Στην «Εποχή» που κυκλοφορεί αυτή την Κυριακή ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: Η καταστροφολογία φυλάει τα νώτα της

Στην «Εποχή» που κυκλοφορεί αυτή την Κυριακή

ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: Η καταστροφολογία φυλάει τα νώτα της

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Κώστας Μελάς: «Να είμαστε επιφυλακτικοί όσον αφορά τον προϋπολογισμό»

Σία Αναγνωστοπούλου: «Η Συμφωνία των Πρεσπών δεν είναι για μας πυροτέχνημα, είναι αποτέλεσμα πολιτικής αρχών»

Γκόραν Τζάνεφ: «Το χάσμα στη μακεδονική κοινωνία παραμένει μεγάλο»

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

«Δείγματα γραφής με θέμα τις συντάξεις» του Χ. Γεωργούλα

«Περί επιστροφής στις ρίζες -και άλλα τινά, ατάκτως ερριμμένα...» του Κωστή Γιούργου

Νέα Δημοκρατία: «Εικόνα αιχμηρών τριγώνων» του Ρένου Γεωργίου

ΔΙΕΘΝΗ

Λουτσιάνο Σεβέρο: «Στις εκλογές της Βραζιλίας θα κερδίσει όποιος έχει λιγότερη απόρριψη»

Γκάρι Ντίντεριχ: «Θέτουμε στην ημερήσια διάταξη τα βασικά θέματα του Λουξεμβούργου»

«Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στο Μόναχο» του Δημήτρη Σμυρναίου

Ισπανία: «Φώτα, σκιές και αστάθμητοι παράγοντες» του Στίβεν Φόρτι

«Ιταλία όπως Ελλάδα;» της Τόνιας Τσίτσοβιτς

«Το γαλλικό ΚΚ μπροστά σε προκλήσεις και κρίσιμες αποφάσεις» του Μ. Κ.

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Σοφία Βιδάλη: «Μείζον το ότι η εκπαίδευση των αστυνομικών είναι κακή»

«Πένθος και ίχνος: Ζακ-Ζάκι θα μας λείψεις» του Νίκου Δασκαλόπουλου

«Ζητούμενο η υγεία και η αξιοπρέπεια των χρηστών» της Τζέλας Αλιπράντη

Εθνικός Κήπος: «Ανησυχίες για τις επικείμενες παρεμβάσεις» του Πέτρου Κοντέ

«Όχι στο 9ωρο» του Πανελληνίου Σωματείου Εργαζομένων Vodafone-Πάναφον

«Coscoταδισμός στο λιμάνι του Πειραιά;» των Αναστασίας Φραντζεσκάκη και Γιώργου Γώγου

«"Βομβαρδίζοντας" τη φωτιά» του Κώστα Παπαστέργιου

ΘΕΜΑΤΑ

Αθήνα Ελεύθερη 2018: «Μια πάνδημη γιορτή μνήμης και τιμής» της Ερμίνας Κυπριανίδου

«Η δίκη και οι καταδίκες του Νίκου Πλουμπίδη» του Βαγγέλη Καραμανωλάκη

«Η δίκη του Μπρετ Κάβανο (και γιατί σε αφορά)» του Θωμά Τσαλαπάτη

«Η Κρήτη, ο υπουργός και ο περιφερειάρχης» του Γιώργου Οικονόμου

«FK Guber: Παίζοντας μπάλα στη Σρεμπρένιστα» του Μάκη Διόγου

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ο Κώστας Αθανασίου, στη στήλη του «Μικρά σχόλια για βιβλία που διάβασα», γράφει για το βιβλίο του Κόλσον Γουάιτχεντ «Υπόγειος σιδηρόδρομος» (μτφ. Γιώργος Μπλάνας, εκδ. Ψυχογιός, 2018)

«Ο Σαρλ Αζναβούρ ταξίδεψε για τη χώρα του Ποτέ» της Δέσποινα Αρκουλάκη

Η Λιάνα Μαλανδρενιώτη κάνει «Μουσικές προτάσεις»

Ο Στράτος Κερσανίδης βλέπει τις νέες κινηματογραφικές ταινίες αυτής της εβδομάδας

ΙΔΕΕΣ

«Εντός και εναντίον του κρατικού μηχανισμού» των Λίο Πάνιτς και Σαμ Γκίντιν

«Για τους πολλούς, όχι για τους λίγους» του Τζον Μακ Ντόνελ

Στην ΕΠΟΧΗ της Κυριακής διαβάζετε και τις στήλες:

«Στα δίκτυα του κόσμου» από τον Δημήτρη Γκιβίση

«Εικαστικός χάρτης» από την Κατερίνα Αναστασίου.

«Ριπές» για την επιτάχυνση του κυβερνητικού έργου
Δαιμονικά από τον δικηγόρο του διαβόλου.

-- 

Η ΕΠΟΧΗ

ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΑΝΑΝΕΩΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ

