Στην «Εποχή» που κυκλοφορεί το Σαββατοκύριακο ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: Οι πατέντες βλάπτουν σοβαρά την υγεία

Στην «Εποχή» που κυκλοφορεί το Σαββατοκύριακο ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: Οι πατέντες βλάπτουν σοβαρά την υγεία

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ Νάσος Ηλιόπουλος: «Στη μάχη για το 8ωρο δεν πρέπει να περισσεύει κανένας» ΠΟΛΙΤΙΚΗ «Αγχώδης προσπάθεια της κυβέρνησης στη μετα-Μπάιντεν εποχή» του Παύλου Κλαυδιανού «Με τη μισθωτή εργασία και τους συμμάχους της» του Χ. Γεωργούλα «Όταν δεν κατανοείς ότι οι καιροί αλλάζουν» του Κωστή Γιούργου «Στο μυαλό είναι ο Στόχος…» της Αννέτας Καββαδία «Τα εννιά πυκνά χρόνια ελληνικού νεοναζισμού» του Κωστή Παπαϊωάννου «Οικολογικές ζυμώσεις σε εκλογικό φόντο» του Μαρίνου Μουζακίτη «Η ενδεχομενική Αριστερά» του Νίκου Νικήσιανη «Η κλιματική ουδετερότητα ως µμοχλός οικονομικής σύγκλισης» του Βασίλη Τσολακίδη ΔΙΕΘΝΗ Νικόλα Φρατοϊάνι: «Υπάρχουν σημάδια ότι “λιώνουν οι πάγοι” στην Ιταλία» «Ο Μπάιντεν και οι υποκριτές με πατέντα» του Κώστα Αργυρού «Από το “καλή τύχη στους Κυπρίους” στον “τετραγωνισμό του κύκλου”» του Αδάμου Ζαχαριάδη ΗΠΑ: «Συνεχείς ρατσιστικές επιθέσεις εναντίον Ασιατών-Αμερικανών» της Ιωάννας Δρόσου «Στην Σκωτία ξεσκονίζουν λάβαρα ανεξαρτησίας» του Κώστα Αργυρού «Η νίκη της δεξιάς στην Μαδρίτη δυσχεραίνει τη θέση του Σάντσεθ» του Στίβεν Φόρτι ΚΟΙΝΩΝΙΑ Θέμης Αχτσιόγλου: «Παρά τις αστοχίες, τα συνδικάτα παραμένουν η δύναμη των εργαζομένων» «Ξεκίνησε η μάχη των εργαζομένων» της Αλεξάνδρας Λαοπόδη Εστίαση: «Η κανονικότητα αργεί ακόμα» του Νίκου Γιαννόπουλου Βύρωνας: «Χρυσόβουλα και εφετείο εναντίον πολιτισμού και αθλητισμού» του Λευτέρη Πλακίδα «Τα ΕΛΠΕ σε περιδίνηση» του Ιωσήφ Σινιγάλια «Πολιτιγράφηση για ποιους;» της Σωτηρίας Χήρα «Τρανς γονεϊκότητα: αυτή η άγνωστη» της Βανέσας Βενέτη – Κοττίκα «Αυτή είναι η ιστορία κάποιου Ομάρ» της Τζώρτζια Ρασβίτσου ΘΕΜΑΤΑ «Όχι στις “μπίζνες” με εμβόλια» του Γρηγόρη Γεροτζιάφα «Ζητούν δικαιοσύνη», απόδοση της Νίκης Τσιλιγκίρογλου Ιστορίες από τα γήπεδα: «Από το σκουντέτο στο Άουσβιτς!» του Μ. Διόγου «Το µέλλον της Ευρώπης και ο συσχετισµός δυνάµεων υπέρ της πρασινο-κόκκινης Αριστεράς» του Σάκη Παπαδόπουλου «Ας πάρουμε μια ανάσα» της Γιούλας Τσουμπού Μνήμη Μίμη Μαρίνου - Κουρή: «Μια πραγματικότητα που δεν πρέπει να ξεχάσουμε» του Παύλου Κλαυδιανού «ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ» ΕΝΘΕΤΟ 16ΣΕΛΙΔΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Σταύρος Ζουμπουλάκης: «Η πολιτική δύναμη της Εκκλησίας είναι υπερεκτιμημένη» Σταμάτης Πολενάκης: «Η Ιστορία βαδίζει στα τυφλά, αλλά με αγώνα» Ακόμα γράφουν: Γιώργος Βαϊλάκης, Κώστας Ξ. Γιαννόπουλος, Θεόδωρος Γρηγοριάδης, Θανάσης Μήνας, Μανόλης Πολέντας, Αντώνης Ν. Φράγκος, Μικέλα Χαρτουλάρη, Κώστας Αθανασίου, Μανώλης Πιμπλής, Ζωή Γεωργούλα ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ «Θέατρο από την κλειδαρότρυπα μέχρι πότε;» της Ράνιας Παπαδοπούλου «Το πείραμα στη Βαρκελόνη πέτυχε» του Μάκη Διόγου «Το μνημείο τεμαχίζεται, το έργο καθυστερεί» του Στρατή Ηλιάκη «Αλέξης Δαμιανός: Οδοιπόρος στις ρίζες και τη μνήμη» του Στράτου Κερσανίδη Η Λιάνα Μαλανδρενιώτη κάνει Μουσικές Προτάσεις και προτείνει Ακροάσεις ΙΔΕΕΣ Σεραφείμ Σεφεριάδης: «“Λαϊκισμός”: έννοια παραπλανητική και ατελέσφορη» ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ «Κώδικας του Χαμουραμπί στους βιαστές;» της Όλγας Στέφου Στην ΕΠΟΧΗ του Σαββατοκύριακου διαβάζετε και τις στήλες: «Στα δίκτυα του κόσμου» από τον Δημήτρη Γκιβίση Δαιμονικά από τον δικηγόρο του διαβόλου

Στον Δρόμο που κυκλοφορεί το Σάββατο 8 Μαΐου...

Στον Δρόμο που κυκλοφορεί το Σάββατο 8 Μαΐου...

ΕΝΘΕΤΟ Ινδία: Είμαστε μάρτυρες ενός εγκλήματος εναντίον της ανθρωπότητας Γράφει η Αρουντάτι Ρόι ΤΟ ΘΕΜΑ Εμβόλια και πατέντες ΠΟΛΙΤΙΚΗ Αισθητά ταρακουνήματα στην Ευρώπη ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ Κυπριακό: Το φιάσκο θα έχει και συνέχεια ΔΙΕΘΝΗ Επέλαση της ισπανικής Δεξιάς editorial Πατενταρισμένα… Παλιά υπήρχε η έκφραση «βλάκας με πατέντα» για να τονιστεί ο βαθμός πιστοποίησης της βλακείας που έφερε ένα υποκείμενο. Και έπεφτε γέλιο. Τώρα, μετά τα εμβόλια, τα πιστοποιητικά, τα self και rapid tests, ήρθαν και οι πατέντες. Ήρθαν με την πρωτοβουλία του Μπάιντεν να ζητήσει την –προσοχή– προσωρινή άρση τους για την παρασκευή εμβολίων. Κάτι σαν ένα έκτακτο μέτρο διάσωσης, δηλαδή, κι όχι μια κίνηση για την κατάργηση ενός αναχρονιστικού ιδιοκτησιακού δικαιώματος των μονοπωλίων στον τομέα της υγείας. Η απλή θέση έπρεπε να είναι πλήρης κατάργηση του καθεστώτος δουλείας που επιβάλλουν οι (επιδοτούμενοι με δημόσιο χρήμα για την έρευνά «τους») κολοσσοί της Big Pharma επί του παγκόσμιου πληθυσμού. Διαβάστε όλο το editorial

 

7ο Φεστιβάλ του Ιταλικού κινηματογράφου στην Ελλάδα 2021 VII rassegna del cinema italiano in Grecia 2021 Στους φίλους που αγάπησαν τις προηγούμενες διαδικτυακές πρωτοβουλίες αφιερωμένες στον πολιτισμό Made in Italy, παρουσιάζουμε το δεύτερο ItalianOnlineFilmFest 2021. Σε διάστημα έξι εβδομάδων προτείνονται πέντε ταινίες που θα είναι διαθέσιμες στο Διαδίκτυο στο πλαίσιο του έβδομου φεστιβάλ του Ιταλικού κινηματογράφου στην Ελλάδα με τίτλο Ο Ιταλικός κινηματογράφος ταξιδεύει Online, μαζί με τα βίντεο του Fare Cinema, της πρωτοβουλίας του Υπουργείου Εξωτερικών με στόχο την προώθηση της Ιταλικής κινηματογραφικής βιομηχανίας. Θα βρείτε το πρόγραμμα του φεστιβάλ και τη φόρμα εγγραφής στην ιστοσελίδα <www.iicateneonline.gr> που το φιλοξενεί.   Σημείωση: Υπενθυμίζεται ότι για τις ταινίες και τα βίντεο που θα προβάλλονται στο διάστημα 7 Μαΐου - 20 Ιουνίου απαιτείται καινούρια εγγραφή, και ότι τυχόν εγγραφές σε προηγούμενα διαδικτυακά φεστιβάλ έπαψαν να ισχύουν με το πέρας αυτών (για τις καινούριες εγγραφές επιτρέπεται η χρήση της ίδιας διεύθυνσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και του ίδιου κωδικού πρόσβασης). ________________________________________________   Agli amici che hanno apprezzato le precedenti rassegne virtuali del Made in Italy in ambito culturale, segnaliamo la seconda edizione dell’ItalianOnlineFilmFest 2021. L’iniziativa propone cinque pellicole a ritmo settimanale che saranno disponibili online nel contesto della VII rassegna del cinema italiano in Grecia Il cinema italiano viaggia Online, completate dai filmati di Fare Cinema, una promozione dell’industria cinematografica italiana proposta dal MAECI. Trovate il calendario della rassegna ed il modulo di registrazione sul sito <www.iicateneonline.gr> che la ospita.   NB: Si ricorda che la registrazione è valida “una tantum” per tutti i filmati proposti dal 7 maggio al 20 giugno, ma che eventuali registrazioni alle precedenti rassegne non sono più valide e vanno rinnovate (è possibile utilizzare nella nuova registrazione la stessa e-mail e password precedentemente utilizzate, in quanto già cancellate alla scadenza).

