ΠΕΡΙ ΒΑΜΠΙΡ Ο ΛΟΓΟΣ - Συμπληρωματικό κείμενο Σεκάνς

…κι άφησα ξωπίσω μου μια τρύπα…
ΠΕΡΙ ΒΑΜΠΙΡ Ο ΛΟΓΟΣ

Δύο ταινίες με βαμπίρ στο αφιέρωμα της ΚΛΗ για τον Φανταστικό Κινηματογράφο δεν είναι και λίγες. Τι είναι, λοιπόν, αυτά τα μυθικά «τερατάκια» που εξάπτουν την φαντασία των σινεφίλ και όχι μόνο; Γιατί λέμε για τον χ ή ψ υπερήλικα πολιτικό ότι είναι «βρυκόλακας»;


Στην Ελλάδα σε πολλά μέρη υπάρχουν διαφορετικές δοξασίες. Στη Μάνη λένε πως υπάρχουν δύο είδη βρυκολάκων: οι "ριχτοί", αυτοί που δεν ησυχάζουν ποτέ και οι "Σαββατιανοί", αυτοί δηλαδή που βγαίνουν από το μνήμα τους μόνο το Σάββατο. Όποτε και αν βγαίνουν τη νύχτα, γυρίζουν στο μνήμα τους την αυγή πριν βγει ο ήλιος και λαλήσει ο μαύρος κόκορας (γι' αυτό και στα νησιά δεν τους σφάζουν). Στη Σάμο εμφανίζονται από τα μεσάνυχτα μέχρι την αυγή, αλλά μπορεί να βγουν και στις 12:00 το μεσημέρι ακριβώς μόνο που δεν έχουν τη δυνατότητα να απομακρυνθούν από τον τάφο τους. Στη Χίο πιστεύεται ότι οι βρυκόλακες αποχωρούν μόνο όταν λαλήσει ο άσπρος κόκορας τρεις φορές. Στην Αμοργό επίσης πιστεύουν ότι οι βρυκόλακες εμφανίζονται και την ημέρα. Αντίθετα στη Μακεδονία βγαίνουν μόνο τις νύχτες με πανσέληνο. Ακόμα είναι τόσες πολλές οι δοξασίες για τους λόγους για τους οποίους κάποιος βρυκολακιάζει που κανείς δεν είναι υπεράνω πάσης υποψίας. Στη Μυτιλήνη πιστεύουν ότι βρυκολακιάζουν αυτοί που έχουν κάνει μεγάλα εγκλήματα. Στην Άνδρο βρυκόλακες γίνονται αυτοί που όταν πέθαναν κάποιος τους βλαστήμησε ή τους καταράστηκε. Στην Σκύρο και την Θράκη βρυκολακιάζουν οι άταφοι και άψαλτοι.

Αν και υπάρχουν και σ’ αυτή την περίπτωση ορισμένοι «εθνοφύλακες» που θεωρούν το Δράκουλα …ελληνικής καταγωγής υποστηρίζοντας ότι το όνομα Νοσφεράτου βγαίνει από το αρχαιοελληνικό «Νόσον Φέρων», η «πικρή αλήθεια» είναι ότι τα πρώτα βαμπίρ κάνουν την εμφάνισή τους ως μύθοι στους Ασσύριους, στους Σουμέριους και στους Ακκάδιους γύρω στο 4.000 π.Χ. Οι γραφές τους αναφέρονται σε ανθρωπόμορφα πλάσματα μανιακά με το σεξ που τρέφονταν με το αίμα των παιδιών και των μανάδων τους.

Η πρώτη απεικόνιση ενός βαμπίρ εμφανίζεται το 1.800 π.Χ. στη Μεσοποταμία. Είναι η Λίλιθ που στην εβραϊκή μυθολογία θεωρείται πρώτη σύζυγος του Αδάμ (άραγε από εκεί προέρχεται ο άλλος θρύλος περί Εβραίων που στάθηκε αφορμή για τόσα και τόσα πογκρόμ ακόμη και στην Ελλάδα των αρχών του 20ού αιώνα;). Στη διάρκεια του Μεσαίωνα, οι προκαταλήψεις οδήγησαν σε καταστάσεις μαζικής υστερίας που συχνά έφταναν σε ακρότητες (παλούκωμα ανθρώπων που κατηγορούνταν επί… βαμπιρισμώ)