Τα Marginalia - Σημειώσεις στο περιθώριο ξαναβγαίνουν

Κρίση τέλος;   Τα Marginalia - Σημειώσεις στο περιθώριο ξαναβγαίνουν λίγες μέρες μετά τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου, ένα κρούσμα κοινωνικού εκφασισμού σε μια χώρα που γυρνά, τάχα, στην «κανονικότητα»· γυρνά, ωστόσο, με τρόπο που προετοιμάζει τη νέα κρίση. Στην καρδιά του τεύχους είναι, λοιπόν, η κρίση, η διαχείρισή της και η νέα «κανονικότητα». Δεν διαλέξαμε όμως αυτό το θέμα μόνο για τα δέκα χρόνια που συμπληρώθηκαν τον Σεπτέμβρη από την ιστορική κατάρρευση της Lehman Brothers –από τη στιγμή, δηλαδή, που η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση έγινε διεθνώς αισθητή. Αφορμή, αν όχι αιτία, για την επιστροφή στα της κρίσης είναι η σκηνοθετημένη Ιθάκη των διαχειριστών της: η Ιθάκη του «τέλους των Μνημονίων» υπό τον όρο των αιώνιων αντικοινωνικών πλεονασμάτων και μιας αέναης επιτήρησης· η «Ιθάκη» των αυξήσεων στους ένστολους, ενώ ακόμα απειλούνται οι συντάξεις και ζητούν ξανά ενίσχυση σε «χαρτί» οι ξανά ετοιμόρροπες τράπεζες· η «Ιθάκη» της «μείωσης της ανεργίας» με αύξηση της επισφαλούς απασχόλησης. Η «Ιθάκη» για το ελληνικό κεφάλαιο, που στην πρώτη αυτή φάση της κρίσης, στη μνημονιακή περίοδο, ενίσχυσε τη θέση του τσακίζοντας τον κόσμο της εργασίας. Κι ωστόσο συνεχίζει να απαιτεί κρατική στήριξη σε χρήμα, φοροελαφρύνσεις ως κίνητρο για επενδύσεις, βία πάνω στους φτωχούς που να ασφαλίζει τα κεκτημένα. Εγκαινιάζοντας την προεκλογική περίοδο, ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ διαγκωνίζονται για τις συναινέσεις γύρω από την Ιθάκη αυτή –γύρω από τη συνέχεια της διαχείρισης της κρίσης υπέρ των πλουσίων. Στο τεύχος αυτού του μήνα, λοιπόν, το αφιέρωμα με τίτλο «Κρίση τέλος;» συνοψίζει τα βασικά σημεία της νέας «κανονικότητας», επισημαίνοντας ότι αυτή η τελευταία δεν είναι οριστική: ότι τα αφεντικά ζητούν ακόμα περισσότερα. Από αυτή τη σκοπιά, και καθώς οι αντιθέσεις στην Ευρώπη και διεθνώς παίρνουν ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις, η κρίση φαίνεται πως περνά σε μια νέα φάση, σε πείσμα των αφελώς ή ιδιοτελώς αισιόδοξων για τη νέα «ανάπτυξη». Στο αφιέρωμα γράφουν η Κλεονίκη Αλεξοπούλου για το βιβλίο «Μακρά Ύφεση», ο Δημήτρης Κατσορίδας για την ανεργία και την απεργία την εποχή των μνημονίων, η Δέσποινα Λαλάκη για τις αφηγήσεις και τις αναπαραστάσεις που επιχειρούν να νομιμοποιήσουν την κρίση και ο Πέτρος Σταύρου για δύο εναλλακτικές προτάσεις εξόδου από την κρίση (Λαπαβίτσα – Μαριόλη και Βαρουφάκη – ΜΕΡΑ25), ενώ ο Αντώνης Γαζάκης θυμίζει σε τέσσερις γνωστούς μπλόγκερ παλιά τους κείμενα για την κρίση ζητώντας τους να τα σχολιάσουν. Στις δύο συνεντεύξεις του αφιερώματος, ο Χρίστος Μάης μιλά με τον Αλέξανδρο Κιουπκιολή για τους αγώνες για τα κοινά, και ο Δημοσθένης Παπαδάτος με τον Γερμανό κοινωνιολόγο Βόλφγκανγκ Στρεκ για τα όρια των προσπαθειών να διασωθεί ο καπιταλισμός μέσα στην κρίση. Στα Επίκαιρα του έκτου τεύχους, ο Δημοσθένης Παπαδάτος παρουσιάζει το βιβλίο του Πέτρου Παπακωνσταντίνου Το Εθνικό Ζήτημα στην εποχή μας. Με αφορμή το Διεθνές Συνέδριο Πολιτικής Οικονομίας που φιλοξένησε το Πάντειο τον περασμένο Σεπτέμβρη, ο Σταύρος Μαυρουδέας γράφει για τις αποτυχίες της ορθόδοξης οικονομικής σκέψης να προβλέψει και να ερμηνεύσει πειστικά την κρίση. Ο Βασίλης Παπαστεργίου συζητά το βιβλίο του Αλέξανδρου Κεσσόπουλου Η αυτοκτονία του Δήμου, που γυρνά στις συγκρούσεις του Μεσοπολέμου γύρω από το Σύνταγμα της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Το τελευταίο «επίκαιρο» βιβλίο του μήνα είναι το Δεν λες κουβέντα, του Μάκη Μαλαφέκα, που παρουσιάζει ο Στέλιος Χρονόπουλος. Με αφορμή την ανεκδιήγητη δήλωση του Αμβρόσιου Καλαβρύτων, για τον Θεό που τάχα εκδικήθηκε την «αποστασία» του ποιμνίου με τις πυρκαγιές του περασμένου καλοκαιριού, ο Ελισσαίος Μικρεμβολίτης βρίσκει στον Παΐσιο μια από τις ρίζες της παραδοσιακής «χριστιανικής» εκδικητικότητας, που υπερασπίζεται σήμερα η Ακροδεξιά του Κυρίου. Και τα Επίκαιρα κλείνουν με το άρθρο του Νίκου Λεβή για τα δέκα χρόνια από το κίνημα του Occupy Wall Street στις ΗΠΑ, που μετέφρασε ο Δημήτρης Ιωάννου και ο Άγγελος Κοντογιάννης-Μάνδρος. Όπως σε κάθε τεύχος, η συζήτηση για τα βιβλία δεν εξαντλείται στα Επίκαιρα. Ο Μπάμπης Κουρουνδής εγκαινιάζει την Κριτική αυτού του μήνα, διαβάζοντάς μας το βιβλίο του Στέργιου Μήτα Η αλληλεγγύη ως θεμελιώδης αρχή Δικαίου. Ο Θωμάς Ψήμμας επιχειρεί έπειτα την κριτική της «μετριοπαθούς» κριτικής του Άλμπερτ Χίρσμαν στην Αντιδραστική Ρητορική, ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πέρσι σε μετάφραση του Κώστα Σπαθαράκη. Στη συνέχεια, ο Χρήστος Λάσκοςδιαβάζει το βιβλίο του Χαράλαμπου Κουρουνδή Το Σύνταγμα και η Αριστερά, με θέμα τη «βαθεία» συνταγματική τομή του 1963 και την υποδοχή της από την Αριστερά. Στο τελευταίο κείμενο της ενότητας, ο Μάριος Εμμανουηλίδης μας ξαναγυρνά στο διήμερο για το μακροβιότερο περιοδικό κριτικής στην Ελλάδα, τις Σημειώσεις, ένα χρόνο μετά τη διοργάνωση στη Θεσσαλονίκη. Οι καθιερωμένες στήλες δεν λείπουν ούτε από το έκτο τεύχος. Στο Παλαιοβιβλιοπωλείο, ο Αντώνης Γαζάκης βγάζει από τη βιβλιοθήκη του ένα βιβλίο του Μίλοραντ Πάβιτς. Στη Βιβλιοπολιτική, ο Χρίστος Μάης μιλά για την κρίση στον χώρο του βιβλίου και σχολιάζει τον νόμο για την Ενιαία Τιμή. Η Κατερίνα Σεργίδου στο ΣτΜ. παρουσιάζει την ψυχαναλύτρια και συγγραφέα Ράντμιλα Ζυγούρη και τις σκέψεις της πάνω στο μεταφραστικό πρόβλημα στην ψυχανάλυση. Στο Φωτο-ζουρνάλ που επιμελείται η Πηνελόπη Πετσίνη, ο Δημήτρης Κεχρής και η Μαρία Λούκα σημειώνουν στο περιθώριο μιας φωτογραφίας του Σεμπαστιάο Σαλγκάδο του 1986, από τα ορυχεία χρυσού της βορειοδυτικής Βραζιλίας, εκεί όπου οι εργάτες βουτούν στη λάσπη μέχρι το λαιμό. Ο Richard Ledes γράφει στον Κινηματογράφο για τον Γερμανό σκηνοθέτη Χαρούν Φαρόκι (μετάφραση Δ. Αλιφιεράκη/Α. Γαζάκης), ενώ ο Δημήτρης Ιωάννου μιλά στη Μουσική για τους Πρώην (The Ex) και κάποιους πιθανούς επόμενους της πανκ σκηνής. Στα Ψηφιακά Προϊόντα, στη συνέχεια, ο Στέλιος Χρονόπουλος και ο Χρίστος Μάης μας παρουσιάζουν την ψηφιοποίηση και μεταγραφή της συλλογής «Κατά της Δουλείας» της δημόσιας βιβλιοθήκης της Βοστώνης. Και στο Ψυ, η Δανάη Καρυδάκη γράφει για το βιβλίο της Αμερικανίδας ψυχαναλύτριας Κολίν Κόρβινγκτον Everyday Evils: APsychoanalytic View of Evil and Morality (Καθημερινά Κακά: μια Ψυχαναλυτική Ματιά στο Κακό και την Ηθικότητα). Τέλος, η πρωτότυπη λογοτεχνική παραγωγή εκπροσωπείται από τα έργα δύο νέων συγγραφέων: πρόκειται για το διήγημα της Μαρίας Γεωργούλα Άγνωστος Χ, καθώς και για τρία ποιήματα του Γιώργου Ηλιάδη: τον «Χανς Ιμάρ», το «Γιαμ» και την «Αποθέωση», ενώ σε μια άλλη καλλιτεχνική νότα, δύο από τις πιο σημαντικές στιγμές του προηγούμενου διαστήματος απηχούνται, όπως πάντα, στο σκίτσο του Τάσου Αναστασίου και στην Εικόνα του Μήνα.   Είμαστε στην κρίση σας!   Συντονισμός τεύχους: Δέσποινα Λαλάκη, Δημοσθένης Παπαδάτος Υπεύθυνοι επιμέλειας: Δήμητρα Αλιφιεράκη, Αντώνης Γαζάκης, Στέλιος Χρονόπουλος Για τις φωτογραφίες αυτού του μήνα, οφείλουμε ευχαριστίες στην Πηνελόπη Πετσίνη και τον Άγγελο Καλοδούκα.

