Ακτιβισμός ή Ακτιβισμοί;
Άκουσα σε κάποια εκπομπή του «Κόκκινου» για την «Ομάδα Ακτιβισμού» της Ανοιχτής Πόλης με το ωραίο όνομα «Άστυ να λέει». Με προβλημάτισε όμως κάτι. Ο Ακτιβισμός δεν είναι κάτι που είναι υπόθεση μιας ομάδας εξειδικευμένων στο είδος. Ο Ακτιβισμός είναι μια πολύ γενική έννοια και μια γενικότερη πολιτική αντίληψη και στρατηγική. Επί της ουσίας είναι άμεσα συνδεδεμένος με την έννοια του «Κοινωνικού Κινήματος», αν δεν ταυτίζεται κιόλας με αυτό. Έτσι ο/η καθένας/μια μας μπορεί ανά πάσα στιγμή να είναι Ακτιβιστής/τρια, αρκεί να παίρνει μέρος σε διεκδικητικούς αγώνες που βγαίνουν από τα όρια του αστικού κοινοβουλευτικού παιγνίου, χωρίς τις αγκυλώσεις των γραφειοκρατικών οργάνων των συλλογικών οργανώσεων, να είναι συμμέτοχος/η στη λήψη των αποφάσεων με αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες της συλλογικότητας που διοργανώνει τις εκδηλώσεις, τις διαδηλώσεις, τις πορείες και τα χάπενινγκ. Ακτιβιστής/τρια, για να αντιστρέψουμε την οπτική γωνία, είναι αυτός/ή που αγωνίζεται για την επίτευξη των κοινωνικο-κινηματικών στόχων και δεν αρκείται στην έννοια της εκπροσώπησης/αντιπροσώπευσης. Ο/η κοινοβουλευτικός/ή εκπρόσωπος μπορεί να είναι αλλά και μπορεί να μην είναι ακτιβιστής/τρια. Μπορεί, δηλαδή, να είναι επαγγελματίας πολιτικός καριέρας ή κομματικός γραφειοκράτης που το μόνο που τον/την ενδιαφέρει είναι η οργανωτική (μιλάμε για αριστερά κόμματα) και εκλογική ανάπτυξη του κομματικού μηχανισμού. Αυτοί/ές θεωρούν ότι ο κόσμος αλλάζει μόνο εκ των άνω με την κατάκτηση της κρατικής εξουσίας με τη στενή έννοια και τις μεταβολές (μεταρρυθμιστικές ή επαναστατικές) του μηχανισμού της. Αντίθετα, θεωρούν τους/τις ακτιβιστές/τριες ανθρώπους «ειδικών αποστολών» και μόνο. Στην αγγλοσαξονική ορολογία υπάρχει η ο όρος «κομματικός ακτιβιστής» που αναφέρεται κυρίως στους επαγγελματίες οργανωτές (να κάτι που λείπει από τα συνδικάτα μας –δείτε το βασικό ανδρικό ρόλο στην ταινία «Ψωμί και Τριαντάφυλλα» του Κεν Λόουτς) που οργανώνουν τη βάση του κόμματος και ασχολούνται με την τοπική και θεματική στρατηγική.
Δεν είναι φιλολογικό και μόνο το ζήτημα, λοιπόν. Θέλουμε να είμαστε λίγο ή πολύ όλοι/ες ακτιβιστές/τριες ώστε να μπορούμε να εκφράζουμε τη νέα αντίληψη που προωθούμε, δηλαδή την αυτοδιαχείριση και την αυτοδιεύθυνση των δημοσίων υποθέσεων. Όπως λέμε όχι στη γραφειοκρατία των κομματικών ειδικών έτσι δεν πρέπει να πέσουμε στην άλλη «λούμπα» και να αναδείξουμε «ειδικούς-τεχνοκράτες ακτιβιστές/ριες».
Τέλος, αφού ο Ακτιβισμός είναι μια έννοια γένους δεν μπορούμε να την κάνουμε πληθυντική. Έτσι, δε λέμε ποτέ, όπως άκουσε κάποια στιγμή ένα νεολαίο του ΣΥΝ να λέει στο «Κόκκινο» ότι πήγε μαζί με τους/τις συντρόφους/σες του να «κάνουνε έναν ακτιβισμό» οργανώνοντας τη συγκέντρωση στο ΑΤ Αγίου Παντελεήμονα Αχαρνών. Θα μπορούσαν να κάνουν «ένα, δύο, τρεις,…πολλούς ακτιβισμούς»; Όχι, βέβαια. Θα κάνουν πολλές «ακτιβίστικου χαρακτήρα ενέργειες».
Θανάσης Τσακίρης
Wednesday, October 31, 2007
Monday, October 29, 2007
"Ταξική Θεωρία και Ιστορία: Καπιταλισμός και Κομμουνισμός στην ΕΣΣΔ" Βιβλιοπαρουσίαση
ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ
Στο πλαίσιο των γενικότερων συζητήσεων για τα
«90 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση»
την Πέμπτη, 1 Νοεμβρίου 2007, στις 8:30 μμ
στο βιβλιοπωλείο «ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΟ»(Ρήγα Φεραίου 25 – Ηλιούπολη – τηλ. 210-9940110) παρουσιάζεται το βιβλίο
Ταξική Θεωρία και Ιστορία.
Καπιταλισμός και Κομμουνισμός στην ΕΣΣΔ
των καθηγητών του University of Massachusetts, Amherst
S. A. Resnick & R. D. Wolff
Εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
Σειρά: Βιβλιοθήκη Οικονομικής και Πολιτικής Θεωρίας
Διευθυντής σειράς: Γιάννης Μηλιός – Καθηγητής Ε.Μ.Π.
Μετάφραση: Θανάσης και Βίκτορας Τσακίρης
ΟΜΙΛΗΤΕΣ:
Στάθης Κουτρουβίδης – Ιστορικός Ερευνητής
Γιώργος Οικονομάκης – Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου
Κλείσιμο: Γιάννης Μηλιός
Συντονισμός: Θανάσης Τσακίρης Δρ. Πολιτ. Επιστήμης Παν/μίου Αθήνας
Η εκδήλωση είναι αφιερωμένη στη μνήμη
του Βαγγέλη Τσακίρη και της Καίτης Τσακίρη
Στο πλαίσιο των γενικότερων συζητήσεων για τα
«90 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση»
την Πέμπτη, 1 Νοεμβρίου 2007, στις 8:30 μμ
στο βιβλιοπωλείο «ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΟ»(Ρήγα Φεραίου 25 – Ηλιούπολη – τηλ. 210-9940110) παρουσιάζεται το βιβλίο
Ταξική Θεωρία και Ιστορία.
Καπιταλισμός και Κομμουνισμός στην ΕΣΣΔ
των καθηγητών του University of Massachusetts, Amherst
S. A. Resnick & R. D. Wolff
Εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
Σειρά: Βιβλιοθήκη Οικονομικής και Πολιτικής Θεωρίας
Διευθυντής σειράς: Γιάννης Μηλιός – Καθηγητής Ε.Μ.Π.
Μετάφραση: Θανάσης και Βίκτορας Τσακίρης
ΟΜΙΛΗΤΕΣ:
Στάθης Κουτρουβίδης – Ιστορικός Ερευνητής
Γιώργος Οικονομάκης – Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου
Κλείσιμο: Γιάννης Μηλιός
Συντονισμός: Θανάσης Τσακίρης Δρ. Πολιτ. Επιστήμης Παν/μίου Αθήνας
Η εκδήλωση είναι αφιερωμένη στη μνήμη
του Βαγγέλη Τσακίρη και της Καίτης Τσακίρη
Thursday, October 25, 2007
ΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ
Απόσπασμα από ένα κείμενό μου πριν από 12 περίπου χρόνια με τίτλο
«Η ΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ: Ο ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ» (ΠΜΣ Πολιτικής Επιστήμης και Κοινωνιολογίας, ΕΚΠΑ 1995-1996)
…
Kρίση των κομμάτων ή κρίση της αριστεράς;. Κατά τη γνώμη μου πρόκειται, ουσιαστικά, για κρίση της αριστεράς ως «προτάγματος», ως «στρατηγικής» και «θεωρίας ανατρεπτικής φύσης». Η ανοιχτή, πια, κρίση της αριστεράς αφαιρεί από τη μία από τις κοινωνικές τάξεις και στρώματα αναφοράς της τα πολιτικά εργαλεία για την ανάπτυξη των αγώνων τους και από την άλλη βοηθάει στην αναδιάρθρωση του πολιτικού σκηνικού σε συντηρητικότερες βάσεις. Η έλλειψη ανταγωνιστικού προς τον καπιταλισμό προτάγματος και η σύγκλιση των βασικότερων πολιτικών κομμάτων γύρω από τους κεντρικούς άξονες του αστισμού ωθεί ολοένα και περισσότερα κοινωνικά τμήματα στην παραίτηση από τον πολιτικό αγώνα. Έτσι προσδιορίζεται μία από τις προϋπόθεσης της ανάδυσης των «νέων κοινωνικών κινημάτων».
Ο Ι Ε Ν Ν Ο Ι Ε Σ ΤΗΣ «Κ Ρ Ι Σ Η Σ»
Η λέξη «κρίση» αποτελείται από πολλά σημαινόμενα. Εδώ θα αναφερθούμε σε τέσσερις βασικές κατηγορίες σηματοδοτήσεων που θεωρούμε ότι μπορούν να μας προσφέρουν τα πλαίσια μέσα στα οποία μπορούμε να κινηθούμε για να προχωρήσουμε στην εξέλιξη του θέματός μας.
Κατ’ αρχήν πρέπει να γίνει αναφορά στους «διαδικαστικούς ορισμούς» της κρίσης(Wiener and Kahn, 1962). Καταχωρούμε τους εξής ορισμούς που εντάσσονται στα πλαίσια της πολιτικής επιστήμης.
- Η κρίση είναι συχνά σημείο καμπής σε μίαν αναπτυσσόμενη διαδοχή γεγονότων και πράξεων.
-Η κρίση είναι μία κατάσταση στην οποία απαιτείται υψηλός βαθμός δραστηριοποίησης των συμμετεχόντων.
-Η κρίση απειλεί τους στόχους και τους σκοπούς των συμμετεχόντων.
-Η κρίση ακολουθείται από ένα σημαντικό αποτέλεσμα του οποίου οι συνέπειες μορφοποιούν το μέλλον των συμμετεχόντων.
-Η κρίση αποτελείται από τη σύγκλιση γεγονότων που καταλήγει σε ένα νέο σύνολο γεγονότων.
-Η κρίση παράγει αβεβαιότητες στην εκτίμηση μίας κατάστασης και στο σχηματισμό εναλλακτικών λύσεων για την αντιμετώπισή της.
-Η κρίση μειώνει τον έλεγχο επί των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους.
-Η κρίση εντείνει την πίεση, που συχνά παράγει το στρες και την αγωνία των συμμετεχόντων.
-Η κρίση είναι μία περίπτωση κατά την οποία η πληροφορία που διατίθεται στους συμμετέχοντες είναι, συνήθως, ανεπαρκής.
-Η κρίση αυξάνει τις χρονικές πιέσεις για τους συμμετέχοντες.
-Η κρίση χαρακτηρίζεται από αλλαγές στις σχέσεις ανάμεσα στους συμμετέχοντες.
-Η κρίση αυξάνει τις εντάσεις ανάμεσα στους συμμετέχοντες.
Σε κάποιες από τις θέσεις του «δωδεκάλογου» της «διαδικασιολογικής» θεωρίας για την κρίση συμπίπτουν και οι διαπιστώσεις των Μiller and Iscoe (1963), που προέρχονται από το χώρο των κοινωνιολογικών και ψυχολογικών ερευνών:
-Μία κατάσταση κρίσης είναι μάλλον οξεία παρά χρόνια, αν και η διάρκειά της είναι συνήθως απροσδιόριστη.
-η κρίση καταλήγει συχνά σε συμπεριφορές «παθολογικές», όπως η ανικανότητα και η αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων.
-η κρίση απειλεί τους στόχους των εμπλεκομένων ατόμων.
-η κρίση είναι σχετική:αυτό που είναι κρίση για κάποιον μπορεί να μην είναι για κάποιον άλλο.
-η κρίση προκαλεί ένταση στον οργανισμό και άγχος.
Τέλος, η «ντεσιζιονιστική» θεωρία του C.Barnard (1962) αναφέρεται σε τρεις διαστάσεις της έννοιας «κρίση»:
-αναγνώριση της φύσης του γεγονότος: εξωγενές ή ενδογενές για τους «παραγωγούς αποφάσεων».
-εκτίμηση του χρόνου απόφασης: βραχεία, μέση, μακρά διάρκεια.
-εκτίμηση της σχετικής σημασίας των αξιών για τους συμμετέχοντες: υψηλή ή χαμηλή.
Επίσης και για τον Barnard ισχύει η θέση ότι η κρίση για το ένα μέρος ενδέχεται να μην εκλαμβάνεται ως τέτοια από το άλλο μέρος. Τέλος, δίδεται ιδιαίτερο βάρος στο ερώτημα: «η μονάδα απόφασης προκάλεσε την κρίση ή προκλήθηκε απ’ αυτήν;»
Ο Ι Ε Ν Ν Ο Ι Ε Σ Τ Ο Υ Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Ο Υ Κ Ο Μ Μ Α Τ Ο Σ
Πριν προχωρήσουμε στην εννοιολόγηση του πολιτικού κόμματος, ας δώσουμε έναν ορισμό του επιθετικού προσδιορισμού του όρου «πολιτικού», δηλαδή έναν ορισμό της πολιτικής. Ο Θ.Διαμαντόπουλος (1989) προβαίνοντας στον συγκερασμό που έδωσε ο S.Finer (1989) , καθώς και οι S.Rokkan and S.Lipset, θεωρεί ότι πρέπει να διακρίνουμε σε Πολιτική «ως πεδίο πάλης και ανταγωνιστικής δραστηριότητας για την επίλυση γενικής εμβέλειας διαφορών» και σε πολιτική ως «συγκεκριμένη πρόταση αντιμετώπισης συγκεκριμένων θεμάτων» (σε αντιστοιχία με τους αγγλικούς όρους Politics και policy) . Ως εκ τούτου , και επειδή για την ύπαρξη Πολιτικής απαιτείται «συμφωνία για την ανάγκη κοινωνικής συνύπαρξης μίας ομάδας, η οποία είναι αδιανόητη χωρίς κανόνες γενικής εφαρμογής και ισχύος» καθώς και «σύγκρουση αντιθέτων ή ανταγωνιστικών απόψεων για το ποιοί θα είναι οι κανόνες αυτοί»(Θ.Διαμαντόπουλος,1989,σ.σ.21-4), συνάγεται ότι τα πολιτικά κόμματα είναι τμήματα της κοινωνίας που πρέπει να επιτελούν δύο βασικότατες λειτουργίες: αυτήν της σύγκρουσης, γιατί προωθούν ανταγωνιστικές πολιτικές και αυτήν της ενσωμάτωσης, γιατί η ανταγωνιστική αυτή αντιπαράθεση αφορά την ενιαία Πολιτική ενός οργανωμένου συνόλου.
Η λέξη «κόμμα» δηλώνει ένα «μέρος» ενός «όλου» . Υπάρχει μία γενική συμφωνία ότι το κόμμα θέλοντας να προσεγγίσει την εξουσία για να εφαρμόσει την προγραμματική του Πολιτική πρόταση και να υλοποιήσει τις προγραμματικές του πολιτικές σε κάθε ζήτημα «αναζητάει ψήφους κάτω από ένα αναγνωρίσιμο σύμβολο».[1] Συνεπώς, το κόμμα είναι ένα «μέρος» που διαμεσολαβεί την κοινωνία και την εξουσία. Τα κόμματα με μία έννοια λειτουργούν στο εσωτερικό ενός πολιτικού συστήματος σε αντίθεση με τις «ομάδες πίεσης» που είναι εξωτερικές του πολιτικού συστήματος και προσπαθούν να επιδράσουν επί της εξουσίας και δεν επιδιώκουν να κατακτήσουν την εξουσία: παράγουν δηλαδή εκροές (outputs) του πολιτικού συστήματος (Θ.Διαμαντόπουλος, 1989, σ.σ.34-5). Επίσης ο G.Sartori επισημαίνει ότι «κόμμα είναι όποια πολιτική ομάδα αναγνωρίζεται από ένα επίσημο σύμβολο το οποίο παρουσιάζει στις εκλογές, και είναι σε θέση να αναδείξει μέσω εκλογών (ελεύθερων ή ανελεύθερων) υποψηφίων για τα δημόσια αξιώματα».[2] Τέλος, η άποψη ότι κόμμα είναι οργάνωση ατόμων που αναζητάει μέσα από εκλογικές και μη εκλογικές διαδικασίες την άδεια ενός κοινού (ή ενός μέρους του) να τοποθετήσει ειδικούς εκπροσώπους της στα ιδιαίτερα κυβερνητικά αξιώματα για να ασκούν την πολιτική εξουσία».[3]
Η πιο πλήρης ερμηνευτική απόδοση της έννοιας του «πολιτικού κόμματος» οφείλει να λάβει υπόψη της και την ιδεολογία και τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται για να επιβάλουν οι οργανώσεις πολιτών που επιζητούν την κατάληψη της εξουσίας επί των ψηφοφόρων και των οπαδών ούτως ώστε να χρησιμεύουν ως «λεκτική συγκολλητική ουσία και «συμβολική νομιμοποίηση»(K.Lenk,1990,σ.σ.176-220).
Η Α Ρ Χ Η Τ Η Σ Κ Ρ Ι Σ Η Σ Ε Ι Ν Α Ι Τ Ο Η Μ Ι Σ Υ Τ Η Σ
Κ Ρ Ι Σ Η Α Ν Τ Ι Π Ρ Ο Σ Ω Π Ε Υ Σ Η Σ
Η εκκίνηση της κρίσης των κομμάτων, δηλαδή το σημείο καμπής στην ανάπτυξη της αλληλουχίας γεγονότων και πράξεων, δεν μπορεί να εντοπιστεί με ακρίβεια κι αυτό γιατί δεν μπορεί να προσδιοριστεί από ποίο χρονικό σημείο και ύστερα αρχίζουν τα κόμματα να μην είναι σε θέση να παίξουν τους παραδοσιακούς τους ρόλους και να επιτελούν τις συνταγματικές και πολιτικές τους λειτουργίες.
Ο Θανάσης Διαμαντόπουλος ξεκινώντας από την εκτίμηση ότι κατά παράδοση τα κόμματα «είναι ιδεολογικά έμφορτες προτάσεις εξουσίας», δηλαδή το συστατικό τους στοιχείο είναι η ιδεολογία, οριοθετεί την έναρξη της κρίσης κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ‘80. Οι αιτίες τις οποίες εντοπίζει σχετίζονται με την κατάρρευση του αυτοαποκαλούμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού» που λειτουργούσε ως το αντίπαλο δέος στον καπιταλισμό, τη διάλυση των «μεγάλων συνεκτικών μύθων» που, ελλείψει συγκροτημένων σε πολιτική οργάνωση αντικαπιταλιστικών δυνάμεων της κοινωνίας, οδήγησε σε αποθέωση του εμπειρισμού και της ωμής διαχείρισης και τέλος, με τη μακρά μετάβαση στη λεγόμενη «μεταβιομηχανική κοινωνία» κατά τη διάρκεια της οποίας αναδεικνύονται νέες ταξικές διαστρωματώσεις και υποβαθμίζονται παραδοσιακές επαγγελματικές ομάδες(Θ.Διαμαντόπουλος,1995,σ.σ.13-29). Το σημείο καμπής προσδιορισμένο ως μία ολόκληρη χρονική περίοδος δεν φαίνεται να φθάνει ακόμα στο «τέλος» του. Το παλιό αρνείται να παραδοθεί αμαχητί και το νέο δεν έχει ακόμα παρουσιάσει μία καθαρή εικόνα του. Οι δημοσκοπήσεις και οι ποιοτικές έρευνες δείχνουν καθαρά ότι οι πολίτες από τη μία δεν ταυτίζονται πλέον με τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα και από την άλλη δεν δίνουν ευκαιρίες στα καινούργια(Η.Νικολακόπουλος, έρευνα Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας, 18/12/95).
Όμως πρόκειται για γενική κρίση όλων των πολιτικών κομμάτων ή για κρίση του συμβατικού πολιτικού λόγου; Είναι κρίση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας αυτής καθ’ εαυτής ή κρίση αντιπροσωπευτικότητας; Είναι κρίση μόνο μίας πλευράς του πολιτικού φάσματος που προσδιορίζεται από την άμεση αναφορά στην ιδεολογία της «σοβιετικής» αυτοκρατορίας που κατέρρευσε ή μήπως η κρίση αγκαλιάζει όλες τις δυνάμεις του πολιτικού φάσματος; Η συζήτηση για την κρίση πρέπει να λάβει υπόψη της και τα ερωτήματα αυτά. Γιατί είναι έντονος ο προβληματισμός εκείνων που θεωρούν πως δεν πρόκειται για γενική πολιτική κρίση, πως η κρίση δεν αφορά αυτή καθεαυτή την αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Η «κρίση αντιπροσωπευτικότητας» ερμηνεύεται ως «κρίση δημιουργικότητας», «αδυναμία σύνθεσης και επεξεργασίας που παρουσιάζουν τα συλλογικά υποκείμενα της πολιτικής»(Ε.Βενιζέλος, 1993, σ.σ.11-16).Ως φαινόμενα που αποδεικνύουν του λόγου το αληθές αναφέρονται ο «διεθνής κλονισμός των μεγάλων ιδεολογιών» που βοήθησε στη συρρίκνωση ακόμη και των «ρεαλιστικών στρατηγικών» ης σοσιαλδημοκρατίας, η «κατάργηση των απλών γεωπολιτικών εξισώσεων» που συνέθλιψε τα παγκόσμια δίκτυα των «διεθνών» των ιδεολογικών ρευμάτων και ώθησε τα κόμματα να αναζητήσουν νέους φίλους κι εχθρούς διαφορετικούς απ’αυτούς της εποχής του διπολισμού και η «ακύρωση» βασικών συμβάσεων του κοινωνικού κράτους με την ταυτόχρονη ανάδειξη των τεχνοκρατών σε μοναδική πηγή πολιτικής παραγωγής. Η ίδια συλλογιστική φωτίζει και το ρόλο της αριστεράς στη μεγέθυνση των επιπτώσεων της κρίσης: ένα ρεύμα της - κυρίαρχο στην Ελλάδα - προσανατολίστηκε στην υιοθέτηση των προτύπων της κοινωνικής δομής και του πολιτικού συστήματος του καταρρεύσαντος «υπαρκτού σοσιαλισμού» και ένα άλλο ρεύμα της - παρά την ανομοιογένειά του πλειοψηφικό στην ευρωπαϊκή αριστερά, μειοψηφικό στην Ελλάδα - δεν κατάφερε, πέρα από την υιοθέτηση της στρατηγικής του «ειρηνικού περάσματος» και την ανάδειξη ενός «διαδικαστικού λόγου», να προτείνει ένα συνολικά διαφορετικό μοντέλο από το «σοβιετικό» και να υπερβεί έναν «θεσμικό συντηρητισμό». Τέλος, στα πλαίσια της συλλογιστικής αυτής ιδιαίτερο ρόλο παίζει η κριτική του «νεοκορπορατισμού», ο οποίος θεωρείται «πηγή έμπνευσης για ορισμένους αναγκαίους χειρισμούς ως προς τις σχέσεις και τη στάση των κοινωνικών εταίρων», όμως οι μέθοδοί του δεν είναι αρκετές για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα μίας αμήχανης κοινωνίας. Μ’ άλλα λόγια, δεν προσφέρει στους πολίτες εναλλακτικές λύσεις ή τουλάχιστον τη δυνατότητα συγκρότησής τους.
