Ευρωπαϊκή και ελληνική πολιτική στην οκταετία της κρίσης. Τάσεις και προοπτικές.
Πέμπτη 19 και Παρασκευή 20 Απριλίου 2018 | Πάντειο Πανεπιστήμιο
Η θεωρία της ορθολογικής επιλογής και η κριτική της
Μια από τις ενδιαφέρουσες θεωρητικές σχολές στην «αστική πολιτική επιστήμη» είναι αυτή της «ορθολογικής επιλογής». Πρόκειται για μια σειρά θεωριών που σχετίζονται με την ατομικιστική επιστημολογική αντίληψη, βασική αρχή της οποίας είναι η απόδοση και ερμηνεία των κοινωνικών φαινομένων στις σκέψεις, επιλογές και πράξεις των ατόμων. Ένα σημαντικό καθήκον στις σημερινές συνθήκες είναι η αριστερή κριτική της.
Ας δούμε, λοιπόν, με κριτικό μάτι τη βασική της θέση. Η έννοια της «ταξικής συνείδησης» σχετίζεται ουσιαστικά με την έννοια της αλληλεγγύης. Οι θεωρίες περί ορθολογικής επιλογής στηρίζονται σε μια ατομικιστική μεθοδολογία των κοινωνικών επιστήμων που έχει ως αφετηρία τη θέση ότι «…όλα τα κοινωνικά φαινόμενα –η δομή τους και η αλλαγή τους- είναι κατ’ αρχήν εξηγήσιμα κατά τρόπους που αφορούν μόνο τα άτομα, τις ιδιότητές τους, τους στόχους τους, τις πεποιθήσεις και τις ενέργειές τους.» Όλα τα δρώντα υποκείμενα θεωρούνται ιδιοτελή.
Η βασική θέση της κυριότερης από τις θεωρίες που στηρίζονται στην «ορθολογική επιλογή», δηλαδή της «οικονομικής θεωρίας της δημοκρατίας», υποστηρίζει ότι το «ορθολογικό υποκείμενο» σκέφτεται και παίρνει αποφάσεις για την επίτευξη στόχων με βάση τον ορθό λόγο σε ένα περιβάλλον αβεβαιότητας. Αυτή η μεθοδολογική βάση ταυτίζεται με τον ορθολογισμό της κλασικής οικονομικής ανάλυσης που διακρίνεται από δύο ξεχωριστά αλληλοσυνδεόμενα βήματα: «α) την ανακάλυψη των στόχων τους οποίους επιδιώκει ο οικονομικός παράγοντας που παίρνει αποφάσεις και (β) την ανάλυση των μέσων με τα οποία είναι λογικότερο να επιδιώξει την επίτευξη των στόχων του, δηλ. ζητείται η ελάχιστη δυνατή εισροή από τους σπανίζοντες πόρους.»
Η θεωρία κατασκευάζει έτσι ένα «ορθολογικό υποκείμενο το οποίο έχει τα εξής χαρακτηριστικά: «(1) Μπορεί πάντα να παίρνει μια απόφαση όταν αντιμετωπίζει μια σειρά εναλλακτικών δυνατοτήτων. (2) Ταξινομεί όλες τις εναλλακτικές δυνατότητες που έχει σύμφωνα με τις προτιμήσεις του, με τέτοιο τρόπο ώστε η μία είτε να είναι προτιμότερη από μία άλλη είτε να τον αφήνει αδιάφορο είτε να είναι κατώτερη σε προτίμηση από κάποια άλλη. (3) Η κατάταξη των προτιμήσεών του έχει τη μεταβατική του ιδιότητα. (4) Επιλέγει πάντα μεταξύ των εναλλακτικών δυνατοτήτων εκείνη που τοποθετείται ψηλότερα στην κλίμακα των προτιμήσεών του. Και (5) παίρνει πάντα την ίδια απόφαση κάθε φορά που αντιμετωπίζει τις ίδιες εναλλακτικές δυνατότητες».
Οι θεωρητικοί της «ορθολογικής επιλογής» υποστηρίζουν ότι «κάθε ομάδα ή οργάνωση, μικρή ή μεγάλη, είναι προσανατολισμένη προς τη επίτευξη ενός συλλογικού ωφελήματος το οποίο από τη φύση του το απολαμβάνουν όλα τα μέλη της ομάδας.
Μολονότι όλα τα μέλη τη ομάδας έχουν επομένως ως κοινό συμφέρον την επίτευξη αυτού του συλλογικού ωφελήματος δεν έχουν ωστόσο ως κοινό συμφέρον την πληρωμή του κόστους που είναι απαραίτητο για την παροχή αυτού του συλλογικού ωφελήματος. Κάθε μεμονωμένο άτομο θα προτιμούσε να πληρώσουν οι άλλοι ολόκληρο ο κόστος, ενώ συνήθως ωφελείται είτε πληρώσει μέρος του κόστους είτε όχι».