Στον Δρόμο που κυκλοφορεί το Σάββατο 6 Οκτωβρίου... Σύνθετη ονομασία: Άνω-Κάτω Βαλκάνια Η Συμφωνία των Πρεσπών, που δήθεν θα συνέβαλε στη σταθερότητα, και το δημοψήφισμα στην ΠΓΔΜ πυροδοτούν αρνητικές εξελίξεις που έρχονται να προστεθούν στη γενικευμένη αποσταθεροποίηση της περιοχής editorial Καθοδικό σπιράλ εξελίξεων… Η βδομάδα που πέρασε κυριαρχήθηκε από την ανάγνωση του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος στην ΠΓΔΜ, την καθίζηση των μετοχών των τραπεζών στο χρηματιστήριο και τις απειλές του Ερντογάν ότι θα δοκιμάσουμε κι άλλες ήττες...   Διαβάστε όλο το editorial ΑΦΙΕΡΩΜΑ Το χαμένο νόημα της πολιτικής και η εναλλακτική Resistance Festival 2018: Οι ομιλίες των Ρούντι Ρινάλντι, Στάθη, Βασίλη Ασημακόπουλου και Γιώργου Καραμπελιά ΘΕΜΑ Τι συμβαίνει με τις τράπεζες; - Προβληματικό το χρηματοπιστωτικό σύστημα - Οι Ευρωπαίοι υποβολείς του τραπεζικού κραχ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ Για τα σενάρια συγκυβερνήσεων ΔΙΕΘΝΗ Μ. Βρετανία: Μεθοδεύσεις για την ακύρωση του δημοψηφίσματος   ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Άγγελος Αυγουστίδης,συγγραφέας Με το Ούζο 44 στη Μακεδονία του 1958 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Και πάλι για το Μακεδονικό γράφει ο Ευτύχης Μπιτσάκης

Buena Vista Social Club-Πέμπτη 11 Οκτωβρίου 2018-ΣΤΟΝ «ΡΥΘΜΟ ART THEATER»

Πέμπτη 11 Οκτωβρίου 2018

Buena Vista Social Club

H.Π.Α/ΓΕΡΜΑΝΙΑ, 1999 - Διάρκεια: 105΄- Σκηνοθεσία: Βιμ Βέντερς

Στο ντοκιμαντέρ αυτό ο Βιμ Βέντερς μας ταξιδεύει ως τα los barrios, τις ισπανόφωνες συνοικίες της Κούβας, για να βρει και να ενώσει τους Super Abuelos! Δεν πρόκειται για κάποιο νεανικό συγκρότημα αλλά το ακριβώς αντίθετο. Πρόκειται για καλλιτέχνες της λάτιν τζαζ, πολύ μεγάλους πια σε ηλικία και σίγουρα υπεύθυνους για το ότι κρατήθηκε ως τώρα ζωντανή η μουσική παράδοση των ρυθμών sones και των boleros της πατρίδας τους. Ανάμεσα σε αυτούς τους ξεχασμένους μουσικούς θρύλους είναι ο 80χρονος πιανίστας Ρούμπεν Γκονζάλες, η Ομάρα Πορτουόντο (χαρακτηρίστηκε ως η «Έντιθ Πιαφ της Κούβας»), ο υπέροχος Μπαραμπαρίτο Τόρες και ο 70χρονος Ιμπραήμ Φερέρ, που η μελωδική, αισθαντική φωνή του μεταφέρει στο αυτί του ακροατή όλη την ομορφιά και το χρώμα της Κούβας.

Trailer https://www.imdb.com/video/imdb/vi1086062873?playlistId=tt0186508&ref_=tt_ov_vi

Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ  ΣΤΟΝ «ΡΥΘΜΟ ART THEATER»

(Μαρίνου Αντύπα 38, Ηλιούπολη - Τηλ.: 210 9750060 - www.rythmosstage.gr)

Τις Πέμπτες του Οκτώβρη 4, 11, 18 και 25 στις 8 το βράδυ, με την ευγενική χορηγία της NEW STAR, ο Ρυθμός Art Theater θα προβάλλει σημαντικές ταινίες του Ελληνικού και Παγκόσμιου Κινηματογράφου.

Ο Δημήτρης Καλαντίδης, ιστορικός και κριτικός κινηματογράφου, έχει την επιμέλεια των προβολών και οργανώνει τις συζητήσεις που ακολουθούν τις ταινίες με εξαιρετικούς καλεσμένους. 

Αριστοτέλης και Πολίτευμα

Θα έχετε ακούσει ή διαβάσει κάπου ότι η πιο γνωστή φράση του Αριστοτέλη είναι πως «ο άνθρωπος είναι ζώο πολιτικό». Όντως, αυτή η φράση είναι η συνοπτικότερη δήλωση της θεωρίας του. Ο άνθρωπος είναι, εκ φύσεως, πολιτικό ον. Η «πόλις» είναι «φυσική κοινότητα» και έχει μεγαλύτερη αξία από την οικογένεια και αυτή με τη σειρά της από το μεμονωμένο άτομο καθώς το ΟΛΟΝ είναι σημαντικότερο από το ΜΕΡΟΣ. Βλέπει την Πολιτική και την Πολιτεία ως οργανισμό και όχι ως μηχανή. Κανένα μέρος του οργανισμού δεν μπορεί να υπάρχει δίχως τα υπόλοιπα. Άρα, η αντίληψή του για την Πόλη είναι «οργανική». Η «πόλις» λειτουργεί ως πολιτική κοινότητα. Ο σκοπός της πόλης δεν είναι απλώς η αποφυγή της αδικίας ή να εγγυάται την οικονομική σταθερότητα, αλλά να επιτρέπει, σε ορισμένους τουλάχιστον, τη δυνατότητα να βιώσουν το «ευ ζην» και να εκτελούν ευγενείς και ωραίες πράξεις. Αυτή η θεωρία αμφισβητήθηκε στους νεώτερους χρόνους από τους στοχαστές του «κοινωνικού συμβολαίου», οι περισσότεροι από τους οποίους υποστήριξαν ότι τα άτομα γεννιόνταν στη «φυσική κατάσταση» και συγκρότησαν το «κοινωνικό συμβόλαιο» για προστατεύονται από το φόβο του «βίαιου θανάτου» και τις δυσκολίες της ζωής στη «φυσική κατάσταση».

Αντίθετα με τον Πλάτωνα, ο Αριστοτέλης τόνιζε ότι «δεν είναι απλώς περιττό για ένα βασιλιά να είναι φιλόσοφος, αλλά αποτελεί μειονέκτημα». Για αυτό, έλεγε, ότι «καλύτερα ένας βασιλιάς να συμβουλεύεται τους αληθινούς φιλοσόφους» καθώς «έτσι θα μπορούσε να γεμίσει τη βασιλική του εξουσία με καλές πράξεις και όχι με καλά λόγια.».