Στην «Εποχή» που κυκλοφορεί εκτάκτως την Πέμπτη ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: 6η Μάη, δύο κόσμοι συγκρούονται

 

Στην «Εποχή» που κυκλοφορεί εκτάκτως την Πέμπτη

ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: 6η Μάη, δύο κόσμοι συγκρούονται

 

 

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Πάνος Σκουρλέτης: «Δεν αρκεί μόνο η υπεράσπιση των εργαζομένων, πρέπει να αντεπιτεθούμε»

Αλεξάνδρα Κορωναίου: «Η κυβερνητική “στήριξη” στους νέους είναι υποκριτική»

Μαρία Καραμεσίνη και Χρήστος Γιαμπουράνης: «Ταφόπλακα για το μέλλον της εργασίας, σήμα η 6η Μάη»

 

 

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

«Καλή, αισιόδοξη και γιορτινή ανάσταση αναγνώστες, αναγνώστριες» του Παύλου Κλαυδιανού

«Ο νεοφιλελεύθερος μύθος και το αντίδοτό του» του Χ. Γεωργούλα

«Όταν η Τουρκία θα έχει κερδίσει πόντους» του Κωστή Γιούργου

«Κυνικοί ως το τέλος» της Αννέτας Καββαδία

«Η σιωπή είναι χρυσός» της Σίας Δήμου

 

 

ΔΙΕΘΝΗ

Τζενάρο Αβραάμ: «Αυξάνεται ο αντιαποικιακός αγώνας στο Πουέρτο Ρίκο»

«Επικίνδυνες κινήσεις Μητσοτάκη στην εξωτερική πολιτική» της Ράνιας Σβίγκου

«Τι αναγγέλλει το σχέδιο Μπάιντεν;» του Πέτρου Λινάρδου Ρυλμόν

«Οι απελευθερωτές του Τύπου» του Νίκου Χειλά

«Πρωτόγνωρες προεδρικές εκλογές στο Περού» της Γεωργίας Ντούσια

«Η διείσδυση της Κίνας στη Μέση Ανατολή» του Μιχάλη Ρένεση

 

 

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Πανδημία: «Η αλήθεια είναι πολύ πικρή για χώρα και κυβέρνηση» του Νίκου Γιαννόπουλου

«Καλούμε το ΔΣ του ΚΕΘΕΑ να ακούσει» της Ιωάννας Σιάμου

ΜΕΤΑδραση: «Το πρώτο υπνωτήριο στην Αθήνα για άστεγα παιδιά» του Στρατή Ηλιάκη

Προσφυγικό: «Εκκένωση μιας ακόμα δομής – πρότυπο» της Τζ. Α.

«Το ενεργειακό µοντέλο στο εθνικό Σχέδιο Ανάκαµψης» του Γιώργου Μπάλια

«Σε ιδιώτες η ανάπλαση του λόφου Στρέφη» του Λευτέρη Πλακίδα

«Για την πράσινη ατζέντα στην πολιτική πρόταση της Αριστεράς» του Εποχικού Συνεργάτη

 

 

ΘΕΜΑΤΑ

«Πανεπιστήµια: η ώρα της επιστροφής» του Βαγγέλη Καραμανωλάκη

«Τίποτα εδώ δεν ανασταίνει» του Θωμά Τσαλαπάτη

«Αχ αυτός ο ΣΥΡΙΖΑ του 3%» του Τάκη Μαστρογιαννόπουλου

Ιστορίες από τα γήπεδα: «Κόντρα στον Μπέρια και την… Σούπερ Λίγκα!» του Μ. Διόγου

«Μνημοσύνη Μανώλη Μπούρα» του Αριστείδη Καλάργαλη

 

 

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

«Ο μύθος για τον κύκλο της ζωής, του θανάτου και της αναγέννησης» της Αγγέλικας Σαπουνά

«Η ιερή ανάγκη του ανήκειν, με αφορμή τα λατρευτικά έθιμα της Μ. Εβδομάδας» της Σοφίας Ξυγκάκη

Ο Θανάσης Μήνας παρουσιάζει το βιβλίο της Dominique Manotti «Μασσαλία 73»  

«Ιστορίες μεταναστών στο χείλος της ερήμου», ο Ουσμάν Σαμασέκου μιλά για την ταινία του «Τhe last shelter»  

Ο Στράτος Κερσανίδης γράφει «Η λογοκρισία των θρησκόληπτων»  

Η Λιάνα Μαλανδρενιώτη μας κάνει Μουσικές Προτάσεις

 

 

ΙΔΕΕΣ

«Η γέννηση της πρωτομαγιάτικης αργίας» του Έρικ Χόμπσμπομ

 

 

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ

Support Art Workers: «Λαός ενωμένος, ποτέ νικημένος» της Αλεξάνδρας Λαοπόδη

 

 

Στην ΕΠΟΧΗ διαβάζετε και τις στήλες:

«Στα δίκτυα του κόσμου» από τον Δημήτρη Γκιβίση

Δαιμονικά από τον δικηγόρο του διαβόλου

Τσώρτσιλ

 

Τσώρτσιλ

2017

1 ώ 45 λ

ΠΟΛΙΤΙΚΟ, ΕΠΟΧΗΣ, ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Είδος

Πολιτικό, Εποχής, Βιογραφικό

Γλώσσα

Αγγλικά

Σκηνοθέτης

Τζόναθαν Τεπλίτζκι

Ηθοποιοί

Μπράιαν Κοξ, Μιράντα Ρίτσαρντσον, Τζον Σλέιτερι, Τζούλιαν Γουάνταμ, Ρίτσαρντ Ντάρντεν

Άλλοι τίτλοι

Churchill

Kαταλληλότητα

K

Διαθέσιμη μέχρι και 10/5/21  https://watch.cinobo.com/

—

Μια συναρπαστική ματιά στην πολιτική διαδικασία που διαμόρφωσε τον κόσμο όπως τον ξέρουμε. Ο Μπράιαν Κοξ παραδίδει μαθήματα ηθοποιίας σε ένα εκ βαθέων πορτρέτο του ασυμβίβαστου Τσόρτσιλ. Αν ποτέ αναρωτήθηκες πώς είναι να κρατάς το μέλλον του κόσμου στα χέρια σου, αυτή η ταινία είναι για σένα. 

—

Η ανείπωτη ιστορία του Ουίνστον Τσόρτσιλ, του πιο διάσημου ηγέτη της Βρετανίας, αποκαλύπτει την αληθινή του φύση εν καιρώ πολέμου και τη ζωτική σχέση του με την "Κλέμι", τη γυναίκα και ραχοκοκαλιά του, η αγάπη της οποίας αποτέλεσε έμπνευση και πηγή ζωής για τον ευφυή πρωθυπουργό.

Στον Δρόμο που κυκλοφορεί τη Μ. Πέμπτη 29 Απριλίου

 Στον Δρόμο που κυκλοφορεί τη Μ. Πέμπτη 29 Απριλίου

Έαρ μικρό έαρ βαθύ

έαρ συντετριμμένο

Πάσχα με απαγόρευση μετακίνησης και μετάθεση… Ανάστασης και Πρωτομαγιάς ● Όλοι κι όλα θυσία για τον τουρισμό των ολίγων ● Επείγουσα ανάγκη μια νέα, πιο συλλογική συνείδηση

editorial

Πασχαλινό ma non troppo

κεί που συζητούσαμε για το φύλλο που κρατάτε στα χέρια σας, το οποίο συμπίπτει με το Πάσχα, και προτιμούσαμε τον όρο Λαμπρή, προτάθηκε να έχουμε –μέρες που είναι, λαμπριάτικες– έναν τόνο αισιοδοξίας: Άνοιξη, Ζωή, Ανάσταση, θανάτω θάνατον πατήσας, λαμπρυνθώμεν λαοί και άλλα, που στηρίζουν έναν τέτοιο τόνο.

