40 Χρόνια από το Μάη του '68: Α΄Μέρος. Βρετανία

40 Χρόνια από το Μάη του '68: Α΄Μέρος. Βρετανία

…Smoke on the water Fire in the sky… (Deep Purple, 1972)

Ο Βρετανικός Μάης δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός στη χώρα μας. Κι όμως μεγάλες αντιπολεμικές διαδηλώσεις, καταλήψεις σχολών και άλλες κοινωνικές κινητοποιήσεις έλαβαν χώρα το 1968 στη Γηραιά Αλβιόνα. Για να μην μιλήσουμε για την γενικότερη εξέγερση της Βρετανικής νεολαίας που εκφράστηκε με τη μουσική και την «άγρια νεολαία» των «μοντς» και των «ρόκερς».

Το 1960 είχε ήδη αρχίσει να γίνεται αισθητή η ανάγκη για την πολιτιστική και πολιτική αναγέννηση της αριστεράς, αρχικά σε περιορισμένους κύκλους. Έτσι την ίδια χρονιά ιδρύθηκε η Επιθεώρηση της Νέας Αριστεράς (New Left Review) με συνεργάτες τους Στιούαρ Χωλ, Ε.Π. Τόμσον, Ρέιμοντ Γουίλιαμς, Πέρρυ Άντερσον κ.α. Στα πανεπιστήμια ο φοιτητικός πληθυσμός, που από 70 χιλιάδες στα μέσα της δεκαετίας του ’50 έφτασε τις 300 χιλιάδες το 1965, βρισκόταν σε αναβρασμό για πολλούς λόγους. Εξάλλου το πανεπιστήμιο δεν ήταν πια μόνο μια λειτουργία παραγωγής και αναπαραγωγής της κυβερνώσας ελίτ, αλλά μετασχηματιζόταν με πολλούς τρόπους.

Η πολιτική είχε αρχίσει να διαπερνά τα πανεπιστήμια, όπου δημιουργήθηκες νέες οργανώσεις της αριστεράς, όπως η Ριζοσπαστική Φοιτητική Συμμαχία (RSA), που αποτελούνταν, ως επί το πλείστον, από μέλη των Νέων Εργατικών και από κομμουνιστές. Η πρώτη συνδιάσκεψη της Συμμαχίας έγινε στις 28-29 Ιανουαρίου στην περίφημη Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Λονδίνου (LSE). Στην απόφαση διαφαινόταν η διαμαρτυρία των φοιτητών για την επιβολή φόρων στους ξένους φοιτητές, για την μείωση των υποτροφιών και απαιτείτο η καθιέρωση μισθού για όλους τους φοιτητές. Η Συμμαχία ήρθε σε σύγκρουση με την Εθνική Ένωση Φοιτητών (NUS), η συμμετοχή στην οποία ήταν ημι-υποχρεωτική. Επί δύο χρόνια το LSE θα γίνει το επίκεντρο όλων των κινητοποιήσεων. Το πανεπιστήμιο αυτό χαρακτηριζόταν για τον προοδευτισμό του, τη στράτευσή του στη διατήρηση της παράδοσης της Εργατικής Βρετανίας και στη διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων των πολιτών. Πρωτοποριακό ρόλο έπαιζε πάντα το Τμήμα Κοινωνιολογίας. Το φθινόπωρο, όμως, του 1966, διορίστηκε στη θέση του διευθυντή του LSE ο Γουόλτερ Άνταμς που είχε διατελέσει διευθυντής του Πανεπιστημιακού Κολλεγίου της ρατσιστικής Ροδεσίας. Η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη. Οι φοιτητές διοργάνωσαν συγκέντρωση διαμαρτυρίας την 31 Ιανουαρίου 1967. Η διοίκηση της σχολής απαγόρευσε την πρόσβαση στους χώρους της. Έτσι, καθώς οι φοιτητές προσπάθησαν να εισέλθουν στους χώρους της σχολής, ξέσπασαν επεισόδια στη διάρκεια των οποίων πέθανε ένας θυρωρός από καρδιακή προσβολή. Πάρθηκαν πειθαρχικά μέτρα εναντίον ορισμένων φοιτητών, που έφτασαν στην αποβολή του κύριου διοργανωτή και ενός Αμερικανού που στη χώρα του είχε λάβει μέρος στο κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα. Το Μάρτιο η ένταση δεν είχε ακόμη χαλαρώσει και μετά από μια πενθήμερη κατάληψη της σχολής οι φοιτητές άρχισαν να πειραματίζονται με το «ελεύθερο πανεπιστήμιο». Στο διάστημα μεταξύ 15 και 30 Ιουλίου, έγινε ένα παγκόσμιο συνέδριο με συμμετοχή αντιπροσώπων από όλα τα μέρη του κόσμου που είχε γενικό τίτλο «Η διαλεκτική της απελευθέρωσης». Δεν έμειναν, όμως, μόνοι τους οι φοιτητές του LSE. Δεκάδες πανεπιστήμια σε όλη τη χώρα γνώρισαν τις σπίθες της εξέγερσης, που είχε κυρίως πολιτιστικό χαρακτήρα χωρίς να λείπουν οι αντι-ιμπεριαλιστικές και αντικαπιταλιστικές τάσεις. Καταλήψεις με αντιμαθήματα, συναυλίες, θεατρικά και άλλα καλλιτεχνικά γεγονότα έλαβαν χώρα στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, στο Πολυτεχνείο της οδού Ρήτζενσι, στο Νομικό και Εμπορικό Κολλέγιο Χώλμπορν. Στο Πανεπιστήμιο του Σάσσεξ οργανώθηκε συλλογική κινητοποίηση εναντίον του αντιπροσώπου της πρεσβείας των ΗΠΑ που πήγε να μιλήσει για τον πόλεμο στο Βιετνάμ. Συγκρούσεις ξέσπασαν στα πανεπιστήμια του Εδιμβούργου και του Λέιτσετστερ. Στο Πανεπιστήμιο του Έσσεξ ο ρατσιστής-λαϊκιστής βουλευτής Ήνοχ Πάουελ βρήκε απέναντί του εκατοντάδες διαδηλωτές που τον αποδοκίμασαν και τον εμπόδισαν να αναλάβει έδρα στο πανεπιστήμιο.