Ο Αριστοτέλης δεν περιγράφει εκ των προτέρων μια ιδεώδη πόλη. Με βάση τη διάρθρωση της πόλης από μικρότερες μονάδες και το ότι κάθε τι έχει το σκοπό (το αγαθό είναι ο σκοπός των ανθρώπων),προχωρά στην ανάλυσή του των βασικών θεμάτων. Ο σκοπός καθορίζει και τη διάκριση μεταξύ ηθικού και μη ηθικού στην ανάλυσή του στο θέμα του πλούτου . Η απόκτηση των αναγκαίων για τη ζωή αγαθών είναι φυσική κατάσταση ενώ το εμπόριο και η τοκογλυφία αφύσικη και καταδικαστέα.

Ο Αριστοτέλης διαφοροποιήθηκε σε πολλά ζητήματα από τον Πλάτωνα.
Θεωρεί ως ειδοποιό και ποιοτική διαφορά της αρετής του άρχοντα και της αρετής του αρχόμενου. Αυτή η θέση προκύπτει από την αντίληψή του για την ψυχή που αποτελείται από δύο ξεχωριστά μέρη: το άρχον και το αρχόμενο που αντανακλούν τα συστατικά των κοινωνικών μονάδων που εξετάζει.

Ο Αριστοτέλης αμφισβητεί τον Πλάτωνα και στο θέμα της εξουσίας ως επιστήμης. Ο Πλάτων θεωρεί την ικανότητα των φιλοσόφων-βασιλέων να ασκούν εξουσία και την διακυβέρνηση ως επιστήμη που μαθαίνεται δια της παιδείας. Σήμερα θα λέγαμε ότι ο φιλόσοφος-βασιλιάς είναι ο πρώτος τεχνοκράτης στην εξουσία. Ο Αριστοτέλης θεωρούσε ότι ο άρχων θα έπρεπε να θητεύσει και στη θέση του αρχόμενου και αντίστροφα και ο αρχόμενος να ασκήσει εξουσία για να αποκτούν εμπειρίες, να κατανοούν τις συνθήκες και ουσιαστικά να μην είναι κανείς μόνιμος κάτοχος της εξουσίας. Έτσι, λοιπόν, χαρακτηριστικό της ελευθερίας είναι το να άρχει και να άρχεται κανείς με την σειρά του.

Οι διαφορές των πολιτευμάτων

Ο Αριστοτέλης διαφώνησε και σε άλλα θέματα με τον δάσκαλό του.

Ο Πλάτων με βάση την ιδεώδη Πολιτεία του ορίζει τα αποκλίνοντα πολιτεύματα:

• Τιμοκρατία
• Ολιγαρχία
• Δημοκρατία
• Τυραννία.

Ο Αριστοτέλης ξεκινά από την άλλη μεριά αναζητώντας το καλύτερο πολίτευμα. Μελέτησε τα υπάρχοντα πολιτεύματα ως προπάτορας της συγκριτικής πολιτικής. Τα κατατάσσει σε δύο κατηγορίες ανάλογα πάλι με το σκοπό της πόλης., δηλαδή αν υπηρετούν το κοινό συμφέρον των πολιτών Τα χωρίζει σε φυσιολογικά πολιτεύματα και σε παρεκβάσεις τους (αυτοί που κυβερνούν το κάνουν για το δικό τους συμφέρον).
Έτσι ο Αριστοτέλης προσδιορίζει:
• το πολίτευμα της βασιλείας (εξουσία του ενός) και ως παρέκβασή του την τυραννία,
• το πολίτευμα της αριστοκρατίας (εξουσία των λίγων) και παρέκβασή του την ολιγαρχία
• το πολίτευμα της πολιτείας (εξουσία των πολλών) και παρέκβασή του τη δημοκρατία

Θέτοντας ως κύριο κριτήριο την αρετή, προκρίνει ως καλύτερο το πολίτευμα της Πολιτείας.

Θανάσης Τσακίρης

Ο Κάστρο και ο Τσε. Η Κούβα μετά την επανάσταση του 1959. Εκδήλωση - συζήτηση. "Κομμούνα" Τετάρτη 10 Οκτώβρη 7 μμ

O Αριστοτέλης για την Ηθική και την Πολιτική

Ο Αριστοτέλης έγραψε πραγματείες για την Ηθική και την Πολιτική και θεωρούσε απόλυτη τη μεταξύ τους σχέση.
Κατ’ αρχήν, τι σημαίνει «ηθική»; Σύμφωνα με το Φιλοσοφικό Λεξικό του Cambridge είναι η «φιλοσοφική μελέτη της ηθικότητας» Και ποια είναι η σημασία της «ηθικότητας; Σύμφωνα πάλι με το ίδιο λεξικό ηθικότητα είναι «ένα άτυπο δημόσιο σύστημα το οποίο εφαρμόζεται σε όλα τα ορθολογικά άτομα, καθορίζει τη συμπεριφορά που επηρεάζει τους άλλους, έχει ως στόχο τη μικρότερη επενέργεια του κακού ή της επιβλαβούς συμπεριφοράς και περιλαμβάνει ό,τι είναι κοινώς γνωστό ως ‘ηθικές αρχές’, ‘ηθικά ιδεώδη’ και ‘ηθικές αξίες’. Ένα καλό παράδειγμα κατά το λεξικό είναι τα παιχνίδια. «Κάθε παιχνίδι έχει ένα σκοπό και οι κανόνες του εφαρμόζονται από όλους όσοι παίζουν. Όλοι οι παίκτες γνωρίζουν το σκοπό και τους κανόνες του, και δεν θεωρούν ανορθολογικό το να καθοδηγούνται από το σκοπό και τους κανόνες και να κρίνουν τη συμπεριφορά των άλλων, με αναφορά σε αυτούς τους κανόνες». Μολονότι η ηθικότητα ρυθμίζει συμπεριφορές ως δημόσιο σύστημα, δεν είναι «επίσημη διαδικασία λήψης αποφάσεων» ούτε υπάρχει μια «αυθεντία» που να ρυθμίζει αμφιλεγόμενα ζητήματα. Είναι, σα να λέμε, ένα παιχνίδι μπάσκετ σε ένα σχολικό προαύλιο και όχι του επαγγελματικού μπάσκετ με διαιτητές, κανονισμό, πρωτάθλημα, ομοσπονδία. Έτσι η ηθικότητα διαφέρει ουσιωδώς από τη θρησκεία και το νόμο. Κάθε κοινωνία μπορεί να ερμηνεύει κατά το δοκούν την ηθικότητα με δικά της μέτρα και σταθμά και την εμβέλεια της ισχύος τους.

Βασικό, λοιπόν, αντικείμενο της ηθικής είναι η «γενική μελέτη της αγαθότητας» και η «γενική μελέτη της ορθής πράξης». Ως προς το πρώτο σκέλος το ερώτημα που τίθεται είναι πώς μεταφράζεται η λέξη «ευδαιμονία» και ποιους σκοπούς θέτει προς επίτευξη. Ο κύριος σκοπός είναι το ευ ζην και συνίσταται στο πόσο καλά ζει ένας άνθρωπος κι όχι στο πόσο καλά νιώθει. Αυτό το δίπολο αναπτύσσεται ως «τελειοκρατία» και «ηδονοκρατία». Εκπρόσωποι της πρώτης είναι ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης και οι στωικοί φιλόσοφοι. Εκπρόσωποι της δεύτερης είναι ο Επίκουρος και πιο ακραίος ο Αρίστιππος. Στους νεώτερους χρόνους, ο Νίτσε συντάσσεται χονδρικά με την πρώτη ενώ Τ.Σ. Μιλλς με τη δεύτερη. Οι θεωρίες αυτές δεν είναι αλληλοαποκλειόμενες, π.χ. ο Επίκουρος θεωρεί την διάκριση στην άσκηση των διανοητικών δυνατοτήτων και στην εφαρμογή των ηθικών αξιών με παραδειγματικό και δημιουργικό τρόπο ως τα δοκιμασμένα και αληθινά μέσα για να βιώσει κανείς τις πλέον ικανοποιητικές ηδονές.