Διαβάστε όλο το editorial

Αποχαιρετώντας τον Βάσο Λυσσαρίδη

ΤΟ ΘΕΜΑ

«Άνοιγμα»

με κάθε κόστος

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Δηλώσεις Δένδια: Από τον «ηρωισμό του αυτονόητου» στη «γεωπολιτική αυτοεξάλειψη»;

του Δημήτρη Α. Τραυλού-Τζανετάτου

ΔΙΕΘΝΗ

Ινδία: Ναρέντρα Μόντι, ο Έμπορος του Θανάτου

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Πενταμερής Διάσκεψη για το Κυπριακό

Δημήτρη Α. Τραυλός – Τζανετάτος | Η «μεγάλη επανεκκίνηση»: Ο καπιταλισμός σε κρίσιμο σταυροδρόμι (Μέρος Α΄)

 

Δημήτρη Α. Τραυλός – Τζανετάτος | Η «μεγάλη επανεκκίνηση»: Ο καπιταλισμός σε κρίσιμο σταυροδρόμι (Μέρος Α΄)

 

Καπιταλιστική κρίση και ψηφιακή ανασυγκρότηση

 

Οπως είναι γνωστό, η τρίτη βιομηχανική επανάσταση της πληροφορικής και της μικροηλεκτρονικής τεχνολογίας απετέλεσε το όχημα της, επιβαλλόμενης από την ανάγκη αντιμετώπισης της οικονομικής-ενεργειακής κρίσης της δεκαετίας του ’70, ανασυγκρότησης του ισχύοντος καπιταλιστικού παραδείγματος. Έτσι, μετά από μια ένδοξη 30ετία κυριαρχίας του φορντισμού και του κεϋνσιανισμού, πραγματοποιήθηκε η φυγή προς το μοντέλο του μεταφορντισμού και τη μετάβαση σ’ ένα σύστημα ευέλικτης συσσώρευσης και παγκοσμιοποίησης του κεφαλαίου. Οι στηριχθείσες βασικά στην ραγδαία ανάπτυξη της ψηφιοποίησης νέες μορφές οργάνωσης της παραγωγής και της επιχείρησης (λιτή παραγωγή, νεοτεϋλορισμός, αποκέντρωση, διαδικτυοποίηση), σε συνδυασμό με τις πολιτικές μείωσης του κόστους εργασίας και διαδοχικών απορρυθμίσεων των σχέσεων εργασίας, προσέδωσαν στο νέο αυτό, πλήρους απελευθέρωσης της αγοράς και του ανταγωνισμού, καπιταλιστικό παράδειγμα μια δυναμική σταθερότητας και ευεξίας. Η δε κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού υπήρξε καταλυτική για την εδραίωση και ηγεμονία της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Ωστόσο το υφέρπον, εγγενές στο καπιταλιστικό σύστημα, στοιχείο της κρίσης, ύστερα από τέσσερις περίπου δεκαετίες ηρεμίας και ενίσχυσης της εικόνας της «νεοφιλελεύθερης ουτοπίας», έδωσε τον αναμενόμενο ισχυρό «τεκτονικό σεισμό» με το δημιουργηθέν τσουνάμι να κτυπά με σφοδρότητα την παγκόσμια οικονομία.

 

Ως πυροκροτητής λειτούργησε η κατάρρευση της Lehman Brothers. Τα δε προηγηθέντα ωστικά κύματα έπληξαν όλη την υφήλιο. Οι μετέπειτα οικονομικές εξελίξεις, παρά την επιτευχθείσα καχεκτική ανάκαμψη, δεν έπαυσαν να βρίσκονται υπό τη δαμόκλειο σπάθη μιας νέας κρίσης. Η δυσμενής αυτή προοπτική συνδέεται άρρηκτα με το γεγονός ότι η αντιμετώπιση της κρίσης ακολούθησε, μάλιστα επί το φανατικότερον, την αποτυχημένη νεοφιλελεύθερη συνταγή της μονόπλευρης λιτότητας, της αποδιάρθρωσης των σχέσεων εργασίας και του κοινωνικού κράτους και της χρεοδουλοπαροικίας. Η δε αξιοποίηση των αναπτυσσόμενων στο πλαίσιο της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης νέων ανατρεπτικών τεχνολογιών, ιδίως δε της έκρηξης της ψηφιοποίησης, ακολούθησε μια, στρατευμένη σχεδόν αποκλειστικά στα κελεύσματα και τις ανάγκες της κεφαλαιακής συσσώρευσης και αναπαραγωγής, τροχιά, όπως ακριβώς συνέβη και κατά την αντιμετώπιση της προηγούμενης κρίσης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ότι στο παραδοσιακό instrumentarium της απορρύθμισης προστέθηκαν «καινοτόμα μέσα», όπως π.χ. ο ψηφιακός νεοτεϋλορισμός, η κινητή τηλεργασία, το crowdworking, κ.λπ. Αποτέλεσμα της πολιτικής αυτής αντιμετώπισης της κρίσης και συνέχισης της νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής υπήρξε η διεύρυνση του χάσματος πλούσιων και φτωχών, η αποκόμιση των οφελών της ψηφιοποίησης και των νέων τεχνολογιών σχεδόν αποκλειστικά από το κεφάλαιο, η προϊούσα αύξηση της τεχνολογικής ανεργίας και τελικά η όξυνση του «κοινωνικού ζητήματος» με αυξανόμενο τον ρόλο του «ψηφιακού προλεταριάτου» ή, ευρύτερα «ψηφιακού πρεκαριάτου» (βλ. σχετικά Τραυλού – Τζανετάτου, «Το εργατικό δίκαιο στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση», 2019, σ. 139 επ.).Ωστόσο η ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού στο κυρίαρχο καπιταλιστικό μοντέλο, παρά τα πλήγματα που έχει υποστεί, κυρίως σε ιδεολογικό επίπεδο, αλλά όχι μόνο, παρά τις εμφανείς, συχνά υπονομευτικές της ίδιας της πορείας του, αδυναμίες, παρά την κριτική, συχνά προερχόμενη και από το εσωτερικό του συστήματος, και παρά τις όποιες μικροαποκλίσεις, ψιμυθιώσεις και ψευδαισθήσεις εξακολουθεί να καθοδηγεί και να διαμορφώνει την μακροοικονομική και μικροοικονομική πολιτική σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Υπό αυτές τις δυσοίωνες για το μέλλον της εργασίας και την πορεία της ανθρωπότητας γενικότερα συνθήκες, το κρίσιμο ερώτημα, αν και κατά πόσο είναι δυνατή η συνύπαρξη δημοκρατίας και καπιταλισμού, που, με αφορμή την βαθειά δομική κρίση που διέρχεται η Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι τα τελευταία χρόνια αντικείμενο ζωηρής συζήτησης, αποκτά δραματική επικαιρότητα (βλ. ενδεικτικά W. Streeck, «Πώς θα τελειώσει ο καπιταλισμός;», 2019). Αξίζει να σημειωθεί στη θέση αυτή ότι ήδη από τα μέσα της τελευταίας δεκαετίας το ισχύον καπιταλιστικό μοντέλο της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, πέραν από την αυστηρή κριτική των αρνητών του καπιταλιστικού συστήματος, δέχεται συντονισμένα πυρά από μια σειρά διακεκριμένων οικονομολόγων, φίλα προσκείμενων στο καπιταλιστικό σύστημα (S. Rifkin, R. Reich, J. Stiglitz, T. Piketty, κ.ά.). Υπογραμμίζεται δε η επιτακτική ανάγκη αλλαγής πορείας προς ένα νέο παράδειγμα με κοινωνικό πρόσημο. Διαφορετικά, όπως επισημαίνουν, αν δεν ληφθούν μέτρα ανάσχεσης των δραματικών κοινωνικών ανισοτήτων και περιορισμού του χάσματος πλούσιων και φτωχών, υπάρχει ο κίνδυνος μιας κοινωνικής ανάφλεξης, απειλητικής της ίδιας της υπόστασης του καπιταλιστικού συστήματος. Μέτρα αντιμετώπισης των ανισοτήτων και της τεχνολογικής ανεργίας, όπως η δημιουργία ενός «παγκόσμιου βασικού εισοδήματος», ενός «παγκόσμιου βασικού μερίσματος» (B. Gates, Βαρουφάκης) και ενός «κοινωνικού κεφαλαίου εις είδος» (Ρομπόλης), το «άνευ όρων ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα» (A. Hermann) αποτελούν ήδη αντικείμενο συζήτησης, πολιτικής δικαίου αλλά και κριτικής (βλ. σχετικά Τραυλού – Τζανετάτου, «Το εργατικό δίκαιο στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση», 2019, σ. 109 επ. και τις εκεί παραπομπές).