Στο μεταξύ το κίνημα κατά του πολέμου των ΗΠΑ εναντίον του Βιετνάμ αναπτυσσόταν. Το 1966 συγκροτήθηκε η Καμπάνια Αλληλεγγύης στο Βιετνάμ από διάφορες ομάδες της Αριστεράς (κυρίως από αριστερούς Εργατικούς και τροτσκιστές) με τη συμβολή του Ιδρύματος Μπέρτραντ Ράσσελ. Τεράστιες διαδηλώσεις συγκλόνισαν το Λονδίνο και άλλες πόλεις στις 17 Μαρτίου και στις 21 Ιουλίου 1968. Μια πιο δύσκολη καμπάνια ήταν αυτή για το σταμάτημα της ανάπτυξης βιολογικών όπλων. Το Υπουργείο Άμυνας είχε υπό την εποπτεία του το Κέντρο Μικροβιολογικής Έρευνας του Πόρτον Ντάουν που θεωρήθηκε υπεύθυνο για τον εφοδιασμό των στρατιωτικών δυνάμεων των ΗΠΑ με το θανατηφόρο αέριο CS που χρησιμοποιήθηκε στο Βιετνάμ. Στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ ο υπουργός Άμυνας Ντένις Χήλυ γιουχαΐστηκε από χιλιάδες φοιτητές. Το ίδιο έπαθε στο πανεπιστήμιο του Ληντς ο Πάτρικ Γουώλ, ακροδεξιός βουλευτής και υποστηρικτής της ρατσιστικής κυβέρνησης της Ροδεσίας. Στις 30 Μαΐου απεργήσανε οι φοιτητές του Πανεπιστημίου του Χαλ απαιτώντας περισσότερη δημοκρατία. Στο Μπρίστολ οι φοιτητές κατέλαβαν τα γραφεία της Φοιτητικής Ένωσης με αίτημα το άνοιγμα του πανεπιστήμιου στην τοπική κοινωνία. Τον Ιούνιο στο Πανεπιστήμιο Κηλ οι φοιτητές οργάνωσαν συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας απαιτώντας την αντιπροσώπευσή τους στην Ακαδημαϊκή Σύγκλητο και στις πανεπιστημιακές επιτροπές. Στο πανεπιστήμιο του Νιούκαστλ οργανώθηκαν αντιμαθήματα σχετικά με το Βιετνάμ, τον πόλεμο και τον πολιτισμό της χώρας αυτής. Τον Ιούνιο μια πρόταση για την επιβολή κυρώσεων και διακοπή της στήριξης του ρατσιστικού καθεστώτος της Ροδεσίας καταψηφίστηκε από τη Βουλή των Λόρδων και ξέσπασαν απεργίες και διαδηλώσεις των φοιτητών σε πολλά πανεπιστήμια οδηγώντας τον Εργατικό Πρωθυπουργό Γουίλσον να ανακοινώσει σειρά νομοσχεδίων για την περικοπή των αρμοδιοτήτων της Βουλής των Λόρδων. Εξεγέρθηκαν επίσης και οι σχολές Καλών Τεχνών. Με αρχή το Κολλέγιο Χώρσνη το κίνημα διαμαρτυρίας εξαπλώθηκε στο Κρόιντον, στο Μπέρμινγκχαμ, στο Λίβερπουλ, στο Γκίλφορντ και, φυσικά, στο Βασιλικό Κολλέγιο των Τεχνών στο Λονδίνο. Με πρωτοβουλία των φοιτητών του Χώσρσνη και του Γκίλφορντ οι φοιτητές δημιούργησαν ένα κίνημα αναστοχασμού για την εκπαίδευση στο χώρο των τεχνών και του σχεδιασμού παίζοντας έναν πρωτοποριακό ρόλο στα πλαίσια του αντιαυταρχικού κινήματος. Το σύνθημα «Φοιτητική Εξουσία» έγινε προμετωπίδα όλων των φοιτητικών αγώνων. Οι φοιτητές απαιτούσαν συμμετοχή στα σώματα λήψης αποφάσεων των πανεπιστημιακών δομών και γρήγορα πέρασαν στη φάση εκείνη που το κίνημα απέκτησε γενικά επαναστατικά και αντικαπιταλιστικά χαρακτηριστικά. Στις 14 και 15 Μαΐου 1968 ιδρύθηκε στο LSE η Επαναστατική Σοσιαλιστική Φοιτητική Ομοσπονδία, οργάνωση της νέας αριστεράς με στόχο την «επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού». Η τελευταία μεγάλη σύγκρουση της χρονιάς διεξήχθη πάλι στο LSE, όταν οι φοιτητές του προσπάθησαν να παρθεί απόφαση από τη διοίκησή του για συμμετοχή στις διαδηλώσεις της 27ης Οκτωβρίου για την υποστήριξη του Βιετναμέζικου λαού. Η διοίκηση αρνήθηκε και η σχολή καταλήφθηκε. Η σύγκρουση κράτησε ως τα τέλη του χρόνου. Στο μεταξύ η Εργατική κυβέρνηση ανακοίνωσε την άμεση επέκταση του δικαιώματος ψήφους στους νέους και στις νέες άνω των 18 ετών.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