Ταξισυνειδησία: η άγνωστη ιστορία του ελληνοαμερικανικου ριζοσπαστισμού - θα προβληθεί για πρώτη φορά στη Μυτιλήνη, στο χώρο της Εργατικής Λέσχης

Ταξισυνειδησία: η άγνωστη ιστορία του ελληνοαμερικανικου ριζοσπαστισμού

Δευτέρα, 15/04/2013 | Πολιτική

"Ταξισυνειδησία – η άγνωστη ιστορία του ελληνοαμερικανικου ριζοσπαστισμού" θα προβληθεί για πρώτη φορά στη Μυτιλήνη, στο χώρο της Εργατικής Λέσχης (Καραντώνη 7) το ντοκιμαντέρ με τον ομώνυμο τίτλο και θα ακολουθήσει συζήτηση.

Σάββατο 20 Απριλίου 2013, 8.00 μ.μ.

 

Ενα ιστορικό ντοκιμαντέρ με έναν παράξενο τίτλο θα προβάλλεται από την επόμενη Πέμπτη σε δύο κινηματογραφικές αίθουσες της Αθήνας (στο Τιτάνια στην Πανεπιστημίου και στον Ζέφυρο στο Θησείο). Η λέξη «ταξισυνειδησία» δεν είναι γκρίκλις, δηλαδή παρεφθαρμένα αγγλικά, όπως π.χ. τα «τσέκια», αλλά τη χρησιμοποιούσαν οι πολιτικοποιημένοι ελληνοαμερικανοί εργάτες για να αποδώσουν την εργατική ταξική συνείδηση (working class consciousness) που έπαιρνε τη θέση του συναισθηματικού ιδεολογικού νεφελώματος του τύπου «όλοι Έλληνες είμαστε».

 

Η Ταξισυνειδησία καταγράφει την περίπου μισού αιώνα πορεία των μαχόμενων και οργανωμένων (πολιτικά και συνδικαλιστικά) ελλήνων μεταναστών μέσα στο ευρύτερο εργατικό κίνημα των ΗΠΑ, τις κορυφαίες στιγμές αυτής της πορείας και τον άδοξο τερματισμό της, τη συντριβή της μετά τον πόλεμο, στα χρόνια του μακαρθισμού.

 

 Η κυρίαρχη αφήγηση περί Ελληνοαμερικανών συνήθως περιορίζεται σε ατομικές «ιστορίες επιτυχίας» (success stories) - ας θυμηθούμε τις ελληνικές ταινίες του ’60 όπου ο θείος από την Αμερική έρχεται να σώσει τους λιμοκτονούντες συγγενείς του στην Ελλάδα. Ωστόσο, η ταινία μάς υπενθυμίζει ότι η συντριπτική πλειονότητα των ελλήνων μεταναστών στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα ήταν προλετάριοι, άνθρωποι του μόχθου και όχι «μπρούκληδες», ιδιοκτήτες εστιατορίων και επιτυχημένοι επαγγελματίες. Ζούσαν σε μεγάλες βιομηχανικές πόλεις, ανήκαν στον πυρήνα της εργατικής τάξης και πολλοί από αυτούς εντάχθηκαν στην εμπροσθοφυλακή της. Σ’ αυτό συνετέλεσε και η μορφή βιομηχανικής οργάνωσης που εφαρμόστηκε, ιδίως στη δεκαετία του ’30, που συνένωνε όλους τους μισθωτούς ανεξάρτητα από την εθνότητα, τη φυλή ή την ειδικότητα.

 

 Άλλο όμως να τα διαβάζει κανείς αυτά στα βιβλία της ιστορίας και άλλο να τα αφηγείται με την κινηματογραφική γλώσσα. Η Ταξισυνειδησία αξιοποιεί ένα πλούσιο οπτικό και ακουστικό αρχειακό υλικό, καθώς και τις προφορικές αφηγήσεις και αναμνήσεις Ελληνοαμερικανών μελετητών και αγωνιστών. Τραγούδια, επίκαιρα της εποχής, φωτογραφίες, επιστολές. Βλέπουμε τα πρωτοσέλιδα πολλών ελληνόγλωσσων εργατικών εφημερίδων και ακούμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα από μάχιμα άρθρα τους που δεν δίνουν απλώς το κλίμα της εποχής αλλά και κάτι από την έννοια της ταξικής συνείδησης, συχνά σε χυμώδη και εκφραστική καθαρεύουσα, π.χ.: «Το Union [το σωματείο] είναι ο ουρανόπεμπτος Μεσσίας, ο φίλος και προστάτης των εργατών, όστις θα συλλάβει τους Ροκφέλλερ της γης εκ του τραχήλου και θα αναγκάσει αυτούς να λύσωσι τα χρυσοφόρα βαλάντιά των υπέρ των υπερήφανων εργατών».

