Συνέχεια από το προηγούμενο http://tsakthan.blogspot.gr/2017/07/2.html
Οι δύο διακριτές τάσεις του Ρεπουμπλικανισμού
Σύμφωνα
με έναν σημαντικό μελετητή της δημοκρατίας και των δημοκρατιών διακρίνουμε δύο
θεωρητικά ρεύματα στο ρεπουμπλικανισμό, τον «προστατευτικό» και τον
«αναπτυξιακό» ρεπουμπλικανισμό.[1] Ο πρώτος αναφέρεται στον
«πολιτικό» («κλασικό») ρεπουμπλικανισμό. Οι θεωρητικοί αυτού του ρεύματος
έχουν μια «εργαλειακή» αντίληψη για την
πολιτική. Αντιθέτως, οι θεωρητικοί του «αναπτυξιακού» ρεπουμπλικανισμού
τονίζουν την «εγγενή» αξία της πολιτικής συμμετοχής για την ανάπτυξη των
πολιτών ως ανθρωπίνων όντων («πολιτικός ουμανιστικός ρεπουμπλικανισμός») κι
έτσι την αντιλαμβάνονται ως την αναγκαία πλευρά του «ευ ζην». Ο
«προστατευτικός» ρεπουμπλικανισμός στηρίζεται στην αντίληψη του ασταθούς
χαρακτήρα της πολιτικής αρετής που υπόκειται συχνά σε διαδικασίες διαφθοράς και
παρακμής στο βαθμό που εξαρτάται από την βούληση και δράση μεγάλων κοινωνικών
ομάδων συμφερόντων (αριστοκρατία, λαός κλπ). Έτσι οι θεωρητικοί του
«προστατευτικού» ρεπουμπλικανισμού προτρέπουν τους πολίτες να συμμετέχουν στην
συλλογική λήψη αποφάσεων κυρίως για τη διασφάλιση της ατομικής ελευθερίας
τους.
Μαρσίλιος της Πάδοβα, ο πρώτος εκπρόσωπος
του «αναπτυξιακού ρεπουμπλικανισμού»
Ο
Μαρσίλιος της Πάδοβα (1275/80-1342) στο έργο του «Ο Υπερασπιστής της Ειρήνης»
(1324) είναι ο πρώτος που θα κάνει αναφορά στην «εκλεγμένη κυβέρνηση» και στη
«λαϊκή κυριαρχία». Απέναντι στην Παπική αξίωση για απόλυτη εξουσία, ο Μαρσίλιος
αντιπαραθέτει την «κοσμική εξουσία» επί της Εκκλησίας τονίζοντας ότι οι νόμοι
πρέπει να συντάσσονται από το λαό ή από το μεγαλύτερο μέρος του μέσω της
έκφρασης της βούλησής του σε μια συνέλευση. Ο πάπας Ιωάννης ο 22ος τον καταδίκασε ως «αιρετικό» και κατέφυγε στη
Νυρεμβέργη.
Ο
Μαρσίλιος απομακρύνεται από τις απόψεις του Αριστοτέλη και του Θωμά του Ακινάτη
υιοθετώντας μια νέα θεώρηση για τη φύση και την πολιτική κοινότητα. Η πολιτική
κοινότητα δεν είναι δημιούργημα της φύσης αλλά μια «ανακάλυψη του ανθρώπινου
είδους».[2] Οι βασικές θέσεις του
Μαρσίλιου ήταν οι εξής:
-
Η
πολιτική κοινότητα είναι προϊόν του λόγου και βάση που επιτρέπει στους
ανθρώπους να απολαμβάνουν αυτό που κυρίως επιθυμούν, την «ικανοποιητική ζωή».
-
Κάθε μέλος της κοινότητας προσδιορίζεται με
βάση τους όρους συνεισφοράς του στην επίτευξη του στόχου του «ευ ζην» και η
κυβέρνηση είναι το ενδεδειγμένο μέσο για την επίτευξή του. Αυτή η λειτουργία
επιτελείται σωστά όταν η κυβέρνηση κυβερνά για το κοινό όφελος κι όχι για τα
συμφέροντα της κλίκας, της φατρίας, της ομάδας ή της «κοινής μάζας» (κατ’ αυτόν
οι τεχνίτες, οι αγρότες και οι ενασχολούμενοι με τις εργασίες του χρήματος).
Επομένως, κατά την ορολογία του, υπήρχε η «ήπια» διακυβέρνηση και η «νοσηρή»
διακυβέρνηση.
-
Το
έργο της κυβέρνησης δεν σταματά ποτέ, λόγω των αέναων συγκρούσεων που
παρουσιάζονται στην πορεία των ανθρωπίνων υποθέσεων και σχέσεων. Γι’ αυτό «η
αποτελεσματική άσκηση του καταναγκασμού είναι ουσιαστική για την ειρήνη και την
ευημερία». Η αναζήτηση και διασφάλιση της ειρήνης θα οδηγήσει στη σωστή
εγκατάσταση του πολιτεύματος και της ορθής διακυβέρνησης.
-
Υπέρτατος
«νομοθέτης» ή πηγή της νόμιμης πολιτικής εξουσίας μέσα στην κοινότητα είναι ο
«λαός». Η εξουσία και η ισχύς επιβάλλονται δίκαια,
δηλαδή με τη συγκατάθεση των πολιτών.
Συνεχιζεται...
Θανάσης Τσακίρης
[2] Για
περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Μαρσίλιο της Πάδοβα, βλ.
Πεχλιβανίδης Αναστάσιος (2012) Πολιτική κοινότητα στην κοσμική
πολιτική θεωρία του Μαρσίλιου της Πάδουας. Ρήξεις και θεμελιώσεις γύρω από τις
έννοιες του κράτους και του Πολιτικού στον ύστερο Μεσαίωνα. Διδακτορική Διατριβή στο Εθνικό και
Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης. http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/26312
No comments:
Post a Comment