Μία από τις ασθένειες, εξαιτίας της οποίας κάποιοι άνθρωποι απέκτησαν τη φήμη του... βρυκόλακα, είναι η λεγόμενη πορφυρία, μία διαταραχή του μεταβολισμού της πορφυρίνης (οργανικής ουσίας που αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της αιμογλοβίνης, της χλωροφύλλης και ορισμένων άλλων ενζύμων) κατά την οποία ο οργανισμός παρουσιάζει συμπτώματα όμοια με αυτά των μυθικών βρυκολάκων. Οι δήθεν βρυκόλακες θα μπορούσαν, επίσης, να υποφέρουν από αναιμία, στην οποία η έλλειψη σιδήρου κάνει το πρόσωπο να φαίνεται χλωμό.
Η καταληψία ήταν από τις συνηθέστερες παθήσεις, που συγχέονταν με τη νεκρεγερσία, αφού οι νοσούντες υποφέρουν από προσωρινή παράλυση. Τα άτομα με καταληψία ακούνε και βλέπουν κανονικά, όμως, καθώς δεν μπορούν να κινήσουν τους μυς τους, φαίνονται νεκροί. Στο Μεσαίωνα ειδικά, οι υποτιθέμενοι βρυκόλακες δεν έβρισκαν ανάπαυση ούτε μετά τον θάνατό τους, αφού, συχνά, ήταν τα περιστατικά εκταφής τους, είτε για να επιβεβαιωθεί η σήψη του οργανισμού είτε για να ληφθούν περαιτέρω μέτρα για την αντιμετώπισή τους, αν κάτι... δεν είχε πάει καλά κατά τη θανάτωσή τους.

Ενώ τα βαμπίρ παίρνουν διαφορετικές μορφές ανάλογα με τον τόπο στην Κεντρική Ευρώπη και στα Βαλκάνια, ήταν το βιβλίο του John Polidori The Vampyre (1819) που καθιέρωσε το χαρισματικό και εκλεπτυσμένο βαμπίρ της μυθοπλασίας και ενέπνευσε τη συγγραφή των έργων Varney the Vampire του James Malcolm Rymer (1847) και Dracula του Bram Stoker (1897) που έγινε το έργο αναφοράς για όλα όσα ακολούθησαν.



Δεν έμεινε πτυχή του έργου του Stoker που να μην έχει ερευνηθεί αναδεικνύοντας ζητήματα όπως ο ρόλος των γυναικών στη Βικτοριανή κουλτούρα, η συμβατική και συντηρητική σεξουαλικότητα, η μετανάστευση, η αποικιοκρατία, η μετααποικιοκρατία, το φολκλόρ κ.α.


Όσον αφορά τον όρο «βαμπίρ» έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες με κύρια την θεωρία που λέει ότι είναι σλαβικής προέλευσης καθώς η πρώτη γραπτή αναφορά γίνεται το 1047 μ,Χ. σε Κυριλλικό Βιβλίο των Ψαλμών που κατείχε ο Πρίγκιπας Βολοντιμίρ Γιαρόσλαβοβιτς της Φεουδαλικής Δημοκρατίας του Νοβκγκορόντ.



Το όνομα Δράκουλας έχει μια εξίσου ενδιαφέρουσα ιστορία. Άλλες θεωρίες λένε ότι βγαίνει από τη Σλαβική μορφή της γραφής του επιθέτου του Vlad Dracula δηλαδή του ηγεμόνα της Βλαχίας (1437-42 και 1444-7 μ.Χ.) που είχε γίνει θρύλος για τη βαναυσότητα με την οποία αντιμετώπισε τα τουρκικά στρατεύματα παλουκώνοντας τους στρατιώτες. Το επίθετο Dracula σχηματίστηκε με παραφθορά του ονόματος του Ουγγρικού Τάγματος Drachenordens (Τάγμα του Δράκου) του οποίου ήταν διακεκριμένο μέλος. Άλλες αναφέρονται στη ρουμάνικη λέξη dracul που σημαίνει «σατανάς» ή στην επίσης ρουμάνικη λέξη dragulea που σημαίνει «εραστής». Τέλος, όσον αφορά το χαρακτηρισμό «βρυκόλακα» για ορισμένους πολιτικούς , αφήνω την επιλογή σ’ εσάς: εραστής, σατανάς ή ήρωας;



Βιβλιογραφία και πηγές
1. Raymond McNally, Radu Florescu (1994) In Search of Dracula: The History of Dracula and Vampires. Boston: Houghton Mifflin Co.
2. Constantin Rezachevici (1999) “From the Order of the Dragon to Dracula” στο Journal of Dracula Studies. Νο.1, http://blooferland.com/drc/images/01Rezach.rtf
3. http://en.wikipedia.org/wiki/Vampire
4. «10 γεγονότα-σταθμοί στην ιστορία των βαμπίρ», Focus, Νο. 125, Αύγουστος 2010
5. Ημερησία / Πρίσμα, Νο. 44, 8-9 Φεβρουαρίου 2000 http://paraportal.gr/index.php/2009-09-17-22-06-50



ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