Η κρίση ως «κρίση αντιπροσώπευσης», ως «έλλειμμα αντιπροσώπευσης», γίνεται αποδεκτή και από την πλευρά εκείνη που διατηρεί στην επικαιρότητα το βασικό μεθοδολογικό πυρήνα της «σχολής των κοινωνικών συγκρούσεων»(Chantal Mouffe,1995,p.p.500-2). Με χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφοράς τη Γαλλική περίπτωση των προεδρικών και δημοτικών εκλογών του 1995, υποστηρίζεται ότι η κοινωνική πόλωση ανάμεσα στις «ελίτ» και στο «λαό» είναι ακόμη βασική έννοια-κλειδί για την κατανόηση της πολιτικής και ιδιαίτερα της Γαλλικής( Ε.Τοdd,1995). Απορρίπτεται η υπόθεση μίας «κεντρώας» κοινωνίας χωρίς ιδεολογία.[4] Οι τάξεις, και ιδιαίτερα η εργατική, συνεχίζουν να υφίστανται, παρά τις ανασυνθέσεις τους: μείωση του αριθμού των μελών της βιομηχανικής εργατικής τάξης, αύξηση των χαμηλόμισθων εργατών «λευκού κολάρου» που είναι συνολικά η πλειοψηφία του Γαλλικού πληθυσμού(50-55%) και αποτελεί αυτό που αποκαλείται «κοινωνική αριστερά» η οποία και δεν αναγνωρίζει τον εαυτό της στα «κατεστημένα» αριστερά πολιτικά κόμματα (κυρίως το Γ.Σ.Κ. και, δευτερευόντως, το Γ.Κ.Κ.) καθιστάμενη, εν δυνάμει, επικίνδυνη για το πολιτικο-κοινωνικό status-quo, λόγω της «αντι-ελιτίστικης και αντι-συναινετικής της συμπεριφοράς». Αυτή τη συμπεριφορά προκαλεί, σύμφωνα με την άποψη αυτή, η υιοθέτηση από τα παραδοσιακά κυρίαρχα πολιτικά κόμματα(κεντροδεξιός συνασπισμός και Γ.Σ.Κ.) της διεθνοποίησης/παγκοσμιοποίησης της οικονομίας που επιδρά έντονα αρνητικά στα λαϊκά στρώματα της κοινωνίας. Ενδεικτικό της συμπεριφοράς αυτής στοιχείο είναι η απόρριψη από τους μισούς ψηφοφόρους της Γαλλίας της συνθήκης του Maastricht και η μαζική ψήφιση υπέρ των εκτός επίσημου πολιτικού πλαισίου υποψηφίων για τις προεδρικές και δημοτικές εκλογές (Le Pen, De Villier και Laguilleur, Robert Y). Οι ψηφοφόροι θεωρήθηκαν ως «οπισθοδρομικοί» και «εθνικιστές» από τους εκπροσώπους των κυρίαρχων πολιτικών κομμάτων που δεν φάνηκαν να έχουν ιδιαίτερη επαφή με την νέα πραγματικότητα. Η υποτίμηση αυτή των ψηφοφόρων από την πλευρά των κομμάτων αντανακλά με ανάγλυφο τρόπο την έντονη κρίση στο λόγο και στη σκέψη των κομματικών γραφειοκρατιών και η οποία συνδέεται με την «έλλειψη γνώσης για τους τρόπους κατασκευής της πολιτικής ταυτότητας». Επιπροσθέτως, ανασταλτικός παράγοντας για την κατανόηση της κοινωνικο-πολιτικής διάστασης της κρίσης από πλευράς αριστερών κομμάτων είναι η , ταυτόχρονη με την αποδοχή από τη μεριά τους των αρχών του πολιτικού πλουραλισμού και των φιλελεύθερων δημοκρατικών θεσμών, παραίτησή τους από την όποια προσπάθεια να προσφέρουν μίαν εναλλακτική λύση στην παρούσα ηγεμονική τάξη πραγμάτων». Αν υπάρχει ένα νόημα στη δημοκρατική ιδέα αυτό «είναι η ρήξη με τη συμβολική αναπαράσταση της κοινωνίας ως ενός οργανικού σώματος» και η συνακόλουθη ανοιχτή έκφραση μέσα στη δημοκρατική κοινωνία των «συγκρουόμενων συμφερόντων και αξιών». Τελικό συμπέρασμα των εκφραστών της άποψης αυτής είναι ότι το θόλωμα των ιδεολογικο-πολιτικών γραμμών ανάμεσα σε δεξιά και αριστερά, ανάμεσα στις έννοιες της ελευθερίας και της ισότητας για όλους, έχει σημαντικές συνέπειες για την πολιτική δυναμική και την κατασκευή των πολιτικών ταυτοτήτων : η δυσαρέσκεια απέναντι στα πολιτικά κόμματα αυξάνει και η συμμετοχή των πολιτών στα κοινά μειώνεται. Αυξάνεται η απόσταση ανάμεσα στο «εμείς» και στο «αυτοί», η δημοκρατική ανοχή απέναντι στον «άλλο» μειώνεται μέχρι αυτός να γίνει «εχθρός» και «αποδιοπομπαίος τράγος». Ο πολιτικός λόγος του λαϊκισμού κρύβει μέσα στις γραμμές του τον «εθνικισμό» και το «ρατσισμό» που αντιστρέφουν τη φορά της συμμετοχής.
Η κρίση των κομμάτων της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας είναι εντυπωσιακή και επιβεβαιώνει τα στοιχεία του ορισμού : σημεία καμπής οι συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις, στόχοι και σκοποί των συμμετεχόντων που απειλούνται από το πολιτικό-κοινωνικό κόστος των πολιτικών επιλογών, αβεβαιότητα για τις επιλογές και τις εναλλακτικές λύσεις που προτείνονται, στρες και αγωνία στους κομματικούς μηχανισμούς κλπ.
Τ Ο Κ Ο Μ Μ Α - Κ Α Ρ Τ Ε Λ
Πρόκειται όμως πράγματι για κρίση των κομμάτων ; Οι Peter Mair και Richard Katz έχουν μία διαφορετική γνώμη. Εισάγουν την έννοια του «κόμματος-καρτέλ» (P.Mair and R.Katz, 1995). Η σταδιακή ανάδυση του «κόμματος-καρτέλ» ως κομματικού τύπου που διαδέχεται το «πανσυλλεκτικό κόμμα» (Ο.Kirchheimer, 1967) εξελίσσεται μέσα στις συνθήκες της «κοινωνίας της αφθονίας», της έντασης των ρυθμών κοινωνικής κινητικότητας που οφείλεται στην «εισβολή των μαζών» στους εκπαιδευτικούς μηχανισμούς και συνεχώς μεγιστοποιείται σε σχέση με το παρελθόν , της ανάπτυξης των παντός είδους μέσων μαζικής επικοινωνίας που διαδίδουν έναν ομοιόμορφο πολιτιστικό κώδικα. Το «κόμμα-καρτέλ» εντείνει στο έπακρο τα χαρακτηριστικά του «παν-συλλεκτικού» ταυτόχρονα όμως υπονομεύει τις βασικές αξίες συγκρότησής του. Δεν είναι πλέον το κόμμα που ελέγχει το κράτος αλλά το κράτος που ελέγχει το κόμμα. Τα κυρίαρχα κόμματα της δεξιάς, της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς έχουν, στη διάρκεια των τελευταίων τριάντα χρόνων, δοκιμαστεί στην πράξη ως «κυβερνητικά κόμματα». Ακόμα «κι αν ένα κόμμα, όπως στην περίπτωση του Βρετανικού Εργατικού Κόμματος, μαραζώνει για μακρά χρονική περίοδο στην αντιπολίτευση, αυτό σπάνια σημαίνει άρνηση πρόσβασης στα οφέλη του κράτους, ούτε καν τουλάχιστον σε κάποιο μερίδιο πελατειακών διορισμών».[5] Όταν δεν υφίσταται αυτή η άμεση ή έμμεση πρόσβαση, η ύπαρξη ομάδων πίεσης σε συνδυασμό με τη δράση της αντιπολίτευσης επιφέρει αλλαγές στην κυβερνητική πολιτική.[6] Τα ΜΜΕ που ολοένα και πιο συχνά φιλοξενούν τις απόψεις της αντιπολίτευσης (ειδικά με την εδραίωση της πρωτοκαθεδρίας της ιδιωτικής τηλεόρασης ο συσχετισμός γέρνει σε βάρος των κυβερνητικών κομμάτων) με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται ο ρόλος του ειδικού κομματικού τύπου στη διαμόρφωση της «κοινής γνώμης». Η κρατική χρηματοδότηση των κομμάτων είναι μία από τις άμεσες συνέπειες της συνταγματικής κατοχύρωσης του ρόλου τους στην πολιτική ζωή των σύγχρονων κοινωνιών με αποτέλεσμα την υποβάθμιση του ρόλου του κομματικού μηχανισμού ως συλλογέα οικονομικών πόρων για την ύπαρξη και δράση του κόμματος.
Το «κόμμα-καρτέλ» που γεννιέται κατ’ αυτόν τον τρόπο χαρακτηρίζεται από την αλληλοδιείσδυση κράτους και κόμματος, καθώς και από ένα είδος διακομματικής συμπαιγνίας». Είναι δυνατόν να μιλήσουμε και για «κομματικό σύστημα-καρτέλ» όπως στις περιπτώσεις της Αυστρίας, της Γερμανίας και της Ολλανδίας από το 1960 ως το 1980 όταν υπήρξαν κυβερνήσεις «μεγάλων συνασπισμών» κεντροδεξιάς και κεντροαριστεράς. Οι διακομματικές συμφωνίες προβλέπουν την κατανομή των «κρατικών λαφύρων» ανάλογα με διάφορα κριτήρια (πχ,εκλογική δύναμη κλπ.).
Η υπερίσχυση αυτού του κομματικού τύπου στη σύγχρονη κοινωνία δεν συνεπάγεται την αυτόματη εξαφάνιση των προγενέστερων τύπων κομμάτων(«στελεχών», «μαζών», «παν-συλλεκτικών» κλπ.). Η έννοια του κομματικού τύπου είναι, σύμφωνα με τη Βεμπεριανή μέθοδο, ένας «ιδεό-τυπος»: προσδιορίζει τα οριακά χαρακτηριστικά που κυριαρχούν σε μίαν ολότητα. Οι πολιτικοί στόχοι και η βάση του ανταγωνισμού των κομμάτων θεωρούνται ως τα χαρακτηριστικά εκείνα που κάνουν τη διαφορά. Το ζήτημα της κοινωνικής μεταρρύθμισης - ή και της αντίθεσης σ’ αυτήν- κυριάρχησε στην εποχή των «κομμάτων-μαζών» και αυτά ανταγωνίζονταν στη βάση της αντιπροσωπευτικής ικανότητας. Η κοινωνική βελτίωση - και όχι η συνολική μεταρρύθμιση- είναι το κύριο ζήτημα της εποχής των «παν-συλλεκτικών κομμάτων» που ανταγωνίζονται στη βάση της αποτελεσματικότητας της πολιτικής τακτικής. Τέλος, με την ανάδυση του «κόμματος-καρτέλ», έρχεται μία περίοδος στην οποία οι στόχοι της πολιτικής, τουλάχιστον σήμερα, αναφέρονται όλο και περισσότερο στο «εγώ», με την ίδια την πολιτική να έχει γίνει ένα -τεχνοκρατικό- επάγγελμα, ο δε ανταγωνισμός μεταξύ των κομμάτων να αναπτύσσεται στη βάση των αξιώσεων για αποτελεσματικότερη/αποδοτικότερη διαχείριση. ΄Όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται ο εκλογικός ανταγωνισμός η ανάδυση του «κόμματος-καρτέλ» φαίνεται να ενισχύει το στοιχείο της «διακομματικής συμπαιγνίας» : η επιβίωση του πολιτικού προσωπικού στα πλαίσια της κρατικής εξουσίας και η διαχειριστική λογική για την πολιτική παρέμβαση θέτουν τα κυρίαρχα αυτά κόμματα μπροστά σε διλήμματα που σχετίζονται με τον εκλογικό νόμο και το θεσμικό-κανονιστικό, εν γένει, πλαίσιο εντός του οποίου διεξάγονται οι εκλογικοί αγώνες.[7]
Οι επιπτώσεις στην κομματική στρατηγική είναι πολλές:πρώτα απ’ όλα, στην επικοινωνιακή εκλογική στρατηγική, το «κόμμα-καρτέλ» γίνεται όλο και περισσότερο «εντάσεως κεφαλαίου» αντί «εντάσεως εργασίας», δηλαδή η εθελοντική δουλειά των μελών υποχωρεί έναντι της συγκεντρωτικής-επαγγελματικής δραστηριότητας των κομματικών managers που μισθοδοτούνται είτε μέσω της κρατικής χρηματοδότησης είτε με τη μέθοδο της απόσπασης από οργανική θέση του δημοσίου τομέα. Τα μέλη του κόμματος έχουν περισσότερα καταστατικά δικαιώματα σε σχέση με τα μέλη του «κόμματος μαζών» ή των «παν-συλλεκτικών κομμάτων» όμως η διάκριση του μέλους από τον οπαδό γίνεται ολοένα και πιο ασαφής. Η απεύθυνση μέσω των ΜΜΕ στον «ανώνυμο πολίτη» και, κατά συνέπεια, η απόσπαση της ηγεσίας από τον κορμό της κομματικής οργάνωσης - χαρακτηριστικό και του «παν-συλλεκτικού» - είναι φαινόμενα που χαρακτηρίζουν όλο και περισσότερο τα «κόμματα-καρτέλ».[8] Οι διαφημιστικές καμπάνιες στηρίζονται πιο πολύ στη μορφή παρά στο περιεχόμενο ανταποκρινόμενες στις απαιτήσεις της λογικής των ΜΜΕ - και ιδιαίτερα των ηλεκτρονικών.
Συνοψίζοντας τα παραπάνω, βλέπουμε κατ’ αρχήν ότι το «κόμμα-καρτέλ» ανταποκρίνεται σε ένα κομματικό σύστημα που ταιριάζει στα μέτρα και σταθμά μίας «μεταβιομηχανικής κοινωνίας» (D.Bell, 1967), δηλαδή στην κοινωνία που χαρακτηρίζεται από την πλήρη κυριαρχία της τεχνολογίας της πληροφορικής σε όλο και περισσότερους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας. Τα κόμματα τα οποία επιθυμούν να διατηρηθούν στην πολιτική ζωή αναπροσαρμόζουν τη στρατηγική τους σύμφωνα με τα νέα δεδομένα : κυριαρχία του «συμβολικού λόγου», υποχώρηση της άμεσης και μαζικής κινητοποίησης των πολιτών, επαγγελματοποίηση της πολιτικής. Αυτή η κατάσταση δεν είναι κατά τους P.Katz και R.Mair μία κατάσταση κρίσης. Αντίθετα τα κόμματα ενδυναμώνονται «αγκυροβολώντας» στο κράτος. Η υποχώρηση της αντίληψης περί άμεσης και μαζικής κινητοποίησης των πολιτών δεν οδήγησε σε αδύναμα κόμματα.
Επειδή όμως τα κόμματα δεν υπόκεινται σε «σιδερένιους νόμους» που νομοτελειακά καθορίζουν την εξέλιξή τους αλλά είναι οργανώσεις πολιτών, δηλαδή βουλησιαρχικές και ιστορικές, που προσπαθούν να παρέχουν σ’ όλα τα επίπεδα παρέχοντας πρόγραμμα και προτάσεις εξουσίας, αποδεικνύουν ότι όταν το σύστημα-καρτέλ δεν αποδίδει επιδιώκουν τη ρήξη μ’ αυτό : η περίπτωση της Αυστρίας απέδειξε ότι από τη στιγμή που συγκροτήθηκαν δύο διαφορετικά πολιτικά προγράμματα για την αντιμετώπιση της αυξανόμενης κοινωνικής δυσφορίας, έστω και εντός του πλαισίου της καπιταλιστικής οικονομικής πραγματικότητας το σύστημα δεν μπόρεσε να λειτουργήσει όπως πριν. Συνεπώς η ερμηνευτική ικανότητα της θεωρίας των Katz και Μeir τίθεται υπό αμφισβήτηση. Αμφισβήτηση που γίνεται εντονότερη από την πλήρη κατάρρευση του κλασικότερου συστήματος- καρτέλ : αυτού της Ιταλίας.
Η τοποθέτηση του κόμματος-καρτέλ στην καρδιά του κράτους αφήνει χώρο για την ανάπτυξη νέων κοινωνικο-πολιτικών κινημάτων που επιδιώκουν να εκφράσουν την επιστροφή των πολιτών στο τοπικό επίπεδο πολιτικής παρέμβασης, τα νέα αιτήματα για την ικανοποίηση των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών που δεν διαμεσολαβούνται από τα κόμματα-καρτέλ.
Θανάσης Τσακίρης
http://tsakiris.snn.gr
[1] L.Epstein, Political Parties in the Western Democracies, εκδ.Praeger 1967, σελ.9 παρατίθεται στο Διαμαντόπουλος Θ. (1989 σελ.31)
[2] μετάφραση δική μου (Θ.Τ.) από απόσπασμα του Giovanni Sartori (1966) που παραθέτει ο Θ.Διαμαντόπουλος (1989 σελ.37, σημ.2)
[3] άποψη της E.Lawson από το The Comparative Study of Political Parties, St.Martin’s Press, 1976 που παραθέτει ο Θ.Διαμαντόπουλος σελ.37
[4] Άποψη εκφρασμένη για τη Γαλλία από τους εκπροσώπους του «μεταμοντέρνου ιντιβιντουαλισμού» όπως ο Gilles Lipovetsky και για τη Γαλλία από τον εκδότη του- δυστυχώς ιστορικού πια αριστερού περιοδικού- Marxism Today. Η άποψη αυτή θεωρεί ότι η κοινωνία δεν είναι πια πολωμένη ανάμεσα σε τάξεις αλλά αποτελείται από χιλιάδες ομάδες πολιτών που εστιάζουν τις παρεμβάσεις τους μόνο σε ζητήματα που σχετίζονται με το «προσωπικό»(βλ. C.Mouffe ο.ε.π. σελ.498-9)
[5] μετάφραση δική μου από Mair PandKatz R. 1995 σελ.7
[6] Το πρόσφατο παράδειγμα της Γαλλίας είναι χαρακτηριστικό. Για περισσότερες λεπτομέρειες βλ.τα άρθρα του Γιώργου Δελαστίκ(Καθημερινή 24/12/95), Ζαν Μπωντριγιάρ, Αλαίν Τουραίν και Εντγκάρ Μορέν (Αυγή 24/12/95) και Στάθη Κουβελάκη (Εποχή 24/12/95)
[7] Χαρακτηριστικότερο το παράδειγμα της Α΄Ιταλικής Δημοκρατίας που κατέρρευσε όταν το σύστημα, στην προσπάθειά του να επιβιώσει, κατέφυγε στην εισαγωγή του διπολικού συστήματος. Το ιδιόμορφο αυτό σύστημα-καρτέλ των 5 κομμάτων της «κεντροαριστεράς» (Χ.Δ., ΣΚΙ, σοσιαλδημοκράτες, ρεπουμπλικάνοι, φιλελεύθεροι) έδωσε τη θέση του σε μια μεταβατική κατάσταση διπολισμού που κι αυτή με τη σειρά της γεννά τις πιο αντιφατικές προσεγγίσεις(βλ. άρθρο Β.Μουλόπουλου για την κυβερνητική συμμαχία «μετακομμουνιστών» και «μεταφασιστών», εφημ. Βήμα, 4/2/96)
[8] Στη λογική αυτή κινείται η πρόταση της Β.Παπανδρέου και των στελεχών της «εκσυγχρονιστικής πτέρυγας» του ΠΑΣΟΚ για ποσόστωση συμμετοχής στα κομματικά όργανα, μη μελών που δραστηριοποιούνται στην τοπική αυτοδιοίκηση, στο συνδικαλισμό και άλλους κοινωνικούς χώρους.
«Η ΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ: Ο ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ» (ΠΜΣ Πολιτικής Επιστήμης και Κοινωνιολογίας, ΕΚΠΑ 1995-1996)
…
Kρίση των κομμάτων ή κρίση της αριστεράς;. Κατά τη γνώμη μου πρόκειται, ουσιαστικά, για κρίση της αριστεράς ως «προτάγματος», ως «στρατηγικής» και «θεωρίας ανατρεπτικής φύσης». Η ανοιχτή, πια, κρίση της αριστεράς αφαιρεί από τη μία από τις κοινωνικές τάξεις και στρώματα αναφοράς της τα πολιτικά εργαλεία για την ανάπτυξη των αγώνων τους και από την άλλη βοηθάει στην αναδιάρθρωση του πολιτικού σκηνικού σε συντηρητικότερες βάσεις. Η έλλειψη ανταγωνιστικού προς τον καπιταλισμό προτάγματος και η σύγκλιση των βασικότερων πολιτικών κομμάτων γύρω από τους κεντρικούς άξονες του αστισμού ωθεί ολοένα και περισσότερα κοινωνικά τμήματα στην παραίτηση από τον πολιτικό αγώνα. Έτσι προσδιορίζεται μία από τις προϋπόθεσης της ανάδυσης των «νέων κοινωνικών κινημάτων».
Ο Ι Ε Ν Ν Ο Ι Ε Σ ΤΗΣ «Κ Ρ Ι Σ Η Σ»
Η λέξη «κρίση» αποτελείται από πολλά σημαινόμενα. Εδώ θα αναφερθούμε σε τέσσερις βασικές κατηγορίες σηματοδοτήσεων που θεωρούμε ότι μπορούν να μας προσφέρουν τα πλαίσια μέσα στα οποία μπορούμε να κινηθούμε για να προχωρήσουμε στην εξέλιξη του θέματός μας.
Κατ’ αρχήν πρέπει να γίνει αναφορά στους «διαδικαστικούς ορισμούς» της κρίσης(Wiener and Kahn, 1962). Καταχωρούμε τους εξής ορισμούς που εντάσσονται στα πλαίσια της πολιτικής επιστήμης.
- Η κρίση είναι συχνά σημείο καμπής σε μίαν αναπτυσσόμενη διαδοχή γεγονότων και πράξεων.
-Η κρίση είναι μία κατάσταση στην οποία απαιτείται υψηλός βαθμός δραστηριοποίησης των συμμετεχόντων.
-Η κρίση απειλεί τους στόχους και τους σκοπούς των συμμετεχόντων.
-Η κρίση ακολουθείται από ένα σημαντικό αποτέλεσμα του οποίου οι συνέπειες μορφοποιούν το μέλλον των συμμετεχόντων.
-Η κρίση αποτελείται από τη σύγκλιση γεγονότων που καταλήγει σε ένα νέο σύνολο γεγονότων.
-Η κρίση παράγει αβεβαιότητες στην εκτίμηση μίας κατάστασης και στο σχηματισμό εναλλακτικών λύσεων για την αντιμετώπισή της.
