Το κοσμοσύστημα
Ο Immanuel Maurice Wallerstein ήταν Αμερικανός της θεωρίας
του περί «κοσμο-συστήματος». Υπήρξε ανώτερος ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Yale
από το 2000 μέχρι το θάνατό του το 2019.
Οι γονείς του ήταν
Πολωνοί Εβραίοι και οι δύο προέρχονταν από τη Γαλικία. Λόγω του 1oυ Παγκοσμίου Πολέμου
μετακόμισαν στο Βερολίνο, όπου παντρεύτηκαν το 1919. Δύο χρόνια αργότερα, η
Σάρα γέννησε στον πρώτο τους γιο, τον Σολομώντα. Το 1923, η οικογένεια
Wallerstein μετανάστευσε στη Νέα Υόρκη, όπου γεννήθηκε ο Immanuel.
Έχοντας μεγαλώσει σε μια πολιτικά ενεργή οικογένεια, ο
Wallerstein ενδιαφέρεται για τις παγκόσμιες υποθέσεις ως έφηβος ενώ ζούσε στην
πόλη της Νέας Υόρκης. Έλαβε και τα τρία πτυχία του από το Πανεπιστήμιο
Columbia: BA το 1951, ΜΑ το 1954 και Διδακτορικό δίπλωμα το 1959. Επίσης
σπούδασε σε άλλα πανεπιστήμια, συμπεριλαμβανομένου του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης
(1955-56) , του Université libre de Brxelles, του Université Paris 7 Denis
Diderot και του Universidad Nacional Autónoma de México.
Η ακαδημαϊκή και επαγγελματική σταδιοδρομία του άρχισε στο
Πανεπιστήμιο Κολούμπια, όπου ξεκίνησε ως λέκτορας και αργότερα έγινε
αναπληρωτής καθηγητής κοινωνιολογίας από το 1958 έως το 1971.Εκεί έγινε σημαντικός
υποστηρικτής των φοιτητών κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων του Πανεπιστημίου
Κολούμπια του 1968. Το 1971 μετακόμισε από τη Νέα Υόρκη στο Μόντρεαλ, όπου
δίδαξε στο Πανεπιστήμιο McGill για πέντε χρόνια.
Αρχικά, ο τομέας του δεν ήταν η αμερικανική πολιτική, αλλά η
πολιτική του μη ευρωπαϊκού κόσμου, ιδιαίτερα η Ινδία και η Αφρική. Για δύο
δεκαετίες μελέτησε την Αφρική, δημοσιεύοντας πολυάριθμα βιβλία και άρθρα και το
1973 έγινε πρόεδρος της Ένωσης Αφρικανικών Σπουδών.
Το 1976 του προσφέρθηκε η ευκαιρία να ακολουθήσει ένα νέα δρόμο
έρευνας και έτσι ανέλαβε τη θέση του επικεφαλής του «Κέντρου Μελέτης για τις Οικονομίες,
τα Ιστορικά Συστήματα και τον Πολιτισμό Fernand Braudel» στο Πανεπιστήμιο
Binghamton της Νέας Υόρκης, το οποίο έχει ως αποστολή την ανάλυση της
κοινωνικής αλλαγής μεγάλης κλίμακας για μακρές ιστορικές περιόδους. Το Κέντρο
άνοιξε με την έκδοση νέου περιοδικού, Review (του οποίο ήταν ο ιδρυτικός συντάκτης), και
θα συνέχιζε να παράγει ένα σύνολο έργων που συνέβαλε στην αναζωογόνηση της
κοινωνιολογίας καθώς και της ιστορίας
και της πολιτικής οικονομίας. Συνέχισε ως διακεκριμένος καθηγητής της κοινωνιολογίας
στο Binghamton μέχρι την αποχώρησή του το 1999.
Στη διάρκεια της καριέρας του κατείχε θέσεις επισκέπτη καθηγητή στο Chinese University of Hong Kong, και στα πανεπιστήμια British Columbia, και Amsterdam, μεταξύ άλλων. Βραβεύθηκε με διάφορους τίτλους και διετέλεσε Διευθυντής
σπουδών της École des Hautes
Études
en Sciences Sociales στο Παρίσι, καθώς και Πρόεδρος της International Sociological
Association (1994-1998).
Στη διάρκεια της δεκαετίας του΄90 ήταν πρόεδρος της Επιτροπής για την Ανασυγκρότηση
των Κοινωνικών Επιστημών.
