20ο Πανελλήνιο Μεταπτυχιακό Εντατικό Σεμινάριο-Συνέδριο για Υποψήφιους Διδάκτορες ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
Τμήμα Κοινωνιολογίας

Εργαστήριο Κοινωνικής Ανάλυσης και Εφαρμοσμένης Κοινωνικής Έρευνας

20ο Πανελλήνιο Μεταπτυχιακό Εντατικό Σεμινάριο-Συνέδριο για Υποψήφιους Διδάκτορες

ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

Πανεπιστήμιο Κρήτης

Πανεπιστημιούπολη Γάλλου/ Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ρέθυμνο

3 – 6 Οκτωβρίου 2013

Το Πανελλήνιο Μεταπτυχιακό Εντατικό Σεμινάριο-Συνέδριο για υποψήφιους διδάκτορες εντάσσεται στον κύκλο των Διεθνών Μεταπτυχιακών Θερινών Σχολείων των Ανωγείων (Anogia SummerSchools) συνεχίζοντας την ακαδημαϊκή παράδοση, που έχει εδραιωθεί ήδη από το 1994 με σκοπό την προώθηση του διεπιστημονικού διαλόγου στις κοινωνικές επιστήμες.

Το φετινό Μεταπτυχιακό Εντατικό Σεμινάριο-Συνέδριο οργανώνεται από το Εργαστήριο Κοινωνικής Ανάλυσης και Εφαρμοσμένης Κοινωνικής Έρευνας, του Τμήματος Κοινωνιολογίας, και επικεντρώνεται σε ζητήματα που αφορούν στη μεθοδολογία και την πρακτική της έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στις ποιοτικές και ποσοτικές μεθόδους έρευνας και στις εφαρμογές τους σε διαφορετικά επιστημονικά πεδία των κοινωνικών επιστημών. Τα βασικά οργανωτικά και θεματικά χαρακτηριστικά του Συνεδρίου-Σεμιναρίου είναι τα ακόλουθα:

• Αφορά κυρίως τη μεθοδολογία της έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες, επιχειρώντας να συμβάλει στη συγκρότηση μιας κοινότητας διαλόγου μεταξύ επιστημόνων διαφορετικών ερευνητικών παραδειγμάτων.
• Οι δραστηριότητες του συνεδρίου θα λάβουν χώρα στις εγκαταστάσεις του Πανεπιστημίου Κρήτης και αναμένεται να λειτουργήσουν ως θεωρητική ανατροφοδότηση στις ερευνητικές και εκπαιδευτικές εμπειρίες των προηγούμενων 19 Διεθνών Θερινών Σχολείων, τα αποτελέσματα των οποίων έχουν δημοσιευθεί σε 5 συλλογικούς τόμους.
• Το Πανελλήνιο Μεταπτυχιακό Εντατικό Σεμινάριο-Συνέδριο για υποψήφιους διδάκτορες φιλοδοξεί να παράσχει τη δυνατότητα ανακοίνωσης και γνωστοποίησης ερευνητικών εγχειρημάτων από νέους / νέες επιστήμονες, που εκπονούν διατριβές στην Ελλάδα ή το εξωτερικό.
• Τέλος, η συμμετοχή ερευνητών και πανεπιστημιακών συμβάλλει στην ανάπτυξη του κριτικού διαλόγου γύρω από ζητήματα κοινωνιολογικής θεωρίας και μεθόδου, καθώς και στην συγκρότηση μιας διεπιστημονικής ερευνητικής κοινότητας.

Συντονιστής του Εντατικού Σεμιναρίου-Συνεδρίου είναι ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Σκεύος Παπαϊωάννου, Διευθυντής του Εργαστηρίου Κοινωνικής Ανάλυσης και Εφαρμοσμένης Κοινωνικής Έρευνας.

Την Οργανωτική Επιτροπή του Εντατικού Σεμιναρίου-Συνεδρίου, εκτός από τον συντονιστή Σκεύο Παπαϊωάννου, αποτελούν οι εξής: Νίκος Σερντεδάκις, Επίκουρος Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης, Γιώργος Τσιώλης, Επίκουρος Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης, Μανόλης Τζανάκης, Μάνος Πετράκης, υπ. Δρ. Παν/μίου Κρήτης, Μιχάλης Νικολακάκης, υπ. Δρ. Παν/μίου Κρήτης.