-Η κρίση μειώνει τον έλεγχο επί των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους.
-Η κρίση εντείνει την πίεση, που συχνά παράγει το στρες και την αγωνία των συμμετεχόντων.
-Η κρίση είναι μία περίπτωση κατά την οποία η πληροφορία που διατίθεται στους συμμετέχοντες είναι, συνήθως, ανεπαρκής.
-Η κρίση αυξάνει τις χρονικές πιέσεις για τους συμμετέχοντες.
-Η κρίση χαρακτηρίζεται από αλλαγές στις σχέσεις ανάμεσα στους συμμετέχοντες.
-Η κρίση αυξάνει τις εντάσεις ανάμεσα στους συμμετέχοντες.
Σε κάποιες από τις θέσεις του «δωδεκάλογου» της «διαδικασιολογικής» θεωρίας για την κρίση συμπίπτουν και οι διαπιστώσεις των Μiller and Iscoe (1963), που προέρχονται από το χώρο των κοινωνιολογικών και ψυχολογικών ερευνών:
-Μία κατάσταση κρίσης είναι μάλλον οξεία παρά χρόνια, αν και η διάρκειά της είναι συνήθως απροσδιόριστη.
-η κρίση καταλήγει συχνά σε συμπεριφορές «παθολογικές», όπως η ανικανότητα και η αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων.
-η κρίση απειλεί τους στόχους των εμπλεκομένων ατόμων.
-η κρίση είναι σχετική:αυτό που είναι κρίση για κάποιον μπορεί να μην είναι για κάποιον άλλο.
-η κρίση προκαλεί ένταση στον οργανισμό και άγχος.
Τέλος, η «ντεσιζιονιστική» θεωρία του C.Barnard (1962) αναφέρεται σε τρεις διαστάσεις της έννοιας «κρίση»:
-αναγνώριση της φύσης του γεγονότος: εξωγενές ή ενδογενές για τους «παραγωγούς αποφάσεων».
-εκτίμηση του χρόνου απόφασης: βραχεία, μέση, μακρά διάρκεια.
-εκτίμηση της σχετικής σημασίας των αξιών για τους συμμετέχοντες: υψηλή ή χαμηλή.
Επίσης και για τον Barnard ισχύει η θέση ότι η κρίση για το ένα μέρος ενδέχεται να μην εκλαμβάνεται ως τέτοια από το άλλο μέρος. Τέλος, δίδεται ιδιαίτερο βάρος στο ερώτημα: «η μονάδα απόφασης προκάλεσε την κρίση ή προκλήθηκε απ’ αυτήν;»
Ο Ι Ε Ν Ν Ο Ι Ε Σ Τ Ο Υ Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Ο Υ Κ Ο Μ Μ Α Τ Ο Σ
Πριν προχωρήσουμε στην εννοιολόγηση του πολιτικού κόμματος, ας δώσουμε έναν ορισμό του επιθετικού προσδιορισμού του όρου «πολιτικού», δηλαδή έναν ορισμό της πολιτικής. Ο Θ.Διαμαντόπουλος (1989) προβαίνοντας στον συγκερασμό που έδωσε ο S.Finer (1989) , καθώς και οι S.Rokkan and S.Lipset, θεωρεί ότι πρέπει να διακρίνουμε σε Πολιτική «ως πεδίο πάλης και ανταγωνιστικής δραστηριότητας για την επίλυση γενικής εμβέλειας διαφορών» και σε πολιτική ως «συγκεκριμένη πρόταση αντιμετώπισης συγκεκριμένων θεμάτων» (σε αντιστοιχία με τους αγγλικούς όρους Politics και policy) . Ως εκ τούτου , και επειδή για την ύπαρξη Πολιτικής απαιτείται «συμφωνία για την ανάγκη κοινωνικής συνύπαρξης μίας ομάδας, η οποία είναι αδιανόητη χωρίς κανόνες γενικής εφαρμογής και ισχύος» καθώς και «σύγκρουση αντιθέτων ή ανταγωνιστικών απόψεων για το ποιοί θα είναι οι κανόνες αυτοί»(Θ.Διαμαντόπουλος,1989,σ.σ.21-4), συνάγεται ότι τα πολιτικά κόμματα είναι τμήματα της κοινωνίας που πρέπει να επιτελούν δύο βασικότατες λειτουργίες: αυτήν της σύγκρουσης, γιατί προωθούν ανταγωνιστικές πολιτικές και αυτήν της ενσωμάτωσης, γιατί η ανταγωνιστική αυτή αντιπαράθεση αφορά την ενιαία Πολιτική ενός οργανωμένου συνόλου.
Η λέξη «κόμμα» δηλώνει ένα «μέρος» ενός «όλου» . Υπάρχει μία γενική συμφωνία ότι το κόμμα θέλοντας να προσεγγίσει την εξουσία για να εφαρμόσει την προγραμματική του Πολιτική πρόταση και να υλοποιήσει τις προγραμματικές του πολιτικές σε κάθε ζήτημα «αναζητάει ψήφους κάτω από ένα αναγνωρίσιμο σύμβολο».[1] Συνεπώς, το κόμμα είναι ένα «μέρος» που διαμεσολαβεί την κοινωνία και την εξουσία. Τα κόμματα με μία έννοια λειτουργούν στο εσωτερικό ενός πολιτικού συστήματος σε αντίθεση με τις «ομάδες πίεσης» που είναι εξωτερικές του πολιτικού συστήματος και προσπαθούν να επιδράσουν επί της εξουσίας και δεν επιδιώκουν να κατακτήσουν την εξουσία: παράγουν δηλαδή εκροές (outputs) του πολιτικού συστήματος (Θ.Διαμαντόπουλος, 1989, σ.σ.34-5). Επίσης ο G.Sartori επισημαίνει ότι «κόμμα είναι όποια πολιτική ομάδα αναγνωρίζεται από ένα επίσημο σύμβολο το οποίο παρουσιάζει στις εκλογές, και είναι σε θέση να αναδείξει μέσω εκλογών (ελεύθερων ή ανελεύθερων) υποψηφίων για τα δημόσια αξιώματα».[2] Τέλος, η άποψη ότι κόμμα είναι οργάνωση ατόμων που αναζητάει μέσα από εκλογικές και μη εκλογικές διαδικασίες την άδεια ενός κοινού (ή ενός μέρους του) να τοποθετήσει ειδικούς εκπροσώπους της στα ιδιαίτερα κυβερνητικά αξιώματα για να ασκούν την πολιτική εξουσία».[3]
Η πιο πλήρης ερμηνευτική απόδοση της έννοιας του «πολιτικού κόμματος» οφείλει να λάβει υπόψη της και την ιδεολογία και τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται για να επιβάλουν οι οργανώσεις πολιτών που επιζητούν την κατάληψη της εξουσίας επί των ψηφοφόρων και των οπαδών ούτως ώστε να χρησιμεύουν ως «λεκτική συγκολλητική ουσία και «συμβολική νομιμοποίηση»(K.Lenk,1990,σ.σ.176-220).
Η Α Ρ Χ Η Τ Η Σ Κ Ρ Ι Σ Η Σ Ε Ι Ν Α Ι Τ Ο Η Μ Ι Σ Υ Τ Η Σ
Κ Ρ Ι Σ Η Α Ν Τ Ι Π Ρ Ο Σ Ω Π Ε Υ Σ Η Σ
Η εκκίνηση της κρίσης των κομμάτων, δηλαδή το σημείο καμπής στην ανάπτυξη της αλληλουχίας γεγονότων και πράξεων, δεν μπορεί να εντοπιστεί με ακρίβεια κι αυτό γιατί δεν μπορεί να προσδιοριστεί από ποίο χρονικό σημείο και ύστερα αρχίζουν τα κόμματα να μην είναι σε θέση να παίξουν τους παραδοσιακούς τους ρόλους και να επιτελούν τις συνταγματικές και πολιτικές τους λειτουργίες.
Ο Θανάσης Διαμαντόπουλος ξεκινώντας από την εκτίμηση ότι κατά παράδοση τα κόμματα «είναι ιδεολογικά έμφορτες προτάσεις εξουσίας», δηλαδή το συστατικό τους στοιχείο είναι η ιδεολογία, οριοθετεί την έναρξη της κρίσης κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ‘80. Οι αιτίες τις οποίες εντοπίζει σχετίζονται με την κατάρρευση του αυτοαποκαλούμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού» που λειτουργούσε ως το αντίπαλο δέος στον καπιταλισμό, τη διάλυση των «μεγάλων συνεκτικών μύθων» που, ελλείψει συγκροτημένων σε πολιτική οργάνωση αντικαπιταλιστικών δυνάμεων της κοινωνίας, οδήγησε σε αποθέωση του εμπειρισμού και της ωμής διαχείρισης και τέλος, με τη μακρά μετάβαση στη λεγόμενη «μεταβιομηχανική κοινωνία» κατά τη διάρκεια της οποίας αναδεικνύονται νέες ταξικές διαστρωματώσεις και υποβαθμίζονται παραδοσιακές επαγγελματικές ομάδες(Θ.Διαμαντόπουλος,1995,σ.σ.13-29). Το σημείο καμπής προσδιορισμένο ως μία ολόκληρη χρονική περίοδος δεν φαίνεται να φθάνει ακόμα στο «τέλος» του. Το παλιό αρνείται να παραδοθεί αμαχητί και το νέο δεν έχει ακόμα παρουσιάσει μία καθαρή εικόνα του. Οι δημοσκοπήσεις και οι ποιοτικές έρευνες δείχνουν καθαρά ότι οι πολίτες από τη μία δεν ταυτίζονται πλέον με τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα και από την άλλη δεν δίνουν ευκαιρίες στα καινούργια(Η.Νικολακόπουλος, έρευνα Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας, 18/12/95).
Όμως πρόκειται για γενική κρίση όλων των πολιτικών κομμάτων ή για κρίση του συμβατικού πολιτικού λόγου; Είναι κρίση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας αυτής καθ’ εαυτής ή κρίση αντιπροσωπευτικότητας; Είναι κρίση μόνο μίας πλευράς του πολιτικού φάσματος που προσδιορίζεται από την άμεση αναφορά στην ιδεολογία της «σοβιετικής» αυτοκρατορίας που κατέρρευσε ή μήπως η κρίση αγκαλιάζει όλες τις δυνάμεις του πολιτικού φάσματος; Η συζήτηση για την κρίση πρέπει να λάβει υπόψη της και τα ερωτήματα αυτά. Γιατί είναι έντονος ο προβληματισμός εκείνων που θεωρούν πως δεν πρόκειται για γενική πολιτική κρίση, πως η κρίση δεν αφορά αυτή καθεαυτή την αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Η «κρίση αντιπροσωπευτικότητας» ερμηνεύεται ως «κρίση δημιουργικότητας», «αδυναμία σύνθεσης και επεξεργασίας που παρουσιάζουν τα συλλογικά υποκείμενα της πολιτικής»(Ε.Βενιζέλος, 1993, σ.σ.11-16).Ως φαινόμενα που αποδεικνύουν του λόγου το αληθές αναφέρονται ο «διεθνής κλονισμός των μεγάλων ιδεολογιών» που βοήθησε στη συρρίκνωση ακόμη και των «ρεαλιστικών στρατηγικών» ης σοσιαλδημοκρατίας, η «κατάργηση των απλών γεωπολιτικών εξισώσεων» που συνέθλιψε τα παγκόσμια δίκτυα των «διεθνών» των ιδεολογικών ρευμάτων και ώθησε τα κόμματα να αναζητήσουν νέους φίλους κι εχθρούς διαφορετικούς απ’αυτούς της εποχής του διπολισμού και η «ακύρωση» βασικών συμβάσεων του κοινωνικού κράτους με την ταυτόχρονη ανάδειξη των τεχνοκρατών σε μοναδική πηγή πολιτικής παραγωγής. Η ίδια συλλογιστική φωτίζει και το ρόλο της αριστεράς στη μεγέθυνση των επιπτώσεων της κρίσης: ένα ρεύμα της - κυρίαρχο στην Ελλάδα - προσανατολίστηκε στην υιοθέτηση των προτύπων της κοινωνικής δομής και του πολιτικού συστήματος του καταρρεύσαντος «υπαρκτού σοσιαλισμού» και ένα άλλο ρεύμα της - παρά την ανομοιογένειά του πλειοψηφικό στην ευρωπαϊκή αριστερά, μειοψηφικό στην Ελλάδα - δεν κατάφερε, πέρα από την υιοθέτηση της στρατηγικής του «ειρηνικού περάσματος» και την ανάδειξη ενός «διαδικαστικού λόγου», να προτείνει ένα συνολικά διαφορετικό μοντέλο από το «σοβιετικό» και να υπερβεί έναν «θεσμικό συντηρητισμό». Τέλος, στα πλαίσια της συλλογιστικής αυτής ιδιαίτερο ρόλο παίζει η κριτική του «νεοκορπορατισμού», ο οποίος θεωρείται «πηγή έμπνευσης για ορισμένους αναγκαίους χειρισμούς ως προς τις σχέσεις και τη στάση των κοινωνικών εταίρων», όμως οι μέθοδοί του δεν είναι αρκετές για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα μίας αμήχανης κοινωνίας. Μ’ άλλα λόγια, δεν προσφέρει στους πολίτες εναλλακτικές λύσεις ή τουλάχιστον τη δυνατότητα συγκρότησής τους.
Η κρίση ως «κρίση αντιπροσώπευσης», ως «έλλειμμα αντιπροσώπευσης», γίνεται αποδεκτή και από την πλευρά εκείνη που διατηρεί στην επικαιρότητα το βασικό μεθοδολογικό πυρήνα της «σχολής των κοινωνικών συγκρούσεων»(Chantal Mouffe,1995,p.p.500-2). Με χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφοράς τη Γαλλική περίπτωση των προεδρικών και δημοτικών εκλογών του 1995, υποστηρίζεται ότι η κοινωνική πόλωση ανάμεσα στις «ελίτ» και στο «λαό» είναι ακόμη βασική έννοια-κλειδί για την κατανόηση της πολιτικής και ιδιαίτερα της Γαλλικής( Ε.Τοdd,1995). Απορρίπτεται η υπόθεση μίας «κεντρώας» κοινωνίας χωρίς ιδεολογία.[4] Οι τάξεις, και ιδιαίτερα η εργατική, συνεχίζουν να υφίστανται, παρά τις ανασυνθέσεις τους: μείωση του αριθμού των μελών της βιομηχανικής εργατικής τάξης, αύξηση των χαμηλόμισθων εργατών «λευκού κολάρου» που είναι συνολικά η πλειοψηφία του Γαλλικού πληθυσμού(50-55%) και αποτελεί αυτό που αποκαλείται «κοινωνική αριστερά» η οποία και δεν αναγνωρίζει τον εαυτό της στα «κατεστημένα» αριστερά πολιτικά κόμματα (κυρίως το Γ.Σ.Κ. και, δευτερευόντως, το Γ.Κ.Κ.) καθιστάμενη, εν δυνάμει, επικίνδυνη για το πολιτικο-κοινωνικό status-quo, λόγω της «αντι-ελιτίστικης και αντι-συναινετικής της συμπεριφοράς». Αυτή τη συμπεριφορά προκαλεί, σύμφωνα με την άποψη αυτή, η υιοθέτηση από τα παραδοσιακά κυρίαρχα πολιτικά κόμματα(κεντροδεξιός συνασπισμός και Γ.Σ.Κ.) της διεθνοποίησης/παγκοσμιοποίησης της οικονομίας που επιδρά έντονα αρνητικά στα λαϊκά στρώματα της κοινωνίας. Ενδεικτικό της συμπεριφοράς αυτής στοιχείο είναι η απόρριψη από τους μισούς ψηφοφόρους της Γαλλίας της συνθήκης του Maastricht και η μαζική ψήφιση υπέρ των εκτός επίσημου πολιτικού πλαισίου υποψηφίων για τις προεδρικές και δημοτικές εκλογές (Le Pen, De Villier και Laguilleur, Robert Y). Οι ψηφοφόροι θεωρήθηκαν ως «οπισθοδρομικοί» και «εθνικιστές» από τους εκπροσώπους των κυρίαρχων πολιτικών κομμάτων που δεν φάνηκαν να έχουν ιδιαίτερη επαφή με την νέα πραγματικότητα. Η υποτίμηση αυτή των ψηφοφόρων από την πλευρά των κομμάτων αντανακλά με ανάγλυφο τρόπο την έντονη κρίση στο λόγο και στη σκέψη των κομματικών γραφειοκρατιών και η οποία συνδέεται με την «έλλειψη γνώσης για τους τρόπους κατασκευής της πολιτικής ταυτότητας». Επιπροσθέτως, ανασταλτικός παράγοντας για την κατανόηση της κοινωνικο-πολιτικής διάστασης της κρίσης από πλευράς αριστερών κομμάτων είναι η , ταυτόχρονη με την αποδοχή από τη μεριά τους των αρχών του πολιτικού πλουραλισμού και των φιλελεύθερων δημοκρατικών θεσμών, παραίτησή τους από την όποια προσπάθεια να προσφέρουν μίαν εναλλακτική λύση στην παρούσα ηγεμονική τάξη πραγμάτων». Αν υπάρχει ένα νόημα στη δημοκρατική ιδέα αυτό «είναι η ρήξη με τη συμβολική αναπαράσταση της κοινωνίας ως ενός οργανικού σώματος» και η συνακόλουθη ανοιχτή έκφραση μέσα στη δημοκρατική κοινωνία των «συγκρουόμενων συμφερόντων και αξιών». Τελικό συμπέρασμα των εκφραστών της άποψης αυτής είναι ότι το θόλωμα των ιδεολογικο-πολιτικών γραμμών ανάμεσα σε δεξιά και αριστερά, ανάμεσα στις έννοιες της ελευθερίας και της ισότητας για όλους, έχει σημαντικές συνέπειες για την πολιτική δυναμική και την κατασκευή των πολιτικών ταυτοτήτων : η δυσαρέσκεια απέναντι στα πολιτικά κόμματα αυξάνει και η συμμετοχή των πολιτών στα κοινά μειώνεται. Αυξάνεται η απόσταση ανάμεσα στο «εμείς» και στο «αυτοί», η δημοκρατική ανοχή απέναντι στον «άλλο» μειώνεται μέχρι αυτός να γίνει «εχθρός» και «αποδιοπομπαίος τράγος». Ο πολιτικός λόγος του λαϊκισμού κρύβει μέσα στις γραμμές του τον «εθνικισμό» και το «ρατσισμό» που αντιστρέφουν τη φορά της συμμετοχής.
Η κρίση των κομμάτων της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας είναι εντυπωσιακή και επιβεβαιώνει τα στοιχεία του ορισμού : σημεία καμπής οι συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις, στόχοι και σκοποί των συμμετεχόντων που απειλούνται από το πολιτικό-κοινωνικό κόστος των πολιτικών επιλογών, αβεβαιότητα για τις επιλογές και τις εναλλακτικές λύσεις που προτείνονται, στρες και αγωνία στους κομματικούς μηχανισμούς κλπ.
Τ Ο Κ Ο Μ Μ Α - Κ Α Ρ Τ Ε Λ
Πρόκειται όμως πράγματι για κρίση των κομμάτων ; Οι Peter Mair και Richard Katz έχουν μία διαφορετική γνώμη. Εισάγουν την έννοια του «κόμματος-καρτέλ» (P.Mair and R.Katz, 1995). Η σταδιακή ανάδυση του «κόμματος-καρτέλ» ως κομματικού τύπου που διαδέχεται το «πανσυλλεκτικό κόμμα» (Ο.Kirchheimer, 1967) εξελίσσεται μέσα στις συνθήκες της «κοινωνίας της αφθονίας», της έντασης των ρυθμών κοινωνικής κινητικότητας που οφείλεται στην «εισβολή των μαζών» στους εκπαιδευτικούς μηχανισμούς και συνεχώς μεγιστοποιείται σε σχέση με το παρελθόν , της ανάπτυξης των παντός είδους μέσων μαζικής επικοινωνίας που διαδίδουν έναν ομοιόμορφο πολιτιστικό κώδικα. Το «κόμμα-καρτέλ» εντείνει στο έπακρο τα χαρακτηριστικά του «παν-συλλεκτικού» ταυτόχρονα όμως υπονομεύει τις βασικές αξίες συγκρότησής του. Δεν είναι πλέον το κόμμα που ελέγχει το κράτος αλλά το κράτος που ελέγχει το κόμμα. Τα κυρίαρχα κόμματα της δεξιάς, της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς έχουν, στη διάρκεια των τελευταίων τριάντα χρόνων, δοκιμαστεί στην πράξη ως «κυβερνητικά κόμματα». Ακόμα «κι αν ένα κόμμα, όπως στην περίπτωση του Βρετανικού Εργατικού Κόμματος, μαραζώνει για μακρά χρονική περίοδο στην αντιπολίτευση, αυτό σπάνια σημαίνει άρνηση πρόσβασης στα οφέλη του κράτους, ούτε καν τουλάχιστον σε κάποιο μερίδιο πελατειακών διορισμών».[5] Όταν δεν υφίσταται αυτή η άμεση ή έμμεση πρόσβαση, η ύπαρξη ομάδων πίεσης σε συνδυασμό με τη δράση της αντιπολίτευσης επιφέρει αλλαγές στην κυβερνητική πολιτική.[6] Τα ΜΜΕ που ολοένα και πιο συχνά φιλοξενούν τις απόψεις της αντιπολίτευσης (ειδικά με την εδραίωση της πρωτοκαθεδρίας της ιδιωτικής τηλεόρασης ο συσχετισμός γέρνει σε βάρος των κυβερνητικών κομμάτων) με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται ο ρόλος του ειδικού κομματικού τύπου στη διαμόρφωση της «κοινής γνώμης». Η κρατική χρηματοδότηση των κομμάτων είναι μία από τις άμεσες συνέπειες της συνταγματικής κατοχύρωσης του ρόλου τους στην πολιτική ζωή των σύγχρονων κοινωνιών με αποτέλεσμα την υποβάθμιση του ρόλου του κομματικού μηχανισμού ως συλλογέα οικονομικών πόρων για την ύπαρξη και δράση του κόμματος.
Το «κόμμα-καρτέλ» που γεννιέται κατ’ αυτόν τον τρόπο χαρακτηρίζεται από την αλληλοδιείσδυση κράτους και κόμματος, καθώς και από ένα είδος διακομματικής συμπαιγνίας». Είναι δυνατόν να μιλήσουμε και για «κομματικό σύστημα-καρτέλ» όπως στις περιπτώσεις της Αυστρίας, της Γερμανίας και της Ολλανδίας από το 1960 ως το 1980 όταν υπήρξαν κυβερνήσεις «μεγάλων συνασπισμών» κεντροδεξιάς και κεντροαριστεράς. Οι διακομματικές συμφωνίες προβλέπουν την κατανομή των «κρατικών λαφύρων» ανάλογα με διάφορα κριτήρια (πχ,εκλογική δύναμη κλπ.).