 

Το τεχνοκρατικό αφήγημα του K. Schwab

Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας 2010 καλλιεργείται, σχεδόν εμμονικά και με ιεραποστολικό πάθος, η προσδοκία ότι η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, ως δήθεν οικονομικοπολιτικά ουδέτερο μέγεθος, δίκην ιστορικής νομοτελειακής αναγκαιότητας, παρά τις όποιες αρνητικές της όψεις, οδηγεί προς ένα καλλίτερο, δικαιότερο και ανθρωπινότερο κόσμο. Σταθμό στην καλλιέργεια της ευοίωνης αυτής, στηριζόμενης σε μια «νεοκαπιταλιστική τεχνοουτοπία», προοπτικής, απετέλεσε η οργανωθείσα από το «Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ» στο Νταβός το 2016 συνάντηση της παγκόσμιας οικονομικής, πολιτικής και επιστημονικής ελίτ των θιασωτών και απολογητών της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, χωρίς να λείπουν βεβαίως και αυστηρά επιλεγμένοι εκπρόσωποι κοινωνικών και μη κυβερνητικών οργανώσεων. Την πρωτοβουλία αυτή ανέλαβε να υλοποιήσει ο ιδρυτής του Φόρουμ K. Schwab, οι θέσεις του οποίου κυριάρχησαν στη σχετική συζήτηση και περιελήφθησαν σε σχετικό βιβλίο με τίτλο «Die vierte industrielle Revolution», 2016. Όπως τονίζεται χαρακτηριστικά, «η επανάσταση αυτή, που στηρίζεται στην τρίτη ψηφιακή βιομηχανική επανάσταση, χαρακτηρίζεται από τη συνεύρεση του φυσικού, ψηφιακού και βιολογικού κόσμου με τρόπον που θα μεταβάλει ριζικά την ανθρωπότητα.» […] «Πρόκειται για μια παγκόσμια επανάσταση που θα προκαλέσει την αναδιαμόρφωση των συστημάτων σε πολλούς τομείς. Η επανάσταση αυτή θα δημιουργήσει νέες ευκαιρίες ανάπτυξης και προόδου σε πολλούς τομείς. Ωστόσο θα μπορούσε να οδηγήσει σε περιθωριοποίηση ορισμένων ομάδων, να οξύνει την ανισότητα, να απειλήσει την ασφάλεια και να υπονομεύσει τις ανθρώπινες σχέσεις». Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον όσο και εντόνως αμφιλεγόμενο βιβλίο, με το οποίο επιχειρείται με τρόπο συστηματικό και συγκροτημένο, παρά τους ομολογούμενους από τον συγγραφέα σοβαρούς δυνητικούς κινδύνους, η ανάδειξη της καταλυτικής σημασίας της, χαρακτηριζόμενης από μια πρωτόγνωρη εκθετική δυναμική, τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης για την πορεία της ανθρωπότητας και το μέλλον του πλανήτη.

 

Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού υπήρξε καταλυτική για την εδραίωση και ηγεμονία της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Ωστόσο το υφέρπον, εγγενές στο καπιταλιστικό σύστημα, στοιχείο της κρίσης, ύστερα από τέσσερις περίπου δεκαετίες ηρεμίας και ενίσχυσης της εικόνας της «νεοφιλελεύθερης ουτοπίας», έδωσε τον αναμενόμενο ισχυρό «τεκτονικό σεισμό» με το δημιουργηθέν τσουνάμι να κτυπά με σφοδρότητα την παγκόσμια οικονομία

 

Εντελώς επιγραμματικά πρέπει να σημειωθεί ότι, πέραν από την περιγραφή των επιτευγμάτων και των προδιαγραφομένων εξελίξεων και την αναφορά των δυνητικών κινδύνων, αναδεικνύεται μια εργώδης, βασικά γενικόλογη και ηθικολογικού χαρακτήρα, προσπάθεια συγκρότησης ενός, στηριζόμενου στην, εμφανιζόμενη ως οικονομικοπολιτικά ουδέτερη, επιστημονικοτεχνική επανάσταση αφηγήματος. Ωστόσο είναι εμφανής η απουσία συγκεκριμένων προτάσεων για τον τρόπο και τα μέσα μετάβασης στο νέο, καλλίτερο κόσμο, αλλά και για τη βασική δομή και τους κανόνες λειτουργίας του οικονομικοπολιτικού συστήματος στη νέα εποχή. Στο πλαίσιο αυτό αναγνωρίζονται βεβαίως ορισμένες αρνητικές όψεις και παρενέργειες της εφαρμογής των νέων τεχνολογιών, όπως π.χ. η διακινδύνευση ιδιωτικής σφαίρας, η αύξηση τεχνολογικής ανεργίας, η όξυνση ανισότητας, κ.λπ. Ωστόσο, παρά τις αρνητικές αυτές πλευρές, που κατά τον συγγραφέα πρέπει και μπορούν να αντιμετωπιστούν, η στηριζόμενη στη δημιουργική συνεύρεση ψηφιακού, φυσικού και βιολογικού κόσμου, τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, υπόσχεται στην ανθρωπότητα τη μετάβαση σε ένα νέο «θαυμαστό κόσμο». Τελικά, οι περιλαμβανόμενες στο προαναφερθέν βιβλίο αναπτύξεις θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ένα μανιφέστο του υπό μια δυναμική αναδιάρθρωσης τελούντος ψηφιακού καπιταλισμού, ως ένα ευαγγέλιο μιας «νεοκαπιταλιστικής τεχνοουτοπίας», η οποία, δίκην δήθεν ιστορικής νομοτέλειας, υπόσχεται την μετάβαση (ή την επάνοδο;) της ανθρωπότητας στην εποχή «του χρυσού γένους» (Ησίοδος).

 

Μερικά χρόνια αργότερα ο K. Schwab σε συνεργασία με μια σειρά ειδικών επιστημόνων, συμμετεχόντων στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, επανέλαβε την πίστη του στον «σωτηριολογικό» και συνάμα «εσχατολογικό» ρόλο της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης με την έκδοση ενός νέου βιβλίου με τον τίτλο «Die Zukunft der vierten industriellen Revolution», 2019 (η αρχική αγγλική έκδοση έγινε το 2018). Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται η αποσαφήνιση και η συμπλήρωση των περιεχομένων στο πρώτο του βιβλίο θέσεων, η συγκεκριμενοποίηση του «νέου αφηγήματος». Στο πλαίσιο αυτό γίνεται ειδικότερη και αναλυτικότερη αναφορά στις προκλήσεις των νέων τεχνολογιών και την επιτακτική ανάγκη αντιμετώπισής τους. Σ’ αυτές συγκαταλέγει βασικά την δίκαιη κατανομή των ωφελειών της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, την αντιμετώπιση της εξωτερίκευσης των προκαλούμενων κινδύνων και βλαβών, τη διασφάλιση του ανθρωποκεντρικού αξιακού προσανατολισμού της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών. Παράλληλα υπογραμμίζει την ανάγκη διαμόρφωσης μιας «νέας ηγεσίας», ικανής να συγκεκριμενοποιήσει το νέο αφήγημα και ταυτόχρονα να αντιμετωπίσει επιτυχώς τους συστημικούς κινδύνους. Αναφέρει δε τους κανόνες που θεωρεί αναγκαίους για την υλοποίηση του όλου εγχειρήματος. Όπως τονίζει χαρακτηριστικά, «για την στοχευμένη αξιοποίηση των θετικών αποτελεσμάτων της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης, δεν πρέπει να θεωρούμε τις νέες τεχνολογίες ούτε ως “απλά εργαλεία”, τα οποία μπορούμε να χρησιμοποιούμε κατά το δοκούν, ούτε ως εξωγενείς δυνάμεις, οι οποίες δεν μπορούν να ποδηγετηθούν. Αντ’ αυτών οφείλουμε να κατανοήσουμε πως και που θα καταστεί δυνατή η διοχέτευση στις νέες τεχνολογίες των ανθρώπινων αξιών και η διαμόρφωσή τους, έτσι ώστε να είναι ταγμένες στην προαγωγή του γενικού καλού, της οικολογικής ευθύνης και της ανθρώπινης αξίας».

 

 

Ο Δημήτρης Α. Τραυλός-Τζανετάτος είναι συγγραφέας του βιβλίου «Το εργατικό δίκαιο στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σάκκουλα

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το «όραμα» του Schwab για την οδηγούσα προς τη «σωτηρία της ανθρωπότητας» επαναστατική δυναμική της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, εντός βεβαίως του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, που ο Schwab θεωρεί δεδομένο και αναντικατάστατο, καθίσταται πιο συγκεκριμένο, καλλίτερα οργανωμένο, πιο ενδιαφέρον, ίσως και «ελκυστικό». Ωστόσο, κυριαρχούμενο από έναν έντονο υποκειμενισμό, ωσμωμένο με έναν βολουνταριστικό ντετερμινισμό, είτε αγνοεί είτε παραβλέπει είτε και αποσιωπά τις τρέχουσες, δυστοπικές οικονομικοπολιτικές και τεχνολογικές εξελίξεις, ωραιοποιώντας και παραποιώντας την πραγματικότητα. Έτσι ο όλος σχεδιασμός, οι σχετικές αναπτύξεις και προτάσεις που συγκροτούν το αφήγημα αυτό, αν δεν συγκαλύπτουν εντέχνως την πραγματικότητα, πάντως κινούνται σε θεωρητικό, βασικά ηθικο-φιλοσοφικό επίπεδο, αποτελώντας έτσι απλές διακηρύξεις και ευχές για το δέον γενέσθαι, μετατρέποντας την επιθυμία σε πραγματικότητα. Από την άλλη πλευρά ο «έρωτας» του Schwab για τον «θαυματουργό ρόλο» της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης και τη διαμορφωνόμενη σχέση ανθρώπου και τεχνολογίας τον ωθεί, αν όχι στην υιοθέτηση, πάντως στη θεώρηση ως οιονεί αυτονόητων και αναπόδραστων εξελίξεων, που προκαλούν ή και εντείνουν τους φόβους για μια επερχόμενη «τεχνοδυστοπία». Έτσι είναι ενδεικτικό της θέσης του έναντι των νέων τεχνολογιών ότι, εκκινώντας από την παρατήρηση ότι «τα έξυπνα τηλέφωνα έχουν γίνει επέκταση του είναι μας», θεωρεί ως αυτονόητη εξέλιξη ότι «οι σημερινές εξωτερικές συσκευές –από τους φορητούς υπολογιστές μέχρι τα Virtual Reality-Headsets– με σχετική βεβαιότητα θα μπορούν να εμφυτευτούν στο σώμα και τον εγκέφαλό μας». Εν τω μεταξύ η ανισότητα πλούτου και ισχύος διευρύνεται, η απορρύθμιση των εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων συνεχίζεται, εμπλουτιζόμενη μάλιστα από τις δυνατότητες υπερευλικτοποίησης που παρέχει η έκρηξη της ψηφιοποίησης, οι πολυεθνικοί τεχνολογικοί γίγαντες αυξάνουν με ταχύτατο ρυθμό τα κέρδη τους και το ισχύον νεοφιλελευθεροκρατούμενο μοντέλο του παγκοσμιοποιημένου χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού συνεχίζει βασικά την δρομολογημένη από την τρίτη βιομηχανική επανάσταση πορεία του.