Έτσι, ο ορθολογικός ατομικιστικής εργάτης θα αποφύγει το κόστος της συμμετοχής του ως μέλος της συνδικαλιστικής οργάνωσης αφού θα ωφελείται από τα επιτεύγματα της συλλογικής διαπραγμάτευσης ακόμη και αν δεν είναι μέλος του συνδικάτου. Το παράδοξο της θεωρητικής αυτής προσέγγισης έγκειται στο ότι δεν αντιλαμβάνεται ότι σε περίπτωση που αυτή η στάση ήταν γενική η συλλογική διαπραγμάτευση δεν θα είχε κανένα νόημα στο μέτρο που δεν θα υπήρχαν συνδικαλιστικές ενώσεις ή άλλες οργανώσεις.
Όμως, δεν είναι μόνο ατομικιστές και τυπικά οικονομικά ορθολογιστές οι εργάτες αλλά πολλές φορές θεωρούν ότι αποτελούν μέλη μιας ευρύτερης συλλογικότητας με την οποία δεν ταυτίζονται στη βάση εγωιστικών όρων. Η κύρια λαθεμένη υπόθεση της θεωρίας της ορθολογικής επιλογής είναι ότι υποθέτει πως οι εν λόγω άνθρωποι - δηλαδή οι εργάτες που είναι μέλη των συνδικάτων – έχουν πληροφορίες και επίγνωση για όλους τους λόγους των ενεργειών και της δράσης τους καθώς και για κάθε πλευρά του περιβάλλοντος στο πλαίσιο του οποίου δρουν. Από την άλλη, δεν είναι ανάγκη όλοι να χρησιμοποιούν τους ίδιους όρους που χρησιμοποιούν οι κοινωνικοί επιστήμονες όταν αναλύουν τις συνθήκες και τα αποτελέσματα των πράξεών τους.
Πέραν τούτων, η θεωρητική αυτή προσέγγιση με το να θεωρεί τους εργάτες απολύτως ορθολογικά υποκείμενα που απλώς επιδιώκουν το συμφέρον τους αδυνατεί να εντοπίσει τα προσδιοριστικά κοινωνικά – ταξικά χαρακτηριστικά των υποκειμένων, δηλαδή το επάγγελμα, τη θέση στην ιεραρχία, το κοινωνικό φύλο, την ηλικία, την κατοχή ή όχι προσωπικής ιδιοκτησίας (π.χ. ιδιόκτητη κατοικία) κλπ. Έτσι, αφήνεται να εννοηθεί ότι τα (ιδιοτελή) άτομα επιδιώκουν, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης, να προωθήσουν τα ατομικά τους συμφέροντα απλώς και μόνο βάσει της ορθής λογικής.
Γι’ αυτό ιδρύουν ή συμμετέχουν στα σωματεία, τα συνδικάτα ή τις ενώσεις. Συνεπώς, η θεωρία της «ορθολογικής επιλογής» αδυνατεί να ορίσει και να κατανοήσει έννοιες όπως κοινωνική τάξη, αλτρουισμός, αμοιβαιότητα και εμπιστοσύνη που αποτελούν βασικές αρχές και έννοιες γύρω από τις οποίες στρέφεται η δημιουργία συνδικάτων και άλλων εργατικών ενώσεων.
Θανάσης Τσακίρης
ΕΞΟΔΟΣ
Το Νησί των Σκύλων
Animation του Γουές Άντερσον. Ο υπερπληθυσμός των σκύλων έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας στο Μεγκασάκι της Ιαπωνίας και έτσι η κυβέρνηση αποφασίζει να στείλει όλα τα σκυλιά της πόλης στην… εξορία. Ένας 12χρονος, αρνούμενος να χάσει τον σκύλο του, ταξιδεύει μέχρι το Νησί των Σκουπιδιών, την αχανή χωματερή που έχει πια μετατραπεί σε αποικία εξόριστων σκύλων, με σκοπό να τον εντοπίσει.
Thelma
Μεταφυσικό θρίλερ του Γιόακιμ Τρίερ. Μια νεαρή κοπέλα από θρησκόληπτη οικογένεια προσπαθεί να διαχειριστεί την ερωτική έλξη που νιώθει για μία συμφοιτήτριά της, ενώ παράλληλα παλεύει να ελέγξει τις σκοτεινές, υπερφυσικές δυνάμεις που διαθέτει.
Καλπάζοντας με τ’ Όνειρο
Αμερικανικό δράμα βραβευμένο με Χρυσή Αθηνά στις Νύχτες Πρεμιέρας. Ένας νεαρός καβαλάρης με εξαιρετικές επιδόσεις υποχρεώνεται να μείνει μακριά από τις αρένες του ροντέο που τόσο αγαπά εξαιτίας ενός σοβαρού τραυματισμού. Πόσο βαρύ είναι όμως το τίμημα τού να γυρνάς την πλάτη στις επιθυμίες σου;
Κωστής Παπαγιώργης: Ο Πιο Γλυκός Μισάνθρωπος
Βραβευμένο ντοκιμαντέρ για έναν ξεχωριστό διανοούμενο και συγγραφέα. Μια σκιαγράφηση των βιωμάτων και των θεμάτων που διαπότισαν το έργο, τη ζωή, τη σκέψη και την ψυχή του Κωστή Παπαγιώργη μέσα από τα γραπτά του ίδιου και αφηγήσεις ανθρώπων που τον γνώριζαν.