Η υπερίσχυση αυτού του κομματικού τύπου στη σύγχρονη κοινωνία δεν συνεπάγεται την αυτόματη εξαφάνιση των προγενέστερων τύπων κομμάτων(«στελεχών», «μαζών», «παν-συλλεκτικών» κλπ.). Η έννοια του κομματικού τύπου είναι, σύμφωνα με τη Βεμπεριανή μέθοδο, ένας «ιδεό-τυπος»: προσδιορίζει τα οριακά χαρακτηριστικά που κυριαρχούν σε μίαν ολότητα. Οι πολιτικοί στόχοι και η βάση του ανταγωνισμού των κομμάτων θεωρούνται ως τα χαρακτηριστικά εκείνα που κάνουν τη διαφορά. Το ζήτημα της κοινωνικής μεταρρύθμισης - ή και της αντίθεσης σ’ αυτήν- κυριάρχησε στην εποχή των «κομμάτων-μαζών» και αυτά ανταγωνίζονταν στη βάση της αντιπροσωπευτικής ικανότητας. Η κοινωνική βελτίωση - και όχι η συνολική μεταρρύθμιση- είναι το κύριο ζήτημα της εποχής των «παν-συλλεκτικών κομμάτων» που ανταγωνίζονται στη βάση της αποτελεσματικότητας της πολιτικής τακτικής. Τέλος, με την ανάδυση του «κόμματος-καρτέλ», έρχεται μία περίοδος στην οποία οι στόχοι της πολιτικής, τουλάχιστον σήμερα, αναφέρονται όλο και περισσότερο στο «εγώ», με την ίδια την πολιτική να έχει γίνει ένα -τεχνοκρατικό- επάγγελμα, ο δε ανταγωνισμός μεταξύ των κομμάτων να αναπτύσσεται στη βάση των αξιώσεων για αποτελεσματικότερη/αποδοτικότερη διαχείριση. ΄Όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται ο εκλογικός ανταγωνισμός η ανάδυση του «κόμματος-καρτέλ» φαίνεται να ενισχύει το στοιχείο της «διακομματικής συμπαιγνίας» : η επιβίωση του πολιτικού προσωπικού στα πλαίσια της κρατικής εξουσίας και η διαχειριστική λογική για την πολιτική παρέμβαση θέτουν τα κυρίαρχα αυτά κόμματα μπροστά σε διλήμματα που σχετίζονται με τον εκλογικό νόμο και το θεσμικό-κανονιστικό, εν γένει, πλαίσιο εντός του οποίου διεξάγονται οι εκλογικοί αγώνες.[7]
Οι επιπτώσεις στην κομματική στρατηγική είναι πολλές:πρώτα απ’ όλα, στην επικοινωνιακή εκλογική στρατηγική, το «κόμμα-καρτέλ» γίνεται όλο και περισσότερο «εντάσεως κεφαλαίου» αντί «εντάσεως εργασίας», δηλαδή η εθελοντική δουλειά των μελών υποχωρεί έναντι της συγκεντρωτικής-επαγγελματικής δραστηριότητας των κομματικών managers που μισθοδοτούνται είτε μέσω της κρατικής χρηματοδότησης είτε με τη μέθοδο της απόσπασης από οργανική θέση του δημοσίου τομέα. Τα μέλη του κόμματος έχουν περισσότερα καταστατικά δικαιώματα σε σχέση με τα μέλη του «κόμματος μαζών» ή των «παν-συλλεκτικών κομμάτων» όμως η διάκριση του μέλους από τον οπαδό γίνεται ολοένα και πιο ασαφής. Η απεύθυνση μέσω των ΜΜΕ στον «ανώνυμο πολίτη» και, κατά συνέπεια, η απόσπαση της ηγεσίας από τον κορμό της κομματικής οργάνωσης - χαρακτηριστικό και του «παν-συλλεκτικού» - είναι φαινόμενα που χαρακτηρίζουν όλο και περισσότερο τα «κόμματα-καρτέλ».[8] Οι διαφημιστικές καμπάνιες στηρίζονται πιο πολύ στη μορφή παρά στο περιεχόμενο ανταποκρινόμενες στις απαιτήσεις της λογικής των ΜΜΕ - και ιδιαίτερα των ηλεκτρονικών.
Συνοψίζοντας τα παραπάνω, βλέπουμε κατ’ αρχήν ότι το «κόμμα-καρτέλ» ανταποκρίνεται σε ένα κομματικό σύστημα που ταιριάζει στα μέτρα και σταθμά μίας «μεταβιομηχανικής κοινωνίας» (D.Bell, 1967), δηλαδή στην κοινωνία που χαρακτηρίζεται από την πλήρη κυριαρχία της τεχνολογίας της πληροφορικής σε όλο και περισσότερους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας. Τα κόμματα τα οποία επιθυμούν να διατηρηθούν στην πολιτική ζωή αναπροσαρμόζουν τη στρατηγική τους σύμφωνα με τα νέα δεδομένα : κυριαρχία του «συμβολικού λόγου», υποχώρηση της άμεσης και μαζικής κινητοποίησης των πολιτών, επαγγελματοποίηση της πολιτικής. Αυτή η κατάσταση δεν είναι κατά τους P.Katz και R.Mair μία κατάσταση κρίσης. Αντίθετα τα κόμματα ενδυναμώνονται «αγκυροβολώντας» στο κράτος. Η υποχώρηση της αντίληψης περί άμεσης και μαζικής κινητοποίησης των πολιτών δεν οδήγησε σε αδύναμα κόμματα.
Επειδή όμως τα κόμματα δεν υπόκεινται σε «σιδερένιους νόμους» που νομοτελειακά καθορίζουν την εξέλιξή τους αλλά είναι οργανώσεις πολιτών, δηλαδή βουλησιαρχικές και ιστορικές, που προσπαθούν να παρέχουν σ’ όλα τα επίπεδα παρέχοντας πρόγραμμα και προτάσεις εξουσίας, αποδεικνύουν ότι όταν το σύστημα-καρτέλ δεν αποδίδει επιδιώκουν τη ρήξη μ’ αυτό : η περίπτωση της Αυστρίας απέδειξε ότι από τη στιγμή που συγκροτήθηκαν δύο διαφορετικά πολιτικά προγράμματα για την αντιμετώπιση της αυξανόμενης κοινωνικής δυσφορίας, έστω και εντός του πλαισίου της καπιταλιστικής οικονομικής πραγματικότητας το σύστημα δεν μπόρεσε να λειτουργήσει όπως πριν. Συνεπώς η ερμηνευτική ικανότητα της θεωρίας των Katz και Μeir τίθεται υπό αμφισβήτηση. Αμφισβήτηση που γίνεται εντονότερη από την πλήρη κατάρρευση του κλασικότερου συστήματος- καρτέλ : αυτού της Ιταλίας.
Η τοποθέτηση του κόμματος-καρτέλ στην καρδιά του κράτους αφήνει χώρο για την ανάπτυξη νέων κοινωνικο-πολιτικών κινημάτων που επιδιώκουν να εκφράσουν την επιστροφή των πολιτών στο τοπικό επίπεδο πολιτικής παρέμβασης, τα νέα αιτήματα για την ικανοποίηση των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών που δεν διαμεσολαβούνται από τα κόμματα-καρτέλ.
Θανάσης Τσακίρης
http://tsakiris.snn.gr
[1] L.Epstein, Political Parties in the Western Democracies, εκδ.Praeger 1967, σελ.9 παρατίθεται στο Διαμαντόπουλος Θ. (1989 σελ.31)
[2] μετάφραση δική μου (Θ.Τ.) από απόσπασμα του Giovanni Sartori (1966) που παραθέτει ο Θ.Διαμαντόπουλος (1989 σελ.37, σημ.2)
[3] άποψη της E.Lawson από το The Comparative Study of Political Parties, St.Martin’s Press, 1976 που παραθέτει ο Θ.Διαμαντόπουλος σελ.37
[4] Άποψη εκφρασμένη για τη Γαλλία από τους εκπροσώπους του «μεταμοντέρνου ιντιβιντουαλισμού» όπως ο Gilles Lipovetsky και για τη Γαλλία από τον εκδότη του- δυστυχώς ιστορικού πια αριστερού περιοδικού- Marxism Today. Η άποψη αυτή θεωρεί ότι η κοινωνία δεν είναι πια πολωμένη ανάμεσα σε τάξεις αλλά αποτελείται από χιλιάδες ομάδες πολιτών που εστιάζουν τις παρεμβάσεις τους μόνο σε ζητήματα που σχετίζονται με το «προσωπικό»(βλ. C.Mouffe ο.ε.π. σελ.498-9)
[5] μετάφραση δική μου από Mair PandKatz R. 1995 σελ.7
[6] Το πρόσφατο παράδειγμα της Γαλλίας είναι χαρακτηριστικό. Για περισσότερες λεπτομέρειες βλ.τα άρθρα του Γιώργου Δελαστίκ(Καθημερινή 24/12/95), Ζαν Μπωντριγιάρ, Αλαίν Τουραίν και Εντγκάρ Μορέν (Αυγή 24/12/95) και Στάθη Κουβελάκη (Εποχή 24/12/95)
[7] Χαρακτηριστικότερο το παράδειγμα της Α΄Ιταλικής Δημοκρατίας που κατέρρευσε όταν το σύστημα, στην προσπάθειά του να επιβιώσει, κατέφυγε στην εισαγωγή του διπολικού συστήματος. Το ιδιόμορφο αυτό σύστημα-καρτέλ των 5 κομμάτων της «κεντροαριστεράς» (Χ.Δ., ΣΚΙ, σοσιαλδημοκράτες, ρεπουμπλικάνοι, φιλελεύθεροι) έδωσε τη θέση του σε μια μεταβατική κατάσταση διπολισμού που κι αυτή με τη σειρά της γεννά τις πιο αντιφατικές προσεγγίσεις(βλ. άρθρο Β.Μουλόπουλου για την κυβερνητική συμμαχία «μετακομμουνιστών» και «μεταφασιστών», εφημ. Βήμα, 4/2/96)
[8] Στη λογική αυτή κινείται η πρόταση της Β.Παπανδρέου και των στελεχών της «εκσυγχρονιστικής πτέρυγας» του ΠΑΣΟΚ για ποσόστωση συμμετοχής στα κομματικά όργανα, μη μελών που δραστηριοποιούνται στην τοπική αυτοδιοίκηση, στο συνδικαλισμό και άλλους κοινωνικούς χώρους.
Thursday, October 18, 2007
Αντίο Ντέμπορα
"Όσο υπάρχουν άνθρωποι" (From Here to Eternity)
(1953)
Σκηνοθέτης:Fred Zinnemann
Συγγραφείς:James Jones (μυθιστόρημα)Daniel Taradash (σενάριο)
Πρωταγωνιστές:
Deborah Kerr ως Karen Holmes
Burt Lancaster ως 1st Sgt. Milton Warden
Montgomery Clift ως Pvt. Robert E. Lee 'Prew' Prewitt
It's 1941. Robert E. Lee Prewitt has requested Army transfer and has ended up at Schofield in Hawaii. His new captain, Dana Holmes, has heard of his boxing prowess and is keen to get him to represent the company. However, 'Prew' is adamant that he doesn't box anymore, so Captain Holmes gets his subordinates to make his life a living hell. Meanwhile Sergeant Warden starts seeing the captain's wife, who has a history of seeking external relief from a troubled marriage. Prew's friend Maggio has a few altercations with the sadistic stockade Sergeant 'Fatso' Judson, and Prew begins falling in love with social club employee Lorene. Unbeknownst to anyone, the Japanese bombing of Pearl Harbor looms in the distance. Written by Ed Sutton (esutton@mindspring.com) Από το http://www.imdb.com/
Ημερίδα για την Άκρα Δεξιά στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Το Κέντρο Πολιτικών Ερευνών του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου διοργανώνει στις 23 Οκτωβρίου 2007 στο Πάντειο Πανεπιστήμιο ημερίδα με θέμα:
Το φαινόμενο της νέας άκρας δεξιάς
Ελληνική εμπειρία και ευρωπαϊκές διαστάσεις
Οι θεματικές της ημερίδας είναι οι εξής:
1) Το φαινόμενο της νέας άκρας δεξιάς στην Ευρώπη: Ζητήματα ορισμού, οι μορφολογικές παραλλαγές της και αιτίες της εκλογικής επιτυχίας της
2) Η άκρα δεξιά στην Ελλάδα κατά τη μεταπολίτευση
3) Τα πολιτικά κόμματα και ο χώρος της άκρας δεξιάς στην Ελλάδα της ύστερης μεταπολίτευσης
4) Ευρωεκλογές 2004 και Δημοτικές εκλογές 2006: κομματικός ανταγωνισμός και καταγραφή των δυνάμεων της άκρας δεξιάς στην Ελλάδα. Ποιοι την ψήφισαν και γιατί
5) Η δημοσκοπική εξέλιξη της εκλογικής δύναμης της ελληνικής άκρας δεξιάς (2004-2006)
6) Ιδεολογία και λόγος της άκρας δεξιάς στην Ελλάδα (1974-2006)
7) Πολιτικές προοπτικές της άκρας δεξιάς στην Ελλάδα και η επίδρασή της στο κομματικό σύστημα.
Το φασισμό καλά καταλαβέ τον, δε θα πεθάνει μόνος, τσακίσέ τον
Η Άκρα Δεξιά κατέκτησε 10 έδρες στη Βουλή που προέκυψε από τις πρόωρες εκλογές της 16ης Σεπτεμβρίου και είναι η πρώτη επιτυχία της μετά το 6,7% που συγκέντρωσε το 1977 σε εντελώς διαφορετικς πολιτικές συνθήκες. Σήμερα σήκωσε ξανά απειλητικά το άσχημο κεφάλι της απειλώντας τα δημοκρατικά και τα ανθρώπινα δικαιώματα ελλήνων/ίδων και μεταναστών/τριών. Για να την κατανικήσουμε πρέπει πρώτα να την καταλάβουμε, να κατανοήσουμε τους ανθώπους που την ψήφισαν και να μάθουμε την ιστορία της. Στο πλαίσιο αυτό παραθέτω την παρουσίαση του βιβλίου "Πώς φίλησα τον Μουσολίνι!" που είχα δημοσιεύσει σε φύλλο της "Εποχής" την άνοιξη που μας πέρασε.
Θανάσης Τσακίρης
Τα κινητήρια πάθη
Σπύρος Μαρκέτος (2006) Πώς φίλησα τον Μουσολίνι! Τα πρώτα βήματα του ελληνικού φασισμού. Αθήνα: Εκδόσεις Βιβλιόραμα, σελ. 363.
Γενικώς ο φασισμός ήταν η θεωρία του «επαναστατικού εθνικισμού» που επιδίωκε να αντιπαρατεθεί μαχητικά στις "δυνάμεις της παρακμής"που υποτίθεται ότι προκαλούσαν την "αποσύνθεση και κατάρρευση της κοινωνίας» με τελικό στόχο την αναγέννηση συνολικά της πολιτικής κουλτούρας του έθνους, με την αποκατάσταση του κράτους ως μηχανισμού εξουσίας και στρατιωτικής ισχύος αλλά και με την αναζωογόνηση των κοινωνικών, ηθικών και καλλιτεχνικών επιτευγμάτων και των υπόλοιπων συμβόλων της συνοχής και της ζωτικότητας της κοινωνίας. Αυτή η φιλοδοξία δημιουργίας μιας «υγιούς κοινότητας» είναι το κυριότερο χαρακτηριστικό στοιχείο του φασισμού γενικώς, μια «οργανική ενότητα» στην οποία κάθε μεμονωμένο άτομο δένεται μέσω των υπερπροσωπικων δεσμών της καταγωγής, της κουλτούρας και του «αίματος». Σε αντίθεση με τους υπερ-συντηρητικούς, δεν επιδίωκε την επιστροφή σε μια «χρυσή» αλλά «χαμένη» εποχή, αλλά αποσκοπούσε στη δημιουργία μιας «κοινότητας νέου τύπου» στα πλαίσια της σύγχρονης εποχής, που να στηρίζεται όμως πνευματικά στο παρελθόν και να εμποτίζεται από τις υποτιθέμενες «υγιείς αξίες» του έθνους ή του λαού που επικρατούσαν πριν από την έναρξη της παρακμής. Μιλώντας για φασισμούς της μεσοπολεμικής περιόδου θα πρέπει να έχουμε πάντα στο νου μας ότι είχαμε να κάνουμε με κοινωνικά κινήματα και όχι με κάποιες ομάδες «κακών» συνωμοτών. Αν ήταν μόνο οι δεύτερες θα είχαμε απλές δικτατορίες και όχι καθεστώτα ριζωμένα στις κοινωνίες τους που θα οδηγούσαν στην κατεύθυνση του «ολοκληρωτισμού».
Γνωστές-άγνωστες πτυχές της νεοελληνικής ιστορίας επιχειρεί να φωτίσει με το σημαντικό βιβλίο του ο Σπύρος Μαρκέτος. Με τον προκλητικό, , ο συγγραφέας (διδάσκει στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του ΑΠΘ) μας λέει ότι το πολιτικό και ιδεολογικό πλαίσιο της εποχής εκείνης επέτρεπε στις μαθήτριες να γοητεύονται από τους ισχυρούς δικτάτορες, στα μέλη του νεανικού περιοδικού «Η Διάπλασις των Παίδων» να πηγαίνουν «εκπαιδευτική επίσκεψη» στις προπαγανδιστικές εκδηλώσεις της Ιταλικής Πρεσβείας (σε μια τέτοια εκδήλωση στο Ζάππειο η μαθήτρια έτρεξε και φίλησε την προτομή του «Ντούτσε») και οι καθηγητές να το εγκρίνουν και να τις συνοδεύουν.
Στο μεσοπόλεμο, η χώρα έβριθε από θαυμαστές του δικτάτορα της γείτονος ι καθεστώτος του. Αυτοί οι θαυμαστές δεν περιορίζονταν στην οργανωμένη άκρα δεξιά ή στη λαϊκιστική πτέρυγα του Λαϊκού Κόμματος αλλά υπήρχαν ως αρκετά μαζικά ρεύματα και στο Φιλελεύθερο Κόμμα και τις συμμαχικές του δυνάμεις. Ούτε ήταν μόνο γραφικοί δικτατορίσκοι τύπου Θ. Πάγκαλου ή το καθεστώς του Ι. Μεταξά. Αρκεί να σκεφτούμε ότι αρχικά ο Γ. Κονδύλης ήταν «δημοκρατικός» σύμμαχος των Βενιζελικών. Ακόμη και στην ευρύτερη αριστερά θα μπορούσαμε να ανιχνεύσουμε στοιχεία που ομοίαζαν με τις αντιλήψεις των φασιζόντων.
