Η ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΝΤ

ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ , ΝΑ ΦΥΣΗΞΕΙ ΚΟΝΤΡΑ ΚΑΙ ΣΕ ΚΑΛΟ ΝΑ ΜΑΣ ΒΓΕΙ

Η ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΝΤ

Πρωτομαγιά 2010. Πρωτομαγιά των ΔυΝαΤών. Η πιο δύσκολη των τριάντα δύο ενήλικων χρόνων μου. Η πιο δύσκολη Πρωτομαγιά των «από κάτω». Μήνες τώρα, αλλά και παλιότερα σε παρόμοιες περιπτώσεις επίθεσης κυβερνήσεων και εργοδοτών εναντίον των εργατικών δικαιωμάτων, ακούμε το ερώτημα: «γιατί δεν κατεβαίνει ο κόσμος στο δρόμο;» Ιδιαίτερα, στη σημερινή συγκυρία, ακούμε και το συμπέρασμα: «η κινητοποίηση του κόσμου δεν αντιστοιχεί στη σφοδρότητα της επίθεσης». Πάρα πολλοί/ές φίλοι και φίλες σκέφτονται με όρους φυσικής: «η δράση φέρνει αντίδραση». Σίγουρα, αλλά δεν είναι σίγουρο ότι τα δύο σκέλη της πρότασης είναι ίσα. Με όρους φυσικής δεν μπορούμε να εξηγήσουμε τον κοινωνικό κόσμο. Η δε πολιτική είναι ο κατ’ εξοχήν «κοινωνικός κόσμος» όπου τίποτε δεν είναι σταθερό και δεν υπόκειται σε «σιδερένιους νόμους».

Οι εργαζόμενοι, προκειμένου να δράσουν συλλογικά πρέπει πρώτα να ορίσουν ως άδικες τις συνθήκες ζωής τους και να θεωρήσουν ότι υπάρχει πιθανότητα επιτυχίας. Οι υπαρκτές εργατικές συνδικαλιστικές οργανώσεις προσφέρουν το πλαίσιο για την επίτευξη αυτής της συνειδητοποίησης. Σημαντικός είναι ο ρόλος των ηγεσιών τους για την ερμηνεία των γεγονότων και των συνθηκών που προσπαθούν να «κινητοποιήσουν συναίνεση» ώστε να ωθήσουν τους εργαζόμενους στην ανάληψη δράσης αλλά και να κερδίσουν την υποστήριξη του κοινού. Τα «πλαίσια» που διαμορφώνουν τα συνδικάτα ασκούν μια διπλή λειτουργία, καθώς από τη μια δίνουν νόημα στα γεγονότα και από την άλλη οργανώνουν τις εμπειρίες καθοδηγώντας τις ενέργειες των συλλογικοτήτων και των ατόμων. Έτσι μπορούν τα μέλη να ερμηνεύουν με ένα συγκεκριμένο τρόπο τα γεγονότα που έχουν παρέλθει ή που έπονται και να δράσουν με τον κατάλληλο τρόπο. Ταυτόχρονα επηρεάζεται και η διαμόρφωση των «πλαισίων» των αντίπαλων κοινωνικών ομάδων. Ο βαθμός επιτυχίας της διαδικασίας «πλαισίωσης» είναι αποτέλεσμα της ικανότητας των ηγεσιών να γεφυρώνουν τα πλαίσια δράσης των οργανώσεών τους με τις απόψεις και τα σχήματα που ασπάζονται τα μέλη, οι ομάδες και οι συλλογικότητες που θέλουν να προσελκύσουν ή να συντονιστούν μαζί τους για την επίτευξη πολιτικών και κοινωνικών σκοπών. Αυτό σημαίνει ότι η διαδικασία της «πλαισίωσης» είναι σχετικά αμφίδρομη. Τα μέλη μπορούν ανακωδικοποιώντας τα «πλαίσια» να δώσουν τη δική τους ερμηνεία και το δικό τους νόημα στα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα και στις ενέργειες της οργάνωσής τους, που ενδεχομένως να αποκλίνουν σοβαρά από αυτά της ηγεσίας ή να τροποποιούνται μόνο ως προς ορισμένα σημεία.

Η ανάπτυξη του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος έχει ακολουθήσει, σε γενικές γραμμές, τις φάσεις ανάπτυξης των κοινωνικών κινημάτων. Σε πρώτη φάση ήταν ουσιαστικά ταυτισμένο με την έννοια του κοινωνικού κινήματος στο βαθμό που οι επιδιώξεις της πολυπληθέστερης κοινωνικής τάξης στις χώρες της Δύσης, δηλαδή της εργατικής, ταυτίζονταν στην εποχή του φιλελεύθερου καπιταλισμού με τις γενικότερες κοινωνικές επιδιώξεις:
• μείωση της εκμετάλλευσης των εργατών με την παροχή αξιοπρεπούς μεροκάματου διαβίωσης και τη μείωση των ωρών εργασίας,
• παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και σύνταξης
• η εκπαίδευση των παιδιών των εργατών και η γενικότερη κατοχύρωση για το σύνολο του πληθυσμού των δημοκρατικών πολιτικών δικαιωμάτων (δικαίωμα ψήφου, δικαίωμα οργάνωσης και συνέρχεσθαι κλπ.)

