Tsakthan Daily "Οι ομόκεντροι κύκλοι του ολοκληρωτισμού"

14/8/2013

Η θεωρία του ολοκληρωτισμού της Χάνα Άρεντ άνοιξε το δρόμο για μια πιο βαθιά επιστημονική συζήτηση και έρευνα για το φασισμό, το ναζισμό και το σταλινισμό. «Τα πάντα εντός του κράτους, τίποτα εκτός του κράτους, τίποτα εναντίον του κράτους» διεκήρυττε ο φασίστας Ιταλός δικτάτορας Μπενίτο Μουσσολίνι.

 Το γενικό σχήμα που περιγράφει το ολοκληρωτικό σύστημα αποτελείται από δύο ομόκεντρους κύκλους εκ των οποίων αυτός που αναπαριστά την κοινωνία πολιτών περικλείεται εντός του μεγαλύτερου που αναπαριστά το κράτος. Πρόκειται για ένα αφαιρετικό σχήμα που, με τους λοιπούς όρους να παραμένουν αμετάβλητοι, αναπαριστά το μοντέλο του ολοκληρωτισμού όπως το αντιλαμβάνεται ο πολιτικός φιλελευθερισμός και η δημοκρατική θεωρία. Η γραμμική εξέλιξη από το αρχικό μοντέλο της φιλελεύθερης κοινωνίας στην ολοκληρωτική περιλαμβάνει δύο ενδιάμεσα χρονικά και ποιοτικά στάδια. Αρχικά το κράτος επεμβαίνει ελάχιστα στην κοινωνία πολιτών και στην ιδιωτική σφαίρα (οικονομικός φιλελευθερισμός και αρνητικό κράτος). Κατόπιν το (θετικό) κράτος αρχίζει να παρεμβαίνει σε πολλές από τις δραστηριότητες και θεσμούς της κοινωνίας πολιτών και της ιδιωτικής σφαίρας. Το τελευταίο στάδιο πριν από την απαρχή του ολοκληρωτισμού χαρακτηρίζεται από τη μαζική παρέμβαση του κράτους στον οικονομικό σχεδιασμό, στις κοινωνικές υπηρεσίες, στην πρόνοια και στις ιδιοκτησιακές σχέσεις (κράτος πρόνοιας και δημοκρατικός σοσιαλισμός).

Πιο αναλυτικά, κύρια χαρακτηριστικά ενός ολοκληρωτικού συστήματος (του «ολικού» κράτους) είναι η μαζική πειθάρχηση της ζωής των ανθρώπων, η δημιουργία ενός τελειοποιημένου μηχανισμού για την κατασκευή συναίνεσης μέσω της προπαγάνδας και της κατήχησης σε συνδυασμό με την καταπίεση και το κλίμα τρόμου απέναντι σε υποτιθέμενους εχθρούς της κοινωνίας, εξωτερικούς και, κυρίως, εσωτερικούς. Η βία στο αποκορύφωμά της. Το ολοκληρωτικό σύστημα ολοκληρώνεται στην εντέλεια, κατά την Arendt, όταν ακόμη και η φωνή του ανθρώπου χάνεται οριστικά, όταν ο άνθρωπος δεν θα ξέρει πια να επικοινωνήσει, όταν το μέσο της επικοινωνίας η προφορική ομιλία που ξεχωρίζει το ανθρώπινο είδος, δηλαδή ο λόγος, παύει να υφίσταται : «Πράγματι, ούτε κι οι πόλεμοι ακόμη, ας αφήσουμε τις επαναστάσεις, προσδιορίζονται πάντοτε εντελώς από τη βία. Εκεί όπου η βία κυριαρχεί απόλυτα, όπως για παράδειγμα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ολοκληρωτικών καθεστώτων, όχι μόνο οι νόμοι – οι νόμοι σιωπούν (le lois se taisent), όπως το διατύπωσε η Γαλλική Επανάσταση - αλλά τα πάντα και οι πάντες πρέπει να σιωπούν. Είναι εξαιτίας αυτής της σιωπής που η βία είναι ένα περιθωριακό φαινόμενο στην πολιτική σφαίρα και  γιατί ο άνθρωπος, στο βαθμό που είναι πολιτικό ον, είναι προικισμένος με τη δύναμη του λόγου. Οι δύο φημισμένοι ορισμοί του Αριστοτέλη για τον άνθρωπο, ότι είναι πολιτικό ον και είναι ον προικισμένο με το λόγο, αλληλοσυμπληρώνονται και αναφέρονται αμφότεροι στην ίδια εμπειρία της ζωής στην Ελληνική πόλη. Το ουσιώδες εδώ είναι ότι η βία αυτή καθ’ εαυτή είναι ανίκανη να εκφέρει λόγο, και όχι απλώς ότι ο λόγος είναι ανίσχυρος σαν έρθει αντιμέτωπος με τη βία.[1]

ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ

Σαν σήμερα 

στις 14 Αυγούστου 1956 , 
φεύγει από τη ζωή ο Μπέρτολτ Μπρεχτ

Βγες έξω, σύντροφε! Ρίσκαρε 
Τη δεκάρα, που ούτε δεκάρα πια δεν είναι 
Τον τόπο για ύπνο που πάνω του πέφτει η βροχή
Και της δουλιάς τη θέση που αύριο θα χάσεις!
Μπρος, στο δρόμο έξω! Αγωνίσου!
Να περιμένεις πια δε γίνεται, είναι αργά πολύ!
Βοήθα τον εαυτό σου βοηθώντας μας:
Κάνε πράξη την αλληλεγγύη!
Βγες έξω, σύντροφε, αντιμέτωπος με τα όπλα και
Διεκδίκησε το μεροκάματό σου!
Σαν ξέρεις πως δεν έχεις τίποτα να χάσεις
Όπλα αρκετά οι αστυνόμοι τους δεν έχουν!
Μπρος, στο δρόμο έξω! Αγωνίσου!
Να περιμένεις πια δε γίνεται, είναι αργά πολύ!
Βοήθα τον εαυτό σου βοηθώντας μας: Κάνε πράξη
Την αλληλεγγύη!

Η ΑΤΑΚΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ

Συν-τε´λεια ‏@yogito_ar

Σε δέκα χρόνια το πιο επικερδές επάγγελμα θα είναι το σβήσιμο τατουάζ

 ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ

Χονγκ Γινγκ

Κ Η τέχνη του έρωτα

Μετάφραση: Μανόλης Πολέντας 
Σελίδες: 256

Ημερομηνία έκδοσης: 01/04/2011 

Στην Κίνα της δεκαετίας του 1930, που φλέγεται από εσωτερικές αναταραχές, ένας παθιασμένος έρωτας γεννιέται ανάμεσα στον ποιητή Τζούλιαν Μπελ, ανιψιό της Βιρτζίνια Γουλφ, και μια παντρεμένη κινέζα διανοούμενη. Η παράνομη σχέση θα δοκιμάσει τα όριά της μέσα από τα μυστικά της κινεζικής ερωτικής τέχνης του Ταό και θα προκαλέσει έντονες αντιδράσεις.
Η Χονγκ Γινγκ θα ξαναζωντανέψει την απαγορευμένη ιστορία τους, βασισμένη στο προσωπικό ημερολόγιο του Τζούλιαν, αναζωπυρώνοντας τις αντιδράσεις, που κατέληξαν σε δικαστική διαμάχη ανάμεσα στη συγγραφέα και την κόρη της μυθιστορηματικής ηρωίδας, η οποία θεωρεί ότι το περιεχόμενο του βιβλίου προσβάλλει τη μνήμη της μητέρας της.

Λογοτεχνική ανάπλαση μιας πραγματικής ιστορίας ή ένα τολμηρό μυθιστόρημα εμπνευσμένο από τις διαφορετικές προσεγγίσεις Ανατολικών και Δυτικών πάνω στο θέμα του έρωτα; Σε κάθε περίπτωση ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με ένα βιβλίο συναρπαστικό, προκλητικό όσο και τρυφερό.

Η ταινία της ημέρας

«Οι διαβολογυναίκες» (Les Diaboliques)

Σκηνοθεσία: Ανρί-Ζορζ Κλουζό

Ερμηνεία: Σιμόν Σινιορέ, Βέρα Κλουζό, Πολ Μορίς, Σαρλ Βανέλ, Ζαν Μπροκάρ, Μισέλ Σερό

Μια επανέκδοση ξεχωρίζει ανάμεσα στις τρεις ταινίες που βγαίνουν στους κινηματογράφους αυτή την εβδομάδα. Ιστορία ενός ερωτικού τριγώνου, «Οι διαβολογυναίκες» (1955), είναι μια ταινία για την ενοχή και την συνενοχή, αλλά και για το δίπολο θύμα-θύτης και για τη σχέση του θεατή με τα δρώμενα επί της οθόνης. Έχοντας ως κορυφή του ερωτικού τριγώνου έναν καταπιεστικό και αυταρχικό ιδιοκτήτη-διευθυντή ιδιωτικού σχολείου (Πολ Μορίς) και στις άλλες δύο κορυφές την καταπιεσμένη σύζυγο (Βέρα Κλουζό) και την ερωμένη (Σιμόν Σινιορέ), παρακολουθούμε το «πλησίασμα» των δύο γυναικών, που αποφασίζουν να δολοφονήσουν τον άντρα-αφέντη... Ο Πολ Μορίς εμφανίζεται με τόσο βάναυση συμπεριφορά που η δολοφονία του μοιάζει να είναι δικαιολογημένη, στα μάτια του θεατή.

Το σχολείο έχει ολιγοήμερες διακοπές, τις οποίες εκμεταλλεύονται οι δύο γυναίκες για να εφαρμόσουν το σχέδιό τους. Τον ναρκώνουν με υπνωτικό και στη συνέχεια τον πνίγουν στην μπανιέρα. Εκμεταλλευόμενες την αργία, ρίχνουν το πτώμα στην πισίνα του σχολείου...