Πέρα από αυτά όμως, υπάρχει και η θεωρία των για την εγγενή αξία που προέρχεται από την Πλατωνική θεωρία των Μορφών. Σύμφωνα με αυτήν υπάρχουν πράγματα που είναι αγαθά καθ’ εαυτά ανεξάρτητα από το αν το αγαθό είναι πραγματικό ή μη πραγματικό, υπερβατικό ή εμμενές: ευτυχία, ηδονή, γνώση, αρετή, φιλία, ομορφιά, αρμονία κ.ά. Τι τα ενώνει όλα αυτά τα αγαθά; Δυο απόψεις υπάρχουν. Η «μονιστική» που δέχεται την «ενότητα των πραγμάτων» και η πλουραλιστική που αρνείται ότι υπάρχει ενότητα. Ο πρώτος βασικός μονιστής ήταν ο Πλάτωνας, που θεωρούσε ότι «κάθε αγαθό όφειλε την αγαθότητά του στο γεγονός ότι ήταν αρμονικό». Αλλά κι οι περισσότεροι ηδονιστές είναι μονιστές στο βαθμό που θεωρούν την ηδονή αγαθό καθ’ εαυτό και όλα τα άλλα ως εργαλειακά αγαθά που οφείλουν την αγαθότητά τους στο ότι εξυπηρετούν την επίτευξη της ηδονής. Όμως και εδώ διακρίνουμε δυο τάσεις: «εγωιστική ηδονοκρατία» και «καθολική ηδονοκρατία».

Θανάσης Τσακίρης

Ο Αριστοτέλης και το Λύκειο

Ο Αριστοτέλης είναι μια επιβλητική φιγούρα στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, που συνεισέφερε σε σχεδόν όλες τις επιστήμες: λογική, μεταφυσική, μαθηματικά, φυσική, βιολογία, βοτανική, ηθική, πολιτική, γεωργία, ιατρική, αλλά και στο χορό και στο θέατρο. Ήταν μαθητής του Πλάτωνα ο οποίος με τη σειρά του ήταν μαθητής του προγράμματος Σωκράτη. Ήταν προσανατολισμένος περισσότερο προς την εμπειρική μελέτη σε σχέση με τον Πλάτωνα ή τον Σωκράτη και είναι διάσημος για την απόρριψη της θεωρίας των Μορφών του Πλάτωνα.
Ως πολυμαθής και πολυγραφότατος συγγραφέας, ο Αριστοτέλης μετέβαλε ριζικά τα περισσότερα, αν όχι όλα, τα πεδία της γνώσης με τα οποία καταπιάστηκε. Στη διάρκεια της ζωής του, ο Αριστοτέλης έγραψε περισσότερες από 200 πραγματείες, από τις οποίες μόνο 31 διεσώθησαν. Δυστυχώς για μας, τα έργα αυτά είναι σε μορφή σημειώσεων διαλέξεων και χειρόγραφων προσχεδίων που δεν προορίζονταν για γενικό αναγνωστικό κοινό, έτσι ώστε να μην έχουν το φημισμένο φινετσάτο ύφος του πεζού λόγου που προσέλκυσε πολλούς μεγάλους οπαδούς, συμπεριλαμβανομένου της Ρωμαίου Κικέρωνα. Ο Αριστοτέλης ήταν ο πρώτος που κατέταξε τους τομείς της ανθρώπινης γνώσης σε διαφορετικές επιστήμες όπως τα μαθηματικά, η βιολογία και η ηθική. Μερικές από αυτές τις ταξινομήσεις χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα.
Ως πατέρας του τομέα της λογικής, ήταν ο πρώτος που ανέπτυξε ένα τυποποιημένο σύστημα συλλογισμού. Ο Αριστοτέλης παρατήρησε ότι η ισχύς του κάθε επιχειρήματος μπορεί να καθορίζεται από τη δομή του και όχι από το περιεχόμενό της. Ένα κλασικό παράδειγμα ενός έγκυρου επιχειρήματος είναι ο συλλογισμός του: Όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί. Ο Σωκράτης είναι ένας άνθρωπος. Ως εκ τούτου, ο Σωκράτης είναι θνητός. Δεδομένης της δομής του επιχειρήματος αυτού, εφ 'όσον οι προκείμενές του είναι αληθινές, τότε το συμπέρασμα είναι εξίσου σίγουρο πως θα είναι αληθινό. Το είδος της λογικής του Αριστοτέλη κυριάρχησε σ’ αυτό το πεδίο της σκέψης επί 2000 χρόνια.

Η έμφαση του Αριστοτέλη στον καλό συλλογισμό σε συνδυασμό με την πίστη του στην επιστημονική μέθοδο αποτελεί το πλαίσιο του μεγαλύτερου μέρος του έργου του. Για παράδειγμα, στο έργο του στην ηθική και την πολιτική, ο Αριστοτέλης προσδιορίζει το ύψιστο αγαθό με την πνευματική αρετή, δηλαδή, ένα ηθικό άτομο είναι αυτό που καλλιεργεί ορισμένες αρετές βάσει του ορθού συλλογισμού. Και στο έργο του για την ψυχολογία και την ψυχή, ο Αριστοτέλης διακρίνει την αντίληψη της αίσθησης από τη λογική, η οποία ενοποιεί και ερμηνεύει την αντίληψη των αισθήσεων και είναι η πηγή όλης της γνώσης.
Ο Αριστοτέλης απέρριψε τη περίφημη θεωρία των μορφών του Πλάτωνα, η οποία αναφέρει ότι οι ιδιότητες, όπως η ομορφιά είναι αφηρημένες καθολικές οντότητες που υπάρχουν ανεξάρτητα από τα ίδια τα αντικείμενα. Αντ 'αυτού, ο Αριστοτέλης υποστήριξε ότι οι μορφές είναι εγγενείς στα αντικείμενα και δεν μπορεί να υπάρξει ξεχωριστά από αυτά, και έτσι θα πρέπει να μελετώνται σε σχέση με αυτά. Ωστόσο, συζητώντας για την τέχνη, ο Αριστοτέλης φαίνεται να το απορρίπτει αυτό, και αντ’αυτού υποστηρίζει την εξιδανικευμένη καθολική μορφή που οι καλλιτέχνες προσπαθούν να συλλάβουν με το έργο τους.
Ο Αριστοτέλης ήταν ο ιδρυτής του Λυκείου, με έδρα την Αθήνα και εμπνεύστηκε τη λεγόμενη «Περιπατητική Σχολή». Αρχικά λεγόταν Γυμναστήριο Λύκειον, και αργότερα ονομάστηκε Περίπατος, από τη συνήθεια του δασκάλου και των μαθητών και των μαθητών του να συζητούν περπατώντας στη στεγασμένη πλευρική στοά τα μέλη της σχολής ονομάστηκαν «περιπατητικοί». Η κατεύθυνση της σχολής, μετά τον θάνατο του Αριστοτέλη, βασίστηκε κυρίως στον εμπειρισμό και χαρακτηρίστηκε από την ευρυμάθεια.