Την Επιστημονική Επιτροπή απαρτίζουν οι Βασίλης Αράπογλου, Επίκουρος καθηγητής Παν/μίου Κρήτης, Μύρων Αχείμαστος,Αναπληρωτής Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης, Κώστας Γκούνης, Επίκουρος Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης, Γιάννης Ζαϊμάκης, ΑναπληρωτήςΚαθηγητής Παν/μίου Κρήτης, Στεφανία Καλογεράκη, Λέκτωρας Παν/μίου Κρήτης, Αλίκη Λαβράνου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παν/μίου Κρήτης, Άννα Λυδάκη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παντείου Παν/μίου, Σκεύος Παπαϊωάννου, Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης, Βασίλης Ρωμανός, Λέκτορας Παν/μίου Κρήτης, Νίκος Σερντεδάκις, Επίκουρος Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης, Λέκτορας Παν/μίου Κρήτης, Μάνος Σαββάκης, Λέκτορας Παν/μίου Αιγαίου, Μανόλης Τζανάκης, Λέκτορας Παν/μίου Κρήτης, Γιώργος Τσιώλης, Επίκουρος Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης, Ελένη Φουρναράκη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παν/μίου Κρήτης, Γιώργος Χάλαρης, Αναπληρωτής Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης.

Θεματικές Ομάδες Εργασίας και συνεδρίες σε ολομέλειες

Η οργάνωση του Σεμιναρίου-Συνεδρίου γίνεται με βάση Θεματικές Ομάδες Εργασίας, στις οποίες θα παρουσιάσουν τις εργασίες τους οι υποψήφιοι διδάκτορες, μεταπτυχιακοί φοιτητές του Τμήματος και όσοι από τους υπόλοιπους συμμετέχοντες το επιθυμούν.

Κάθε ομάδα εργασίας θα πραγματοποιεί σε ημερήσια βάση δύο συνεδρίες. Στις συνεδρίες αυτές οι συμμετέχοντες παρουσιάζουν τις εργασίες τους στην ομάδα και ακολουθεί εκτενής συζήτηση. Οι υποψήφιοι διδάκτορες και οι μεταπτυχιακοί φοιτητές, πέρα από την εργασία που θα παρουσιάσουν θα έχουν την ευκαιρία, στο περιθώριο των εργασιών του συνεδρίου, να συζητήσουν με τους συμμετέχοντες εξειδικευμένα θέματα που σχετίζονται με την ερευνητική τους δραστηριότητα.

Επίσης, πραγματοποιούνται ειδικές συνεδρίες σε ολομέλεια, με επιλεγμένους ομιλητές, οι οποίοι εισηγούνται θέματα σχετικά με τους παρακάτω θεματικούς άξονες, γύρω από τους οποίους θα επιχειρηθεί να συγκροτηθούν οι θεματικές ομάδες εργασίας.

ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:

1. Κοινωνικές επιπτώσεις και στρατηγικές υπέρβασης της κρίσης

Συντονισμός: Σκεύος Παπαϊωάννου, Θοδωρής Σπύρος

Σε μια περίοδο ριζικών αλλαγών, που συνοδεύονται από καταστάσεις φτώχειας, ανεργίας, και αποδιάρθρωσης των εργασιακών σχέσεων, κοινωνική ανασφάλεια και βίαιη αναπροσαρμογή των σχεδίων ζωής των πολιτών, παρατηρείται ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον της ελληνικής κοινωνίας για την αναζήτηση εναλλακτικών μοντέλων κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας και κοινωνικών δικτύων παραγωγής, ανταλλαγής και κατανάλωσης από τα κάτω. Τα παραπάνω, είτε πρόκειται για στρατηγικές επιβίωσης είτε για διεκδικήσεις αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών, αποτελούν μια αισιόδοξη εξέλιξη.