Μποέμικη Ψυχή
Ελληνο-γαλλικό μουσικό οδοιπορικό του Τονί Γκατλίφ με τη Δάφνη Πατακιά. Η Τζαμ, μια νεαρή Ελληνίδα ταξιδεύει στην Κωνσταντινούπολη για να βρει ένα σπάνιο ανταλλακτικό για το σκάφος του θείου της, με τον οποίο μοιράζεται το ίδιο πάθος για το ρεμπέτικο. Εκεί θα γνωρίσει την Αβρίλ, μια 18χρονη Γαλλίδα εθελόντρια που βρίσκεται στην Τουρκία χωρίς λεφτά και την οποία η Τζαμ θα πάρει υπό την προστασία της.
Ιστορίες Φαντασμάτων
Βρετανικό παραψυχολογικό θρίλερ. Ο καθηγητής Φίλιπ Γκούντμαν είναι ένας σκεπτικιστής ψυχολόγος του οποίου ο ορθολογισμός δοκιμάζεται όταν πέφτει στα χέρια του ένας ξεχασμένος φάκελος που περιέχει τρεις τρομακτικές ιστορίες φαντασμάτων. Επηρεασμένος από αυτά που διάβασε ξεκινάει μία έρευνα ώστε να δώσει λογικές εξηγήσεις σε αυτά τα γεγονότα.
Οικογενειακός Φίλος
Δράμα του Φιλίπ Λιορέ («Welcome»), υποψήφιο για δύο Σεζάρ ερμηνείας.Ο Ματιέ, ένας 33χρονος Γάλλος που δεν είχε ποτέ του καμία πληροφορία σχετικά με την ταυτότητα του πατέρα του, δέχεται ένα απρόσμενο τηλεφώνημα που τον ενημερώνει ότι ο πατέρας του ήταν Καναδός και ότι μόλις είχε πεθάνει. Επίσης, μαθαίνει ότι έχει δύο εξ αγχιστείας αδερφούς και αποφασίζει να πάει στην κηδεία για να τους γνωρίσει. Φτάνοντας όμως στον Καναδά συνειδητοποιεί ότι κανείς δεν γνωρίζει την ύπαρξή του.
Το Τελευταίο Φιλί του Κάιζερ
Πολεμικό δράμα με τους Λίλι Τζέιμς και Κρίστοφερ Πλάμερ. Ένας Γερμανός στρατιώτης αναλαμβάνει να ερευνήσει τον Γερμανό εξόριστο μονάρχη Κάιζερ που πια ζει σε μια απομονωμένη έπαυλη στην Ολλανδία. Κατά τη διάρκεια την έρευνάς του αναπτύσσει μια παθιασμένη σχέση με μια καμαριέρα του Κάιζερ, η οποία κρατά κρυφή την εβραϊκή καταγωγή της, και σύντομα καλείται να επιλέξει ανάμεσα στην πατρίδα και την καρδιά του.
Μπλε Βασίλισσα
Ελληνικό νεο-νουάρ του Αλέξανδρου Σιπσίδη.Μια ληστεία γίνεται η αφετηρία για μια ανατρεπτική ιστορία με διαφορετικές εκδοχές, όσες και οι οπτικές γωνίες τεσσάρων χαρακτήρων που συναγωνίζονται σε απληστία, με «έπαθλο» τη «Μπλε Βασίλισσα», ένα από τα σπανιότερα διαμάντια του κόσμου.
Αmityville: Το Ξύπνημα
Το διασημότερο στοιχειωμένο σπίτι επιστρέφει. Η νεαρή Μπελ, η μικρή της αδελφή και ο αδελφός της που βρίσκεται σε κώμα και χρήζει μιας ιδιαίτερα ακριβής θεραπείας, μετακομίζουν με τη μητέρα τους σε ένα παράξενο σπίτι προκειμένου να εξοικονομήσουν χρήματα. Όταν κάποια περίεργα φαινόμενα κάνουν την εμφάνισή τους, η Μπελ ανακαλύπτει σταδιακά την ανατριχιαστική αλήθεια για το μυστηριώδες σπίτι…
Obscuro Barroco
Ντοκιμαντέρ της Ευαγγελίας Κρανιώτη («Exotica, Erotica, etc»). Μια εξερεύνηση στις έννοιες της εθνικής ταυτότητας και του φύλου με οδηγό την τραβεστί πρωταγωνίστρια Λουάνα Μουνίζ και φόντο το πολύχρωμο καρναβάλι του Ρίο ντε Τζανέιρο.
Krisis
Ντοκιμαντέρ του Γερμανού Βόλφγκανγκ Ρέινκε για την ελληνική πραγματικότητα. Μια ματιά στην Ελλάδα από τον Ιανουάριο του 2015 έως τον Σεπτέμβριο του 2016, δοσμένη από την οπτική γωνία ενός Γερμανού.
http://www.athinorama.gr/cinema/article/oi_tainies_pou_tha_doume_stis_aithouses_tin_pempti_194-2527928.html
No comments:
Post a Comment