Το σινεμά της Σενεγάλης (1ο μέρος)

Ο κινηματογράφος της Σενεγάλης είναι μια σχετικά μικρή κινηματογραφική βιομηχανία, που γνώρισε την ακμή της από τη δεκαετία του 1960 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980, αλλά από τότε έχει μειωθεί σε λιγότερο από πέντε ταινίες μεγάλου μήκους που παράγονται κατά τα τελευταία δέκα χρόνια.

Στην διάρκεια της αποικιοκρατίας έδρασε ο Ζωρζ Μελιές που ήταν Γάλλος κινηματογραφιστής και συγγραφέας φανταστικής λογοτεχνίας, γνωστός για τις τεχνικές και αφηγηματικές καινοτομίες που εισήγαγε κατά τα πρώτα χρόνια ύπαρξης του κινηματογράφου. Έκανε δύο μικρού μήκους: La Marche de Dakar και Le cake-walk des négres du nouveau Cirque in Dakar Οι ταινίες χρησιμοποίησαν τα ρατσιστικά στερεότυπα για τους Άραβες και τους μαύρους Αφρικανούς.

Η πρώτη ταινία της ανεξάρτητης Σενεγάλης, L'Afrique-sur-Seine του σκηνοθέτη και ιστορικού Paulin Soumanou Vieyra, γυρίστηκε το 1955. Η ταινία αφορά τη ζωή των Αφρικανών φοιτητών στο Παρίσι, τις συναντήσεις τους και τη νοσταλγία που βιώνουν μακριά από την πατρίδα τους. O Vieyra θα ακολουθήσει με τις ταινίες μικρού μήκους L'Afrique à Moscou (1957), O Νίγηρας σήμερα (1958),Οι πρόεδροι Senghor και Modibo Keita , Με τους Αφρικανούς στη Βιέννη και Η Παρουσία της Αφρικής στην Ρώμη (1959) και Η ανεξαρτησία του Καμερούν, του Τόγκο, του Κονγκό, της Μαδαγασκάρης (1960), ένα ντοκιμαντέρ που καλύπτει την ανεξαρτησία των χωρών αυτών. Ίδρυσε την Παναφρικανική Ομοσπονδία Σκηνοθετών και διετέλεσε μέλος κριτικών επιτροπών φεστιβάλ στην  Ευρώπη και στη Σοβιετική Ένωση.

Ωστόσο, μόνο μετά την Ανεξαρτησία άρχισε να αναπτύσσεται το σινεμά της χώρας. Ο πρώην λιμενεργάτης και συγγραφέας Ousmane Sembène, έγινε ένας από τους κορυφαίους σκηνοθέτες της χώρας και της Αφρικής κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, προσαρμόζοντας πολλά διηγήματά του σε ταινίες. Ο Sembène διδάχτηκε τον κινηματογράφο από το Σοβιετικό σκηνοθέτη Mark Donskoy, στοMoscow Film School. Αργότερα, ο Sembène μαθήτευσε κοντά τον σκηνοθέτη Σεργκέι Γερασίμοφ στο Στούντιο Γκόρκι και στη συνέχεια επέστρεψε στη Σενεγάλη.