Βασικός στόχος της θεματικής ομάδας εργασίας είναι να αντιπαραθέσει θεωρητικούς και εμπειρικούς προβληματισμούς που αφορούν τις διαδικασίες συγκρότησης και ανάπτυξης αυτών των εναλλακτικών στρατηγικών, τις ιδεολογικές, πολιτικές και ανθρωπολογικές τους διαστάσεις και την αποτίμηση των προκλήσεων αλλά και των περιορισμών τους. Απώτερος σκοπός είναι η γονιμοποίηση ενός διαλόγου γύρω από τις εννοιολογήσεις της Κρίσης και τις εναλλακτικές μορφές οργάνωσης και επιτέλεσης των κοινωνικών σχέσεων ανάμεσα σε πανεπιστημιακούς φορείς και την τοπική κοινωνία και η σύνθεση εμπειρικών και θεωρητικών προσεγγίσεων που συνδέονται με κοινωνικές πρακτικές και προτάσεις που αφορούν εναλλακτικά μοντέλα κοινωνικής συμβίωσης και οργάνωσης ως απάντηση στην κυριαρχία των νεοφιλελεύθερων προτύπων στην ύστερη νεωτερικότητα.

Οι εργασίες της ομάδας θα πραγματοποιηθούν σε τρεις αλληλένδετες θεματικές ενότητες. Στην πρώτη θα παρουσιαστούν προσεγγίσεις γύρω από αναλυτικά σχήματα και θεωρίες που αφορούν στις κοινωνικές επιπτώσεις της Κρίσης. Στη δεύτερη θα συζητηθούν θεωρητικές προτάσεις σχετικές με την κοινωνική οικονομία και τις αλληλέγγυες μορφές οικονομίας. Στην τρίτη ενότητα θα εξεταστούν παραδείγματα στρατηγικών αντιμετώπισης και υπέρβασης της Κρίσης, όπως μορφές κοινοτικής δράσης και κοινωνικά δίκτυα που έχουν αναπτυχθεί στην κοινωνία των πολιτών στην περίοδο της οικονομικής κρίσης τα οποία βασίζονται στις αξίες της αυτοοργάνωσης, της συλλογικής δράσης και της δημοκρατικής αποκέντρωσης (δίκτυα τοπικών ανταλλαγών, κοινωνικά παντοπωλεία, παραγωγικοί κοινωνικοί συνεταιρισμοί, αυτοδιαχειριζόμενες εστίες, πρωτοβουλίες πολιτών ενάντια στο χρέος, οικολογικές λαϊκές αγορές, τοπικά νομίσματα, κινήσεις ανταλλακτικής οικονομίας κ.α.).

2. Η κοινωνιολογική ποσοτική έρευνα: μεθοδολογικά ζητήματα και ερευνητικές πρακτικές

Συντονισμός: Στεφανία Καλογεράκη

Η κοινωνιολογική ποσοτική έρευνα ενέχει μια σειρά προκλήσεων που λαμβάνουν χώρα σε οντολογικό, επιστημολογικό και μεθοδολογικό επίπεδο. Οι κοινωνικοί επιστήμονες για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις και να καρπωθούν τα πολλαπλά οφέλη της ποσοτικής προσέγγισης οφείλουν να γνωρίζουν a-priori τους περιορισμούς της. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, δύναται να ληφθούν οι βέλτιστες αποφάσεις σε ζητήματα που άπτονται του σχεδιασμού της ποσοτικής έρευνας, της επιλογής της τεχνικής συλλογής δεδομένων και δειγματοληψίας, της κατασκευής του εργαλείου μέτρησης και των κατάλληλων τεχνικών στατιστικής ανάλυσης κοινωνικών δεδομένων. Τέτοιου είδους ζητήματα θα εξεταστούν στην Ομάδα Εργασίας βάσει της παρουσίασης και της ενδελεχούς συζήτησης ερευνητικών προγραμμάτων υποψηφίων διδακτόρων και νέων επιστημόνων. Ειδικότερα θα συζητηθούν:

