την συνύπαρξη γηγενών και αλλοδαπών, την ήττα του εθνικισμού και του τοπικισμού, την εξάλειψη του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας.

Αν κοιτάξουμε γύρω μας, στην πόλη αυτή που ζούμε, θα διαπιστώσουμε ότι η Ηλιούπολη στην οποία ζούμε και δουλεύουμε απέχει πολύ από το πρότυπο της «Ηλιούπολης». Γεννηθήκαμε σε μια καταπράσινη πόλη και ζούμε σε μια πόλη με καμένο το δάσος της, που έφτασε στο σημείο αυτό γιατί οι πολίτες της δεν αντιστάθηκαν όταν έπρεπε στη λογική των μεγάλων και των μικρών συμφερόντων. Το ίδιο έγινε και με την περιφερειακή λεωφόρο, με το κυκλοφοριακό, με…με…με. Η χρόνια έλλειψη συμμετοχής των πολιτών στα κοινά βοηθάει όσους κατέχουν εξουσίες, μικρές και μεγάλες. Όμως, οι μικρές και μεγάλες κινητοποιήσεις, όπως αυτές για το Ρέμα της Πικροδάφνης και πρόσφατα για το ΚΥΤ της ΔΕΗ, έδειξαν πως τίποτε δεν πάει χαμένο και πως αχνοφέγγουν οι αχτίδες της «Ηλιούπολης». Στο χέρι όλων μας είναι να «σηκώσουμε τον ήλιο» πάνω από την πόλη. 

ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