 

 

 

Ο Covid-19 ως επιταχυντής της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης

Ενώ η παγκόσμια οικονομία δεν είχε συνέλθει ακόμη μετά την οικονομική και χρηματιστηριακή κρίση των ετών 2008-2009, ευρισκόμενη σε μια αργόσυρτη και καχεκτική πορεία ανάκαμψης, ενέσκηψε ο Covid-19. Πέραν από την προκληθείσα υγειονομική κρίση, που έθεσε σε δεινή δοκιμασία τα εθνικά συστήματα υγείας και κατέδειξε για μια ακόμη φορά τις εγγενείς αδυναμίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η πανδημία κατέφερε ένα ισχυρό πλήγμα τόσο στην παραπαίουσα αστική δημοκρατία όσο και κυρίως στην καρκινοβατούσα παγκόσμια οικονομία και την εργασία, ανεξαρτήτως της έντασης και έκτασης των επιπτώσεών της στις επιμέρους χώρες. Το πλήγμα αυτό στις πιο αδύναμες οικονομικά, όπως κυρίως η Ελλάδα, αναμένεται να έχει δραματικές επιπτώσεις. Φαίνεται δε ότι το επερχόμενο υφεσιακό τσουνάμι μόνον η Κίνα θα μπορέσει να αποφύγει. Η νέα αυτή παγκόσμια πραγματικότητα ήταν επόμενο να οξύνει τα προβλήματα και τις αντιφάσεις του ψηφιακού καπιταλισμού και να καταδείξει με ανάγλυφο τρόπο το δύσμορφο αντικοινωνικό πρόσωπο της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης.

 

Το «όραμα» του Schwab για την οδηγούσα προς τη «σωτηρία της ανθρωπότητας» επαναστατική δυναμική της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, εντός βεβαίως του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, που ο Schwab θεωρεί δεδομένο και αναντικατάστατο, κυριαρχείται από έναν έντονο υποκειμενισμό, ωσμωμένο με έναν βολουνταριστικό ντετερμινισμό που είτε αγνοεί είτε παραβλέπει είτε και αποσιωπά τις τρέχουσες, δυστοπικές οικονομικοπολιτικές και τεχνολογικές εξελίξεις, ωραιοποιώντας και παραποιώντας την πραγματικότητα

 

Εξάλλου το γεγονός ότι η πανδημία και η διαγραφόμενη μετακορωναϊκή προοπτική φαίνεται να διαψεύδουν τις ελπίδες και υποσχέσεις για την εναλλακτική πορεία της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης και της δικαιότερης κατανομής των οφελών της αυτοματοποίησης και να ευνοούν δυνάμεις ρέπουσες σε ολοκληρωτικές πρακτικές (βλ. Τραυλού – Τζανετάτου, «Covid-19: Προς έναν υγειονομικό ολοκληρωτισμό;», Δρόμος της Αριστεράς, 2/2/2021, σ. 12-13), δεν αποθάρρυνε τους θιασώτες του «τεχνοουτοπικού καπιταλισμού». Αντιθέτως η, πάντως όχι τόσο «αιφνίδια» και «απροσδόκητη», εμφάνιση του SARS-CoV-2 και η μέσω διαχείρισής του όξυνση των ελλειμμάτων και αντιφάσεων του κρατούντος παγκοσμιοποιημένου, νεοφιλελεύθερου χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, ιδίως δε η εκρηκτική διεύρυνση του χάσματος πλούσιων και φτωχών, η ραγδαία αύξηση της τεχνολογικής ανεργίας και τελικά η διαφαινόμενη πλήρης χρεοκοπία του κρατούντος καπιταλιστικού παραδείγματος τους παρέσχε την ευκαιρία να καταδείξουν την επιτακτική ανάγκη μετάβασης σε ένα «νέο», απαλλαγμένο από τις αδυναμίες και την «αντικοινωνικότητα» του κρατούντος νεοφιλελευθεροκρατούμενου παραδείγματος, καπιταλιστικό μοντέλο. Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και η εκρηκτική ανάπτυξη των ανατρεπτικών τεχνολογιών καλούνται έτσι επειγόντως και με επιταχυνόμενο ρυθμό να παράσχουν τις πολύτιμες υπηρεσίες τους. Η προβληματική αυτή αποτελεί αντικείμενο διεξοδικής ανάλυσης στο βιβλίο των K. Schwab και K. Malleret με τίτλο «Covid-19: The Great Reset» ή «Der grosse Umbruch» (στη γερμανόγλωσση έκδοση), 2019. Θα αποτελέσει επίσης βασικό θέμα συζήτησης του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, που λόγω της πανδημίας θα λάβει χώρα τον επόμενο Μάιο στη Σιγκαπούρη. Σημειωτέον πάντως ότι μερικούς μήνες πριν από την εμφάνιση της πανδημίας, το ίδρυμα Bill και Melinda Gates, το Πανεπιστήμιο Johns-Hopking και το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ οργάνωσαν με το όνομα event 201 στη Νέα Υόρκη μια άσκηση με σενάριο μια πανδημία, προκληθείσα στον άνθρωπο από ένα ζώο. Σύμφωνα με το σενάριο αυτό, η διαρκέσασα 18 μήνες πανδημία προκάλεσε 65 εκατομμύρια θανάτους.

 

Με το βιβλίο τους αυτό, που γράφτηκε προφανώς σε χρόνο ρεκόρ, καθώς εκδόθηκε εν μέσω του πρώτου κύματος του Covid-19, οι συγγραφείς, αφού επισημάνουν τα προβλήματα και τους κινδύνους του σύγχρονου (καπιταλιστικού) κόσμου, περιγράφουν αναλυτικά τις προκληθείσες από τον ιό πρωτοφανείς ανατροπές της κανονικότητας τόσο σε μακροεπίπεδο (οικονομία, κοινωνία, γεωπολιτική, οικολογία, τεχνολογία), τόσο σε μικροεπίπεδο (βιομηχανία, επιχειρήσεις, εργασία) όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Πρόκειται για ανατροπές που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη διάκριση του ιστορικού χρόνου σε προ και μετά κορωναϊκό. Ενόψει δε αυτών, χωρίς να προτείνουν γενικά εφαρμόσιμες, όπως ισχυρίζονται, συνταγές, διατυπώνουν εικασίες, σκέψεις και εκτιμήσεις για το πως πρέπει να διαμορφωθεί η νέα μετακορωναϊκή πραγματικότητα ενός συνεκτικότερου, δικαιότερου και φιλικότερου προς το περιβάλλον κόσμου. Κεντρικό ρόλο στη μεταβολή αυτή μέλλει να διαδραματίσει η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση. Εμπνεόμενοι ίσως από την ελληνική μυθολογία, κατά την οποία ο Ηρακλής καλείται να επιλέξει είτε το δρόμο της αρετής είτε το δρόμο της κακίας, θεωρούν ότι ο κόσμος βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, όπου η σωστή επιλογή δεν είναι ο δρόμος του δυστοπικού προκορωναϊκού παρόντος (που όμως, αλλοίμονο, προσδιορίζει τις τρέχουσες εξελίξεις και φαίνεται να προδιαγράφει και τις μελλοντικές!), αλλά εκείνος που «ελέω κορωναϊού» υπόσχεται τη βελτίωση του ισχύοντος οικονομικοκοινωνικού μοντέλου. Πρόκειται για ένα βιβλίο, το οποίο, ενώ απευθυνόταν αρχικά στο περιορισμένο, αυστηρά επιλεγμένο, ακροατήριο του Davos και τα «δορυφορικά σχήματα», βρίσκεται ως bestseller πλέον, στο επίκεντρο της διεθνούς συζήτησης. Στόχος των σκέψεων που ακολουθούν δεν είναι βεβαίως μια βιβλιοπαρουσίαση και μάλιστα εκτενής. Απλώς επιδιώκεται ο εστιασμός της προσοχής σε ορισμένα βασικά σημεία των σχετικών αναλύσεων, ιδιαιτέρως δε εκείνες που αφορούν στη διαμόρφωση του νέου καπιταλιστικού παραδείγματος, που αποσκοπεί στην άρση ή απάβλυνση των αδυναμιών της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, αλλά και στη λειτουργία του ως μηχανισμού αποσυμπίεσης του σωρευμένου εκρηκτικού υλικού και αποτροπής της κοινωνικής έκρηξης (βλ. ήδη τις ενδιαφέρουσες κριτικές σκέψεις Δημητριάδη στο αφιέρωμα «Κωδικός Μεγάλη Επανεκκίνηση», Δρόμος της Αριστεράς, 3/12/2020).