Θανάσης Τσακίρης

ΡΥΘΜΟΣ ART THEATER Πέμπτη 4 Οκτωβρίου 2018 Ο Μεγάλος Δικτάτωρ/ The Great Dictator

Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ  ΣΤΟΝ «ΡΥΘΜΟ ART THEATER»

(Μαρίνου Αντύπα 38, Ηλιούπολη - Τηλ.: 210 9750060 - www.rythmosstage.gr)

Πέμπτη 4 Οκτωβρίου 2018

Ο Μεγάλος Δικτάτωρ/ The Great Dictator

ΗΠΑ, 1940 - Διάρκεια: 125΄ - Ασπρόμαυρη - Ηθοποιοί: Τσάρλι Τσάπλιν, Πολέτ Γκοντάρ, Τζακ Όκι, Μπίλι Γκίλμπερτ - Σκηνοθεσία:Τσάρλι Τσάπλιν

Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ένας εβραίος κουρέας (Τσάρλι Τσάπλιν) τραυματίζεται πολεμώντας για το φανταστικό έθνος της Τομανίας και μένει χρόνια σε ένα νοσοκομείο βετεράνων. Όταν επιστρέφει σπίτι, πολλά έχουν αλλάξει: Ο Αντενόιντ Χίνκελ (επίσης, ο Τσάπλιν) έχει αποκτήσει απόλυτη δύναμη και έχει μετατρέψει την Τομανία σε μια αντισημιτική μηχανή πολέμου. Ενώ υπερασπίζεται το κουρείο του από μια επίθεση, ο κουρέας συναντά την όμορφη Χάνα (Πολέτ Γκοντάρ) και γίνεται ακούσια ο ήρωας του κινήματος αντίστασης που αναπτύσσεται στο γκέτο. Στο μεταξύ, ο Χίνκελ σχεδιάζει να κατακτήσει το γειτονικό έθνος του Ότσερλιχ και να γίνει Παγκόσμιος Αυτοκράτορας. Λόγω της ομοιότητάς τους, οι δυνάμεις της Τομανίας μπερδεύουν τον κουρέα με τον τυραννικό Χίνκελ, γεγονός που οδηγεί τον εβραίο κουρέα να απονείμει δικαιοσύνη απευθύνοντας στους πολίτες μία από τις πιο συγκινητικές ομιλίες που έχουν αποτυπωθεί σε φιλμ.

Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΣΤΟΝ «ΡΥΘΜΟ ART THEATER»- Τις Πέμπτες του Οκτώβρη 4, 11, 18 και 25 στις 8μμ

Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ  ΣΤΟΝ «ΡΥΘΜΟ ART THEATER»



Τις Πέμπτες του Οκτώβρη 4, 11, 18 και 25 στις 8 το βράδυ, με την ευγενική χορηγία της NEW STAR, ο Ρυθμός Art Theater θα προβάλλει σημαντικές ταινίες του Ελληνικού και Παγκόσμιου Κινηματογράφου.

Ο Δημήτρης Καλαντίδης, ιστορικός και κριτικός κινηματογράφου, έχει την επιμέλεια των προβολών και οργανώνει τις συζητήσεις που ακολουθούν τις ταινίες με εξαιρετικούς καλεσμένους.


Πέμπτη 4 Οκτωβρίου 2018
Ο Μεγάλος Δικτάτωρ/ The Great Dictator
ΗΠΑ, 1940 - Διάρκεια: 125΄ - Ασπρόμαυρη - Ηθοποιοί: Τσάρλι Τσάπλιν, Πολέτ Γκοντάρ, Τζακ Όκι, Μπίλι Γκίλμπερτ - Σκηνοθεσία: Τσάρλι Τσάπλιν
Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ένας εβραίος κουρέας (Τσάρλι Τσάπλιν) τραυματίζεται πολεμώντας για το φανταστικό έθνος της Τομανίας και μένει χρόνια σε ένα νοσοκομείο βετεράνων. Όταν επιστρέφει σπίτι, πολλά έχουν αλλάξει: Ο Αντενόιντ Χίνκελ (επίσης, ο Τσάπλιν) έχει αποκτήσει απόλυτη δύναμη και έχει μετατρέψει την Τομανία σε μια αντισημιτική μηχανή πολέμου. Ενώ υπερασπίζεται το κουρείο του από μια επίθεση, ο κουρέας συναντά την όμορφη Χάνα (Πολέτ Γκοντάρ) και γίνεται ακούσια ο ήρωας του κινήματος αντίστασης που αναπτύσσεται στο γκέτο. Στο μεταξύ, ο Χίνκελ σχεδιάζει να κατακτήσει το γειτονικό έθνος του Ότσερλιχ και να γίνει Παγκόσμιος Αυτοκράτορας. Λόγω της ομοιότητάς τους, οι δυνάμεις της Τομανίας μπερδεύουν τον κουρέα με τον τυραννικό Χίνκελ, γεγονός που οδηγεί τον εβραίο κουρέα να απονείμει δικαιοσύνη απευθύνοντας στους πολίτες μία από τις πιο συγκινητικές ομιλίες που έχουν αποτυπωθεί σε φιλμ.

Πέμπτη 11 Οκτωβρίου 2018
Buena Vista Social Club
H.Π.Α/ΓΕΡΜΑΝΙΑ, 1999 - Διάρκεια: 105΄- Σκηνοθεσία: Βιμ Βέντερς
Στο ντοκιμαντέρ αυτό ο Βιμ Βέντερς μας ταξιδεύει ως τα los barrios, τις ισπανόφωνες συνοικίες της Κούβας, για να βρει και να ενώσει τους Super Abuelos! Δεν πρόκειται για κάποιο νεανικό συγκρότημα αλλά το ακριβώς αντίθετο. Πρόκειται για καλλιτέχνες της λάτιν τζαζ, πολύ μεγάλους πια σε ηλικία και σίγουρα υπεύθυνους για το ότι κρατήθηκε ως τώρα ζωντανή η μουσική παράδοση των ρυθμών sones και των boleros της πατρίδας τους. Ανάμεσα σε αυτούς τους ξεχασμένους μουσικούς θρύλους είναι ο 80χρονος πιανίστας Ρούμπεν Γκονζάλες, η Ομάρα Πορτουόντο (χαρακτηρίστηκε ως η «Έντιθ Πιαφ της Κούβας»), ο υπέροχος Μπαραμπαρίτο Τόρες και ο 70χρονος Ιμπραήμ Φερέρ, που η μελωδική, αισθαντική φωνή του μεταφέρει στο αυτί του ακροατή όλη την ομορφιά και το χρώμα της Κούβας.


