Τα "Δεκεμβριανά" του 2008 και οι αναλύσεις τους Νο.1

ΤΑ "ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ" ΤΟΥ 2008 ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΤΟΥΣ

Τα «Δεκεμβριανά» του 2008 αντιμετωπίστηκαν από την ελληνική διανόηση πότε με έκπληξη και πότε με προσπάθειες κατανόησης των εξεγερμένων αλλά τις περισσότερες φορές με εμφανή τη δυσκολία να χρησιμοποιηθούν τα θεωρητικά εργαλεία ανάλυσης των σύγχρονων θεωριών περί κοινωνικών κινημάτων. Ορισμένες δε φορές θαρρεί κανείς πως η συζήτηση δεν έχει ξεκολλήσει από εκεί που την άφησε ο τρομοκρατημένος από την εξέγερση των μαζών Γουσταύος Λε Μπον στο πολύκροτο, τότε, έργο του για Το Πλήθος.

Πώς, λοιπόν, ερμηνεύουν την εξέγερση, όσοι/ες παρενέβησαν στο δημόσιο διάλογο; Πολλοί μιλούν για «ταραχές» (riots), δηλαδή για «συλλογική βία» κατά της ιδιοκτησίας και συχνά εναντίον ανθρώπων της εξουσίας. Όπως τόνισε ο George Rudé (1964) στο έργο του The Crowd in History: A Study of Popular Disturbances in France and England, 1730-1848, τα επαναστατημένα πλήθη κατά τη διάρκεια της ευρωπαϊκής ιστορίας θεωρούνταν από τις άρχουσες τάξεις ως «τρελαμένος εγκληματικός όχλος». Οι ελληνικές εφημερίδες έβριθαν άρθρων που διαπνέονταν από τη θεωρία του «όχλου». Στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής (21/12/2008) ο αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Δημήτρης Καιρίδης κατηγορεί τον Υπουργό Εσωτερικών Προκόπη Παυλόπουλο γιατί «ομολόγησε ότι χωρίς θύματα δεν μπορεί να ελέγξει τον όχλο». Στις μελέτες του για την εργατική τάξη της Αγγλίας, E.P. Thompson (The Making of the English Working Class, London, Vintage, 1964) μας έδειξε ότι κατά τον ίδιο τρόπο αντιμετωπίστηκε η εξέγερση των Λουδιτών εργατών που στις αρχές του 19ου αιώνα αντιδρούσαν στην εκτόπιση τους από την εισαγωγή των μηχανών στα εργοστασιακά κάτεργα και την αντικατάσταση των τεχνιτών από τους ανειδίκευτους που δούλευαν στην κυριολεξία για ένα κομμάτι ψωμί εκδιωγμένοι από τη γη τους με τις καπιταλιστικές περιφράξεις των παλιών κοινοτικών γαιών. Το ίδιο συνέβη και με τις εξεγέρσεις στις πόλεις των ΗΠΑ κατά τη δεκαετία του 1960 και του Λος Άντζελες το 1964 και το 1992. Ειδικά για την εξέγερση του Λος Άντζελες το 1992 μετά την αθώωση των αστυνομικών, οι οποίοι διέπραξαν το έγκλημα του άγριου ξυλοδαρμού του Ρόντνει Κινγκ, που αποτέλεσε την αφορμή της εξέγερσης των «κολασμένων» Αφροαμερικανών που πυρπόλησαν τα γκέτο τους και τα μικρομάγαζα της κορεάτικης παροικίας, η σπίθα έγινε γρήγορα μια τεράστια πυρκαγιά που είχε σαν αποτέλεσμα το θάνατο 53 και τον τραυματισμό 2.300 ατόμων. Οι αιτίες ήταν βαθιές: το πρωτόγνωρο υψηλό ποσοστό ανεργίας ανάμεσα στους κατοίκους του Κεντρο-Νότιου τομέα της πόλης, η μακρόχρονη ρατσιστική αντιμετώπιση των αφροαμερικανών από την αστυνομία της πόλης, η υπερβολική κρατική αστυνομική βία και το κουκούλωμα του 98% των σχετικών υποθέσεων, που τεκμηρίωσε η ανεξάρτητη επιτροπή Κρίστοφερ (ονομάστηκε έτσι γιατί επικεφαλής ήταν ο Γουώρεν Κρίστοφερ μετέπειτα Υπουργός Εξωτερικών του Κλίντον) και η αθώωση των ενόχων, και η μικρή ποινή που επιβλήθηκε στην Κορεάτισα καταστηματάρχισσα που δολοφόνησε τη 15χρονη Αφροαμερικανή μαθήτρια Λατάσα Χάρλινς (κάτι που προκάλεσε την ανεξέλεγκτη οργή των Αφροαμερικανών κατά των Νοτιοκορεατών μικρομαγαζατόρων). Η πόλη του Λος Άντζελες έχει όμως παράδοση στις ταραχές και τις εξεγέρσεις. Στις 11 Αυγούστου 1965 στις φτωχογειτονιές του δημοτικού διαμερίσματος Watts οι αφροαμερικανοί ξεσηκώθηκαν διαμαρτυρόμενοι για τη μακρόχρονη κατάσταση κοινωνικής, φυλετικής αδικίας που υφίσταντο. Επενέβη η εθνοφρουρά για να καταστείλει την εξέγερση με αποτέλεσμα το θάνατο 34 ατόμων και τον τραυματισμό 1.000. Παρά τις γενικότερες νίκες που είχε πετύχει το Κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα οι συντηρητικοί Λευκοί αντεπιτέθηκαν, εξέλεξαν τον Ρόναλντ Ρεήγκαν κυβερνήτη της Καλιφόρνιας και αφαίρεσαν κατακτηθέντα δικαιώματα, με συνέπεια το Λος Άντζελες να βρίσκεται σε διαρκή κατάσταση φυλετικού αναβρασμού, καθώς είναι και η πόλη με τη μεγαλύτερη Λατινοαμερικανική κοινότητα (κυρίως μεξικανικής προέλευσης). ‘Όπως τόνισε σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Αυγή (21 Δεκεμβρίου 2008) ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Όλμπανυ Ρόναλντ Τζέϊκομπς, η εξέγερση αποτέλεσε «κυρίως μια διαμαρτυρία εναντίον του κοινωνικού ελέγχου που υφίστατο η αφροαμερικανική κοινότητα για τουλάχιστον 20 χρόνια.»

Αντίθετα από τις θεωρίες του πλήθους, η ιστορική κοινωνιολογική έρευνα και η πολιτική επιστήμη στράφηκαν στις «δομικές κοινωνικές εντάσεις» και έδειξαν ότι οι ταραχές αυτές τύγχαναν ευρείας τοπικής υποστήριξης και συμμετοχής και δεν ενορχηστρώνονταν από «μια ανομική και μη αντιπροσωπευτική εγκληματική μειοψηφία», όπως ουρλιάζουν σήμερα δεξιοί κονδυλοφόροι αλλά και, εσχάτων, πολλοί δογματικοί ή και «ανανεωτικοί» αριστεροί που δεν βλέπουν ότι πρόκειται για γενικευμένες συλλογικές ομαδικές απαντήσεις απέναντι σε μια κοινή αίσθηση αδικίας την οποία μοιράζεται μια μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας [βλ. Oberschall, Anthony.1968. “The Los Angeles Riot of August 1965”, Social Problems, Vol. 15 No. 3 σελ. 322-341].

ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ

....συνεχίζεται......