Το εξπρές του μετεμφυλίου - Μέρος 4ο Η σύντομη ζωή της ΕΔΝΕ

Η νεολαία ευαίσθητη στην κοινωνική αλλαγή που εξελίσσεται μετά τη λήξη της δεκαετίας του 1940 και του τερματισμού του εμφυλίου πολέμου έρχεται στο προσκήνιο ως νέος παίκτης στο πολιτικό γίγνεσθαι. Υπάρχει το παράδειγμα της ΕΠΟΝ που συσπείρωσε δεκάδες χιλιάδες νέους και νέες με βάση τους στόχους της ανεξαρτησίας, της πολιτικής αλλαγής και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Πέραν τούτων η  ΕΠΟΝ δεν ήταν μια ακόμα κομματική νεολαία γιατί ανέπτυξε ένα διαφορετικό πολιτικό και πολιτιστικό λόγο και δημιουργούσε νέες μορφές κοινωνικής σχέσης και δράσης. «Ένα άλμα έχει πραγματοποιηθεί από το ατομικό στο συλλογικό κι έχουν σφυρηλατηθεί πρωτόγνωροι δεσμοί συντροφικότητας και αλληλεγγύης ανάμεσα στα μέλη αυτής της γενιάς. Δεσμοί που υπερβαίνουν ταξικές διαφορές, αφού ήταν πάρα πολλά τα νέα παιδιά που προέρχονταν από αστικές οικογένειες και διέκοπταν σπουδές, διακυβεύοντας έτσι μελλοντικές καριέρες, για να δοθούν ψυχή τε και σώματι στον αγώνα. Μια άλλη ανατρεπτική κατά την άποψή μου πλευρά του οράματος την ΕΠΟΝ, που είναι βέβαιο ότι ήταν ιδιαίτερα ελκυστική για τη νεολαία, ήταν η επίκληση του δικαιώματος στην ατομική ευτυχία και η επαγγελία της άνθησης της προσωπικότητας του νέου. Μ’ αυτή την έννοια το «εμείς» δεν υποκαθιστούσε απόλυτα το εγώ, το οποίο συνέχιζε να υπάρχει και να διεκδικεί. Η προσωπικότητα του νέου δεν συνθλιβόταν στην ΕΠΟΝ, όπως σε άλλες κομμουνιστικές οργανώσεις, η τάση ήταν να αναδειχθεί.».[1]

Μετά τις εκλογές του 1950 η έλλειψη οργάνωσης νεολαίας ήταν εμφανής καθώς η Ενιαία Πανελλήνια Οργάνωσης Νέων (ΕΠΟΝ) λειτουργούσε στην παρανομία.  Έτσι στις 15 Αυγούστου 1951 ιδρύεται η Ενιαία Δημοκρατική Νεολαία Ελλάδας (ΕΔΝΕ). Η ΕΔΝΕ ιδρύθηκε ως νεολαία της ΕΔΑ. Η πλειοψηφία των μελών και στελεχών της ΕΔΝΕ προέρχονταν από τις γραμμές της κατοχικής ΕΠΟΝ. Στην ιδρυτική σύσκεψη συμμετείχαν εκπρόσωποι από τη Νεολαία του Δημοκρατικού Συναγερμού, τη Δημοκρατική Αριστερή Νεολαία, τη Φιλελεύθερη Αριστερή Νεολαία, τη Σοσιαλιστική Νεολαία, τη Δημοκρατική Ριζοσπαστική Νεολαία, δηλαδή από τις νεολαίες των πολιτικών εταίρων που συμμετείχαν στην ΕΔΑ.  Οι νεολαίες αυτές αυτοδιαλύθηκαν. Η ιδρυτική διακήρυξη «καλεί τους Νέους της Πατρίδας μας σε ένα Κοινό Δημοκρατικό Μέτωπο Νέων που θα αγωνισθεί με ενθουσιασμό για τα ιδανικά της Νέας Γενιάς, την Ειρήνη, Δημοκρατία, Αμνηστία, τον Εκπολιτισμό και την Πρόοδο της Νεολαίας».

Στη σύντομη ζωή της η οργάνωση αναπτύχθηκε κυρίως στα βασικά αστικά κέντρα της Ελλάδας ακολουθώντας τα χνάρια της ΕΔΑ. Γι’ αυτό αναπτύχθηκε σε όσους νομούς όπου υπήρχαν σχετικά συμπαγείς αριστερές εκλογικές «πελατείες».   Η δράση της είναι κυρίως κινηματική σε μια περίοδο που αναδεικνύεται σε σημαντικό πολιτικό διακύβευμα το «Κυπριακό». Τα μέλη της βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των διαδηλώσεων που από το Νοέμβριο 1951 γίνονται ιδιαίτερα συγκρουσιακές και καταστέλλονται από την αστυνομία.   Επίσης γίνονται προσπάθειες για την επικοινωνία με τις υπόλοιπες πολιτικές νεολαιών για τη σύνταξη κοινών διακηρύξεων για το θέμα. Εν ολίγοις, η ΕΜΝΕ μπαίνει με τις μικρές δυνάμεις της στη μάχη του Κυπριακού έχοντας κατά νου ότι πρέπει να αντιστρέψει τις κατηγορίες που εκτοξεύουν οι νικητές του εμφυλίου πολέμου περί «αντεθνικών» κομμουνιστών και αριστερών συνοδοιπόρων.