Στη δεκαετία του ‘60 άρχισε να διακρίνεται ως ιστορικός και
θεωρητικός της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας σε μακροσκοπικό επίπεδο. Η
πρώιμη κριτική του για τον παγκόσμιο καπιταλισμό και η συμμετοχή του στα "αντι-συστημικά
κινήματα" τον έκαναν σημαντικό παράγοντα στο κίνημα κατά της
παγκοσμιοποίησης εντός και εκτός της ακαδημαϊκής κοινότητας, μαζί με τον Noam Chomsky και τον Pierre Bourdieu. Το σημαντικότερο
έργο του, «Το Σύγχρονο Κόσμο-σύστημα» κυκλοφόρησε σε τέσσερις τόμους μεταξύ
1974 και 2011. Στο έργο διακρίνονται πολλές πνευματικές επιρροές:
- Karl Marx: έμφαση στους υποκείμενους οικονομικούς
παράγοντες και την κυριαρχία τους στους ιδεολογικούς παράγοντες στην παγκόσμια
πολιτική και του οποίου την οικονομική σκέψη υιοθέτησε με ιδέες όπως η
διχοτόμηση μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας.
-Θεωρία της εξάρτησης: οι έννοιές του "κέντρου"
και της "περιφέρειας".
O ίδιος ο Wallerstein θεωρούσε ότι τον επηρέασαν οι Frantz Fanon, Fernand Braudel, και Ilya Prigogine.
Υποστηρίζει ότι το σύγχρονο κόσμο-σύστημα διακρίνεται από
τις αυτοκρατορίες λόγω της εξάρτησής του από τον οικονομικό έλεγχο της
παγκόσμιας τάξης από ένα κυρίαρχο καπιταλιστικό κέντρο (πυρήνα) σε συστημική
οικονομική και πολιτική σχέση με περιφερειακές και ημι-περιφερειακές περιοχές
του κόσμου. Απέρριψε την έννοια του «Τρίτου Κόσμου» ισχυριζόμενος ότι υπάρχει μόνο
ένας κόσμος που συνδέεται με ένα πολύπλοκο δίκτυο σχέσεων οικονομικής
ανταλλαγής - δηλαδή μια «παγκόσμια οικονομία» ή «κοσμοσύστημα» στο οποίο
δεσπόζει η «διαίρεση κεφαλαίου και της εργασίας» και η αμείωτη συσσώρευση κεφαλαίου από ανταγωνιζόμενους φορείς
(ιστορικά συμπεριλαμβανομένων, αλλά όχι περιοριστικά, κρατών-μελών) που
προκαλούν συγκρούσεις. Αυτή η προσέγγιση είναι γνωστή ως η θεωρία του κόσμο-συστήματος.
Ο Wallerstein θεωρεί ότι η προέλευση του σύγχρονου κόσμο-συστήματος
βρίσκεται στη Δυτική Ευρώπη του 16ου αιώνα και στην Αμερική. Μια αρχικά μικρή
πρόοδος στη συσσώρευση κεφαλαίων στη Βρετανία, την Ολλανδική Δημοκρατία και τη
Γαλλία, λόγω συγκεκριμένων πολιτικών συνθηκών στο τέλος της περιόδου της
φεουδαρχίας, έθεσε σε κίνηση μια διαδικασία σταδιακής επέκτασης. Ως αποτέλεσμα,
στη σύγχρονη κοινωνία υπάρχει μόνο ένα παγκόσμιο δίκτυο ή σύστημα οικονομικών
ανταλλαγών. Μέχρι τον 19ο αιώνα, ουσιαστικά κάθε περιοχή στη γη ενσωματώθηκε
στην καπιταλιστική παγκόσμια οικονομία.
Το καπιταλιστικό παγκόσμιο σύστημα δεν είναι πολύ ομοιογενές
από πολιτιστική, πολιτική και οικονομική άποψη. Αντιθέτως, χαρακτηρίζεται από
θεμελιώδεις διαφορές στην κοινωνική ανάπτυξη, τη συσσώρευση πολιτικής εξουσίας
και το κεφάλαιο.
2.
Σύγκρουση Πολιτισμών; η Μεγάλη Εικόνα και το Μελλοντικό
Σύστημα, Εκδότης: ΘΥΡΑΘΕΝ, 2011
3. Ουτοπιστική:
ή Αλλιώς Ιστορικές Επιλογές για τον 21ο Αιώνα, Εκδότης: ΚΕΔΡΟΣ, 2007
4. Αντισυστημικα
Κινήματα Χθες και Σήμερα, Εκδότης: ΚΟΥΚΚΙΔΑ, 2016
5. Ευρωπαϊκός
Οικουμενισμός: η Ρητορική της Δύναμης, Εκδότης: ΘΥΡΑΘΕΝ, 2010
6. Η
Παρακμή της Αμερικάνικης Ισχύος: Οι ΗΠΑ σε ένα χαοτικό κόσμο, Εκδότης: ΕΞΑΝΤΑΣ,
2005
7. Μετά
τον Φιλελευθερισμό, Εκδότης: ΗΛΕΚΤΡΑ, 2004
8. Ιστορικός
Καπιταλισμός, Εκδότης: ΘΕΜΕΛΙΟ, 1987
Θανάσης Τσακίρης
No comments:
Post a Comment