• οι επιστημολογικές, οντολογικές και αξιολογικές παραδοχές της ποσοτικής προσέγγισης
• οι προϋποθέσεις, δυνατότητες και περιορισμοί εφαρμογής τεχνικών πιθανοτικής και μη-πιθανοτικής δειγματοληψίας
• ζητήματα κατασκευής εργαλείων μέτρησης με ιδιαίτερη έμφαση στα σφάλματα μέτρησης
• τα πλεονεκτήματα και οι περιορισμοί εφαρμογής παραδοσιακών και νέων (πχ δια-δικτυακά εργαλεία) τεχνικών συλλογής δεδομένων
• ζητήματα επεξεργασίας και ανάλυσης ποσοτικών κοινωνικών δεδομένων
• οι περιορισμοί και τα οφέλη της δευτερογενούς ανάλυσης ποσοτικών κοινωνικών δεδομένων
• τα δεοντολογικά ζητήματα στις ποσοτικές κοινωνικές έρευνες
• οι προϋποθέσεις και ο σχεδιασμός χρονικά εντοπισμένων ή διατμηματικών (cross-sectional), διαχρονικών (longitudinal), διεθνικών και διαπολιτισμικών (cross-national/cross-cultural) ποσοτικών ερευνών

3. Συλλογική δράση και κοινωνικά κινήματα

Συντονισμός: Νίκος Σερντεδάκις

Οι κοινωνικές εξεγέρσεις όπως και η ένταση της συλλογικής δράσης σε ποικίλες περιοχές του πλανήτη τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια έχουν σε μεγάλο βαθμό ανατιμήσει το πεδίο της μελέτης των κοινωνικών κινημάτων και της συλλογικής δράσης. Τούτη η ανατίμηση αποτυπώνεται στον πολλαπλασιασμό των συνεδρίων και της αρθρογραφίας γύρω από αυτή τη θεματική, όπως επίσης και από την αύξηση των πτυχιακών εργασιών και των διδακτορικών ερευνών που εκπονούνται στα πανεπιστήμια, ελληνικά και του εξωτερικού. Σ’ αυτό το γόνιμο έδαφος διαμορφώνονται σημαντικές ευκαιρίες για την εντατικοποίηση του διαλόγου ανάμεσα σε ιστορικούς, κοινωνιολόγους, κοινωνικούς ανθρωπολόγους και πολιτικούς επιστήμονες για θέματα θεωρίας και μεθοδολογίας της έρευνας της συλλογικής δράσης και των κοινωνικών κινημάτων. Μετά την εξαιρετικά επιτυχημένη περσινή συνάντηση με αυτή τη θεματική εστίαση και φέτος ευελπιστούμε υποψήφιοι διδάκτορες, μεταπτυχιακοί φοιτητές και πανεπιστημιακοί συνάδελφοι να συμβάλλουν με την παρουσίαση της εξέλιξης των ερευνητικών τους εγχειρημάτων στον κρίσιμο θεωρητικό με μεθοδολογικό διάλογο για τις μορφές και τα περιεχόμενα της συλλογικής δράσης, στην ιστορική και τη συγχρονική τους διάσταση.

4. Σώμα υπό επιτήρηση: βιοπολιτική και βιοεξουσία

Συντονισμός: Μανόλης Τζανάκης, Ντιάννα Τράκα, Σεβαστή Τρουμπέτα

Η Ομάδα Εργασίας έχει ως αντικείμενο ερευνητικές προσεγγίσεις κοινωνικών μηχανισμών που αποβλέπουν στη ρύθμιση της ζωής. Κεντρική θέση εργασίας της ομάδας αποτελεί η διαπίστωση ότι η μέριμνα για τη διατήρηση και την προαγωγή της ζωής, η σχέση μεταξύ θεραπευτών και θεραπευομένων, ο προσδιορισμός και έλεγχος της μιαρότητας και της ασθένειας, το ίδιο το σώμα και η γνώση γι’ αυτό, συνδέονται με οργανωμένες παρεμβάσεις κοινωνικού ελέγχου , συμβάλλουν δε στην παραγωγή κοινωνικών παραστάσεων για το καλό και το κακό, το δίκαιο και το άδικο, το ορθολογικό και το άλογο, το υγιές και το άρρωστο.