Εκτός αυτών δραστηριοποιήθηκε μαζί την ΠΕΟΠΕΦ (Πανελλήνια Ένωση Οικογενειών Πολιτικών Εξόριστων και Φυλακισμένων) καμπάνιες για το «δέμα του δεσμώτη αγωνιστή», την αναστολή της εκτέλεσης του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του, την παγκόσμια ειρήνη, τη δημοκρατία και τη διακήρυξη για τα δικαιώματα των νέων. Κυκλοφορούσε το περιοδικό "Οι φρουροί της ειρήνης". Σύμφωνα με εκτιμήσεις η ΕΔΝΕ είχε 1.300 μέλη και θεωρείται ότι ήταν η πιο μαζική κομματική νεολαία της περιόδου. Στην τελευταία εκδήλωσή της στην Αθήνα πριν την διάλυση της συγκέντρωσε 5.000 νέους και νέες. Η ΕΔΝΕ διαλύθηκε τον Αύγουστο του 1952 όταν η αστυνομία μπλόκαρε την είσοδο των γραφείων της οργάνωσης (Πανεπιστημίου 67), συνέλαβε τα στελέχη καθώς έβγαιναν και τα εξόρισε στον Αη-Στράτη και σε άλλα ξερονήσια.  «Από τότε, οι νέοι προσχωρούν στη Ν.ΕΔΑ -που ιδρύεται το 1952- ή στην παράνομη ΕΠΟΝ -που συνεχίζει να υπάρχει ως το 1958. Η ΕΔΝΕ, μολονότι είναι παράδειγμα μιας πρώιμης προσπάθειας, αποτελεί απόδειξη ότι δεν είχε εγκαταλειφθεί η ιδέα της ανασυγκρότησης μιας οργάνωσης μαζικής και νόμιμης, πολιτικής και πολιτιστικής, μιας οργάνωσης της κομμουνιστικής νεολαίας κατά το πρότυπο της ΕΠΟΝ.»[2]

Στο πλαίσιο της γενικότερης πολιτικής αναβάθμισης και πολιτιστικής αναγέννησης η ΕΔΝΕ προωθεί την διοργάνωση εκδηλώσεων και εκδρομών τόσο για την σύσφιξη των σχέσεων των μελών  με την οργάνωση όσο για να διαφυλάξουν τους νέους και τις νέες από την επιρροή του αμερικανικού τρόπου ζωής και κουλτούρας. Χαρακτηριστική είναι η διατύπωση της καταγγελίας στην ιδρυτική διακήρυξή της:    «5.Κάθε ίχνος πολιτισμένης και προοδευτικής νεολαιίστικης εκδήλωσης και ψυχαγωγίας διώκεται και με την ανοχή και υπόθαλψη του Κράτους, κυριαρχούν από τη μια άκρη της χώρας ως την άλλη το πορνογράφημα, τα γκανγκστερικά φιλμ, η κόκα-κόλα, το ρεμπέτικο τραγούδι, η σάμπα, οι ντεκέδες, οι λέσχες και τα πορνεία. Η εγκληματικότητα και η διαφθορά έχουν φτάσει στο κατακόρυφο. Οι ‘ήρωες’ του Αστυνομικού δελτίου-όσοι πιάνονται- είναι στην πλειοψηφία τους νέοι.»[3] Η θέση αυτή πρέπει να ιδωθεί υπό το πρίσμα της κυριαρχίας του αμερικανικού παράγοντα όχι μόνο στο πολιτικό επίπεδο αλλά και ως ένα βαθμό στο πολιτισμικό/ιδεολογικό. Η δράση του 6^ου στόλου των ΗΠΑ είναι καταλυτική και ένα κομμάτι της κοινωνίας «συντονίζεται» με τους ρυθμούς που επιβάλλονται.  Το 1952 δημιουργούνται στην Ελλάδα. Για όσους (ξένους) υπηρετούν σε αυτές είχε καθιερωθεί καθεστώς διακρίσεων και προνομίων (ετεροδικία, ραδιοφωνικοί σταθμοί, αφορολόγητα είδη, μαγαζιά δικά τους κλπ.). Στις περιοχές όπου εγκαθίστανται οι βάσεις και στα λιμάνια τα οποία  επισκέπτονται τα πλοία του 6^ος στόλου (π.χ. Πειραιάς) ασκούνται νόμιμες και παράνομες οικονομικές δραστηριότητες  που δημιουργούν εισοδήματα για πολλούς. Από την άλλη πρέπει να λάβουμε υπόψη την κυριαρχία του παραδείγματος του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού» στο χώρο της αριστεράς όσον αφορά την τέχνη που επιβάλει την ύπαρξη του «θετικού ήρωα» που θα συμβάλει στην ανύψωση και συνειδητοποίησή των μαζών. Αυτή η λογική επιβάλλει την απόρριψη των πολιτιστικών δημιουργημάτων της Δύσης -ειδικά των ΗΠΑ- που συχνά αποκαλούνται «παρακμιακά».

Συνεχίζεται ...


Θανάσης Τσακίρης

---

[1]Εισήγηση Οντέτ Βαρών – Βασάρ  στη Διημερίδα ΑΣΚΙ-ΕΜΙΑΝ 4/3/2013 http://www.emian.gr/2013/04/ontetbaror/ Βλ. επίσης Οντέτ Βαρών – Βασάρ (2009) Η ενηλικίωση μιας γενιάς. Νέοι και νέες στην Κατοχή και στην Αντίσταση,  Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2009

[2] Σαιν-Μαρτέν Κατερίνα (1983) Λαμπράκηδες -Ιστορία μιας γενιάς, Αθήνα: Εκδ. Πολύτυπο, σελ. 28-29.

[3]   Χατζηκώστας Αλέκος «Η δημιουργία και δράση της Ενιαίας Δημοκρατικής Νεολαίας Ελλάδας (Ε.Δ.Ν.Ε), http://atexnos.gr/h-dimioyrgia-kai-drash-tis-edne-dokoumento/