 

 Όπως επισημαίνεται στην ταινία, η συνδικαλιστική οργάνωση δεν ήταν μόνο μια σειρά από κινητοποιήσεις, πορείες, απεργίες και ηρωικές αναμετρήσεις με τις δυνάμεις καταστολής, αλλά και ένας τρόπος ζωής, μια συνεκτική κοινότητα. Μαθήματα αγγλικών, εκδρομές, «εργατικοί γάμοι», «εργατικά πικνίκ». Εργατικές εφημερίδες (όχι μόνο ελληνικές αλλά και σε δεκάδες γλώσσες μεταναστών). Εργατικό βιβλιοπωλείο, λέσχες και πολλές μα πάρα πολλές εκδόσεις. Μάλιστα, εδώ είδε το φως η  πρώτη ελληνική μετάφραση του Κράτους και επανάσταση του Λένιν. Η προμετωπίδα ενός καταλόγου με τίτλους ελληνικών βιβλίων τυπωμένων στην Αμερική γράφει «Διάβασε σήμερα, κυβέρνα αύριο».

 Η ταινία καταφέρνει να αποδώσει την ατμόσφαιρα αντιφασιστικού συναγερμού που επικρατούσε τη δεκαετία του ’30 και δίνει ιδιαίτερο βάρος στη συμμετοχή ελληνοαμερικανών εθελοντών που πολέμησαν υπέρ των Δημοκρατικών στην Ισπανία συμμετέχοντας στις Διεθνείς Ταξιαρχίες Αβραάμ Λίνκολν. Την ίδια δεκαετία χαράχτηκαν πιο έντονα οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα σε έλληνες εργοδότες και εργάτες, διαλύθηκε ο μύθος των κοινών συμφερόντων «όλων» των ομογενών. Με ιδιαίτερη ένταση εξετάζεται η περίοδος του μακαρθισμού, όταν εκατοντάδες Έλληνες πέρασαν από την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών και πολλοί απελάθηκαν από τις ΗΠΑ. 

 

 Η έρευνα και τα κείμενα είναι του ιστορικού Κωστή Καρπόζηλου, που έχει ασχοληθεί συστηματικά με την ιστορία του ελληνοαμερικανικού ριζοσπαστισμού -αυτό εξάλλου ήταν το θέμα της διατριβής του. Ο σκηνοθέτης, Κώστας Βάκκας, χειρίστηκε με σεβασμό κι ευθύνη το πολύτιμο υλικό που είχε στα χέρια του ενώ η παραγωγή είναι της μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Αποστόλης Μπερδεμπές» που ονομάστηκε έτσι προς τιμή ενός πρόωρα χαμένου αγωνιστή του αντιδικτατορικού κινήματος στην Αμερική που πέθανε το 1979. Η Ταξισυνειδησία είναι γυρισμένη με ευαισθησία και συγκίνηση, αλλά και με προσήλωση στην ιστορική αλήθεια.

 

 Ένα ντοκιμαντέρ δεν προσφέρεται για την άμεση εξαγωγή διδαγμάτων ή για τον εύκολο εντοπισμό αναλογιών με ό,τι επικρατεί στην Ελλάδα σήμερα. Kανείς δεν γίνεται σοφότερος μέσα σε 60 περίπου λεπτά, όμως ο θεατής κατανοεί πόσο άγνωστη και πόσο πολύτιμη είναι η ιστορία του παγκόσμιου εργατικού κινήματος, πόσο δύσκολη αλλά και πόσο όμορφη είναι η πορεία προς την πολιτική και κοινωνική χειραφέτηση.

 

πηγη: εφημερίδα ΠΡΙΝ, 14.3.2013