 

Ο νεοφιλελευθερισμός στο «στόχαστρο»

Προς επίρρωση της επιτακτικής ανάγκης επιτάχυνσης της διαδικασίας αναδιάρθρωσης του ισχύοντος καπιταλιστικού παραδείγματος, που ανέδειξε με δραματικό τρόπο η πανδημία, οι συγγραφείς περιγράφουν με μελανά χρώματα, χωρίς ωραιοποιήσεις και περιστροφές, τις χαίνουσες πληγές που έχει προκαλέσει το ισχύον νεοφιλελεύθερο μοντέλο οργάνωσης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, τις οποίες έχει επιδεινώσει δραματικά η πανδημία. Όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά, «αυξανόμενες κοινωνικές ανισότητες, ένα εκτεταμένο αίσθημα αδικίας, βαθειά γεωπολιτικά χάσματα, πολιτική πόλωση, αυξανόμενα ελλείμματα και χρέη, μια αναποτελεσματική ή ανύπαρκτη πολιτική παγκόσμιας τάξης, ακραίος χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός, καταστροφή περιβάλλοντος και αυτές είναι μόνο μερικές από τις μεγαλύτερες προκλήσεις, οι οποίες υφίσταντο προ της πανδημίας. Η κορωναϊκή κρίση τις όξυνε περισσότερο». Δεν παραλείπουν δε να προειδοποιήσουν ότι, αν το οικονομικοπολιτικό σύστημα δεν αναλάβει επειγόντως την αυτοϊασή του, κινδυνεύει να περιπέσει σε μια κατάσταση χάους και βίας. Όπως είναι εμφανές, η περιγραφή αυτή υιοθετεί όλα τα βασικά στοιχεία της αυστηρής κριτικής που ασκείται κατά της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, κυρίως από αρνητές του καπιταλιστικού συστήματος, όπως ο γράφων, δηλαδή από εκείνους οι οποίοι φρονούν ότι η όποια απάβλυνση των ακροτήτων του ισχύοντος μοντέλου, η όποια βελτίωσή του, θα είναι εμβαλωματικού και προσωρινού χαρακτήρα και, αργά ή γρήγορα, θα έχει την τύχη της «ένδοξης εποχής» του φορντισμού-κεϋνσιανισμού.

 

Στόχος των σκέψεων που διατυπώνονται είναι ο εστιασμός της προσοχής σε ορισμένα βασικά σημεία των σχετικών αναλύσεων των Schwab και Malleret, ιδιαιτέρως δε εκείνες που αφορούν στη διαμόρφωση του νέου καπιταλιστικού παραδείγματος, που αποσκοπεί στην άρση ή απάβλυνση των αδυναμιών της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, αλλά και στη λειτουργία του ως μηχανισμού αποσυμπίεσης του σωρευμένου εκρηκτικού υλικού και αποτροπής της κοινωνικής έκρηξης

 

Κατόπιν της δραματικής αυτής έκθεσης των προκαλούμενων από τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση δεινών, δεν πρέπει να εκπλήττει η ρητή και κατηγορηματική αποκήρυξη του νεοφιλελευθερισμού από τους συγγραφείς, την οποία ο Schwab επανέλαβε με κατηγορηματικό τρόπο σε μεταγενέστερη συνέντευξή του στην γερμανική εφημερίδα Die Zeit, Zeit – online, 21/9/2020).Ωστόσο, η καταφατική απάντηση στο ερώτημα των δημοσιογράφων, αν φρονεί ότι η πανδημία έδωσε τη χαριστική βολή στο νεοφιλελευθερισμό, καθώς συνδέεται με τον «αρρύθμιστο» και «αχαλίνωτο» νεοφιλελευθερισμό τύπου ΗΠΑ και Ηνωμένου Βασιλείου, όπως άλλωστε επισημαίνεται και στο επίμαχο βιβλίο, φαίνεται να διακρίνει μεταξύ «ακραίου» και «ήπιου» νεοφιλελευθερισμού, δηλαδή, προφανώς μεταξύ σχολής Hayek και Friedman και Ordoliberalismus (Eucken), μεταξύ «ολοκληρωτικής οικονομίας της αγοράς» και «πολιτισμένης οικονομίας της αγοράς» (P. Ulrich, «Zivilisierte Marktwirtschaft», 2010), με άλλα λόγια, μεταξύ «ακραίου» και «μετριοπαθούς», επιτρέποντος «λελογισμένες» παρεμβάσεις του κράτους στην οικονομία, νεοφιλελευθερισμού.

 

Ο εστιασμός στο νεοφιλελευθερισμό, όπως αυτός εφαρμόζεται στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, δεν είναι τυχαίος. Ο Schwab, γαλουχημένος στη «γερμανική σχολή» του ορντοφιλελευθερισμού και της, θεμελιωθείσας θεωρητικά σ’ αυτόν, «κοινωνικής οικονομίας της αγοράς» («Soziale Marktwirtschaft», βλ. σχετικά Ptak, «Vom Ordoliberalismus zur Sozialer Marktwirtschaft», 2004), δηλαδή ενός μοντέλου «κοινωνικού καπιταλισμού», δεν θα μπορούσε να μην είναι επηρεασμένος από αυτό. Βεβαίως, το μοντέλο αυτό βρίσκεται ακόμη και στη γενέτειρά του ήδη από τη δεκαετία του ’90, ιδίως δε από την περιβόητη Agenda Schröder (Hartz-Konzept), σε τροχιά προϊούσας απορρύθμισης. Η συζήτηση με αφορμή την «Πρωτοβουλία Νέα Κοινωνική Οικονομία της Αγοράς» είναι ενδεικτική της εξέλιξης αυτής. Η ίδια, άλλωστε, τάση απορρύθμισης χαρακτηρίζει και τις οικονομικές πολιτικές της Ε.Ε., παρά τις σχετικές διακηρύξεις (βλ. άρθρο 2 αριθ. 3 Συνθήκης Λισαβώνας),όπως κατέδειξε η αντιμετώπιση της, προκληθείσας από την κατάρρευση της Lehman Brothers, κρίσης. Ιδιαίτερο δε ρόλο στην υλοποίηση των πολιτικών αυτών διαδραματίζει το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (βλ. για το ζήτημα αυτό αναλυτικά Zapka, «Soziale Marktwirtschaft in der Europäischen Union», 2019). Τις νεοφιλελεύθερες αυτές, απορρυθμιστικές του κοινωνικού κράτους και των θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων τάσεις απηχεί εξάλλου η στάση της νομολογίας των Ανωτάτων Δικαστηρίων στη χώρα μας, ιδίως του Συμβουλίου της Επικρατείας, αναφορικά με την ερμηνεία και εφαρμογή των ακραίων νεοφιλελεύθερων μνημονιακών ρυθμίσεων (βλ. σχετικά Τραυλού – Τζανετάτου, «Ανώτατα Δικαστήρια και εργασιακές σχέσεις στην εποχή των μνημονίων», 2015).

 

 Πηγή: edromos.gr

 

Στην «Εποχή» που κυκλοφορεί το Σαββατοκύριακο ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: Μαγειρεύουν ασυλία, ανακατεύουν ευθύνες

 

Στην «Εποχή» που κυκλοφορεί το Σαββατοκύριακο

ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: Μαγειρεύουν ασυλία, ανακατεύουν ευθύνες

 

 

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Νίκος Θεοχαράκης: «Για ποια επανεκκίνηση μιλάμε; Αυτά είναι για τους αφελείς»

 

 

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Κ. Μητσοτάκης: «Φταίνε η αντιπολίτευση, η κοινωνία, οι νέες και οι νέοι…» του Παύλου Κλαυδιανού

«Αλήθεια, “πρώτα η υγεία”;» του Χ. Γεωργούλα

«Ο διεθνής καπιταλισμός και η επαρχιώτικη απομίμησή του» του Κωστή Γιούργου

«Ζητείται αξιοπιστία» της Αννέτας Καββαδία

«Η ευτυχία του Μητσοτάκη, δυστυχία όλου του κόσμου» των Βασίλη Ρόγγα και Δημήτρη Παπανικολόπουλου

«Ψηφιακή μετάβαση και παραγωγική αναδιάρθρωση» του Γ. Σταμπουλή

«Ανάψτε και κανένα κεράκι» της Εύης Καρακώστα

 

 

ΔΙΕΘΝΗ

Πάολα Βιντάλ: «Για ένα Σύνταγμα λαϊκό, πολυεθνικό, αντιπατριαρχικό, δημοκρατικό και φιλοπεριβαλλοντικό»

Κύπρος: «Βλαβερές αρρυθμίες με φόντο την εσωτερική πολιτική» των Παύλου Κλαυδιανού, Μιχάλη Υδραίου