Ο Σ. Μαρκέτος αναλύει το φασιστικό φαινόμενο και τις ελληνικές εκδοχές του προσπαθώντας να διακρίνει τις εκλεκτικές συγγένειες και ομοιότητες τους με τα «μικρά φασιστικά κινήματα» ευρωπαϊκών χωρών που δεν κατάφεραν να εξελιχθούν σε κόμματα εξουσίας και αποφεύγει τη σύγκριση με τις «ιδιότυπες» περιπτώσεις του βαλκανικού μοντέλου φασισμού. Κατανέμει το κείμενό του σε εννέα κεφάλαια που είναι το ένα πιο ενδιαφέρον από το άλλο. Το πρώτο αναφέρεται στη μελέτη του φασισμού τόσο από τους μεσοπολεμικούς μαρξιστές και τους μεταπολεμικούς νεομαρξιστές όσο και τους ερευνητές του χώρου των «θεωριών ιδεοτύπων». Παρουσιάσει συνοπτικά τις κυριότερες πλευρές της διεθνούς συζήτησης για την έννοια και το χαρακτήρα του φασισμού. Ο φασισμός δεν είναι μια εύκολα και μόνιμα προσδιορίσιμη έννοια. Αν στενέψουμε τον ορισμό περιοριζόμαστε μόνο στα καθεστώτα του «υπαρκτού φασισμού» (Γερμανίας, Ιταλίας) ενώ αν τον παραδιευρύνουμε μπορούμε να ανακαλύπτουμε κι από ένα φασίστα κάθε μέρα («σοσιαλ-φασίστες» ή «αγροτοφασίστες» ξεσκέπαζαν κάθε τόσο οι σταλινικοί όπου γης). Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στην πρώιμη φάση της «ριζοσπαστικής δεξιάς» και στους «ιδεολογικούς προδρόμους του ελληνικού φασισμού. Με βάση την άποψη του μελετητή του φασιστικού φαινομένου, Ρόμπερτ Πάξτον, ο Σ. Μαρκέτος τονίζει το ρόλο που έπαιξαν τα «κινητήρια πάθη» και τα «πολιτικά συναισθήματα». Μελετά το φασιστικό φαινόμενο μέσα στην ίδια την πράξη αντί να το θεωρήσει απλώς εκδήλωση μιας a priori ουσιαστικής υπόστασης με καθορισμένη δομή και ιδεολογία που τροποποιείται και παραβιάζεται καά βούληση. Έτσι, βλέπει το φασισμό ως μορφή «πολιτικής συμπεριφοράς» που παθιάζεται με τις έμμονες ιδέες περί κρίσης, παρακμής, ταπείνωσης και θυματοποίησης της εθνικής κοινότητας, οι οποίες αντισταθμίζονται από τη λατρεία της ενότητας, της ενεργητικότητας και της καθαρότητας. Στα καθ’ ημάς, ως προπάτορες της άκρας δεξιάς εμφανίζονται η οργάνωση «Ελληνισμός» με επικεφαλής τον πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών Νεοκλή Καζάζη που άσκησε ιδιαίτερη επιρροή στους συντηρητικούς αστικούς κύκλους ως τις παραμονές των Βαλκανικών Πολέμων, η αυλική «Εταιρεία της υπέρ των Πατρίων Αμύνης» με επικεφαλής τον Πρίγκιπα Νικόλαο και υπαρχηγούς τον υποστράτηγο Παπαδιαμαντόπουλο και τους πανεπιστημιακού Σ. Μητσόπουλο και Γ. Χατζηδάκι που φανερά συνδεόταν με την Ιερά Σύνοδο της Ελλαδικής Εκκλησίας. Το τρίτο κεφάλαιο τονίζει ότι ο φασισμός συνδέεται άμεσα με τη μαζική κινητοποίηση που επέφερε η επέκταση των πολιτικών δικαιωμάτων στο σύνολο του (ανδρικού αρχικά) πληθυσμού και περιγράφει το παράδειγμα του Μουσολίνι. Παράλληλα, αναφέρεται στον Πρώτο Διχασμό μεταξύ Βενιζελικών και Λαϊκών που επέβαλε την πρώτη μεγάλη κινητοποίηση μαζών για την αντίσταση κατά της αντίπαλης παράταξης. Το τέταρτο κεφάλαιο μπαίνει στο ψητό προσπαθώντας να απαντήσει στο πρώτο θεμελιώδες ερώτημα αν ήταν φασιστικό το «καθεστώς Γούναρη» που είχε ως προγραμματική αρχή την ειρήνη και ένα είδος «συντεχνιακού σοσιαλισμού» (όπως υποσχόταν το φασιστικό πρότυπου του Μουσολίνι). Έτσι, ως πρώτο καθαρά φασιστικό πείραμα ορίζεται το καθεστώς που επιβλήθηκε στη διάρκεια της διετίας 1921-1922 υπό την ηγεμονία των Λαϊκών του Δ. Γούναρη. Το πέμπτο κεφάλαιο μπαίνει πιο πολύ στο ζουμί της περιόδου και προσπαθεί να εξηγήσει γιατί τελικά ο φασισμός δεν ευδοκίμησε ως καθεστώς ούτε ξεπέρασε καν το δεύτερο στάδιο της εδραίωσης. Ο τίτλος του κεφαλαίου είναι εύγλωττος: «Κοινωνική μεταρρύθμιση αντί φασισμού». Ας μη ξεχνάμε ότι την ίδια περίοδο μαζικοποιείται αργά και με αντιφατικούς ρυθμούς και τάσεις το κομμουνιστικό κίνημα στην Ελλάδα της προσφυγιάς και της βιομηχανικής επιτάχυνσης και το οποίο απειλεί να αποσταθεροποιήσει την εκλογική βάση των αστικών κομμάτων και ιδιαίτερα του Φιλελεύθερου. Όμως, η στοιχειώδης «κοινωνική μεταρρύθμιση» συνοδεύεται με την καταστολή της αριστεράς και του εργατικού συνδικαλισμού που συνδέεται με αυτήν. Στο έκτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στους «μικρούς φασισμούς» της ευρωπαϊκής ηπείρου» που και αυτοί δεν πέρασαν το «δεύτερο στάδιο». Υποστηρίζεται ότι ο πρώιμος ελληνικός φασισμός ομοίαζε περισσότερο με αυτούς και όχι με το γερμανικό ή το ιταλικό πρότυπο. Δεν ήταν ένα κλειστό σύμπαν αλλά «σχημάτιζε συγκοινωνούντα δοχεία με τις άλλες τάσεις της άκρας δεξιάς» με αποτέλεσμα τη διάχυσή του. Στο έβδομο κεφάλαιο περιγράφεται η διαδικασία δημιουργία και δράσης του «πρώτου φασιστικού» κόμματος στην Ελλάδα, δηλαδή του Εθνικού Δημοκρατικού Κόμματος του πρώην στρατηγού Γ. Κονδύλη, με την ουσιαστική πολιτική προστασία των Φιλελεύθερων που ήθελαν ένα είδος «αντιμοναρχικού φασισμού» αλλά και με τη χρηματοδότησή του από επιφανείς οικονομικούς παράγοντες, όπως ο εφοπλιστής Ανδρεάδης και ο βιομήχανος Μποδοσάκης. Το κόμμα είχε μαζικές οργανώσεις επιστράτων και εργατών, ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα όπου ανταγωνιζόταν την Αριστερά. Ένα δεύτερο πείραμα «αντιμοναρχικού φασισμού» (με την περίεργη ανοχή της κομμουνιστικής αριστεράς) ήταν αυτό της σύντομης δικτατορίας του στρατηγού Θ. Πάγκαλου που ενέτεινε την καταστολή της εργατικής κινητοποίησης και των εξαπατημένων κομμουνιστών (έμεινε και στην ιστορία, εκτός των άλλων, γιατί τα σώματα ασφαλείας της «τάξης και της ηθικής» επιφορτίστηκαν με τη μέτρηση του μήκους της γυναικείας φούστας). Η αποκατάσταση του κοινοβουλευτισμού και η έναρξη της νέας Βενιζελικής περιόδου συνοδεύονται από την έναρξη της κοινωνικο-οικονομικής κρίσης που περιγράφεται στο όγδοο κεφάλαιο. Στη διάρκεια της όξυνσης της οικονομικής κρίσης γίνεται σαφές ότι η περίοδος των παραχωρήσεων στις οποίες είχαν προβεί οι φιλελεύθεροι αστοί προς την εργατική τάξη έφτασε στο τέρμα της. Οι αστοί θα επιχειρούσαν να φιμώσουν οριστικά το συνδικαλιστικό κίνημα προτού προλάβει να λάβει μαζικά ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά. Οι φασιστικές πτέρυγες ασκούσαν ολοένα και περισσότερη πίεση στα κόμματά τους για επιβολή αυταρχικών λύσεων. Στο ένατο κεφάλαιο, περιγράφεται η περίοδος κατάρρευσης της αβασίλευτης δημοκρατίας και οι ευθύνες όσων δυνάμεων στο Κέντρο και την Αριστερά έβλεπαν τα φασιστικά σύννεφα να απλώνονται μαζικά στον ευρωπαϊκό πολιτικό ουρανό αλλά ανταγωνίζονταν μεταξύ τους θανάσιμα χωρίς να συγκροτήσουν μαζικό και αποτελεσματικό αντιφασιστικό κοινωνικό κίνημα. Η βενιζελική συμμαχία είχε πια διαλυθεί. Οι Φιλελεύθεροι ακολούθησαν μια συντηρητική στροφή εναντίον της αριστεράς και των εργατών. Ο δρόμος για την άνοδο στην εξουσία του Ι. Μεταξά και την εγκαθίδρυση του πρώτου ελληνικού «υπαρκτού φασισμού» του«Νέον Κράτος» χωρίς κομμουνιστές, σοσιαλιστές και διεθνιστές που απειλούσαν τα ταξικά προνόμια των κεφαλαιοκρατών. Όμως, το καθεστώς δεν θα αποκτούσε πλήρως φασιστικό χαρακτήρα τύπου Ιταλίας και Γερμανίας γιατί στηριζόταν κυρίως στον κρατικό μηχανισμό και όχι σε ενεργή κοινωνική βάση και κοινωνικό κίνημα.
Θανάσης Τσακίρης
http://tsakiris.snn.gr
Αξίζει επίσης να διαβάσετε:
1. Robert O. Paxton (2006) Η Ανατομία του Φασισμού. Εκδ. Κέδρος.
2. Μαρίνα Πετράκη (2006) Ο μύθος του Μεταξά: Δικτατορία και προπαγάνδα στην Ελλάδα. Εκδ. Ωκεανίδα.
3. Δέσποινα Παπαδημητρίου (2006) Από τον λαό των νομιμοφρόνων στο έθνος των εθνικοφρόνων: Η συντηρητική σκέψη στην Ελλάδα 1922-1967.Εκδ. Σαβάλα
4. Νίκος Πουλαντζάς (2006/1975) Φασισμός και Δικτατορία: Η Τρίτη Διεθνής αντιμέτωπη στον φασισμό. Εκδ. Θεμέλιο
5. Roger Griffin (1995) Fascism . Oxford University Press
Το φαινόμενο της νέας άκρας δεξιάς
Ελληνική εμπειρία και ευρωπαϊκές διαστάσεις
Οι θεματικές της ημερίδας είναι οι εξής:
1) Το φαινόμενο της νέας άκρας δεξιάς στην Ευρώπη: Ζητήματα ορισμού, οι μορφολογικές παραλλαγές της και αιτίες της εκλογικής επιτυχίας της
2) Η άκρα δεξιά στην Ελλάδα κατά τη μεταπολίτευση
3) Τα πολιτικά κόμματα και ο χώρος της άκρας δεξιάς στην Ελλάδα της ύστερης μεταπολίτευσης
4) Ευρωεκλογές 2004 και Δημοτικές εκλογές 2006: κομματικός ανταγωνισμός και καταγραφή των δυνάμεων της άκρας δεξιάς στην Ελλάδα. Ποιοι την ψήφισαν και γιατί
5) Η δημοσκοπική εξέλιξη της εκλογικής δύναμης της ελληνικής άκρας δεξιάς (2004-2006)
6) Ιδεολογία και λόγος της άκρας δεξιάς στην Ελλάδα (1974-2006)
7) Πολιτικές προοπτικές της άκρας δεξιάς στην Ελλάδα και η επίδρασή της στο κομματικό σύστημα.
Το φασισμό καλά καταλαβέ τον, δε θα πεθάνει μόνος, τσακίσέ τον
Η Άκρα Δεξιά κατέκτησε 10 έδρες στη Βουλή που προέκυψε από τις πρόωρες εκλογές της 16ης Σεπτεμβρίου και είναι η πρώτη επιτυχία της μετά το 6,7% που συγκέντρωσε το 1977 σε εντελώς διαφορετικς πολιτικές συνθήκες. Σήμερα σήκωσε ξανά απειλητικά το άσχημο κεφάλι της απειλώντας τα δημοκρατικά και τα ανθρώπινα δικαιώματα ελλήνων/ίδων και μεταναστών/τριών. Για να την κατανικήσουμε πρέπει πρώτα να την καταλάβουμε, να κατανοήσουμε τους ανθώπους που την ψήφισαν και να μάθουμε την ιστορία της. Στο πλαίσιο αυτό παραθέτω την παρουσίαση του βιβλίου "Πώς φίλησα τον Μουσολίνι!" που είχα δημοσιεύσει σε φύλλο της "Εποχής" την άνοιξη που μας πέρασε.
Θανάσης Τσακίρης
Τα κινητήρια πάθη
Σπύρος Μαρκέτος (2006) Πώς φίλησα τον Μουσολίνι! Τα πρώτα βήματα του ελληνικού φασισμού. Αθήνα: Εκδόσεις Βιβλιόραμα, σελ. 363.
Γενικώς ο φασισμός ήταν η θεωρία του «επαναστατικού εθνικισμού» που επιδίωκε να αντιπαρατεθεί μαχητικά στις "δυνάμεις της παρακμής"που υποτίθεται ότι προκαλούσαν την "αποσύνθεση και κατάρρευση της κοινωνίας» με τελικό στόχο την αναγέννηση συνολικά της πολιτικής κουλτούρας του έθνους, με την αποκατάσταση του κράτους ως μηχανισμού εξουσίας και στρατιωτικής ισχύος αλλά και με την αναζωογόνηση των κοινωνικών, ηθικών και καλλιτεχνικών επιτευγμάτων και των υπόλοιπων συμβόλων της συνοχής και της ζωτικότητας της κοινωνίας. Αυτή η φιλοδοξία δημιουργίας μιας «υγιούς κοινότητας» είναι το κυριότερο χαρακτηριστικό στοιχείο του φασισμού γενικώς, μια «οργανική ενότητα» στην οποία κάθε μεμονωμένο άτομο δένεται μέσω των υπερπροσωπικων δεσμών της καταγωγής, της κουλτούρας και του «αίματος». Σε αντίθεση με τους υπερ-συντηρητικούς, δεν επιδίωκε την επιστροφή σε μια «χρυσή» αλλά «χαμένη» εποχή, αλλά αποσκοπούσε στη δημιουργία μιας «κοινότητας νέου τύπου» στα πλαίσια της σύγχρονης εποχής, που να στηρίζεται όμως πνευματικά στο παρελθόν και να εμποτίζεται από τις υποτιθέμενες «υγιείς αξίες» του έθνους ή του λαού που επικρατούσαν πριν από την έναρξη της παρακμής. Μιλώντας για φασισμούς της μεσοπολεμικής περιόδου θα πρέπει να έχουμε πάντα στο νου μας ότι είχαμε να κάνουμε με κοινωνικά κινήματα και όχι με κάποιες ομάδες «κακών» συνωμοτών. Αν ήταν μόνο οι δεύτερες θα είχαμε απλές δικτατορίες και όχι καθεστώτα ριζωμένα στις κοινωνίες τους που θα οδηγούσαν στην κατεύθυνση του «ολοκληρωτισμού».
Γνωστές-άγνωστες πτυχές της νεοελληνικής ιστορίας επιχειρεί να φωτίσει με το σημαντικό βιβλίο του ο Σπύρος Μαρκέτος. Με τον προκλητικό, , ο συγγραφέας (διδάσκει στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του ΑΠΘ) μας λέει ότι το πολιτικό και ιδεολογικό πλαίσιο της εποχής εκείνης επέτρεπε στις μαθήτριες να γοητεύονται από τους ισχυρούς δικτάτορες, στα μέλη του νεανικού περιοδικού «Η Διάπλασις των Παίδων» να πηγαίνουν «εκπαιδευτική επίσκεψη» στις προπαγανδιστικές εκδηλώσεις της Ιταλικής Πρεσβείας (σε μια τέτοια εκδήλωση στο Ζάππειο η μαθήτρια έτρεξε και φίλησε την προτομή του «Ντούτσε») και οι καθηγητές να το εγκρίνουν και να τις συνοδεύουν.
Στο μεσοπόλεμο, η χώρα έβριθε από θαυμαστές του δικτάτορα της γείτονος ι καθεστώτος του. Αυτοί οι θαυμαστές δεν περιορίζονταν στην οργανωμένη άκρα δεξιά ή στη λαϊκιστική πτέρυγα του Λαϊκού Κόμματος αλλά υπήρχαν ως αρκετά μαζικά ρεύματα και στο Φιλελεύθερο Κόμμα και τις συμμαχικές του δυνάμεις. Ούτε ήταν μόνο γραφικοί δικτατορίσκοι τύπου Θ. Πάγκαλου ή το καθεστώς του Ι. Μεταξά. Αρκεί να σκεφτούμε ότι αρχικά ο Γ. Κονδύλης ήταν «δημοκρατικός» σύμμαχος των Βενιζελικών. Ακόμη και στην ευρύτερη αριστερά θα μπορούσαμε να ανιχνεύσουμε στοιχεία που ομοίαζαν με τις αντιλήψεις των φασιζόντων.
Ο Σ. Μαρκέτος αναλύει το φασιστικό φαινόμενο και τις ελληνικές εκδοχές του προσπαθώντας να διακρίνει τις εκλεκτικές συγγένειες και ομοιότητες τους με τα «μικρά φασιστικά κινήματα» ευρωπαϊκών χωρών που δεν κατάφεραν να εξελιχθούν σε κόμματα εξουσίας και αποφεύγει τη σύγκριση με τις «ιδιότυπες» περιπτώσεις του βαλκανικού μοντέλου φασισμού. Κατανέμει το κείμενό του σε εννέα κεφάλαια που είναι το ένα πιο ενδιαφέρον από το άλλο. Το πρώτο αναφέρεται στη μελέτη του φασισμού τόσο από τους μεσοπολεμικούς μαρξιστές και τους μεταπολεμικούς νεομαρξιστές όσο και τους ερευνητές του χώρου των «θεωριών ιδεοτύπων». Παρουσιάσει συνοπτικά τις κυριότερες πλευρές της διεθνούς συζήτησης για την έννοια και το χαρακτήρα του φασισμού. Ο φασισμός δεν είναι μια εύκολα και μόνιμα προσδιορίσιμη έννοια. Αν στενέψουμε τον ορισμό περιοριζόμαστε μόνο στα καθεστώτα του «υπαρκτού φασισμού» (Γερμανίας, Ιταλίας) ενώ αν τον παραδιευρύνουμε μπορούμε να ανακαλύπτουμε κι από ένα φασίστα κάθε μέρα («σοσιαλ-φασίστες» ή «αγροτοφασίστες» ξεσκέπαζαν κάθε τόσο οι σταλινικοί όπου γης). Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στην πρώιμη φάση της «ριζοσπαστικής δεξιάς» και στους «ιδεολογικούς προδρόμους του ελληνικού φασισμού. Με βάση την άποψη του μελετητή του φασιστικού φαινομένου, Ρόμπερτ Πάξτον, ο Σ. Μαρκέτος τονίζει το ρόλο που έπαιξαν τα «κινητήρια πάθη» και τα «πολιτικά συναισθήματα». Μελετά το φασιστικό φαινόμενο μέσα στην ίδια την πράξη αντί να το θεωρήσει απλώς εκδήλωση μιας a priori ουσιαστικής υπόστασης με καθορισμένη δομή και ιδεολογία που τροποποιείται και παραβιάζεται καά βούληση. Έτσι, βλέπει το φασισμό ως μορφή «πολιτικής συμπεριφοράς» που παθιάζεται με τις έμμονες ιδέες περί κρίσης, παρακμής, ταπείνωσης και θυματοποίησης της εθνικής κοινότητας, οι οποίες αντισταθμίζονται από τη λατρεία της ενότητας, της ενεργητικότητας και της καθαρότητας. Στα καθ’ ημάς, ως προπάτορες της άκρας δεξιάς εμφανίζονται η οργάνωση «Ελληνισμός» με επικεφαλής τον πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών Νεοκλή Καζάζη που άσκησε ιδιαίτερη επιρροή στους συντηρητικούς αστικούς κύκλους ως τις παραμονές των Βαλκανικών Πολέμων, η αυλική «Εταιρεία της υπέρ των Πατρίων Αμύνης» με επικεφαλής τον Πρίγκιπα Νικόλαο και υπαρχηγούς τον υποστράτηγο Παπαδιαμαντόπουλο και τους πανεπιστημιακού Σ. Μητσόπουλο και Γ. Χατζηδάκι που φανερά συνδεόταν με την Ιερά Σύνοδο της Ελλαδικής Εκκλησίας. Το τρίτο κεφάλαιο τονίζει ότι ο φασισμός συνδέεται άμεσα με τη μαζική κινητοποίηση που επέφερε η επέκταση των πολιτικών δικαιωμάτων στο σύνολο του (ανδρικού αρχικά) πληθυσμού και περιγράφει το παράδειγμα του Μουσολίνι. Παράλληλα, αναφέρεται στον Πρώτο Διχασμό μεταξύ Βενιζελικών και Λαϊκών που επέβαλε την πρώτη μεγάλη κινητοποίηση μαζών για την αντίσταση κατά της αντίπαλης παράταξης. Το τέταρτο κεφάλαιο μπαίνει στο ψητό προσπαθώντας να απαντήσει στο πρώτο θεμελιώδες ερώτημα αν ήταν φασιστικό το «καθεστώς Γούναρη» που είχε ως προγραμματική αρχή την ειρήνη και ένα είδος «συντεχνιακού σοσιαλισμού» (όπως υποσχόταν το φασιστικό πρότυπου του Μουσολίνι). Έτσι, ως πρώτο καθαρά φασιστικό πείραμα ορίζεται το καθεστώς που επιβλήθηκε στη διάρκεια της διετίας 1921-1922 υπό την ηγεμονία των Λαϊκών του Δ. Γούναρη. Το πέμπτο κεφάλαιο μπαίνει πιο πολύ στο ζουμί της περιόδου και προσπαθεί να εξηγήσει γιατί τελικά ο φασισμός δεν ευδοκίμησε ως καθεστώς ούτε ξεπέρασε καν το δεύτερο στάδιο της εδραίωσης. Ο τίτλος του κεφαλαίου είναι εύγλωττος: «Κοινωνική μεταρρύθμιση αντί φασισμού». Ας μη ξεχνάμε ότι την ίδια περίοδο μαζικοποιείται αργά και με αντιφατικούς ρυθμούς και τάσεις το κομμουνιστικό κίνημα στην Ελλάδα της προσφυγιάς και της βιομηχανικής επιτάχυνσης και το οποίο απειλεί να αποσταθεροποιήσει την εκλογική βάση των αστικών κομμάτων και ιδιαίτερα του Φιλελεύθερου. Όμως, η στοιχειώδης «κοινωνική μεταρρύθμιση» συνοδεύεται με την καταστολή της αριστεράς και του εργατικού συνδικαλισμού που συνδέεται με αυτήν. Στο έκτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στους «μικρούς φασισμούς» της ευρωπαϊκής ηπείρου» που και αυτοί δεν πέρασαν το «δεύτερο στάδιο». Υποστηρίζεται ότι ο πρώιμος ελληνικός φασισμός ομοίαζε περισσότερο με αυτούς και όχι με το γερμανικό ή το ιταλικό πρότυπο. Δεν ήταν ένα κλειστό σύμπαν αλλά «σχημάτιζε συγκοινωνούντα δοχεία με τις άλλες τάσεις της άκρας δεξιάς» με αποτέλεσμα τη διάχυσή του. Στο έβδομο κεφάλαιο περιγράφεται η διαδικασία δημιουργία και δράσης του «πρώτου φασιστικού» κόμματος στην Ελλάδα, δηλαδή του Εθνικού Δημοκρατικού Κόμματος του πρώην στρατηγού Γ. Κονδύλη, με την ουσιαστική πολιτική προστασία των Φιλελεύθερων που ήθελαν ένα είδος «αντιμοναρχικού φασισμού» αλλά και με τη χρηματοδότησή του από επιφανείς οικονομικούς παράγοντες, όπως ο εφοπλιστής Ανδρεάδης και ο βιομήχανος Μποδοσάκης. Το κόμμα είχε μαζικές οργανώσεις επιστράτων και εργατών, ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα όπου ανταγωνιζόταν την Αριστερά. Ένα δεύτερο πείραμα «αντιμοναρχικού φασισμού» (με την περίεργη ανοχή της κομμουνιστικής αριστεράς) ήταν αυτό της σύντομης δικτατορίας του στρατηγού Θ. Πάγκαλου που ενέτεινε την καταστολή της εργατικής κινητοποίησης και των εξαπατημένων κομμουνιστών (έμεινε και στην ιστορία, εκτός των άλλων, γιατί τα σώματα ασφαλείας της «τάξης και της ηθικής» επιφορτίστηκαν με τη μέτρηση του μήκους της γυναικείας φούστας). Η αποκατάσταση του κοινοβουλευτισμού και η έναρξη της νέας Βενιζελικής περιόδου συνοδεύονται από την έναρξη της κοινωνικο-οικονομικής κρίσης που περιγράφεται στο όγδοο κεφάλαιο. Στη διάρκεια της όξυνσης της οικονομικής κρίσης γίνεται σαφές ότι η περίοδος των παραχωρήσεων στις οποίες είχαν προβεί οι φιλελεύθεροι αστοί προς την εργατική τάξη έφτασε στο τέρμα της. Οι αστοί θα επιχειρούσαν να φιμώσουν οριστικά το συνδικαλιστικό κίνημα προτού προλάβει να λάβει μαζικά ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά. Οι φασιστικές πτέρυγες ασκούσαν ολοένα και περισσότερη πίεση στα κόμματά τους για επιβολή αυταρχικών λύσεων. Στο ένατο κεφάλαιο, περιγράφεται η περίοδος κατάρρευσης της αβασίλευτης δημοκρατίας και οι ευθύνες όσων δυνάμεων στο Κέντρο και την Αριστερά έβλεπαν τα φασιστικά σύννεφα να απλώνονται μαζικά στον ευρωπαϊκό πολιτικό ουρανό αλλά ανταγωνίζονταν μεταξύ τους θανάσιμα χωρίς να συγκροτήσουν μαζικό και αποτελεσματικό αντιφασιστικό κοινωνικό κίνημα. Η βενιζελική συμμαχία είχε πια διαλυθεί. Οι Φιλελεύθεροι ακολούθησαν μια συντηρητική στροφή εναντίον της αριστεράς και των εργατών. Ο δρόμος για την άνοδο στην εξουσία του Ι. Μεταξά και την εγκαθίδρυση του πρώτου ελληνικού «υπαρκτού φασισμού» του«Νέον Κράτος» χωρίς κομμουνιστές, σοσιαλιστές και διεθνιστές που απειλούσαν τα ταξικά προνόμια των κεφαλαιοκρατών. Όμως, το καθεστώς δεν θα αποκτούσε πλήρως φασιστικό χαρακτήρα τύπου Ιταλίας και Γερμανίας γιατί στηριζόταν κυρίως στον κρατικό μηχανισμό και όχι σε ενεργή κοινωνική βάση και κοινωνικό κίνημα.
Θανάσης Τσακίρης
http://tsakiris.snn.gr
Αξίζει επίσης να διαβάσετε:
1. Robert O. Paxton (2006) Η Ανατομία του Φασισμού. Εκδ. Κέδρος.
2. Μαρίνα Πετράκη (2006) Ο μύθος του Μεταξά: Δικτατορία και προπαγάνδα στην Ελλάδα. Εκδ. Ωκεανίδα.
