Η Ρεπουμπλικανική Αναγέννηση της Δημοκρατίας-Μέρος 1 (του Θανάση Τσακίρη)

Ο Μεσαίωνας που ήταν η εποχή της κυριαρχίας θεοκρατικών αντιλήψεων και θεολογικού τρόπου σκέψης για την Πολιτική άρχισε να μεταλλάσσεται σε μια νέα κατάσταση με τη δημοσίευση του έργου του Θωμά του Ακινάτη (1226-1274). Ο Ακινάτης προσπάθησε να ενσωματώσει το έργο του Αριστοτέλη στο κυρίως σώμα της Χριστιανικής διδασκαλίας. Στο σημείο αυτό πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι το έργο του Αριστοτέλη είχε χαθεί στη Δύση αλλά ανακαλύφθηκε από Άραβες φιλοσόφους και λογίους οι οποίοι το μετέφρασαν στα Αραβικά και από ΄κει στα Λατινικά. Ο Ακινάτης θεωρούσε πως η μοναρχία είναι το καλύτερο πολίτευμα αλλά πρόσθετε ότι πρέπει μπαίνουν περιορισμοί στη δράση της και στις εξουσίες της. Η εξουσία του μονάρχη ήταν μόνιμη μόνο στο βαθμό που τηρούσε το «φυσικό δίκαιο», δηλαδή το μέρος του δικαίου που αποκαλυπτόταν με τη λογική του ανθρώπου. Συνεπώς, αν παραβιαζόταν το φυσικό δίκαιο από τον ηγεμόνα η εξέγερση γινόταν νόμιμη πράξη. Έτσι, ο Ακινάτης ουσιαστικά διατυπώνει τη βασική ιδέα της «φιλελεύθερης δημοκρατίας» για περιορισμένη συνταγματική κυβέρνηση.

Στο μεταξύ στην κοινωνία δημιουργούνται νέες δυνάμεις. Ο εμπορευματικός καπιταλισμός κάνει την εμφάνισή του και οι πόλεις αναγεννιούνται και μεγαλώνουν με πληθυσμιακούς όρους. Η φεουδαρχία αρχίζει να χάνει έδαφος. Αυτός ο νέος κόσμος των πόλεων απαιτεί να παίξει πολιτικό ρόλο και να πάρει στα χέρια του τη νέα πολιτεία, δηλαδή την πόλη-κράτος της πρώιμης αναγέννησης που δεν εμπνέεται τόσο από την Αθηναϊκή δημοκρατία αλλά τη Ρωμαϊκή δημοκρατία (republic). Οι στοχαστές της αναγέννησης και οι πολιτικοί της εμπνέονταν από τη Ρώμη καθώς γνώρισαν τη δημοκρατία μέσω του Αριστοτέλη, ο οποίος θεωρούσε την δημοκρατία απόκλιση από την προτιμητέα του «Πολιτεία». Για να αποφύγουν την «τυραννία» των πολλών προτίμησαν την επιβολή πολιτεύματος που θα στηριζόταν στους νόμους. Ο Κικέρωνας στάθηκε ο βασικός εκπρόσωπος αυτής της τάσης. Θεωρεί το πολίτευμα της εποχής του, δηλαδή τη δημοκρατία με την έννοια της Πολιτείας (republica), ως το άριστο των πολιτευμάτων. Το πολίτευμα αυτό ήταν μίξη  από στοιχεία από πολιτεύματα διαφόρων ελληνικών πόλεων –κρατών (βασιλικών, αριστοκρατικών, δημοκρατικών), και κυρίως από αυτό της Σπάρτης με βάση το οποίο δημιουργήθηκε αρχικά η Σύγκλητος. Έπειτα, με τρόπο ανάλογο με τον θεσμό της διπλής βασιλείας της Σπάρτης, διαμορφώθηκε το αξίωμα των δύο υπάτων που ήταν πλέον αιρετό.

Τέλος, θεσμός ανάλογος με αυτόν των πέντε εφόρων της Σπάρτης, ήταν αυτός των εκπροσώπων του ρωμαϊκού λαού, δηλαδή των δημάρχων. [1]

Συνεχίζεται....

Θανάσης Τσακίρης