"Πογκρόμ;" Άρθρο του Ανδρέα Πανταζόπουλου στην Ελευθεροτυπία (7.3.2009)

Πογκρόμ;

Του ΑΝΔΡΕΑ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΥ *

Τα φαινόμενα πολλαπλασιάζονται επικίνδυνα. Πλάι στους αδιόρατους, καθημερινούς ρατσισμούς, που υφίστανται αρκετοί μετανάστες στην Ελλάδα, φαίνεται ότι κάποιοι θέλουν να προβάρουν μια γενική σύρραξη ανάμεσα στους άθλιους του 21ου αιώνα και τις εγχώριες δυνάμεις της Τάξης. Κάποιοι; Οχι απαραίτητα κάποιοι συγκεκριμένα, μάλλον μια ορισμένη και κυρίαρχη πολιτική στάση, συνεπικουρούμενη από μια ομόλογη κοινωνικο-πολιτική κουλτούρα.

Τα γεγονότα του περασμένου Σαββάτου στην Πάτρα, όπου οι αστυνομία βρέθηκε αντιμέτωπη με την οργή πλήθους μεταναστών, μπορούν να ζωντανέψουν το πιο μαύρο σενάριο, την πιο μαύρη πολιτική: μια αμιγώς κατασταλτική πολιτική ενός θεσμικού και κοινωνικά συναινετικού ρατσισμού- και μάλιστα στο γκρίζο φόντο μιας ανεξέλεγκτης οικονομικής κρίσης. Η προσφυγή στην αστυνομική καταστολή, στην περίπτωση αυτή, δεν μπορεί να εξισώνεται με τη ρουτίνα ανάληψης της ευθύνης από εκείνο το κομμάτι του κρατικού μηχανισμού που έχει τη «φυσιολογική» αρμοδιότητα αντιμετώπισης των διαδηλώσεων. Γιατί οι μετανάστες της Πάτρας (και όχι μόνο) δεν έχουν καν το δικαίωμα εκπροσώπησης, ακρόασης, διεκδίκησης. Αντικειμενικά, η εναντίον τους στρεφόμενη καταστολή, η ωμή βία που τους επιφυλάσσεται, είναι μια απόπειρα για να μην ακουστούν, να μην εκπροσωπηθούν, να μη διεκδικήσουν. Εδώ, η καταστολή είναι προάγγελος ενδεχόμενου μελλοντικού πογκρόμ, ενός «κύματος» (για να θυμηθούμε και την πρόσφατη ομώνυμη ταινία) στιγματισμού και διώξεων των ανεπιθύμητων ως περιττών.

Πλάι στην ηθικο-πολιτική καταδίκη τέτοιων συμπεριφορών αλλά και την επίδειξη αλληλεγγύης προς εκείνους που ζουν το μαρτύριο του ακούσιου εκπατρισμού τους, είναι ανάγκη να εμείνουμε στην αναγκαιότητα μιας ανύπαρκτης σήμερα μεταναστευτικής πολιτικής εκ μέρους του κράτους, με στόχο την κοινωνική ενσωμάτωση των «άλλων» στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής Πολιτείας. Πολιτικής που θα αποσκοπεί να κάνει τους «ξένους» ισότιμους πολίτες με τους «γηγενείς», συντρίβοντας προκαταλήψεις και απωθώντας στον ιδιωτικό χώρο φυλετικά και/ή θρησκευτικά ζητήματα, τα οποία πολιτικοποιούμενα ενισχύουν όλους τους ρατσισμούς.

Η νεο-φιλελεύθερη διαχείριση του ζητήματος το αφήνει στη διακριτική ευχέρεια της αγοράς, που οξύνει εν γένει τις κοινωνικές ανισότητες, πόσω μάλλον αυτές μεταξύ «αυτοχθόνων» και «αλλοδαπών». Την ίδια στιγμή που, όπως υποστηρίζει ο αριστερός Αμερικανός στοχαστής Ουόλτερ Μπεν Μίκαελς, ο νεοφιλελευθερισμός δεν έχει κανένα πρόβλημα να προάγει μια πολιτική πολιτισμικής ποικιλομορφίας. Για τον νεοφιλελευθερισμό, η θεσμική πολυπολιτισμικότητα (μέτρα θετικών διακρίσεων κ.λπ.) αναπληρώνει τρόπον τινά την έλλειψη κοινωνικής δικαιοσύνης: όσο περισσότερο οι κοινωνίες γίνονται ανισωτικές, τόσο περισσότερο αφοσιώνονται στην «πολυπολιτισμικότητα». Με την έννοια αυτή, η πολιτισμική ποικιλομορφία τίθεται στην υπηρεσία του νεοφιλελευθερισμού, δεν αποτελεί τον εχθρό του, όπως πιστεύουν αρκετοί μέσα στην Αριστερά. Υποθέστε ότι ψάχνετε έναν διευθυντή πωλήσεων για την εταιρεία σας και ότι πρέπει να επιλέξετε ανάμεσα σε έναν λευκό ετεροφυλόφιλο και μια μαύρη λεσβία, η οποία είναι ικανότερη στην εργασία της από τον λευκό ετεροφυλόφιλο. Ο ρατσισμός, ο σεξισμός, η ομοφοβία θα σας επέβαλλαν να προσλάβετε τον λευκό ετεροφυλόφιλο, ο καπιταλισμός τη μαύρη λεσβία. Ορισμένοι καπιταλιστές, καταλήγει ο Αμερικανός διανοούμενος, μπορεί να είναι ρατσιστές, ο καπιταλισμός δεν είναι!

Γι' αυτό, η επείγουσα αναγκαιότητα μιας δημοκρατικής πολιτικής ενσωμάτωσης των μεταναστών οφείλει να εκκινήσει από το κοινωνικό ζήτημα και τη δημοκρατική ιδιότητα του πολίτη. Αν χρειάζονται πολιτικές θετικών διακρίσεων, αυτές θα πρέπει να έχουν αφετηρία τις τάξεις, όχι τις φυλές. Η προσφυγή στο κοινωνικό ζήτημα δεν λύνει, βέβαια, ως διά μαγείας όλα τα προβλήματα. Διαλύει όμως επικίνδυνες ψευδαισθήσεις, αποφυλοποιεί τις κοινωνικές σχέσεις και μπορεί να ματαιώσει επερχόμενα πογκρόμ.

* Διδάσκει στο Α.Π.Θ.