«Τι μπορούμε να περιμένουμε από την Γενεύη;» της Μαρίας Γιαννακάκη

«Η μοναξιά των Κυπρίων» του Μουράτ Κανατλί

Γροιλανδία: «Ψυχρός πόλεμος… στην κυριολεξία» του Κώστα Αργυρού

«Όταν πρασίνισε και το πολιτικό μάρκετινγκ» του Κώστα Αργυρού

«Γιατί οι περιφερειακές εκλογές στην Μαδρίτη είναι σημαντικές» του Στίβεν Φόρτι

Κούβα: «Στοίχημα της νέας ηγεσίας η άρση του εμπάργκο» του Μπ. Κοβάνη

 

 

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Δέσποινα Παπαδοπούλου: «Η εκρηκτική κοινωνικότητα στις πλατείες ήταν αναμενόμενη»

«Κάνουν σεξ στις πιλοτές!» του Βασίλη Ρόγγα

«Λαχταράμε να δούμε κόσμο, να γελάσουμε και να μιλήσουμε» της Αλεξάνδρας Λαοπόδη

«Ο Μητσοτάκης πήρε το (ακραίο) ρίσκο» του Νίκου Γιαννόπουλου

«Η λογοκρισία της λογοκρισίας» της Ζωής Γεωργούλα

«Η κυβέρνηση βλάπτει την ελευθεροτυπία» του Στρατή Ηλιάκη

«Για να πετύχουμε το στόχο του 1,5°C» του Δημήτρη Ιμπραήμ

«Απαισιοδοξία για την πορεία της ελληνικής οικονομίας» του Μάκη Ντόβολου

«Σε κοντέινερ τα προνήπια του δήμου Αθηναίων;» του Λευτέρη Πλακίδα

«Οι νεκροί στους χώρους δουλειάς της ΔΕΗ είναι επιλογή» του Ανδρέα Αβραμίδη

 

 

ΘΕΜΑΤΑ

«Η λαϊκότητα ως υπόδειγµα» του Γιάννη Ανδρουλιδάκη

«Ποιος νίκησε; Εμείς νικήσαμε» του Θωμά Τσαλαπάτη

«Όχι ποδόσφαιρο για λίγους» του Μάκη Διόγου

«Κεραυνός εν αιθρία ή επιβεβαίωση μιας προδιαγεγραμμένης εξέλιξης;» του Λουκά Αναστασιάδη

 

 

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η Ράνια Παπαδοπούλου γράφει: «Το θέατρο ως μνήμη», μέσα από το κείμενο της παράστασης «Μάρτυρες των Αθηνών» του Μάνου Καρατζογιάννη

Ο Κώστας Αθανασίου γράφει για το βιβλίο του Μπράντον Τέιλορ «Αληθινή ζωή»

Ο Μανώλης Πιμπλής γράφει για το βιβλίο του Βάλτερ Μπένγιαμιν «Νο 13»

Ο Αντώνης Φράγκος γράφει για το βιβλίο Juan Gabriel Vásquez «Τραγούδια για την πυρκαγιά»

Ο Στράτος Κερσανίδης  γράφει για «Το προπαγανδιστικό σινεμά της χούντας»

Η Λιάνα Μαλανδρενιώτη κάνει Μουσικές Προτάσεις

 

 

ΙΔΕΕΣ

«Η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία στο Σχέδιο Ανασυγκρότησης» του Πέτρου Λινάρδου Ρυλμόν

 

 

Στην ΕΠΟΧΗ του Σαββατοκύριακου διαβάζετε και τις στήλες:

«Στα δίκτυα του κόσμου» από τον Δημήτρη Γκιβίση

Δαιμονικά από τον δικηγόρο του διαβόλου

📰 Στον Δρόμο που κυκλοφορεί το Σάββατο 24 Απριλίου...

 📰 Στον Δρόμο που κυκλοφορεί το Σάββατο 24 Απριλίου...

Ακαταδίωκτο, τι ωραία…

Ζούμε στην εποχή της «ατομικής ευθύνης». Για όλα –και κυρίως για τα της πανδημίας– φταίνε οι πολίτες. Όμως οι «υπάλληλοι» του συστήματος (πρωθυπουργοί, υπουργοί, γενικοί γραμματείς, βουλευτές, ειδικές επιτροπές, π.χ. ΤXΣ-ΤΑΙΠΕΔ) πρέπει να έχουν ασυλία για τη διεκπεραίωση τόσων «αποστολών» και «έργων». Όσοι εφάρμοσαν τα μνημόνια (πρωθυπουργοί και υπουργοί Οικονομικών) έχουν το ακαταδίωκτο και υψηλή προστασία. Το ίδιο ψηφίστηκε νόμος (επί ΣΥΡΙΖΑ) για όσους τα εφαρμόζουν, δηλαδή για το ΤΑΙΠΕΔ. Όλα τα μέλη του απολαμβάνουν το «ακαταδίωκτο»: δηλαδή ό,τι και να γίνει δεν πρόκειται ποτέ να δώσουν λόγο στη δικαιοσύνη για όσα διαπράχθηκαν στη «βάρδια» τους.

ΤΟ ΘΕΜΑ
Ταφόπλακα στα
εργασιακά δικαιώματα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Είναι ανάμεσά μας
και μας διευθύνουν!

ΣΤΗΝ ΑΥΛΗ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ (με τον Στάθη)
Γιατί ο πολιτικαντισμός
σκοτώνει την Ιστορία…

200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης
και η αρχή της Εθνικής
Παλιγγενεσίας
Γράφει ο Κυριάκος
Χατζηκυριακίδης

Η Ιστορία στο Κόκκινο για το τουρκικό φοιτητικό κίνημα την Κυριακή 25 Απριλίου

 Κυριακή 25 Απριλίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5

Το φοιτητικό κίνημα στην Τουρκία

Συζητούν ο Νίκος Χριστοφής και ο Μάνος Αυγερίδης

Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Νίκου Χριστοφή, Από τον Κεμαλισμό στον Ριζοσπαστισμό. Το Τουρκικό Φοιτητικό Κίνημα, 1923-1980 (εκδ. Τόπος, 2021), ο Μάνος Αυγερίδης συνομιλεί με τον συγγραφέα για τους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες στη γείτονα χώρα και τον κεντρικό ρόλο των φοιτητών σε αυτούς.

Εκκινώντας από τις μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση κατά την ύστερη οθωμανική περίοδο, συζητούν για τη συγκρότηση των φοιτητών ως υποκειμένου και τη διαμόρφωση των ιδεολογικών βάσεων του τουρκικού κράτους, με ορόσημα την Επανάσταση των Νεότουρκων (1908) και την ίδρυση της  Τουρκικής Δημοκρατίας (1923). Με άξονα την κεντρική θέση της νεολαίας στην ιδεολογία του Κεμαλισμού και τις μεταλλάξεις του τελευταίου στον χρόνο, και με κομβικό γεγονός το πραξικόπημα του 1960 που οδήγησε σε ένα νέο σύνταγμα, παρακολουθούμε την πορεία ριζοσπαστικοποίησης του τουρκικού φοιτητικού κινήματος στο πλαίσιο της «μακράς δεκαετίας του ’60». Το «τουρκικό ’68» αποτέλεσε μία σημαντική, συμβολικά, στιγμή σε αυτήν τη διαδικασία και κατέληξε, μέσα από σκληρούς αγώνες και σφοδρές συγκρούσεις, σε ένα νέο πραξικόπημα (1971), σηματοδοτώντας την «εποχή της βίας», μεταξύ της πολυδιασπασμένης τουρκικής αριστεράς, των παραστρατιωτικών ακροδεξιών οργανώσεων και του κράτους.

Η κηδεία του Μπατάλ Μεχέτογλου, φοιτητή στην Ακαδημία Μηχανικών και Αρχιτεκτονικής του Γιλντίζ. Δολοφονήθηκε από επίθεση φασιστικών στοιχείων μπροστά στη σχολή στις 14 Δεκεμβρίου 1969 (Δημοσιεύεται στο εξώφυλλο του βιβλίου Από τον Κεμαλισμό στον Ριζοσπαστισμό).

ΟΙ ΦΑΝΤΑΡΟΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΜΕ ΣΤΟΛΗ Ένα κοινωνικό κίνημα αλλιώτικο από τα άλλα Νο.2 (του Θανάση Τσακίρη, 2020)

 ΟΙ ΦΑΝΤΑΡΟΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΜΕ ΣΤΟΛΗ

 

Ένα κοινωνικό κίνημα αλλιώτικο από τα άλλα

 

του Θανάση Τσακίρη

Προηγουμενο https://tsakthan.blogspot.com/2021/04/1-2020.html

 

   Η θητεία

 

Η πρώτη ιστορική καταγραφή συστήματος υποχρεωτικής στρατολόγησης (Ilkum) υπηκόων μιας πολιτικής οντότητας για λόγους παροχής ερασίας προς όφελος του «κοινωνικού συνόλου»  γίνεται στην Βαβυλώνια αυτοκρατορία την εποχή του Χαμουραμπί (1792-1750 π.X.). Με βάση αυτό το νόμο καλούνταν οι δυνάμενοι να προσφέρουν τους εαυτούς τους ως στρατιώτες σε καιρό πολέμου και ως εργάτες σε καιρό ειρήνης. Σε αντάλλαγμα τους παραχωρείτο από το κράτος ένα κομμάτι γης για καλλιέργεια. Παράλληλα με τις υποχρεώσεις, ο Κώδικας Χαμουραμπί κήρυσσε παράνομες διάφορες μορφές αποφυγής εκπλήρωσης της στρατιωτικής θητείας, όπως η πρόσληψη αντικαταστατών, πρακτική που είχε εξελιχθεί σε κανονική εμπορική συναλλαγή.[1]