Πέμπτη 18 Οκτωβρίου 2018
Ένας άνθρωπος παντός καιρού
ΕΛΛΑΔΑ, 2004 - Διάρκεια 81' - Σκηνοθεσία: Γιάννης Σολδάτος
Μια ταινία-αφιέρωμα στον αείμνηστο Θανάση Βέγγο, τον πολυαγαπημένο μας «καλό μας άνθρωπο», από τον Γιάννη Σολδάτο. Μέσα από υλικό αρχείου, σπάνιες μαρτυρίες του ίδιου του Θανάση Βέγγου, φίλων, συγγενών, συνεργατών, κινηματογραφιστών, παρακολουθούμε την πορεία του λαϊκού ανθρώπου, του εξόριστου αγωνιστή της Μακρονήσου, του ηθοποιού, του παραγωγού, του σκηνοθέτη, την καθιέρωσή του στη συνείδηση του Έλληνα, ένα από τα ελάχιστα πρόσωπα της σύγχρονης νεοελληνικής Ιστορίας που γνωρίζει την πάγκοινη αποδοχή, αναγνώριση, εκτίμηση και συμπάθεια. Ο γιος του, Βασίλης Βέγγος, σε μια σπάνια εμφάνιση, καταθέτει τις δικές του εμπειρίες από την άγνωστη, και επιμελώς κρυμμένη από τον ίδιο τον Θανάση Βέγγο καθημερινότητά του. Δεκάδες κινηματογραφιστές , σχολιάζουν ο καθένας με τον τρόπο του, το πώς βλέπουν τον Θανάση Βέγγο.



Πέμπτη 25 Οκτωβρίου 2018
Ο άνθρωπος με την κινηματογραφική μηχανή
ΕΣΣΔ, 1929 - Διάρκεια: 68΄ - Ασπρόμαυρη - Σκηνοθεσία: Ντζίγκα Βερτόφ
Η ταινία του Βερτόφ παρουσιάζει τη ζωή στην πόλη της Οδησσού και άλλες πόλεις της Σοβιετικής Ένωσης. Από το χάραµα ως το σούρουπο, βλέπουµε τους πολίτες στη δουλειά και στη διασκέδαση. Η κάµερα εστιάζεται τόσο σε άψυχα πράγµατα, όπως οι µηχανές και οι λειτουργίες τους, όσο και σε έµψυχα, όπως ζώα και άνθρωποι µε τις δραστηριότητές τους. Στον βαθµό που µπορεί να γίνει λόγος για χαρακτήρες, αυτοί είναι ο καµεραµάν του τίτλου και η σύγχρονη Σοβιετική Ένωση που ανακαλύπτει και παρουσιάζει.

Nίκος Πουλαντζάς - Οι τάξεις δεν μπορούν να οριστούν ξέχωρα από την πάλη.

39 χρόνια πέρασαν από εκείνο το πρωί που μάθαμε το θλιβερό μαντάτο ότι ο Νίκος Πουλαντζάς ήταν νεκρός. Από τότε μέχρι σήμερα ο κόσμος άλλαξε και αλλάξαν μαζί του οι καιροί. Ας δούμε, όμως, ορισμένες βασικές θέσεις που διατύπωσε ο Νίκος Πουλαντζάς και που έμειναν ζωντανές στο δημόσιο διάλογο και έτυχαν παραπέρα επεξεργασίας από όσους/ες ακολούθησαν τα δύσβατα μονοπάτια στις "Άνδεις" της πολιτικής και κοινωνικής θεωρίας.

O Νίκος Πουλαντζάς απορρίπτοντας την άποψη του απολύτως οικονομικού χαρακτήρα των τάξεων και τον μυθολογικό δυισμό τους, θεωρεί ότι οι ιδεολογικοί και πολιτικοί παράγοντες στη συγκυρία επηρεάζουν τη συγκρότηση και δράση των κοινωνικών τάξεων. Οι τάξεις δεν μπορούν να οριστούν ξέχωρα από την πάλη. Έτσι ο Πουλαντζάς απορρίπτει ουσιαστικά μια στενή δομική αντίληψη για τις τάξεις υπέρ μιας πιο ευρείας σχεσιακής δομικής αντίληψης. Οι τάξεις, μόνο κατ’ αρχήν, προσδιορίζονται δομικά, δηλαδή υπάρχουν αντικειμενικά και ανεξάρτητα από τη θέληση ή τη συνείδηση των ατόμων. Στον προσδιορισμό των τάξεων τον κύριο ρόλο τον παίζουν οι κοινωνικές σχέσεις παραγωγής και οι πολιτικές ιδεολογικές σχέσεις αποτελούν μέρος αυτών των σχεσιακών δομικών προσδιορισμών. Συνεπώς, τα κριτήρια είναι οικονομικά, πολιτικά και ιδεολογικά. Στα οικονομικά κριτήρια προτείνει το διαχωρισμό των βιομηχανικών χειρωνάκτων «παραγωγικών εργατών» και των «μη παραγωγικών εργατών» με το κριτήριο της παραγωγής υπεραξίας και όχι με το κριτήριο του αν είναι κανείς μισθωτός ή μη.[1] Την εργατική τάξη την αποτελούν αυτοί που παράγουν άμεσα υπεραξία παράγοντας υλικά εμπορεύματα και όχι οι εργαζόμενοι στις υπηρεσίες, στο εμπόριο και στο κράτος. Οι τελευταίες ομάδες είναι που αποτελούν ένα μεγάλο τμήμα αυτού του κοινωνικού χώρου που ονομάζει «νέα μικροαστική τάξη». Είναι η τάξη των επαγγελματιών, των τεχνικών και των υπόλοιπων πνευματικά εργαζομένων, που είναι φορείς των κυρίαρχων ιδεολογικών σχέσεων. Οι ιδεολογικές και πολιτικές σχέσεις είναι οι κοινωνικές σχέσεις που διασφαλίζουν την αναπαραγωγή του κυρίαρχου τρόπου εκμετάλλευσης. Στο πολιτικό επίπεδο η διασφάλιση αυτή επιτυγχάνεται μέσω των σχέσεων εποπτείας και εξουσίας στο εσωτερικό των δημοσίων οργανισμών και των ιδιωτικών καπιταλιστικών επιχειρήσεων. Οι μισθωτοί διευθυντές-διαχειριστές και οι επόπτες βρίσκονται σε σχέση ανταγωνισμού με την εργατική τάξη ακόμα και αν εμπλέκονται στη διαδικασία της άμεσης παραγωγικής εργασίας. Στο ιδεολογικό επίπεδο η διάκριση «χειρωνακτικής και πνευματικής εργασίας» παίζει σημαντικότατο ρόλο στην υποταγή της εργατικής τάξης αποκλείοντάς την από τα «μυστικά» της γνώσης της παραγωγικής εργασίας στο σύνολό της. Αυξάνεται έτσι η εξάρτηση της εργατικής τάξης από το κεφάλαιο. Αυτοί οι μισθωτοί διευθυντές και επόπτες δεν είναι αντικείμενα εκμετάλλευσης με τη μορφή της κυρίαρχης καπιταλιστικής αλλά είναι συμμέτοχοι στην κυριαρχία πάνω στην εργατική τάξη είτε πολιτικά είτε ιδεολογικά. Μαζί με τους παραδοσιακούς μικροαστούς, όπως οι μικροκαταστηματάρχες και οι παλιοί τεχνίτες, αποτελούν μια ενιαία αλλά ετερογενή μικροαστική τάξη, που χαρακτηρίζεται από τα ιδεολογικά στοιχεία του ατομικιστικού ανταγωνισμού, του ρεφορμισμού και της πίστης σε ένα «ουδέτερο» κράτος, διαιτητή ανάμεσα στα αντιμαχόμενα ταξικά συμφέροντα.[2] Η θέση για την παραγωγική και μη παραγωγική εργασία αντιμετωπίστηκε αρκετά κριτικά από πολλούς.[3] Πρώτον, πολλές, αν όχι οι περισσότερες θέσεις στο πλαίσιο του κοινωνικού καταμερισμού εργασίας περιλαμβάνουν τόσο παραγωγικές όσο και μη παραγωγικές δραστηριότητες. Δεύτερον, δεν ξεκαθαρίζεται γιατί και πώς αυτή η διάκριση οδηγεί αναγκαστικά σε τόσο θεμελιακές διαφορές συμφερόντων και εμπειριών των εργαζομένων. Ο Καρλ Μαρξ είχε ήδη επισημάνει ότι από τους μη παραγωγικούς εργάτες η υπεραξία αποσπάται με την απλήρωτη εργασία τους που μειώνει το κόστος για τους καπιταλιστές.[4]