Όμως λίγες μέρες μετά, όταν η πισίνα αδειάζει για να καθαριστεί, το πτώμα έχει εξαφανιστεί! Συγχρόνως, ένας μαθητής επιμένει ότι έχει δει τον διευθυντή, ενώ το καθαριστήριο στέλνει πίσω, καθαρό και σιδερωμένο, το κουστούμι που φορούσε τη βραδιά που δολοφονήθηκε...

Η ταινία οδηγείται σε μια «μεταφυσική» κατεύθυνση όταν, στη συνέχεια, στην αναμνηστική σχολική φωτογραφία, στο φόντο αχνοφαίνεται το πρόσωπο του δολοφονηθέντος... «Ένα παιχνίδι θανάτου για τρεις, ένα παιχνίδι αγωνίας για όλους», έχει γραφτεί, σαν διαφημιστικό σλόγκαν για την ταινία, που διατηρεί μέχρι σήμερα τη γοητεία της, το μυστήριο αλλά και τα διφορούμενα στοιχεία της. Ξεκινά σαν ένα σκοτεινό και παράδοξο νουάρ, όπου σύζυγος και ερωμένη αποφασίζουν από κοινού να σκοτώσουν τον καταπιεστικό σύζυγο - εραστή, για να μετεξελιχθεί σχεδόν σε ταινία τρόμου...

Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ ήταν από τους μεγαλύτερους θαυμαστές της ταινίας, που βασίζεται σε νουβέλα του συγγραφικού διδύμου Πιερ Μπουαλό - Τομά Ναρσεζάκ: Ανανεωτές του αστυνομικού μυθιστορήματος, εισήγαγαν το roman de suspense, και ο Χίτσκοκ χρησιμοποίησε μετά τις «Διαβολογυναίκες» την ιστορία τους «D'Entre des Morts» ως πρώτη ύλη για το αριστούργημά του «Δεσμώτης του Ιλίγγου».

Ο Ανρί-Ζορζ Κλουζό (1907 - 1977) είναι ένας από τους πιο σπουδαίους σκηνοθέτης του γαλλικού και του ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Αφού εργάστηκε για ένα σύντομο χρονικό διάστημα ως δημοσιογράφος, ξεκίνησε την κινηματογραφική του σταδιοδρομία το 1930, ως βοηθός σκηνοθέτης και σεναριογράφος. Μια σοβαρή ασθένεια τον υποχρέωσε να διακόψει κάθε δραστηριότητά του, από το 1934 μέχρι το 1938, για να επανεμφανιστεί στα κινηματογράφο το 1942, σκηνοθετώντας την ταινία «Ο δολοφόνος κατοικεί στο νούμερο 21». Τον επόμενο χρόνο, με την ταινία «Κοράκι», σημείωσε μεγάλη επιτυχία, η οποία εδραιώθηκε με τις ταινίες «Στις όχθες του Σηκουάνα» (1947), «Μανόν» (1948) και το θρυλικό «Το μεροκάματο του τρόμου» (1952). Οι τρεις πρώτες του ταινίες προδίδουν την επίδραση του εξπρεσιονιστικού κινηματογράφου και κυρίως του Φριτς Λανγκ. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των ταινιών του είναι η βαθιά απαισιοδοξία για την ανθρώπινη φύση.

Ιδιαίτερη θέση στη φιλμογραφία του Κλουζό κατέχει η ταινία «Το μυστήριο Πικάσο» (1956), στην οποία κατόρθωσε, χρησιμοποιώντας νέες τεχνικές, να αποτυπώσει τη δημιουργική δραστηριότητα του ζωγράφου ακριβώς τη στιγμή που εκείνη εκτυλισσόταν. Ένα χρόνο πριν, είχε γυρίσει τις «Διαβολογυναίκες». Στις τελευταίες του ταινίες ο Κλουζό κατάφερε να δημιουργήσει με μεγάλη δεξιοτεχνία μια ατμόσφαιρα έντασης και τρόμου.

Πέθανε ο σκηνοθέτης του "Άγγελου"

Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 70 ετών, έπειτα από σοβαρά προβλήματα υγείας, που τον ταλαιπωρούσαν επί μήνες, ο σκηνοθέτης Γιώργος Κατακουζηνός. Γεννημένος στην 1943 στην Αλεξάνδρεια, σπούδασε κινηματογράφο στην Αθήνα και το Παρίσι, και εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτης σε πολλές ταινίες («Διωγμός», «Τα 201 καναρίνια», «Το μπλόκο» κ.ά.) Γνώρισε τεράστια εμπορική επιτυχία με την ταινία του «Αγγελος» (1982, τιμήθηκε μάλιστα με το βραβείο καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης), που βασίζεται σε ένα πραγματικό γεγονός που είχε συγκλονίσει την ελληνική κοινωνία...

(Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο του Κώστα Τερζή στην έντυπη έκδοση της "Αυγής")

---

[1] Arendt, Hannah (1973). The Origins of Totalitarianism. San Diego ,CΑ: Ηarvest/HBJ Books,

Arendt, Hannah (1988). Το Ολοκληρωτικό Σύστημα. Αθήνα: Εκδ. Ευρύαλος,