3. Δέσποινα Παπαδημητρίου (2006) Από τον λαό των νομιμοφρόνων στο έθνος των εθνικοφρόνων: Η συντηρητική σκέψη στην Ελλάδα 1922-1967.Εκδ. Σαβάλα
4. Νίκος Πουλαντζάς (2006/1975) Φασισμός και Δικτατορία: Η Τρίτη Διεθνής αντιμέτωπη στον φασισμό. Εκδ. Θεμέλιο
5. Roger Griffin (1995) Fascism . Oxford University Press
Wednesday, October 17, 2007
Ντύσου πρόχειρα και βγάλε το κραγιόν σου
Το φιλί της γυναίκας-αράχνης δεν είναι αθώο όσο παθιασμένα κι αν δίνεται. Το φιλί στη Δύση μπορεί να ήταν φτηνό, κατά το λαϊκό άσμα της δεκαετίας του ’60, μπορεί, όμως, να αποδειχτεί ακριβό, δαπανηρό, ακόμη και … θανατηφόρο. Το Οικολογικό Πρακτορείο Ειδήσεων ΕΝS μετέδωσε ότι ανιχνεύθηκε μπόλικος μόλυβδος σε κόκκινα κραγιόν. Στην εποχή κατά συντηρητικοποιείται το σύμπαν οι εταιρείες του κλάδου των καλλυντικών ταράζουν τον κόσμο μας. Στο τέλος, όπως πάνε, θα μας στείλουν και στα μοναστήρια. Η Καμπάνια για Ασφαλή Καλλυντικά (συνασπισμός ομάδων γυναικών, δημόσιας υγείας, εργατών, οικολόγων και δικαιωμάτων των καταναλωτών ανακοίνωσε ότι μετά από δοκιμές που διενήργησε βρήκε ότι ορισμένα από τα κόκκινα κραγιόν που κατασκευάζονται στις ΗΠΑ και χρησιμοποιούνται από εκατομμύρια γυναίκες ανά την υφήλιο περιέχουν υψηλά επίπεδα μολύβδου.
Συγκεκριμένα είκοσι από 33 επώνυμα κραγιόν περιείχαν ποσότητες μολύβδου μεταξύ 0,03 ως 0,65 μονάδες χωρίς να αναφέρεται στη συσκευασία. Όπως ανέφερε, ο γιατρός και διδάκτωρ δημόσιας υγείας Mark Mitchell, πρόεδρος του Συνασπισμού για την Περιβαλλοντική Δικαιοσύνη της Πολιτείας Connecticut, «ο μόλυβδος συσσωρεύεται στο σώμα με το πέρασμα του χρόνου και το κραγιόν με το μόλυβδο που απλώνεται ουκ ολίγες φορές καθημερινά μπορεί οδηγήσει σε σημαντική έκθεση σε κινδύνου. Οι πιο πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο έκθεσης στο μόλυβδο.» Το ανώτατο επιτρεπτό όριο, σύμφωνα με την πανίσχυρη Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ, είναι 0,1.
Όμως, τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν τα εξής ύψη σε ορισμένα επώνυμα κραγιόν:
L'Oreal Colour Riche "True Red" - 0.65 ppm
L'Oreal Colour Riche "Classic Wine" - 0.58 ppm
Cover Girl Incredifull Lipcolor "Maximum Red" - 0.56 ppm
Dior Addict "Positive Red" - 0.21 ppm
Όχι, καλές μου εταιρείες, δε θα σας περάσει. Αν μη τι άλλο, αυτό δε θα μας το στερήσετε, γιατί θα ξεσηκωθεί το πιο τεράστιο πολιτιστικό κίνημα του κόσμου και θα σας σαρώσει. Λοιπόν, ή συμμορφώνεστε και βγάζετε το μόλυβδο από το κραγιόν ή θα σας πάρει και θα σας σηκώσει. Εμείς πάντως «lipstick blues» δεν θα χορέψουμε. Άλλα blues, ναι!
Θανάσης Τσακίρης
http://tsakthan.blogspot.com/
http://tsakiris.snn.gr/
Συγκεκριμένα είκοσι από 33 επώνυμα κραγιόν περιείχαν ποσότητες μολύβδου μεταξύ 0,03 ως 0,65 μονάδες χωρίς να αναφέρεται στη συσκευασία. Όπως ανέφερε, ο γιατρός και διδάκτωρ δημόσιας υγείας Mark Mitchell, πρόεδρος του Συνασπισμού για την Περιβαλλοντική Δικαιοσύνη της Πολιτείας Connecticut, «ο μόλυβδος συσσωρεύεται στο σώμα με το πέρασμα του χρόνου και το κραγιόν με το μόλυβδο που απλώνεται ουκ ολίγες φορές καθημερινά μπορεί οδηγήσει σε σημαντική έκθεση σε κινδύνου. Οι πιο πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο έκθεσης στο μόλυβδο.» Το ανώτατο επιτρεπτό όριο, σύμφωνα με την πανίσχυρη Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ, είναι 0,1.
Όμως, τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν τα εξής ύψη σε ορισμένα επώνυμα κραγιόν:
L'Oreal Colour Riche "True Red" - 0.65 ppm
L'Oreal Colour Riche "Classic Wine" - 0.58 ppm
Cover Girl Incredifull Lipcolor "Maximum Red" - 0.56 ppm
Dior Addict "Positive Red" - 0.21 ppm
Όχι, καλές μου εταιρείες, δε θα σας περάσει. Αν μη τι άλλο, αυτό δε θα μας το στερήσετε, γιατί θα ξεσηκωθεί το πιο τεράστιο πολιτιστικό κίνημα του κόσμου και θα σας σαρώσει. Λοιπόν, ή συμμορφώνεστε και βγάζετε το μόλυβδο από το κραγιόν ή θα σας πάρει και θα σας σηκώσει. Εμείς πάντως «lipstick blues» δεν θα χορέψουμε. Άλλα blues, ναι!
Θανάσης Τσακίρης
http://tsakthan.blogspot.com/
http://tsakiris.snn.gr/
Tuesday, October 16, 2007
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΓΓΛΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ (1381-1914)
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΓΓΛΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ (1381-1914)
Μιας και τώρα τελευταία οι "έλληνες σοσιαλιστές", αλλά και κάποιοι της "λαϊκής δεξιάς", ανακαλύπτουν την "αριστερά", καλό θα ήταν να εντρυφήσουν και στην κοινωνική και πολιτισμική ιστορία που τόσο την αποφεύγουν -ιδιαίτερα τη δεύτερη οι λαϊκοδεξιοί- ώστε να πάρουν μία γευση της ιστορίας των "κατωτέρων τάξεων" που τόσο αγάπησαν ξαφνικά. Γι' αυτό τους παρουσιάζω ένα εξαίρετο άλμπουμ (κυκλοφοράει και ψηφιακά) των CHUMBAWAMBA, English Rebel Songs: 1381-1914, One Little Indian Records Ltd., London, 1994.
Θανάσης Τσακίρης
http://tsakiris.snn.gr/
http://tsakthan.blogspot.com/
http://tsakthan.wordpress.com/
Η πρώτη γενική κοινωνική εξέγερση του νεώτερου δυτικού κόσμου έλαβε χώρα στην Αγγλία το 1381 (η εξέγερση των Φλωρεντίνων φτωχών λίγα μόλις χρόνια πριν είχε μόνο τοπικό χαρακτήρα). Το συγκρότημα αυτό μας θυμίζει τα άγνωστα εκείνα τραγούδια των κοινωνικών εξεγέρσεων της Αγγλίας που πέρασαν από στόμα σε στόμα ως τις μέρες μας σαν τα δικά μας δημοτικά. Κάποια από αυτά, ιδιαίτερα του περασμένου αιώνα, ευτυχώς, καταγράφηκαν σε κατάστιχα και βιβλία κι έτσι το συγκρότημα τα βρήκε και τα τραγούδησε όπως είχαν ακριβώς δίχως να τα προσαρμόσουν στα σύγχρονα Αγγλικά δεδομένα.
Η εξέγερση των χωρικών του 1381, λοιπόν, έδωσε την ευκαιρία στον ανώνυμο τραγουδοποιό να συνθέσει το τραγούδι Τhe Cutty Wren (O Κοντός Τρυποφράκτης). Ο Τρυποφράκτης ήταν το πουλί που συμβόλιζε τη μοναρχία. Αφορμή για την εξέγερση έδωσε η προσπάθεια του Μονάρχη να επιβάλει στους χωρικούς έναν κεφαλικό φόρο. Οι χωρικοί με επικεφαλής τον Wat Tyler δημιούργησαν έναν μεγάλο επαναστατικό στρατό που σάρωσε τη Μοναρχία και την Αρχιεπισκοπή για εννέα ημέρες. Η Αγγλία καταλήφθηκε από το λαό της. Ο Βασιλιάς κανόνισε συνάντηση με τον Τyler αλλά του την έφερε μπαμπέσικα. Μετά τη δολοφονία του ο επαναστατικός στρατός διασπάστηκε και η Μοναρχία κατέστειλε την εξέγερση. Όμως η ιδέα του κεφαλικού φόρου ηττήθηκε όπως και πριν εφτά χρόνια, το 1991. Το 1649 ο ίδιος ο ηγέτης μιας νέας επαναστατικής τάσης, των Σκαπανέων, έγραψε το τραγούδι The Diggers’ Song. Οι Σκαπανείς προσπάθησαν να διαδώσουν τις ιδέες της κοινοκτημοσύνης της γης, να τις κάνουν πράξη σε μη χρησιμοποιούμενες εκτάσεις γης αλλά συνεχώς εκδιώκονταν από τους τοπικούς στρατούς των γαιοκτημόνων και των παπάδων. Η τακτική τους έναντι των διωκτών ήταν περίπου χριστιανική, μη βίαιη.
Τον Οκτώβριο του 1782 εργάτες διαδήλωναν στο Birmingham απαιτώντας έλεγχο της τιμής του ψωμιού. Οι τοπικοί αξιωματούχοι φοβούμενοι μήπως η διαδήλωση εξελιχθεί σε γενική εξέγερση μείωσαν τις τιμές όχι μόνο του ψωμιού αλλά και της βύνης, του αλευριού, του βούτυρου και του τυριού. Οι ανθρακωρύχοι ήταν οι πρωτοπόροι των διαδηλωτών και σ’ αυτούς αφιέρωσε ένα ποίημα ο John Freeth που έγινε για χρόνια ο ύμνος των διαδηλωτών, το The Colliers’ March. Όπως σήμερα ένας μισθωτός ή ένας άνεργος καταριέται την ώρα και τη στιγμή που κάποιοι εφεύραν τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, έτσι και το 1812 οι εργάτες μισούσαν αυτούς που φτιάχνανε μηχανές τις οποίες θεωρούσανε υπεύθυνες για την ανεργία, τη στέρηση της χαράς της δημιουργικής δουλειάς και την αύξηση των εργατικών ατυχημάτων. Ξέσπαγαν λοιπόν καταστρέφοντας τις μηχανές, κυρίως των υφαντουργείων που ήταν τότε ο αναπτυσσόμενος βιομηχανικός κλάδος. Άφηναν στο εργοστάσιο του οποίου κατέστρεφαν τις μηχανές προκηρύξεις με την υπογραφή Ned Ludd. Στους «Λουδδίτες» εργάτες του Nottingham, του Lancashire και του Yorkshire είναι αφιερωμένο το τραγούδι General Ludd’s Triumph. Kαθολική ανδρική ψηφοφορία, ετήσια κοινοβούλια, ενιαύσια κοινοβούλια και μυστική ψηφοφορία ήταν τα νέα αιτήματα της εργατικής τάξης στη δεκαετία 1840-1850. To 1837 είχε δημιουργηθεί το κίνημα της Χάρτας του Λαού που είχε δυο τάσεις, την Ηθική Δύναμη και τη Φυσική Δύναμη, εκ των οποίων η πρώτη θεωρούσε πως με την εκπαίδευση του λαού θα δημιουργούνταν οι προϋποθέσεις για τη νόμιμη αλλαγή ενώ η δεύτερη θεωρούσε πως χρειαζόταν ένοπλος αγώνας. Στην πράξη και οι δυο τάσεις έπαιξαν το ρόλο τους, οι μεν πρώτοι μαζέψανε 6.000.000 υπογραφές κάτω από της Αιτήσεις για τη σύνταξη Χάρτας Δικαιωμάτων, οι δε δεύτεροι αντιμετώπισαν τις προκλήσεις των εθελοντών αστών στρατιωτών που συγκέντρωσε η κυβέρνηση. Το 1840 έγραψαν το τραγούδι Chartist Anthem (Ύμνος των Χαρτιστών).
Ανάμεσα στα 1845 και 1850 ψηφίστηκαν και εφαρμόστηκαν οι Νόμοι για το Καλαμπόκι που αντί για φτηνότερο ψωμί, ψηλότερους μισθούς και αύξηση των θέσεων εργασίας έφεραν ακριβότερο ψωμί, χαμηλότερους μισθούς και μόνο πρόσκαιρες δουλειές όπως συμβαίνει και σήμερα. Επίσης την ίδια εποχή στην, κατεχόμενη από τους Άγγλους, Ιρλανδία εκατομμύρια χωρικοί κι εργάτες πέθαναν ή μετανάστευσαν στις ΗΠΑ λόγω του λιμού της πατάτας. Στην κατάσταση αυτή αναφέρεται το τραγούδι Song on The Times. To 1867 τρεις Ιρλανδοί που ζούσαν στο Manchester έστησαν ενέδρα στην άμαξα που μετέφερε δυο Ιρλανδούς επαναστάτες ηγέτες, τους Kelly και Deasey, στο δικαστήριο όπου θα γινόταν η δίκη τους. Οι επαναστάτες σώθηκαν και διέφυγαν, οι τρεις όμως που τους ελευθέρωσαν συνελήφθησαν λίγο αργότερα και κρεμάστηκαν από τους Άγγλους. Πορείες μνήμης γίνονταν για πολλές δεκαετίες στο Manchester αλλά και στην Ιρλανδία. Το τραγούδι Smashing of The Van τραγουδιόταν στις πορείες αυτές. Στα μέσα της δεκαετία 1870-1880 γράφτηκε το τραγούδι The World Turned Upside Down και στηρίζεται σε τοπικά έθιμα και γιορτές και στηριζόταν στον πόθο των φτωχών και απόκληρων της εποχής αλλά και των προηγούμενων αιώνων για την ανατροπή της κοινωνικής δομής που ευθυνόταν για την κατάστασή τους. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν θαυμάσει τα αγγλικά κασμίρια και τα μάλλινα πουλόβερ της Σκωτίας και τα έχουν πληρώσει πανάκριβα χωρίς όμως να συνειδητοποιούν τις συνθήκες κάτω από τις οποίες παράγονταν. Οι Αγγλικές βιομηχανίες κατασκευής ενδυμάτων του περασμένου αιώνα δεν ήταν παρά το πέρασμα προς την κόλαση για χιλιάδες εργάτες κι εργάτριες. Το τραγούδι Poverty Knock που η μουσική του γράφτηκε έτσι ώστε να τραγουδιέται στους ρυθμούς του αργαλειού και των ραπτομηχανών αυτών των εργοστασίων.
Το Idris Strike Song αφορά μια απεργία που οργάνωσε το 1910 η FWW (Ομοσπονδία Γυναικών Εργατριών) στο εργοστάσιο παραγωγής αναψυκτικών. Η εργοδοσία τότε επιστράτευσε, ως απεργοσπάστες, άνεργους άνδρες και αγόρια κάτω των 16 ετών δείχνοντας ότι μπορεί να εκμεταλλεύεται άνετα τις αντιθέσεις ανάμεσα στην εργατική τάξη και τους ανέργους, τους άνδρες και τις γυναίκες. Παρά την ήττα της η απεργία αυτή σημάδεψε τους αγώνες των γυναικών της Βρετανίας για την κατάκτηση των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων τους και την ισότητα των δυο φύλων. Τέλος, το τραγούδι Hanging on The Old Barbed Wire γράφτηκε σε ρυθμούς στρατιωτικού εμβατηρίου του Αγγλικού στρατού και το τραγούδαγαν φαντάροι στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο που μίσησαν τον πόλεμο, τους σκοτωμούς και εντόπιζε τους υπεύθυνους γι’ αυτόν: «those with the money give the orders, those without money face the guns».
Καλή ακρόαση φίλοι και φίλες
tsakthan
Μιας και τώρα τελευταία οι "έλληνες σοσιαλιστές", αλλά και κάποιοι της "λαϊκής δεξιάς", ανακαλύπτουν την "αριστερά", καλό θα ήταν να εντρυφήσουν και στην κοινωνική και πολιτισμική ιστορία που τόσο την αποφεύγουν -ιδιαίτερα τη δεύτερη οι λαϊκοδεξιοί- ώστε να πάρουν μία γευση της ιστορίας των "κατωτέρων τάξεων" που τόσο αγάπησαν ξαφνικά. Γι' αυτό τους παρουσιάζω ένα εξαίρετο άλμπουμ (κυκλοφοράει και ψηφιακά) των CHUMBAWAMBA, English Rebel Songs: 1381-1914, One Little Indian Records Ltd., London, 1994.
Θανάσης Τσακίρης
http://tsakiris.snn.gr/
http://tsakthan.blogspot.com/
http://tsakthan.wordpress.com/
Η πρώτη γενική κοινωνική εξέγερση του νεώτερου δυτικού κόσμου έλαβε χώρα στην Αγγλία το 1381 (η εξέγερση των Φλωρεντίνων φτωχών λίγα μόλις χρόνια πριν είχε μόνο τοπικό χαρακτήρα). Το συγκρότημα αυτό μας θυμίζει τα άγνωστα εκείνα τραγούδια των κοινωνικών εξεγέρσεων της Αγγλίας που πέρασαν από στόμα σε στόμα ως τις μέρες μας σαν τα δικά μας δημοτικά. Κάποια από αυτά, ιδιαίτερα του περασμένου αιώνα, ευτυχώς, καταγράφηκαν σε κατάστιχα και βιβλία κι έτσι το συγκρότημα τα βρήκε και τα τραγούδησε όπως είχαν ακριβώς δίχως να τα προσαρμόσουν στα σύγχρονα Αγγλικά δεδομένα.
Η εξέγερση των χωρικών του 1381, λοιπόν, έδωσε την ευκαιρία στον ανώνυμο τραγουδοποιό να συνθέσει το τραγούδι Τhe Cutty Wren (O Κοντός Τρυποφράκτης). Ο Τρυποφράκτης ήταν το πουλί που συμβόλιζε τη μοναρχία. Αφορμή για την εξέγερση έδωσε η προσπάθεια του Μονάρχη να επιβάλει στους χωρικούς έναν κεφαλικό φόρο. Οι χωρικοί με επικεφαλής τον Wat Tyler δημιούργησαν έναν μεγάλο επαναστατικό στρατό που σάρωσε τη Μοναρχία και την Αρχιεπισκοπή για εννέα ημέρες. Η Αγγλία καταλήφθηκε από το λαό της. Ο Βασιλιάς κανόνισε συνάντηση με τον Τyler αλλά του την έφερε μπαμπέσικα. Μετά τη δολοφονία του ο επαναστατικός στρατός διασπάστηκε και η Μοναρχία κατέστειλε την εξέγερση. Όμως η ιδέα του κεφαλικού φόρου ηττήθηκε όπως και πριν εφτά χρόνια, το 1991. Το 1649 ο ίδιος ο ηγέτης μιας νέας επαναστατικής τάσης, των Σκαπανέων, έγραψε το τραγούδι The Diggers’ Song. Οι Σκαπανείς προσπάθησαν να διαδώσουν τις ιδέες της κοινοκτημοσύνης της γης, να τις κάνουν πράξη σε μη χρησιμοποιούμενες εκτάσεις γης αλλά συνεχώς εκδιώκονταν από τους τοπικούς στρατούς των γαιοκτημόνων και των παπάδων. Η τακτική τους έναντι των διωκτών ήταν περίπου χριστιανική, μη βίαιη.
Τον Οκτώβριο του 1782 εργάτες διαδήλωναν στο Birmingham απαιτώντας έλεγχο της τιμής του ψωμιού. Οι τοπικοί αξιωματούχοι φοβούμενοι μήπως η διαδήλωση εξελιχθεί σε γενική εξέγερση μείωσαν τις τιμές όχι μόνο του ψωμιού αλλά και της βύνης, του αλευριού, του βούτυρου και του τυριού. Οι ανθρακωρύχοι ήταν οι πρωτοπόροι των διαδηλωτών και σ’ αυτούς αφιέρωσε ένα ποίημα ο John Freeth που έγινε για χρόνια ο ύμνος των διαδηλωτών, το The Colliers’ March. Όπως σήμερα ένας μισθωτός ή ένας άνεργος καταριέται την ώρα και τη στιγμή που κάποιοι εφεύραν τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, έτσι και το 1812 οι εργάτες μισούσαν αυτούς που φτιάχνανε μηχανές τις οποίες θεωρούσανε υπεύθυνες για την ανεργία, τη στέρηση της χαράς της δημιουργικής δουλειάς και την αύξηση των εργατικών ατυχημάτων. Ξέσπαγαν λοιπόν καταστρέφοντας τις μηχανές, κυρίως των υφαντουργείων που ήταν τότε ο αναπτυσσόμενος βιομηχανικός κλάδος. Άφηναν στο εργοστάσιο του οποίου κατέστρεφαν τις μηχανές προκηρύξεις με την υπογραφή Ned Ludd. Στους «Λουδδίτες» εργάτες του Nottingham, του Lancashire και του Yorkshire είναι αφιερωμένο το τραγούδι General Ludd’s Triumph. Kαθολική ανδρική ψηφοφορία, ετήσια κοινοβούλια, ενιαύσια κοινοβούλια και μυστική ψηφοφορία ήταν τα νέα αιτήματα της εργατικής τάξης στη δεκαετία 1840-1850. To 1837 είχε δημιουργηθεί το κίνημα της Χάρτας του Λαού που είχε δυο τάσεις, την Ηθική Δύναμη και τη Φυσική Δύναμη, εκ των οποίων η πρώτη θεωρούσε πως με την εκπαίδευση του λαού θα δημιουργούνταν οι προϋποθέσεις για τη νόμιμη αλλαγή ενώ η δεύτερη θεωρούσε πως χρειαζόταν ένοπλος αγώνας. Στην πράξη και οι δυο τάσεις έπαιξαν το ρόλο τους, οι μεν πρώτοι μαζέψανε 6.000.000 υπογραφές κάτω από της Αιτήσεις για τη σύνταξη Χάρτας Δικαιωμάτων, οι δε δεύτεροι αντιμετώπισαν τις προκλήσεις των εθελοντών αστών στρατιωτών που συγκέντρωσε η κυβέρνηση. Το 1840 έγραψαν το τραγούδι Chartist Anthem (Ύμνος των Χαρτιστών).