Ένα άλλο στοιχείο της συζήτησης που άνοιξε ο Πουλαντζάς στα πλαίσια του μαρξιστικού διαλόγου ήταν (τι άλλο;) το κράτος. Στις ΗΠΑ η συζήτηση διεξαγόταν με ζητούμενο αν το κράτος είναι εκπρόσωπος του λαού και αν λογοδοτεί σε αυτόν (φιλελεύθεροι και πλουραλιστές) ή αν είναι εργαλείο στην υπηρεσία της άρχουσας τάξης ή ελίτ (ριζοσπάστες, ελιτιστές), στο χώρο της Μαρξιστικής διανόησης, ιδιαίτερα της ευρωπαϊκής, το ζήτημα αυτό ήταν ήδη λυμένο. Το κράτος ήταν έτσι κι αλλιώς εργαλείο ταξικού ελέγχου και το ζήτημα ήταν πώς το κράτος κυβερνά και πώς ασκείται ο ταξικός έλεγχος. Η παραδοσιακή μαρξιστική αντίληψη θεωρούσε το κράτος καπιταλιστικό απλώς και μόνο γιατί τις περισσότερες θέσεις σε αυτό τις καταλάμβαναν (ειδικά στη Βρετανία) μέλη των ανώτερων αστικών τάξεων και στρωμάτων που είχαν διαπαιδαγωγηθεί στα καλά δημόσια σχολεία και είχαν αποφοιτήσει από τα καλύτερα πανεπιστήμια (Οξφόρδη, Καίμπριτζ στη Βρετανία, Εκόλ Νορμάλ, Κολέζ ντε Φρανς στη Γαλλία) έχοντας ασπαστεί και εργάζονται με ένα κοινό κώδικα και διαθέτουν μια κοινή πολιτική-κοινωνική κουλτούρα για την υπεράσπιση των ταξικών συμφερόντων τους.[5]

Από τη δική του πλευρά ο Νίκος Πουλαντζάς με την έννοια της «σχετικής αυτονομίας» του κράτους πρότεινε μια πιο «δομική» μέθοδο προσέγγισης του κράτους, που, όπως, θα δούμε γίνεται πιο «σχεσιακή» στην πορεία. Ο Νίκος Πουλαντζάς ορίζει κατ’ αρχήν την εξουσία ως «την ικανότητα μιας κοινωνικής τάξης να πραγματοποιήσει τα ειδικά αντικειμενικά συμφέροντά της». Αναφέρεται στις δομές του πολιτικο-κοινωνικού σχηματισμού στον οποίο κάθε φορά αναφέρεται και ο οποίος χαρακτηρίζεται από την διαρκή ταξική πάλη. Η έννοια της εξουσίας που συνήθως χρησιμοποιείται στην περίπτωση μιας νομιμοποιημένης δύναμης, δηλαδή, εντός ενός πλαισίου ελάχιστης συναίνεσης εκ μέρους των υφισταμένων στη σχέση εξουσίας, ενώ θεωρείται από τον Πουλαντζά χρήσιμη, εν τούτοις σχετίζεται μόνο με τη διάκριση των μορφών της εξουσίας.

Δεν είναι ούτε τα άτομα ούτε τα πολιτικά κόμματα που ορίζουν τον καπιταλιστικό χαρακτήρα του κράτους. Ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής αποτελείται από τρία βασικά επίπεδα ή υποσυστήματα, δηλαδή το οικονομικό, το πολιτικό και το ιδεολογικό. Τα επίπεδα είναι αλληλεξαρτώμενα αλλά διαθέτουν μια σχετική αυτονομία. Το καπιταλιστικό κράτος παίζει το ρόλο του ρυθμιστή του συστήματος ως συνόλου: προστατεύει τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά του, διατηρεί την αστική κυριαρχία, τα υγιή επιχειρηματικά κέρδη, και, τέλος, κρατά την εργατική τάξη υπό έλεγχο –αν χρειαστεί δια της βίας αλλά το επιθυμητό είναι δια της ιδεολογίας. Ρυθμίζει την αναπόφευκτη ταξική πάλη μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας ώστε αυτή να διεξάγεται εντός ορίων και να ελαχιστοποιούνται οι δυνατότητες εξέγερσης. Στην εποχή της φιλελεύθερης μαζικής δημοκρατίας αυτό δεν επιτυγχάνεται με την άμεση καταπίεση αλλά με τον έμμεσο έλεγχο που προϋποθέτει τη σχετική αυτονόμηση του κράτους από την εξυπηρέτηση των βραχυπρόθεσμων αστικών συμφερόντων, την τήρηση των ενδοαστικών ισορροπιών, την ικανοποίηση ορισμένων αστικών μερίδων εις βάρος άλλων ανάλογα με τη συγκυρία (π.χ. χρηματιστικού κεφαλαίου εναντίον μη παραγωγικών βιομηχανικών). Έτσι το καπιταλιστικό κράτος πατώντας σε τεντωμένο σχοινί διατηρεί την εύθραυστη ισορροπία που αναταράσσεται από τον εκάστοτε συσχετισμό ταξικών δυνάμεων. Αυτή η ισορροπία αντανακλάται στο εσωτερικό του κράτους: κοινοβούλιο, κυβέρνηση, δημόσιος τομέας. Για το λόγο ετούτο σε μια μεταγενέστερη αναδιατύπωση της έννοιας του κράτους ως τόπο άσκησης της εξουσίας θα αναφερθεί σ’ αυτό ως συμπύκνωση των ταξικών συσχετισμών.[6] Όταν η αστική τάξη αισθάνεται πιο ισχυρή επιτίθεται στην εργατική τάξη αρχικά ψηλαφίζοντας το έδαφος και απομονώνοντας τα πιο αδύναμα στρώματα της εργατικής τάξης και αργότερα προωθεί την κατά μέτωπο επίθεση στα συνολικά εργατικά δικαιώματα αφαιρώντας το έδαφος κάτω από τα πόδια της εργατικής τάξης και των οργανώσεών της. Ο νεοφιλελευθερισμός είναι η κορύφωση αυτής της διατάραξης της ταξικής ισορροπίας.


ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ
[1] Poulantzas Ν. (1975) Classes in Contemporary Capitalism. London, UK: NLB.[2] Milios J. (2000) “Social classes in classical and Marxist political economy.” American Journal of Economics and Sociology. Vol. 59.No.2. σελ 283-302.
[3] Burris V. (2004) “Class Structure and Political Ideology” στο Levin R. (επιμ.) Enriching the Sociological Imagination: How Radical Sociology Changed the Discipline. Leiden, Holland and Boston, MA: Brill Publishers, σελ. 139-164. [4] Marx K. (1967) Capital, Vol. 1, Ν.Υ.: International Publishers, σελ.300.
[5] Βλ. Aaronwitz S. (1961/1979) The Ruling Class: A Study of British Finance Capital. N.Y.: Greenwood Press. Miliband R. (1969) The State in Capitalist Society, N.Y. Basic Books.
[6] Πουλαντζάς Ν. (1984) Το κράτος, η εξουσία, ο σοσιαλισμός. Αθήνα: Εκδ. Θεμέλιο,