Η μελέτη ζητημάτων όπως οι πολιτισμικές και ιδεολογικές συνδηλώσεις των θεραπευτικών πρακτικών, η ανάδειξη του σώματος σε πεδίο άσκησης εξουσιαστικών πρακτικών (π.χ. βασανιστήρια, βιομετρία κι έλεγχος των συνόρων) αλλά και αμφιλεγόμενων παρεμβάσεων του ενσώματου υποκειμένου (τατουάζ, πίρσινγκ, πλαστική χειρουργική, υποβοηθούμενη αναπαραγωγή κ.ά.) αναδεικνύει τη σύμπλεξη του κοινωνικού, ψυχικού και βιολογικού Η υγεία, η ασθένεια και η κοινωνική φροντίδα, η συνοριακότητα, η οργάνωση συστημάτων υγείας και πρόνοιας προσεγγίζονται ως φαινόμενα τα οποία υπόκεινται στην ιστορική μεταβολή, συνδέονται με την άνοδο της βιομηχανικής κοινωνίας, του αστικού φιλελεύθερου έθνους-κράτους, της μαζικής κουλτούρας και της εξατομίκευσης. Επίσης, η κοινωνική φροντίδα και η φροντίδα υγείας ως μορφές επιτήρησης και βιοπολιτικών εφαρμογών μάς αναγκάζει να σκεφτούμε τη σχέση ιατρικής, κοινωνικής φροντίδας και ηθικής: η ιατρική πρακτική και η κοινωνική φροντίδα ρυθμίζουν, ελέγχουν, εν τέλει επιτηρούν τη ζωή, την ίδια στιγμή που επιδιώκουν την υποστήριξη και την προαγωγή της.

Τα κοινωνικά αυτά πεδία μπορούν, με τη χρήση ως επί το πλείστον ποιοτικών εμπειρικών μεθόδων, να καταγραφούν, να αναλυθούν, κι ενδεχομένως να τροποποιηθούν. Επιδιώκοντας να αναδείξουμε την πολυπλοκότητα της σχέσης μεταξύ υγείας, σώματος και επιτήρησης μας ενδιαφέρει τόσο η σύλληψη εξουσιαστικών μηχανισμών όσο και τα διάφορα επίπεδα της εφαρμογής τους, καθώς και η εσωτερίκευση των πολιτικών ελέγχου από τα κοινωνικά υποκείμενα. Η ομάδα εργασίας είναι ανοικτή σε κάθε ερευνητική εργασία η οποία εντάσσεται στον ευρύτερο χώρο των κοινωνικών επιστημών κι εστιάζει στην υγεία και την ασθένεια, το σώμα, την πρόνοια και τον κοινωνικό έλεγχο. Στις προσεγγίσεις αυτών των ζητημάτων από την κοινωνιολογία, την κοινωνική ανθρωπολογία, την ιστορία, την ψυχολογία ή την πολιτική επιστήμη, τίθενται κοινά μεθοδολογικά ζητήματα, τα οποία επιδιώκει να αναδείξει η ομάδα εργασίας και να συζητήσει διεξοδικά.

Προθεσμία υποβολής αιτήσεων συμμετοχής και περιλήψεων ανακοινώσεων στις Θεματικές Ομάδες Εργασίας.

Α. Οι ενδιαφερόμενοι διδάσκοντες-ερευνητές που επιθυμούν να συμμετέχουν καλούνται να ενημερώσουν την Οργανωτική Επιτροπή με e-mail στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση:socialmethods@social.soc.uoc.gr, αποστέλλοντας τίτλο και σύντομη περίληψη της εισήγησής τους (150- 200 λέξεις).

Β. Οι ενδιαφερόμενοι υποψήφιοι διδάκτορες καλούνται να υποβάλλουν αιτήσεις (έτοιμη φόρμα είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης (www.soc.uoc.gr) καθώς και σύντομη περίληψη της εργασίας τους (έως 200 λέξεις) μέχρι τις 9 Σεπτεμβρίου 2012.

Γ. Τα κείμενα των ανακοινώσεων, αφού υποβληθούν σε διαδικασία κρίσης, θα εκδοθούν σε συλλογικό τόμο με τη μορφή ηλεκτρονικών πρακτικών.

Δ. Μέρος του κόστους διαμονής και διατροφής των μεταπτυχιακών φοιτητών, υποψηφίων διδακτόρων και νέων ερευνητών θα καλυφθεί από τον προϋπολογισμό του Σεμιναρίου-Συνεδρίου.

Τόπος Διεξαγωγής: Πανεπιστημιούπολη Γάλλου, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ρέθυμνο.

Τμήμα Κοινωνιολογίας
Τηλ. 28310 77466-465, 77497, 77498.
Φαξ: 28310 77467.