Ανάμεσα στα 1845 και 1850 ψηφίστηκαν και εφαρμόστηκαν οι Νόμοι για το Καλαμπόκι που αντί για φτηνότερο ψωμί, ψηλότερους μισθούς και αύξηση των θέσεων εργασίας έφεραν ακριβότερο ψωμί, χαμηλότερους μισθούς και μόνο πρόσκαιρες δουλειές όπως συμβαίνει και σήμερα. Επίσης την ίδια εποχή στην, κατεχόμενη από τους Άγγλους, Ιρλανδία εκατομμύρια χωρικοί κι εργάτες πέθαναν ή μετανάστευσαν στις ΗΠΑ λόγω του λιμού της πατάτας. Στην κατάσταση αυτή αναφέρεται το τραγούδι Song on The Times. To 1867 τρεις Ιρλανδοί που ζούσαν στο Manchester έστησαν ενέδρα στην άμαξα που μετέφερε δυο Ιρλανδούς επαναστάτες ηγέτες, τους Kelly και Deasey, στο δικαστήριο όπου θα γινόταν η δίκη τους. Οι επαναστάτες σώθηκαν και διέφυγαν, οι τρεις όμως που τους ελευθέρωσαν συνελήφθησαν λίγο αργότερα και κρεμάστηκαν από τους Άγγλους. Πορείες μνήμης γίνονταν για πολλές δεκαετίες στο Manchester αλλά και στην Ιρλανδία. Το τραγούδι Smashing of The Van τραγουδιόταν στις πορείες αυτές. Στα μέσα της δεκαετία 1870-1880 γράφτηκε το τραγούδι The World Turned Upside Down και στηρίζεται σε τοπικά έθιμα και γιορτές και στηριζόταν στον πόθο των φτωχών και απόκληρων της εποχής αλλά και των προηγούμενων αιώνων για την ανατροπή της κοινωνικής δομής που ευθυνόταν για την κατάστασή τους. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν θαυμάσει τα αγγλικά κασμίρια και τα μάλλινα πουλόβερ της Σκωτίας και τα έχουν πληρώσει πανάκριβα χωρίς όμως να συνειδητοποιούν τις συνθήκες κάτω από τις οποίες παράγονταν. Οι Αγγλικές βιομηχανίες κατασκευής ενδυμάτων του περασμένου αιώνα δεν ήταν παρά το πέρασμα προς την κόλαση για χιλιάδες εργάτες κι εργάτριες. Το τραγούδι Poverty Knock που η μουσική του γράφτηκε έτσι ώστε να τραγουδιέται στους ρυθμούς του αργαλειού και των ραπτομηχανών αυτών των εργοστασίων.
Το Idris Strike Song αφορά μια απεργία που οργάνωσε το 1910 η FWW (Ομοσπονδία Γυναικών Εργατριών) στο εργοστάσιο παραγωγής αναψυκτικών. Η εργοδοσία τότε επιστράτευσε, ως απεργοσπάστες, άνεργους άνδρες και αγόρια κάτω των 16 ετών δείχνοντας ότι μπορεί να εκμεταλλεύεται άνετα τις αντιθέσεις ανάμεσα στην εργατική τάξη και τους ανέργους, τους άνδρες και τις γυναίκες. Παρά την ήττα της η απεργία αυτή σημάδεψε τους αγώνες των γυναικών της Βρετανίας για την κατάκτηση των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων τους και την ισότητα των δυο φύλων. Τέλος, το τραγούδι Hanging on The Old Barbed Wire γράφτηκε σε ρυθμούς στρατιωτικού εμβατηρίου του Αγγλικού στρατού και το τραγούδαγαν φαντάροι στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο που μίσησαν τον πόλεμο, τους σκοτωμούς και εντόπιζε τους υπεύθυνους γι’ αυτόν: «those with the money give the orders, those without money face the guns».
Καλή ακρόαση φίλοι και φίλες
tsakthan
Monday, October 08, 2007
Hasta la victoria siempre!
http://www.youtube.com/watch?v=5vQfw--NYuw&NR=1
http://www.youtube.com/watch?v=wN-Ro7fZF3o&mode=related&search=
Hasta siempre Commadante
Πυξίδα μέσα στο χρόνο
κι ο μύθος να σου ανήκει
είναι των ματιών σου οι κύκλοι
που αγκαλιάσανε τον κόσμο
Εδώ θα μείνει για πάντα
το ζεστό το πέρασμά σου
φωτιά που ανάβει η ματιά σου
commadante Che Guevara
Εσύ που ανάβεις τ' αστέρια
της μνήμης φτιάχνεις το χάρτη
και περνάς μέσα απ' τη στάχτη
την ελπίδα σ' άλλα χέρια
Εδώ θα μείνει για πάντα
το ζεστό το πέρασμά σου φωτιά
που ανάβει η ματιά σου
commadante Che Guevara
Σαν θρύλος γύρω καλπάζεις
σαν ευχή και σαν κατάρα
στα στενά της Santa Clara
τ' όνειρό σου δοκιμάζεις
Εδώ θα μείνει για πάντα
το ζεστό το πέρασμά σου φωτιά
που ανάβει η ματιά σου
commadante Che Guevara
Μιλάς κοιτώντας μπροστά σου
το ποτάμι της ευθύνης
και στην ιστορία δίνεις τη φωνή
και τ' όνομά σου
Εδώ θα μείνει για πάντα
το ζεστό το πέρασμά σου
φωτιά που ανάβει η ματιά σου
commadante Che Guevara
Γελάς και γίνεται μέρα
η νύχτα σε συλλαβίζει
μυστικά σου ψυθιρίζει
hasta siempre commadante
Εδώ θα μείνει για πάντα
το ζεστό το πέρασμά σου
φωτιά που ανάβει η ματιά σου
commadante Che Guevara
Η ισπανική εκδοχή
Aprendimos a quererte
desde la histórica altura
donde el sol de tu bravura
le puso cerco a la muerte.
Aquí se queda la clara,
la entrañable transparencia,
de tu querida presencia
Comandante Che Guevara.
Tu mano gloriosa y fuerte
sobre la historia dispara
cuando todo Santa Clara
se despierta para verte.
Vienes quemando la brisa
con soles de primavera
para plantar la bandera
con la luz de tu sonrisa.
Tu amor revolucionario
te conduce a nueva empresa
donde esperan la firmeza
de tu brazo libertario.
Seguiremos adelante
como junto a ti seguimos
y con Fidel te decimos:
!Hasta siempre, Comandante!
http://www.youtube.com/watch?v=wN-Ro7fZF3o&mode=related&search=
Hasta siempre Commadante
Πυξίδα μέσα στο χρόνο
κι ο μύθος να σου ανήκει
είναι των ματιών σου οι κύκλοι
που αγκαλιάσανε τον κόσμο
Εδώ θα μείνει για πάντα
το ζεστό το πέρασμά σου
φωτιά που ανάβει η ματιά σου
commadante Che Guevara
Εσύ που ανάβεις τ' αστέρια
της μνήμης φτιάχνεις το χάρτη
και περνάς μέσα απ' τη στάχτη
την ελπίδα σ' άλλα χέρια
Εδώ θα μείνει για πάντα
το ζεστό το πέρασμά σου φωτιά
που ανάβει η ματιά σου
commadante Che Guevara
Σαν θρύλος γύρω καλπάζεις
σαν ευχή και σαν κατάρα
στα στενά της Santa Clara
τ' όνειρό σου δοκιμάζεις
Εδώ θα μείνει για πάντα
το ζεστό το πέρασμά σου φωτιά
που ανάβει η ματιά σου
commadante Che Guevara
Μιλάς κοιτώντας μπροστά σου
το ποτάμι της ευθύνης
και στην ιστορία δίνεις τη φωνή
και τ' όνομά σου
Εδώ θα μείνει για πάντα
το ζεστό το πέρασμά σου
φωτιά που ανάβει η ματιά σου
commadante Che Guevara
Γελάς και γίνεται μέρα
η νύχτα σε συλλαβίζει
μυστικά σου ψυθιρίζει
hasta siempre commadante
Εδώ θα μείνει για πάντα
το ζεστό το πέρασμά σου
φωτιά που ανάβει η ματιά σου
commadante Che Guevara
Η ισπανική εκδοχή
Aprendimos a quererte
desde la histórica altura
donde el sol de tu bravura
le puso cerco a la muerte.
Aquí se queda la clara,
la entrañable transparencia,
de tu querida presencia
Comandante Che Guevara.
Tu mano gloriosa y fuerte
sobre la historia dispara
cuando todo Santa Clara
se despierta para verte.
Vienes quemando la brisa
con soles de primavera
para plantar la bandera
con la luz de tu sonrisa.
Tu amor revolucionario
te conduce a nueva empresa
donde esperan la firmeza
de tu brazo libertario.
Seguiremos adelante
como junto a ti seguimos
y con Fidel te decimos:
!Hasta siempre, Comandante!
Saturday, October 06, 2007
Κρίση, παθαίνω κρίση...
Άφιερωμένο στους αναλυτές της "κρίσης" του ΠΑΣΟΚ
H ENNOIA ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Η λέξη «κρίση» αποτελείται από πολλά σημαινόμενα. Εδώ θα αναφερθούμε σε τέσσερις βασικές κατηγορίες σηματοδοτήσεων που θεωρούμε ότι μπορούν να μας προσφέρουν τα πλαίσια μέσα στα οποία μπορούμε να κινηθούμε για να προχωρήσουμε στην εξέλιξη του θέματός μας.
Κατ’ αρχήν πρέπει να γίνει αναφορά στους «διαδικαστικούς ορισμούς» της κρίσης(Wiener and Kahn, 1962). Καταχωρούμε τους εξής ορισμούς που εντάσσονται στα πλαίσια της πολιτικής επιστήμης.
- Η κρίση είναι συχνά σημείο καμπής σε μίαν αναπτυσσόμενη διαδοχή γεγονότων και πράξεων.
-Η κρίση είναι μία κατάσταση στην οποία απαιτείται υψηλός βαθμός δραστηριοποίησης των συμμετεχόντων.
-Η κρίση απειλεί τους στόχους και τους σκοπούς των συμμετεχόντων.
-Η κρίση ακολουθείται από ένα σημαντικό αποτέλεσμα του οποίου οι συνέπειες μορφοποιούν το μέλλον των συμμετεχόντων.
-Η κρίση αποτελείται από τη σύγκλιση γεγονότων που καταλήγει σε ένα νέο σύνολο γεγονότων.
-Η κρίση παράγει αβεβαιότητες στην εκτίμηση μίας κατάστασης και στο σχηματισμό εναλλακτικών λύσεων για την αντιμετώπισή της.
-Η κρίση μειώνει τον έλεγχο επί των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους.
-Η κρίση εντείνει την πίεση, που συχνά παράγει το στρες και την αγωνία των συμμετεχόντων.
-Η κρίση είναι μία περίπτωση κατά την οποία η πληροφορία που διατίθεται στους συμμετέχοντες είναι, συνήθως, ανεπαρκής.
-Η κρίση αυξάνει τις χρονικές πιέσεις για τους συμμετέχοντες.
-Η κρίση χαρακτηρίζεται από αλλαγές στις σχέσεις ανάμεσα στους συμμετέχοντες.
-Η κρίση αυξάνει τις εντάσεις ανάμεσα στους συμμετέχοντες.
Σε κάποιες από τις θέσεις του «δωδεκάλογου» της «διαδικασιολογικής» θεωρίας για την κρίση συμπίπτουν και οι διαπιστώσεις των Μiller and Iscoe (1963), που προέρχονται από το χώρο των κοινωνιολογικών και ψυχολογικών ερευνών:
-Μία κατάσταση κρίσης είναι μάλλον οξεία παρά χρόνια, αν και η διάρκειά της είναι συνήθως απροσδιόριστη.
-η κρίση καταλήγει συχνά σε συμπεριφορές «παθολογικές», όπως η ανικανότητα και η αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων.
-η κρίση απειλεί τους στόχους των εμπλεκομένων ατόμων.
-η κρίση είναι σχετική:αυτό που είναι κρίση για κάποιον μπορεί να μην είναι για κάποιον άλλο.
-η κρίση προκαλεί ένταση στον οργανισμό και άγχος.
Τέλος, η «ντεσιζιονιστική» θεωρία του C.Barnard (1962) αναφέρεται σε τρεις διαστάσεις της έννοιας «κρίση»:
-αναγνώριση της φύσης του γεγονότος: εξωγενές ή ενδογενές για τους «παραγωγούς αποφάσεων».
-εκτίμηση του χρόνου απόφασης: βραχεία, μέση, μακρά διάρκεια.
-εκτίμηση της σχετικής σημασίας των αξιών για τους συμμετέχοντες: υψηλή ή χαμηλή.
Επίσης και για τον Barnard ισχύει η θέση ότι η κρίση για το ένα μέρος ενδέχεται να μην εκλαμβάνεται ως τέτοια από το άλλο μέρος. Τέλος, δίδεται ιδιαίτερο βάρος στο ερώτημα: «η μονάδα απόφασης προκάλεσε την κρίση ή προκλήθηκε απ’ αυτήν;»
Θανάσης Τσακίρης
http://tsakiris.snn.gr
H ENNOIA ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Η λέξη «κρίση» αποτελείται από πολλά σημαινόμενα. Εδώ θα αναφερθούμε σε τέσσερις βασικές κατηγορίες σηματοδοτήσεων που θεωρούμε ότι μπορούν να μας προσφέρουν τα πλαίσια μέσα στα οποία μπορούμε να κινηθούμε για να προχωρήσουμε στην εξέλιξη του θέματός μας.
Κατ’ αρχήν πρέπει να γίνει αναφορά στους «διαδικαστικούς ορισμούς» της κρίσης(Wiener and Kahn, 1962). Καταχωρούμε τους εξής ορισμούς που εντάσσονται στα πλαίσια της πολιτικής επιστήμης.
- Η κρίση είναι συχνά σημείο καμπής σε μίαν αναπτυσσόμενη διαδοχή γεγονότων και πράξεων.
-Η κρίση είναι μία κατάσταση στην οποία απαιτείται υψηλός βαθμός δραστηριοποίησης των συμμετεχόντων.
-Η κρίση απειλεί τους στόχους και τους σκοπούς των συμμετεχόντων.
-Η κρίση ακολουθείται από ένα σημαντικό αποτέλεσμα του οποίου οι συνέπειες μορφοποιούν το μέλλον των συμμετεχόντων.
-Η κρίση αποτελείται από τη σύγκλιση γεγονότων που καταλήγει σε ένα νέο σύνολο γεγονότων.
-Η κρίση παράγει αβεβαιότητες στην εκτίμηση μίας κατάστασης και στο σχηματισμό εναλλακτικών λύσεων για την αντιμετώπισή της.
-Η κρίση μειώνει τον έλεγχο επί των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους.
-Η κρίση εντείνει την πίεση, που συχνά παράγει το στρες και την αγωνία των συμμετεχόντων.
-Η κρίση είναι μία περίπτωση κατά την οποία η πληροφορία που διατίθεται στους συμμετέχοντες είναι, συνήθως, ανεπαρκής.
-Η κρίση αυξάνει τις χρονικές πιέσεις για τους συμμετέχοντες.
-Η κρίση χαρακτηρίζεται από αλλαγές στις σχέσεις ανάμεσα στους συμμετέχοντες.
-Η κρίση αυξάνει τις εντάσεις ανάμεσα στους συμμετέχοντες.
Σε κάποιες από τις θέσεις του «δωδεκάλογου» της «διαδικασιολογικής» θεωρίας για την κρίση συμπίπτουν και οι διαπιστώσεις των Μiller and Iscoe (1963), που προέρχονται από το χώρο των κοινωνιολογικών και ψυχολογικών ερευνών:
-Μία κατάσταση κρίσης είναι μάλλον οξεία παρά χρόνια, αν και η διάρκειά της είναι συνήθως απροσδιόριστη.
-η κρίση καταλήγει συχνά σε συμπεριφορές «παθολογικές», όπως η ανικανότητα και η αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων.
-η κρίση απειλεί τους στόχους των εμπλεκομένων ατόμων.
-η κρίση είναι σχετική:αυτό που είναι κρίση για κάποιον μπορεί να μην είναι για κάποιον άλλο.
-η κρίση προκαλεί ένταση στον οργανισμό και άγχος.
Τέλος, η «ντεσιζιονιστική» θεωρία του C.Barnard (1962) αναφέρεται σε τρεις διαστάσεις της έννοιας «κρίση»:
-αναγνώριση της φύσης του γεγονότος: εξωγενές ή ενδογενές για τους «παραγωγούς αποφάσεων».
-εκτίμηση του χρόνου απόφασης: βραχεία, μέση, μακρά διάρκεια.
-εκτίμηση της σχετικής σημασίας των αξιών για τους συμμετέχοντες: υψηλή ή χαμηλή.
Επίσης και για τον Barnard ισχύει η θέση ότι η κρίση για το ένα μέρος ενδέχεται να μην εκλαμβάνεται ως τέτοια από το άλλο μέρος. Τέλος, δίδεται ιδιαίτερο βάρος στο ερώτημα: «η μονάδα απόφασης προκάλεσε την κρίση ή προκλήθηκε απ’ αυτήν;»
Θανάσης Τσακίρης
http://tsakiris.snn.gr
Είναι πολύ αργά για δάκρυα Γιώργο
Ο Γιώργος Α. Παπανδρέου ανακάλυξε εν έτει 2007 τον κυβερνητισμό του ΠΑΣΟΚ και την απορρόφηση του ΠΑΣΟΚ από το κράτος. Δείτε το βίντεο: http://www.in.gr/video/default.aspx?videoID=57651
Tuesday, October 02, 2007
Ο Andre Gorz βαδίζει στους Δρόμους του Παραδείσου
O André Gorz βαδίζει στους Δρόμους του Παραδείσου
Ο André Gorz (πραγματικό όνομα Gerhard Hirsch, φιλολογικό όνομα Michel Bosquet) γεννήθηκε στη Βιέννη το Φεβρουάριο του 1923 και αυτοκτόνησε στο Βοζνόν της Γαλλίας στις 24 του περασμένου μήνα μαζί με τη σύζυγό του Dorine, η κατάσταση της υγείας της οποίας είχε φτάσει στο απροχώρητο - πράξη αλτρουιστικής αυτοκτονίας, όπως την περιέγραψε ο μεγάλος κοινωνιολόγος Emile Durkheim στο βιβλίο του για την Αυτοκτονία (1897)[1].Γιος ενός Εβραίου εμπόρου ξυλείας και μιας Καθολικής γραμματέως με ιδιαίτερα υψηλή μόρφωση, ο Andre στάλθηκε από τη μητέρα του στην Λωζάνη σε ένα Καθολικό ίδρυμα για να γλιτώσει από την αντισημιτική μανία των Ναζιστών.
Τα πρώτα του βιβλία ήταν το Le Traître (Le Seuil, 1958) με πρόλογο του J.-P. Sartre το La Morale de l'histoire (Le Seuil, 1959) και το Fondements pour une morale (Galilée, 1977, δεκαπέντε χρόνια μετά τη συγγραφή του). Το τελευταίο το υπέγραψε με το όνομα που τον έκανε διάσημο, δηλαδή Andre Gorz.[2]. Ήταν συνιδρυτής της εβδομαδιαίας γαλλικής επιθεώρησης Le Nouvel Observateur. Αρχικά υποστήριζε το Σαρτρικό υπαρξιστικό μαρξισμό[3] για να διαρρήξει τις σχέσεις του με αυτό το ρεύμα μετά το Γαλλικό Μάη του 1968 και να ενδιαφερθεί περισσότερο για την πολιτική οικολογία (οικοσοσιαλισμός) της οποίας έγινε ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς εκπροσώπους. Η κεντρική του θεματική αφορούσε την «εργασία». Ο Gorz αποσκοπούσε στην απελευθέρωση από την αλλοτριωτική εργασία και όχι μόνο στην πιο δίκαιη κατανομή του προϊόντος της. Στη διάρκεια των θεωρητικών και πολιτικών αναζητήσεών του, επηρεασμένος από τη σκέψη του A. Gramsci και τις συζητήσεις με την ομάδα του Il Manifesto, υιοθέτησε μια συμμετοχική αντίληψη για τη διοίκηση των εργοστασιακών μονάδων που έφτανε στην αυτoδιαχείριση, ως στρατηγική για την εργατική τάξη στο δυτικό καπιταλισμό. Έτσι κατάφερε να επιδράσει στην ανάπτυξη του αιτήματος της αυτοδιαχείρισης από το γαλλικό εργατικό συνδικάτο της CFDT και από μικρότερες πολιτικές ομάδες της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς.[4]
Το 1974 σε ένα άρθρο του στο οικολογικό περιοδικό Le Sauvage με τίτλο «Τα δύο είδη οικολογίας» ο Andre Gorz διατύπωνε την εξής θέση: «Η οικολογία είναι σαν την καθολική ψηφοφορία ή την εβδομάδα εργασίας των 40 ωρών: αρχικά, η άρχουσα ελίτ και οι φύλακες της κοινωνικής τάξης τη θεωρούν υπονομευτική και διακηρύσσουν ότι θα οδηγήσει στο θρίαμβο της αναρχίας και της ανευθυνότητας. Εν συνεχεία, όταν τα ψυχρά πραγματικά δεδομένα και η λαϊκή πίεση δεν είναι δυνατό να διαψευστούν και να αποκρουστούν, ξαφνικά το κατεστημένο ενδίδει –αυτό που χτες ήταν αδιανόητο θεωρείται σήμερα δεδομένο και επί της ουσίας δεν αλλάζει τίποτε.