Τα γραπτά του στη γαλλική γλώσσα έφθασαν μόνο ένα μικρό τμήμα των Αφρικανών συμπατριωτών του. Η ταινία του επιτρέπει να φτάσει σε πολλούς περισσότερους ανθρώπους γιατί θεωρούσε πως  ήταν ο καλύτερος τρόπο να εκπαιδεύσει κανείς τις μάζες. Ισχυριζόταν  ότι μπορεί να προσεγγίσει περισσότερους ανθρώπους με τον κινηματογράφο από ότι είναι δυνατόν με τις πολιτικές συγκεντρώσεις, ή με τις χριστιανικές και μουσουλμανικές θρησκευτικές συγκεντρώσεις. Το 1963, ο Sembène γύρισε την πρώτη του ταινία, ένα σύντομο εικοσάλεπτο φιλμ με το αυτοκίνητο με τίτλο Bοrom Sárrét (Ο Αμαξάς). Η ταινία θεωρείται συχνά ως η πρώτη ταινία που έγινε ποτέ στην Αφρική από έναν Αφρικανικό  Μαύρο και απεικονίζει τη φτώχεια που έπληττε τη ζωή του κι ήταν ακόμα διαδεδομένη στη Σενεγάλη μετά την ανεξαρτησία, ακολουθώντας την καθημερινότητα του φτωχού αμαξά. Επιπλέον ο σκηνοθέτης αναφέρεται  στην παθητική στάση και την μοιρολατρία των φτωχών που δεν διεκδικούν τα δικαία τους στη μετααποικιακή εποχή. Η ταινία έχει αρκετές έμμεσες αναφορές στην ταινία Ο Κλέφτης των  Ποδήλατων του Βιτόριο ντε Σικα .

Το 1964 έκανε άλλο μικρό φιλμ με τίτλο Niaye στο οποίο η  εγκυμοσύνη ενός νεαρού κοριτσιού σκανδαλίζει την κοινότητά της. Αν και ένας επισκέπτης εργαζόμενος κατηγορείται για την εγκυμοσύνη ο πατέρας του μωρού της νεαρής γυναίκας είναι στην πραγματικότητα ο δικός της πατέρας. Η κοινότητα καταβάλλει προσπάθεια να κρατήσει το σκάνδαλο κρυφό από τη γαλλική αποικιακή διοίκηση. Το 1966 παρουσίασε την πρώτη του και την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της Σενεγάλης, La Noire de ..., που βασίζεται σε ένα διήγημα του και έγινε, επίσης, η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία που κυκλοφόρησε ποτέ από σκηνοθέτη της υποσαχάριας Αφρικής. Αν και διαρκεί μόνο 60 λεπτά, η ταινία που γυρίστηκε στα γαλλική γλώσσα κέρδισε το βραβείο Jean Vigo, αποσπώντας την προσοχή της διεθνούς κοινότητας στο σινεμά της Σενεγάλης και της Αφρικής. Αφηγείται την ιστορία  της Diouana, μιας νεαρής αφρικανής που πηγαίνει στη Γαλλία για να εργαστεί για το ζευγάρι Γάλλων που την απασχολούσε στο Ντακάρ. Γεμάτη χαρά με την προοπτική του ταξιδιού, σύντομα απογοητεύεται και τελικά, αισθάνεται φυλακισμένη και απομονωμένη από την υποστήριξη της κοινότητας της, αυτοκτονεί.

 Ο Sembène είχε επιτυχία και το 1968 με την ταινία Mandabi (Το έμβασμα),  στη μητρική του γλώσσα, τα Ουολοφικά. Ένας άνεργος Αφρικανός, ονόματι  Ιμπραχίμα, ζει με τις δύο συζύγους και τα παιδιά του. Ένας ανιψιός του τόυ στέλνει ένα έμβασμα από τη Γαλλία ύψους 25.000 φράγκων, το οποίο εξοικονόμησε δουλεύοντας ως οδοκαθαριστής. Πρέπει να κρατήσει μερικά από τα χρήματα για τον εαυτό του, εκτός του ότι πρέπει να δώσει ένα μέρος για τον ανιψιό του και να δώσει ένα μέρος στην αδελφή του. Ωστόσο, ο  Ibrahima αντιμετωπίζει πολλές δυσκολίες με τη γραφειοκρατία της Σενεγάλης προσπαθώντας να εξαργυρώσει το έμβασμα. Η ταινία ασχολείται με θέματα νεοαποικιοκρατίας, θρησκείας, διαφθοράς και κοινωνικών σχέσεων στη Σενεγάλη.

Συνεχίζεται.....

ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