Το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα πέρασε από όλες τις φάσεις ανάπτυξης ενός κοινωνικού κινήματος, χρησιμοποίησε όλες τις, νόμιμες και μη, μεθόδους πάλης:
όπως συγκεντρώσεις, πορείες, συλλαλητήρια, παραστάσεις σε αρμόδιες αρχές, διάλογος, καταλήψεις εργοστασίων, πικετοφορίες ακόμη και κλασικές κοινοβουλευτικές μεθόδους: όπως η παρέμβαση μέσω βουλευτών και κομμάτων, συγκρότηση εργατικών κομμάτων κλπ.

Το συνδικαλιστικό κίνημα ως κοινωνικό κίνημα αναπτύχθηκε μέσα σε σκηνικό απροσδιοριστίας που οριζόταν από τη σύγκρουση των λογικών συγκείμενων κοινωνικών σφαιρών. Η σύγκρουση μεταξύ των κατεστημένων ελίτ και τάξεων και των ανταγωνιστικών ομάδων και τάξεων - στη συγκεκριμένη περίπτωση μεταξύ της ηγεμονεύουσας τάξης των καπιταλιστών και της οργανωμένης εργατικής τάξης- είναι σύγκρουση δομική που δεν παίρνει πάντα επαναστατική μορφή αλλά τη μορφή της επανατοποθέτησης των διάφορων θεσμικών διατάξεων, της μετακίνησης των ορίων και, ενίοτε, της υπαγωγής ενός θεσμού σε κάποιον άλλο. Το συνδικαλιστικό κίνημα στην περίπτωση της εργατικής τάξης κινητοποιήθηκε:
• αξιοποιώντας τις ρωγμές και τις τομές στη λειτουργία των κυρίαρχων κοινωνικών θεσμών για να τονίσει και να επαυξήσει τη συνειδητοποίηση της ύπαρξης αυτών των ρωγμών και τομών
• για να αυξήσει τη σημασία των θεσμικών αντιφάσεων και αντιθέσεων και να επεκτείνει την αίσθηση της απροσδιοριστίας ώστε να βρεθεί σε πλεονεκτική θέση και να επιβάλει στοιχεία του προγράμματός του.

Μόνο που σήμερα «καθετί το στέρεο και το σταθερό διαλύεται στον αέρα, καθετί το ιερό βεβηλώνεται». Αυτά που κατακτήθηκαν το προηγούμενο διάστημα με αυτούς τους αγώνες για την αξιοποίηση των τομών και των ρωγμών και για την αύξηση της σημασίας των θεσμικών αντιφάσεων σήμερα απειλούνται με ολοσχερή εξαφάνιση. Ο καπιταλισμός της εποχής της οικονομικής κρίσης επικρατεί ακυρώνοντας κάθε κοινωνική συμφωνία προκειμένου να επιβιώσει και αναπτυχθεί σε νέα βάση, έστω και δίχως ευρύτερη συναίνεση. Κι εδώ πέφτουν οι βαριές ευθύνες της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας που δεν μπορεί και δε θέλει να χάσει το παιχνίδι της το οποίο είναι πια εκ των προτέρων χαμένο και δεν το συνειδητοποιεί. Οι εργατικοί αγώνες του σήμερα είναι πολύ διαφορετικοί. Διαφορετικοί είναι και οι εργαζόμενοι που ζουν στην εποχή της εργασιακής επισφάλειας.

Η κοινωνική κατάσταση των επισφαλώς εργαζομένων (προσωρινότητα της απασχόλησης, διασπορά των θέσεων μερικής και προσωρινής απασχόλησης σε όλο το χώρο της οικονομίας από την εποχική εργασία στη συγκομιδή των αγροτικών προϊόντων, κάτι που γίνεται από αρχαιοτάτων χρόνων, στην εργασία των ανειδίκευτων του δευτερογενούς τομέα ως την εργασία στις υπηρεσίες είτε αυτή αφορά παροχή υπηρεσιών οικιακής βοήθειας και καθαριότητας χώρων είτε εργασία επιστημονικής έρευνας και διδασκαλίας στο χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης) αποτελεί τροχοπέδη στην ανάπτυξη της συνδικαλιστικής οργάνωσής τους, καθώς δεν είναι σε (εύκολη) θέση ώστε να αντιληφθούν τη σημασία της αλληλεγγύης, εάν δεν έχουν κοινωνικοποιηθεί πολιτικά σε κατάλληλα περιβάλλοντα (μαθητική κοινότητα, φοιτητικό σύλλογο, ομάδες διεκδίκησης, και κοινωνικά κινήματα). Γι’ αυτό το λόγο η αναδιάρθρωση των πλαισίων είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία. Τα νέα εργατικά σωματεία που συντονίζονται δείχνουν το δρόμο, έστω και με «κόντρα τον καιρό».


ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