Η οικολογική σκέψη διαθέτει ακόμη πολλούς αντιπάλους στα κρατικά και τα εταιρικά διοικητικά συμβούλια. Έχει, όμως, αρκετούς νεοφώτιστους στην άρχουσα ελίτ για να εξασφαλίσει την τελική αποδοχή της από τους κύριους θεσμούς του σύγχρονου καπιταλισμού. Ως εκ τούτου, είναι καιρός πια να σταματήσουμε να φανταζόμαστε ότι η οικολογία είναι, από μόνη της, επαρκής: το οικολογικό κίνημα δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μία φάση του γενικότερου αγώνα. Μπορεί να υψώσει εμπόδια στην καπιταλιστική ανάπτυξη και να επιβάλει μια σειρά από αλλαγές. Όμως, όταν, κατόπιν εξαντλήσεως όλων των μέσων εξαναγκασμού και εξαπάτησης, ο καπιταλισμός αρχίσει να βρίσκει διεξόδους από το οικολογικό αδιέξοδο, θα «χωνέψει» τις οικολογικές αναγκαιότητες ως τεχνικούς περιορισμούς και θα προσαρμόσει σε αυτούς τους όρους της εκμετάλλευσης. Να γιατί πρέπει να αρχίσουμε να θέτουμε ανοιχτά το ερώτημα: σε τι πράγματι αποσκοπούμε; Σε έναν καπιταλισμό προσαρμοσμένο στους οικολογικούς περιορισμούς ή σε μια κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική επανάσταση που καταργεί τους περιορισμούς του καπιταλισμού και, κάνοντάς την, εγκαθιστά μια νέα σχέση μεταξύ του ατόμου και της κοινωνίας και μεταξύ ανθρώπων και φύσης; Σε μεταρρύθμιση ή σε επανάσταση;[5]»
Μια δεκαετία αργότερα, ο A. Gorz θα αποχαιρετούσε το προλεταριάτο ως κινητήρια δύναμη της επανάστασης[6]. Ακόμη θα θεωρούσε ότι και η συλλογική ιδιοποίηση των καπιταλιστικών παραγωγικών δυνάμεων από το προλεταριάτο δεν θα μπορούσε να επιλύσει την οικολογική κρίση αλλά θα οδηγούσε, λόγω της εμμονής στην ποσοτική ανάπτυξη της βαριάς βιομηχανίας και του καταναλωτισμού, στην καταστροφή. Η κριτική του στην παραδοσιακά οικονομίστικη αντίληψη της αριστεράς διατυπώθηκε σε ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία του: Οι δρόμοι του Παραδείσου.[7]
Στη συνέχεια, ο Gorz αρχίζει να κρατά μεγαλύτερες αποστάσεις όχι μόνο από την αριστερά αλλά και από τις εναλλακτικές επαναστατικές τάσεις. Το 1983 υποστήριξε, εκτός των άλλων, την εγκατάσταση των πυραύλων Πέρσινγκ και Κρουζ (!!!). Αντί για την επανάσταση άρχισε να τονίζει το θετικό ρόλο της μεταρρύθμισης και πρότεινε πρώτος την ιδέα που σήμερα όλοι λίγο-πολύ αναμασάνε, δηλαδή το «Κατώτερο Εγγυημένο Εισόδημα».[8]
Η αποσπασματική αυτή αναφορά στη ζωή και το έργο του μεγάλου αυτού στοχαστή και πολιτικού δρώντος δεν μπορεί να καλύψει το σύνολο των σκέψεων και παρεμβάσεών του. Αποσκοπούσε μόνο στην ανάδειξη των αντιφάσεων και των στροφών της πολυκύμαντης καριέρας του.O θεωρητικός εκλεκτικισμός του δεν μπορεί να στρεβλώσει την κύρια ιδέα του, δηλαδή την υπεράσπιση της ατομικής ελευθερίας και αυτονομίας. Άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά ο Andre Gorz δημιουργούσε ευκαιρίες θεωρητικής και πολιτικής συζήτησης εντός και εκτός αριστεράς που, σε συνδυασμό με την ιστορική εξέλιξη (ήττα της σοσιαλδημοκρατίας, κατάρρευση του σταλινισμού κ.α.), συνέβαλλε στο θεωρητικό ξεκαθάρισμα απόψεων και αντιλήψεων.[9]
Το καλύτερο, όμως, το κράτησε για το τέλος, γράφοντας το Γράμμα προς την Ντορίν: «Και να: το ερωτικό πάθος είναι ένας τρόπος συντονισμού με τον άλλο, ψυχή τε και σώματι, με αυτόν ή αυτή και μόνον. Είμαστε εντός και πέραν της φιλοσοφίας».[10]
ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ
http://tsakthan.blogspot.com
[1] Kenneth Thompson, (1982) Emile Durkheim. London: Tavistock Publications
[2] Gorz είναι το όνομα μιας μικρής γερμανικής πόλης στην οποία κατασκευάστηκαν τα ομματοϋάλια του πατέρα του που του τα χορήγησε ο Αυστριακός στρατός. (πηγή http://en.wikipedia.org/wiki/Andr%C3%A9_Gorz)
[3] Έγραφε άρθρα για τις επιθεωρήσεις Les Temps Modernes (Παρίσι) και Technologie und Politik (Reinbek, ΟΔΓ). Εργάστηκε επίσης ως μεταφραστής, υπάλληλος της Ινδικής Πρεσβείας του Παρισιού, οικονομικός συντάκτης στο περιοδικό L’ Express.
[4]Andre Gorz (1964) Stratégie ouvrière et néocapitalisme. Paris: Le Seuil, Andre Gorz (1967) A Strategy for Labor. Boston: Beacon Press και Andre Gorz, (1973) Socialism and Revolution. Garden City: Anchor/Doubleday.
[5] Andre Gorz, (1983) Ecology as Politics. London: Pluto Press, σελ. 4-5, μτφρ. αποσπάσματος Θ.T. (Ελλ. Έκδ. 1984, Οικολογία και Πολιτική. Αθήνα: Νέα Σύνορα)
[6] Andre Gorz, (1982) Farewell to the Working Class: An Essay in Post-Industrial Socialism. London: Pluto Press, σελ 100.(Ελλ. Έκδ. 1986, Αντίο Προλεταριάτο. Αθήνα: Νέα Σκέψη)
[7] Andre Gorz, (1985) Paths to Paradise: On the Liberation from Work. London: Pluto Press (Ελλ. Έκδ.: 1985, Οι δρόμοι του Παραδείσου. Αθήνα: Κομμούνα). Στα ελληνικά κυκλοφορούν επίης τα Καπιταλισμός, Σοσιαλισμός, Οικολογία (Εναλλακτικές Εκδόσεις) και Η αθλιότητα του Σήμερα και οι προοπτικές για το αύριο (Εκδόσεις Λιβάνη). Η συζήτηση που ξεσήκωσε το βιβλίο ήταν έντονη: Βλ. Bowring Finn (1996) «Misreading Gorz». New Left Review. Νο.217.
[8] Andre Gorz (1992) «On the Difference between Society and Community, and Why Basic Income Cannot by Itsalef Confer Full Membership of Either,” στο P.Van Parijs (επιμ.) Arguing for Basic Income: Ethical Foundations for a Radical Reform. London: Verso.
[9] Adrian Little (1996) The Political Thought of Andre Gorz. London: Routledge.
[10] Andre Gorz (2006) Lettre à D . Paris : Galilée http://www.psychologies.com/cfml/article/c_article.cfm?id=6421
Ο André Gorz (πραγματικό όνομα Gerhard Hirsch, φιλολογικό όνομα Michel Bosquet) γεννήθηκε στη Βιέννη το Φεβρουάριο του 1923 και αυτοκτόνησε στο Βοζνόν της Γαλλίας στις 24 του περασμένου μήνα μαζί με τη σύζυγό του Dorine, η κατάσταση της υγείας της οποίας είχε φτάσει στο απροχώρητο - πράξη αλτρουιστικής αυτοκτονίας, όπως την περιέγραψε ο μεγάλος κοινωνιολόγος Emile Durkheim στο βιβλίο του για την Αυτοκτονία (1897)[1].Γιος ενός Εβραίου εμπόρου ξυλείας και μιας Καθολικής γραμματέως με ιδιαίτερα υψηλή μόρφωση, ο Andre στάλθηκε από τη μητέρα του στην Λωζάνη σε ένα Καθολικό ίδρυμα για να γλιτώσει από την αντισημιτική μανία των Ναζιστών.
Τα πρώτα του βιβλία ήταν το Le Traître (Le Seuil, 1958) με πρόλογο του J.-P. Sartre το La Morale de l'histoire (Le Seuil, 1959) και το Fondements pour une morale (Galilée, 1977, δεκαπέντε χρόνια μετά τη συγγραφή του). Το τελευταίο το υπέγραψε με το όνομα που τον έκανε διάσημο, δηλαδή Andre Gorz.[2]. Ήταν συνιδρυτής της εβδομαδιαίας γαλλικής επιθεώρησης Le Nouvel Observateur. Αρχικά υποστήριζε το Σαρτρικό υπαρξιστικό μαρξισμό[3] για να διαρρήξει τις σχέσεις του με αυτό το ρεύμα μετά το Γαλλικό Μάη του 1968 και να ενδιαφερθεί περισσότερο για την πολιτική οικολογία (οικοσοσιαλισμός) της οποίας έγινε ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς εκπροσώπους. Η κεντρική του θεματική αφορούσε την «εργασία». Ο Gorz αποσκοπούσε στην απελευθέρωση από την αλλοτριωτική εργασία και όχι μόνο στην πιο δίκαιη κατανομή του προϊόντος της. Στη διάρκεια των θεωρητικών και πολιτικών αναζητήσεών του, επηρεασμένος από τη σκέψη του A. Gramsci και τις συζητήσεις με την ομάδα του Il Manifesto, υιοθέτησε μια συμμετοχική αντίληψη για τη διοίκηση των εργοστασιακών μονάδων που έφτανε στην αυτoδιαχείριση, ως στρατηγική για την εργατική τάξη στο δυτικό καπιταλισμό. Έτσι κατάφερε να επιδράσει στην ανάπτυξη του αιτήματος της αυτοδιαχείρισης από το γαλλικό εργατικό συνδικάτο της CFDT και από μικρότερες πολιτικές ομάδες της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς.[4]
Το 1974 σε ένα άρθρο του στο οικολογικό περιοδικό Le Sauvage με τίτλο «Τα δύο είδη οικολογίας» ο Andre Gorz διατύπωνε την εξής θέση: «Η οικολογία είναι σαν την καθολική ψηφοφορία ή την εβδομάδα εργασίας των 40 ωρών: αρχικά, η άρχουσα ελίτ και οι φύλακες της κοινωνικής τάξης τη θεωρούν υπονομευτική και διακηρύσσουν ότι θα οδηγήσει στο θρίαμβο της αναρχίας και της ανευθυνότητας. Εν συνεχεία, όταν τα ψυχρά πραγματικά δεδομένα και η λαϊκή πίεση δεν είναι δυνατό να διαψευστούν και να αποκρουστούν, ξαφνικά το κατεστημένο ενδίδει –αυτό που χτες ήταν αδιανόητο θεωρείται σήμερα δεδομένο και επί της ουσίας δεν αλλάζει τίποτε.
Η οικολογική σκέψη διαθέτει ακόμη πολλούς αντιπάλους στα κρατικά και τα εταιρικά διοικητικά συμβούλια. Έχει, όμως, αρκετούς νεοφώτιστους στην άρχουσα ελίτ για να εξασφαλίσει την τελική αποδοχή της από τους κύριους θεσμούς του σύγχρονου καπιταλισμού. Ως εκ τούτου, είναι καιρός πια να σταματήσουμε να φανταζόμαστε ότι η οικολογία είναι, από μόνη της, επαρκής: το οικολογικό κίνημα δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μία φάση του γενικότερου αγώνα. Μπορεί να υψώσει εμπόδια στην καπιταλιστική ανάπτυξη και να επιβάλει μια σειρά από αλλαγές. Όμως, όταν, κατόπιν εξαντλήσεως όλων των μέσων εξαναγκασμού και εξαπάτησης, ο καπιταλισμός αρχίσει να βρίσκει διεξόδους από το οικολογικό αδιέξοδο, θα «χωνέψει» τις οικολογικές αναγκαιότητες ως τεχνικούς περιορισμούς και θα προσαρμόσει σε αυτούς τους όρους της εκμετάλλευσης. Να γιατί πρέπει να αρχίσουμε να θέτουμε ανοιχτά το ερώτημα: σε τι πράγματι αποσκοπούμε; Σε έναν καπιταλισμό προσαρμοσμένο στους οικολογικούς περιορισμούς ή σε μια κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική επανάσταση που καταργεί τους περιορισμούς του καπιταλισμού και, κάνοντάς την, εγκαθιστά μια νέα σχέση μεταξύ του ατόμου και της κοινωνίας και μεταξύ ανθρώπων και φύσης; Σε μεταρρύθμιση ή σε επανάσταση;[5]»
Μια δεκαετία αργότερα, ο A. Gorz θα αποχαιρετούσε το προλεταριάτο ως κινητήρια δύναμη της επανάστασης[6]. Ακόμη θα θεωρούσε ότι και η συλλογική ιδιοποίηση των καπιταλιστικών παραγωγικών δυνάμεων από το προλεταριάτο δεν θα μπορούσε να επιλύσει την οικολογική κρίση αλλά θα οδηγούσε, λόγω της εμμονής στην ποσοτική ανάπτυξη της βαριάς βιομηχανίας και του καταναλωτισμού, στην καταστροφή. Η κριτική του στην παραδοσιακά οικονομίστικη αντίληψη της αριστεράς διατυπώθηκε σε ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία του: Οι δρόμοι του Παραδείσου.[7]
Στη συνέχεια, ο Gorz αρχίζει να κρατά μεγαλύτερες αποστάσεις όχι μόνο από την αριστερά αλλά και από τις εναλλακτικές επαναστατικές τάσεις. Το 1983 υποστήριξε, εκτός των άλλων, την εγκατάσταση των πυραύλων Πέρσινγκ και Κρουζ (!!!). Αντί για την επανάσταση άρχισε να τονίζει το θετικό ρόλο της μεταρρύθμισης και πρότεινε πρώτος την ιδέα που σήμερα όλοι λίγο-πολύ αναμασάνε, δηλαδή το «Κατώτερο Εγγυημένο Εισόδημα».[8]
Η αποσπασματική αυτή αναφορά στη ζωή και το έργο του μεγάλου αυτού στοχαστή και πολιτικού δρώντος δεν μπορεί να καλύψει το σύνολο των σκέψεων και παρεμβάσεών του. Αποσκοπούσε μόνο στην ανάδειξη των αντιφάσεων και των στροφών της πολυκύμαντης καριέρας του.O θεωρητικός εκλεκτικισμός του δεν μπορεί να στρεβλώσει την κύρια ιδέα του, δηλαδή την υπεράσπιση της ατομικής ελευθερίας και αυτονομίας. Άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά ο Andre Gorz δημιουργούσε ευκαιρίες θεωρητικής και πολιτικής συζήτησης εντός και εκτός αριστεράς που, σε συνδυασμό με την ιστορική εξέλιξη (ήττα της σοσιαλδημοκρατίας, κατάρρευση του σταλινισμού κ.α.), συνέβαλλε στο θεωρητικό ξεκαθάρισμα απόψεων και αντιλήψεων.[9]
Το καλύτερο, όμως, το κράτησε για το τέλος, γράφοντας το Γράμμα προς την Ντορίν: «Και να: το ερωτικό πάθος είναι ένας τρόπος συντονισμού με τον άλλο, ψυχή τε και σώματι, με αυτόν ή αυτή και μόνον. Είμαστε εντός και πέραν της φιλοσοφίας».[10]
ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ
http://tsakthan.blogspot.com
[1] Kenneth Thompson, (1982) Emile Durkheim. London: Tavistock Publications
[2] Gorz είναι το όνομα μιας μικρής γερμανικής πόλης στην οποία κατασκευάστηκαν τα ομματοϋάλια του πατέρα του που του τα χορήγησε ο Αυστριακός στρατός. (πηγή http://en.wikipedia.org/wiki/Andr%C3%A9_Gorz)
[3] Έγραφε άρθρα για τις επιθεωρήσεις Les Temps Modernes (Παρίσι) και Technologie und Politik (Reinbek, ΟΔΓ). Εργάστηκε επίσης ως μεταφραστής, υπάλληλος της Ινδικής Πρεσβείας του Παρισιού, οικονομικός συντάκτης στο περιοδικό L’ Express.
[4]Andre Gorz (1964) Stratégie ouvrière et néocapitalisme. Paris: Le Seuil, Andre Gorz (1967) A Strategy for Labor. Boston: Beacon Press και Andre Gorz, (1973) Socialism and Revolution. Garden City: Anchor/Doubleday.
[5] Andre Gorz, (1983) Ecology as Politics. London: Pluto Press, σελ. 4-5, μτφρ. αποσπάσματος Θ.T. (Ελλ. Έκδ. 1984, Οικολογία και Πολιτική. Αθήνα: Νέα Σύνορα)
[6] Andre Gorz, (1982) Farewell to the Working Class: An Essay in Post-Industrial Socialism. London: Pluto Press, σελ 100.(Ελλ. Έκδ. 1986, Αντίο Προλεταριάτο. Αθήνα: Νέα Σκέψη)
[7] Andre Gorz, (1985) Paths to Paradise: On the Liberation from Work. London: Pluto Press (Ελλ. Έκδ.: 1985, Οι δρόμοι του Παραδείσου. Αθήνα: Κομμούνα). Στα ελληνικά κυκλοφορούν επίης τα Καπιταλισμός, Σοσιαλισμός, Οικολογία (Εναλλακτικές Εκδόσεις) και Η αθλιότητα του Σήμερα και οι προοπτικές για το αύριο (Εκδόσεις Λιβάνη). Η συζήτηση που ξεσήκωσε το βιβλίο ήταν έντονη: Βλ. Bowring Finn (1996) «Misreading Gorz». New Left Review. Νο.217.
[8] Andre Gorz (1992) «On the Difference between Society and Community, and Why Basic Income Cannot by Itsalef Confer Full Membership of Either,” στο P.Van Parijs (επιμ.) Arguing for Basic Income: Ethical Foundations for a Radical Reform. London: Verso.
[9] Adrian Little (1996) The Political Thought of Andre Gorz. London: Routledge.
[10] Andre Gorz (2006) Lettre à D . Paris : Galilée http://www.psychologies.com/cfml/article/c_article.cfm?id=6421
Monday, October 01, 2007
Ομιλία Slavoj Zizek, The Liberal Utopia
Το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης
και το Π.Μ.Σ. «Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία»,
με ιδιαίτερη χαρά σας προσκαλούν στην ομιλία του Slavoj Zizek THE LIBERAL UTOPIA την Πέμπτη, 4 Οκτωβρίου 2007, 6:30 μ.μ., Προπύλαια Πανεπιστημίου Αθηνών (Πανεπιστημίου 50), Αμφιθέατρο Δρακόπουλου
ΠΜΣ Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία
Αιόλου 42-44, 105 60, Αθήνα
τηλ. 210 3689539 fax 210 3689540
http://www.cc.uoa.gr/~pposposppospos@cc.uoa.gr
και το Π.Μ.Σ. «Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία»,
με ιδιαίτερη χαρά σας προσκαλούν στην ομιλία του Slavoj Zizek THE LIBERAL UTOPIA την Πέμπτη, 4 Οκτωβρίου 2007, 6:30 μ.μ., Προπύλαια Πανεπιστημίου Αθηνών (Πανεπιστημίου 50), Αμφιθέατρο Δρακόπουλου
ΠΜΣ Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία
Αιόλου 42-44, 105 60, Αθήνα
τηλ. 210 3689539 fax 210 3689540
http://www.cc.uoa.gr/~pposposppospos@cc.uoa.gr
Η μπαλάντα του κυρ-Παντελή
Ο κυρ-Παντελής
Στίχοι: Πάνος Τζαβέλας
Μουσική: Πάνος Τζαβέλας
Πρώτη εκτέλεση: Πάνος Τζαβέλας
Έντιμε άνθρωπε κυρ-Παντελή
έχεις κατάστημα κάπου στη γη
πουλάς εμπόρευμα,
βγάζεις λεφτά
πολλά λεφτά,
πολλά λεφτά
Τις Κυριακές πρωί στην εκκλησιά
σταυροκοπιέσαι στην Παναγιά
Έντιμε άνθρωπε κυρ-Παντελή
έχεις και σύζυγο, κόρη, παιδί
μοντέρνα έπιπλα, έγχρωμη tv,
τρως τροφή πνευματική.
Μακριά από κόμματα μην βρεις μπελά,
“Πατρίς, θρησκεία και φαμελιά”
Έντιμε άνθρωπε κυρ-Παντελή
τι κι αν πεθαίνουνε πάνω στη γη
χιλιάδες άνθρωποι, χωρίς ψωμί,
μαύροι, λευκοί ή κίτρινοι.
Ο γιός σου μοναχά να ‘ναι καλά
ν’ αφήσεις τ’ όνομα και τον παρά.
Έντιμε άνθρωπε κυρ-Παντελή
σκεύρωσες, σάπισες στο μαγαζί
τη νιότη ξόδεψες και την ορμή
για τη δραχμή, για το πετσί
δίπλα σου τ’ όνειρο, η ζωή και το φως
μα εσύ στο κουφάρι σου κλεισμένος εντός.
Ξέρεις πως δώσανε κυρ-Παντελή
άλλοι τα νιάτα τους και τη ζωή
να γίνει τ’ όνειρο φέτα ψωμί
να φας και ‘ συ κυρ-Παντελή;
Κι εσύ τι έδωσες κυρ-Παντελή;
Πες μας τι έκανες σ’ αυτή τη γη;
Πες μας τι άφησες κληρονομιά
που να εμπνέει τη νέα γενιά;
Έντιμε άνθρωπε κυρ-Παντελή
έντρομε, άβουλε συ φασουλή
βρώμισες τ’ όνειρο και την ψυχή
άδειο πετσί χωρίς ψωμί.
Έντιμοι άνθρωποι, νέα γενιά
θάψτε τους έντιμους μες στα σπαρτά
κι αυτούς που φτιάξανε τον Παντελή
σκουλήκι άχρηστο σ’ αυτή τη γη.
Στίχοι: Πάνος Τζαβέλας
Μουσική: Πάνος Τζαβέλας
Πρώτη εκτέλεση: Πάνος Τζαβέλας
Έντιμε άνθρωπε κυρ-Παντελή
έχεις κατάστημα κάπου στη γη
πουλάς εμπόρευμα,
βγάζεις λεφτά
πολλά λεφτά,
πολλά λεφτά
Τις Κυριακές πρωί στην εκκλησιά
σταυροκοπιέσαι στην Παναγιά
Έντιμε άνθρωπε κυρ-Παντελή
έχεις και σύζυγο, κόρη, παιδί
μοντέρνα έπιπλα, έγχρωμη tv,
τρως τροφή πνευματική.
Μακριά από κόμματα μην βρεις μπελά,
“Πατρίς, θρησκεία και φαμελιά”
Έντιμε άνθρωπε κυρ-Παντελή
τι κι αν πεθαίνουνε πάνω στη γη
χιλιάδες άνθρωποι, χωρίς ψωμί,
μαύροι, λευκοί ή κίτρινοι.
Ο γιός σου μοναχά να ‘ναι καλά
ν’ αφήσεις τ’ όνομα και τον παρά.
Έντιμε άνθρωπε κυρ-Παντελή
σκεύρωσες, σάπισες στο μαγαζί
τη νιότη ξόδεψες και την ορμή
για τη δραχμή, για το πετσί
δίπλα σου τ’ όνειρο, η ζωή και το φως
μα εσύ στο κουφάρι σου κλεισμένος εντός.
Ξέρεις πως δώσανε κυρ-Παντελή
άλλοι τα νιάτα τους και τη ζωή
να γίνει τ’ όνειρο φέτα ψωμί
να φας και ‘ συ κυρ-Παντελή;
Κι εσύ τι έδωσες κυρ-Παντελή;
Πες μας τι έκανες σ’ αυτή τη γη;
Πες μας τι άφησες κληρονομιά
που να εμπνέει τη νέα γενιά;
Έντιμε άνθρωπε κυρ-Παντελή
έντρομε, άβουλε συ φασουλή
βρώμισες τ’ όνειρο και την ψυχή
άδειο πετσί χωρίς ψωμί.
Έντιμοι άνθρωποι, νέα γενιά
θάψτε τους έντιμους μες στα σπαρτά
κι αυτούς που φτιάξανε τον Παντελή
σκουλήκι άχρηστο σ’ αυτή τη γη.
Subscribe to:
Posts (Atom)
Κινηματογραφική Λέσχη Ηλιούπολης-ΤΕΤΑΡΤΗ 7/14/2022 Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΠΟΥ ΕΦΥΓΕ (ΝΤΟΜΑΝΓΚΤΣΙΝ ΓΕΟΤΖΑ)
Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΠΟΥ ΕΦΥΓΕ (ΝΤΟΜΑΝΓΚΤΣΙΝ ΓΕΟΤΖΑ) του Χονγκ Σανγκ-σου (ΝΟΤΙΑ ΚΟΡ...
-
Η ΜακΝτοναλντοποίηση της Κοινωνίας του Θανάση Τσακίρη Μακντοναλντοποίηση είναι η διαδικασία με βάση την οποία οι αρχές των εστιατορίων... -
Ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Άλφρεντ Σουτς ξεκινά με βάση το έργο του Βέμπερ για τους «ιδεότυπους» και το επεκτείνει αναθεωρώντας ορ...