 

Η καθολική θητεία καθιερώθηκε για πρώτη φορά στην Κίνα επί δυναστείας Qin το 221 π.Χ. Μετά την ενοποίηση των διαφόρων περιοχών στην Κινεζική αυτοκρατορία 300.000 κληρωτοί στρατιώτες και 600.000 επιστρατευμένοι εργάτες κατασκεύασαν το Σινικό Τείχος. Παράλληλα, λοιπόν, με την επιστράτευση για πολεμικούς λόγους καθιερώνεται η επιστράτευση για λόγους εργασίας υπέρ του κράτους και του κοινωνικού συνόλου. Στη διάρκεια του Μεσαίωνα στην Ευρώπη οι οικογένειες τόσο των χωρικών όσο και των ελεύθερων υποχρεώνονταν να ορίσουν ένα αρσενικό μέλος τους που θα υπηρετούσε στρατιωτική θητεία στο πλευρό του βασιλιά ή του τοπικού φεουδάρχη. Στις περιοχές της Μέσης Ανατολής χρησιμοποιούνταν οι στρατιώτες-δούλοι, όπως οι Αιγύπτιοι Μαμελούκοι.[2] Στα μέσα του 14^ου αιώνα o Σουλτάνος Μουράτ Α΄ ανέπτυξε προσωπικές στρατιωτικές μονάδες με στρατιώτες-δούλους που ονομάζονταν kapikulu και το πιο ξακουστό ήταν αυτό των Γενιτσάρων. Οι Γενίτσαροι εκπαιδεύονταν σκληρά και αποτελούνταν από άτομα που είχαν άριστες ικανότητες στην πολεμική τέχνη. Προέρχονταν από τη Χριστιανική κοινότητα (μιλλιέτ) και από τις ακριτικές περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι Χριστιανοί προσηλυτίζονταν βιαίως (devsirme) τις περισσότερες φορές, αν και έχουν καταγραφεί αρκετές περιπτώσεις χριστιανών γονέων που έστελναν τα αγόρια τους εθελοντικά για να κάνουν στρατιωτική καριέρα στο οθωμανικό κράτος. Το 1826 ο Σουλτάνος Μωχάμετ Β΄ διέλυσε τα τάγματα γενιτσάρων και κατάργησε την πρακτική αυτή.

 

Η νεωτερική μορφή της καθολικής θητείας καθιερώθηκε για πρώτη φορά στη διάρκεια της Γαλλικής αστικής επανάστασης για την προστασία της Δημοκρατίας από τις επιθέσεις των ευρωπαϊκών μοναρχιών (Νόμος Jean Baptiste Jourdan, 5/9/1798). Το πρώτο άρθρο του νόμου αυτού δήλωνε: «Κάθε Γάλλος είναι στρατιώτης και αφιερώνει τον εαυτό του στην υπεράσπιση του Έθνους». Αυτόν τον «Μεγάλο Στρατό» ο Ναπολέων Βοναπάρτης αποκάλεσε «ένοπλο έθνος». Το μαζικό «ένοπλο έθνος» κατατρόπωσε ισχυρότατους επαγγελματικούς στρατούς, όπως ο Πρωσικός που βασιζόταν στην ανώτερης μορφής οργάνωσή του. Στους δύο παγκόσμιους πολέμους του 20ού αιώνα διευρύνθηκε η ηλικιακή επάνδρωση των στρατευμάτων (ΗΠΑ 18-45 ετών, ΗΒ ως τα 51 έτη, Ναζιστική Γερμανία από το 16 έτος) και σε ορισμένες περιπτώσεις επιστρατεύτηκαν οι γυναίκες στο ΗΒ και στη Σοβιετική Ένωση.    

 

Στην Ελλάδα η στρατιωτική θητεία καθιερώθηκε το 1911. Λίγα χρόνια αργότερα ακολούθησε μια σειρά διαδοχικών πολέμων: Βαλκανικοί πόλεμοι (1912-1913), Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος (1917-1918), εκστρατεία στην Ουκρανία εναντίον της Οκτωβριανής Επανάστασης στην ΕΣΣΔ (1919), εκστρατεία στη Μικρά Ασία (1920). Εξαιτίας της μακράς διάρκειας αυτής της στρατιωτικής περιπέτειας και της συνεπαγόμενης εξάντλησης των στρατιωτών αφού πολλοί από αυτούς υπηρέτησαν συνεχή θητεία 12 ετών ως το 1923 ξέσπασε το πρώτο μαζικό κύμα λιποταξιών στον ελληνικό στρατό. Από τότε η θητεία έγινε μεγάλο πρόβλημα για την ελληνική κοινωνία καθώς αν εξαιρέσουμε το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και τον εμφύλιο πόλεμο και τα πραξικοπήματα, η εθνικιστική ιδεολογία, παρά την κατάρρευση της «Μεγάλης Ιδέας», διαποτίζει τους θεσμούς και το στρατό ακόμα περισσότερο που βρίσκεται σε διαρκή επιστράτευση λόγω των κινδύνων «εκ βορείων» και «εξ ανατολών».    

 

Το κίνημα για τα συνδικαλιστικά πολιτικά δικαιώματα είναι ένα κοινωνικό κίνημα. Κοινωνικά κινήματα είναι «αιτήματα που προβάλλονται και προσπάθειες που καταβάλλονται από ευρύτερα κοινωνικά σύνολα, που επιδιώκουν την επίτευξη περιορισμένων ή ευρύτερων διαρθρωτικών μεταβολών στο υφιστάμενο σύστημα κοινωνικών σχέσεων, χωρίς όμως η δράση τους να αποτελεί μόνιμες μορφές πολιτικής οργάνωσης και δράσης». Ή για να δανειστούμε από τον ορισμό του Charles Tilly, κοινωνικό κίνημα είναι συνδυασμός τριών στοιχείων: «1) καμπάνιες συλλογικών διεκδικήσεων με επιλεγμένες αρχές ως στόχους˙ 2) μια σειρά ενεργειών διατύπωσης αιτημάτων συμπεριλαμβανομένων των ενώσεων ειδικού σκοπού, των δημοσίων συγκεντρώσεων, των δηλώσεων προς τα ΜΜΕ και διαδηλώσεων˙ 3) δημόσιες εκφράσεις αξιοσύνης,  ενότητας, πολυάριθμου και δέσμευσης υπέρ μιας υπόθεσης.» Έτσι, το κοινωνικό κίνημα διαφοροποιείται από το πολιτικό κόμμα και από την ομάδα πίεσης ή συμφερόντων που είναι ενσωματωμένα στο πολιτικό-κομματικό σύστημα μιας χώρας. Δεν αγωνίζεται για την κατάκτηση της πολιτικλής εξουσίας όπως το πολιτικό κόμμα και δεν προσπαθεί να επηρεάσει τη λήψη πολιτικών αποφάσεων μόνο μέσα από τις επίσημες διαδικασίες του πολιτικού συστήματος.[3] Αυτό δεν σημαίνει ότι το κοινωνικό κίνημα δεν θα χρησιμοποιήσει τα πολιτικά κόμματα ούτε ότι δεν θα δράσει με λογική ομάδας πίεσης ή συμφερόντων αν χρειαστεί. Έτσι θα μπορούσαμε να συνθέσουμε τους δύο αυτούς ορισμούς σε έναν ορισμό όπως έκανε ο Sidney Tarrow: “Τα κοινωνικά κινήματα είναι συλλογικές αμφισβητήσεις/διεκδικήσεις (challenges) από ανθρώπους που έχουν κοινούς σκοπούς και αλληλεγγύη μεταξύ τους και βρίσκονται σε κατάσταση παρατεταμένης αλληλεπίδρασης με το κράτος, τις δημόσιες και ιδιωτικές αρχές και τις σχετικές ελίτ.» 

 

Κάθε κίνημα βιώνει τους δικούς του «κύκλους διαμαρτυρίας» που σημαίνει ότι η δράση του ακολουθεί μια κυκλική πορεία από την ένταση και την αύξηση της μαζικότητας ως την εσωστρέφεια και τη μείωση της μαζικότητας ανάλογα με τη συγκυρία και τις υποκειμενικές δυνατότητές του. Τα κινήματα έχουν την τάση να εξαπολύουν νέα κύματα συλλογικών αγώνων και σε άλλες περιόδους να εκφράζουν μια σιωπηλή, λανθάνουσα διαμαρτυρία. Τα άτομα ταυτίζονται με μια ευρεία κοινωνική κατηγορία και δρουν για λογαριασμό της, στην συγκεκριμένη με τη στρατευμένη αλλά και την εν γένει υπό στράτευση νεολαία.

 

---

[1] Postgate J. N. (1992) Early Mesopotamia: society and economy at the dawn of history. London, UK: Routledge.

[2] Bernard Lewis (1992) Race and slavery in the Middle East: an historical enquiry. New York, NY: Oxford University Press

[3] Βλ. Tilly Charles (2007) Kοινωνικά Κινήματα, 1768-2004. Μτφρ. Θαν. Τσακίρης, Αθήνα: Εκδ. Σαββάλας.