ΝΕΑ ΓΛΩΣΣΑ

100 χρόνια μετά από τη γέννηση ενός από τους σημαντικότερους συγγραφείς του 20ού αιώνα, του Τζωρτζ Όργουελ, διαπιστώνουμε ότι μια σειρά «προφητείες» του, διατυπωμένες στα έργα του -κυρίως στο «1984»- έχουν αρχίσει εδώ και χρόνια να πραγματώνονται, τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό και τοπικό επίπεδο.

Κατ’ αρχήν, μια σημαντική διαπίστωση του Όργουελ ήταν ότι σε μια ολοκληρωτική μονοκομματική κοινωνία του μέλλοντος, οι ηγέτες της θα χρησιμοποιούσαν μια «Νέα Γλώσσα» (“Newspeak”). Σ’ αυτή τη «νέα γλώσσα» θα επικεντρωθούμε στο παρόν σχόλιο. Το λεξιλόγιο της «Νέας Γλώσσας» είναι μειωμένο σε σχέση με την «Παλαιά Γλώσσα», το συντακτικό και η γραμματική είναι απλοποιημένα. Ο στόχος είναι να καταστούν αδύνατες η υπονομευτική σκέψη και ρητορική. Η βασική ιδέα που ρυθμίζει τη «Νέα Γλώσσα» είναι η αφαίρεση κάθε νοηματικής απόχρωσης από τις λέξεις ώστε να απομείνουν οι απλουστευτικές διχοτομίες (ευχαρίστηση και πόνος, ευτυχία και δυστυχία, καλές σκέψεις και εγκλήματα σκέψης). Επίσης αφαιρούνται λέξεις που έχουν αντίθετο νόημα (π.χ. το «κακό» γίνεται «μη καλό»). Τελικός στόχος: όλες οι λέξεις να συμπυκνωθούν σε ένα «Ναι» προς τις προσταγές της εξουσίας του «Μεγάλου Αδελφού» που παρακολουθεί τον καθένα μέσα από μια σειρά μονόδρομων μέσων επικοινωνίας (οι γιγάντιες τηλεοθόνες στους δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους). Παρακολούθημα της «Νέας Γλώσσας» είναι η «Διπλή Γλώσσα» (δεν είναι έκφραση του συγγραφέα αλλά σχηματίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1950 με βάση το 2ο Παράρτημα του «1984» με τις Αρχές της Νέας.Γλώσσας»). Πρόκειται για σκόπιμα κατασκευασμένες λέξεις που όχι μόνο είχαν πολιτικό υπαινιγμό σε κάθε περίπτωση αλλά αποσκοπούσαν στην επιβολή μιας επιθυμητής πνευματικής και ψυχικής συμπεριφοράς στο πρόσωπο που τις χρησιμοποιεί.

Ο Όργουελ, βέβαια, δεν μπορούσε τότε, με τα δεδομένα της εποχής του (αρχή του «Ψυχρού Πολέμου») να προβλέψει ότι πολλές από τις «προφητείες» του δεν θα υλοποιούνταν σε μονοκομματικά αλλά σε πλουραλιστικά-δημοκρατικά κοινοβουλευτικά πολιτικά συστήματα.

Μια από τις παλιότερες δημοκρατίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Βρετανία, που είναι η πατρίδα του Όργουελ, αντιμετωπίζει σήμερα μια από τις μεγαλύτερες πολιτικές κρίσεις της ιστορίας της. Ο συνονόματος του συγγραφέα (το αληθινό όνομά του είναι Έρικ Άρθουρ Μπλερ) που είναι πρωθυπουργός από το 1997 και αρχηγός του Εργατικού Κόμματος σύρεται στις ανακριτικές επιτροπές του Κοινοβουλίου (υπό την προεδρία του Λόρδου Χάτον) κατηγορούμενος για αλλοίωση των πορισμάτων των επιθεωρητών του ΟΗΕ με στόχο την δικαιολόγηση του πολέμου κατά του Ιράκ και την παραπλάνηση της κοινής γνώμης. Μέσα σε λίγες λέξεις κρύβονται πολλά ψέματα. Πρώτα απ’ όλα ο τίτλος Εργατικό Κόμμα είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της «Νέας Γλώσσας». Η δικαιολόγηση του πολέμου είναι το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο που συναντάμε στο «1984» του Όργουελ και στο «2003» του Τόνυ Μπλερ: «Ο Πόλεμος είναι Ειρήνη» («Ακόμα κι αν κάναμε λάθος -για τα όπλα μαζικής καταστροφής- έχουμε εξαλείψει μια απειλή -τον Σαντάμ Χουσεΐν- και γι’ αυτό είμαι σίγουρος πως η ιστορία θα μας συγχωρέσει» είπε ο αθεόφοβος θεοφοβούμενος στις 18 Ιουλίου).

Άλλα παραδείγματα που συναντάμε στη Νέα Γλώσσα του σύγχρονου καπιταλισμό είναι οι «ευφημισμοί» (π.χ. σε Η.Π.Α και Βρετανία χρησιμοποιείται η λέξη downsizing για μια επιχείρηση που μειώνει το μέγεθός της υποδηλώνοντας τις μαζικές απολύσεις˙ στα ελληνικά «Νέα Ολυμπιακή»˙ «κοινωνικό πακέτο» για να αποκρυφτεί ο προεκλογικός χαρακτήρας των πρόσφατων κυβερνητικών μέτρων ), οι σκόπιμα αμφίσημες φράσεις, η συντόμευση/συγχώνευση λέξεων (π.χ. Microsoft αντί Microcomputer Software) και η μανιώδης χρήση αρκτικόλεξων (π.χ. ΚΥΣΕΑ, ΚΥΣΥΜ, ΟΑΣΑ κλπ.).

Ποιο συμπέρασμα μπορούμε να βγάλουμε από τα παραπάνω; «Αντίσταση στην ‘Νέα Γλώσσα’ σημαίνει Κατάκτηση της Ελευθερίας».


ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