Στον Δρόμο που κυκλοφορεί τη Μ. Παρασκευή 17 Απριλίου... (στα περίπτερα και τα σούπερ μάρκετ που έχουν εφημερίδες)

Στον Δρόμο που κυκλοφορεί τη Μ. Παρασκευή 17 Απριλίου...
(στα περίπτερα και τα σούπερ μάρκετ που έχουν εφημερίδες)

Γερμανικός ιός
στην Ευρώπη
Αθεράπευτος ο ηγεμονισμός του Βερολίνου • Η πανδημία ως ευκαιρία για νέα μνημόνια στον Νότο • Σε βαθιά κρίση η Ε.Ε., αποδεικνύεται άχρηστη για τους λαούς • Η ανάκτηση βαθμών κυριαρχίας και η δημοκρατία, αναγκαίοι στόχοι για ένα νέο τοπίο στην Ευρώπη

ΕΝΘΕΤΟ
Παγκόσμιος πανικός και αβεβαιότητα των προοπτικών
του Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα



ΤΟ ΘΕΜΑ
Το Πάσχα της πανδημίας

ΣΤΗΝ ΑΥΛΗ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ
(Πέλ)αγος
Γράφει ο Στάθης

ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Επιστροφή πού και πώς;

ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ
Περικλής Κοροβέσης
Αυτός που τον δεσμεύει ο λόγος του

ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΙΔΕΩΝ
Συζητώντας με τον Νίκο Παπάζογλου...

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΘΕΜΑΤΑ Tεύχος 147-148, Οκτώβριος 2019-Απρίλιος 2020

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΘΕΜΑΤΑ

Tεύχος 147-148, Οκτώβριος 2019-Απρίλιος 2020

Άυλο τεύχος:Το παρόν τεύχος των Συγχρόνων Θεμάτων δεν θα μπορούσε να διατεθεί στην κλασική έντυπή του μορφή για όσο διάστημα τα βιβλιοπωλεία παραμένουν κλειστά. Ανταποκρινόμενοι στις έκτακτες συνθήκες, αποφασίσαμε, αντί να αναστείλουμε την έκδοση του τεύχους επ’ αόριστον, να το εκδώσουμε κατ’ εξαίρεσιν ηλεκτρονικά και μόνον. Ως προσφορά δε στους δοκιμαζόμενους αναγνώστες και αναγνώστριες, το αναρτάμε στον ιστότοπο του περιοδικού με την πρόσβαση ελεύθερη. 

Έρρωσθε, διαβάζετε και ευδαιμονείτε!

Στο νέο τεύχος #147-148 των Σύγχρονων Θεμάτων, στη στήλη «Έπεα πτερόεντα» ο Δημήτρης Μοσχόπουλος γράφει για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ο Αλέξης Ηρακλείδης για τις εξελίξεις στο Κυπριακό μετά την ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην περιοχή και ο Γιώργος Γιαννουλόπουλος για το Brexit. Ο David Runciman υποστηρίζει ότι ο κορωνοϊός αποκαλύπτει τη φύση της πολιτικής εξουσίας ενώ ο Βαγγέλης Μπιτσώρης προτείνει μια κριτική ανασυγκρότηση των πρόσφατων τοποθετήσεων του Τζόρτζιο Αγκάμπεν σχετικά με τον κορωνοϊό και μεταφράζει το άρθρο του Ζαν-Λυκ Νανσύ «Ιογενής εξαίρεση». Επίσης, ο Άκης Παπαταξιάρχης επιχειρεί μια πρώτη αποτύπωση της νέας γεωγραφίας του προσφυγικού, η Γεωργία Σπυροπούλου θέτει το ερώτημα κατά πόσον η κρατική διαχείριση του προσφυγικού κινείται εντός των συνόρων του δικαίου, και ο Νίκος Ερηνάκης γράφει για τους ιδιωτικούς ιδεολογικούς μηχανισμούς ως συλλογικούς διανοούμενους.

Στα «Άρθρα-Μελέτες», ο Λόης Λαμπριανίδης και ο Κωστής Βαΐτσος εξετάζουν με συμπληρωματικούς τρόπους το εάν και πώς η Ελλάδα συμμετέχει στην 4η βιομηχανική επανάσταση, ο Δημήτρης Χορμοβίτης διερευνά τα χαρακτηριστικά των υποψηφίων για την απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας και αναδεικνύει ποια προφίλ ευνοούνται και ποια όχι, ο Ορέστης Διδυμιώτης παρουσιάζει τους θεωρητικούς και πρακτικούς προβληματισμούς που προέκυψαν από τις εργασίες της ομάδας κοινωνικών επιστημόνων Δημοκρατική Παιδεία, ο Γιάννης Μυλωνάς προτείνει μια κριτική ανάλυση των αναπαραστάσεων της ελληνικής κρίσης χρέους στον γερμανικό και τον δανέζικο Τύπο από το 2010 ως το 2015 και η Αθηνά Μιχαλακέα διαβάζει τη Διαλεκτική του Διαφωτισμού των Αντόρνο και Χορκχάιμερ μέσα από το πρίσμα της φεμινιστικής θεωρίας. Επίσης, τρία άρθρα αφιερώνονται σε εικαστικά θέματα: η Οντέτ-Βαρόν Βασάρ γράφει για τη διάσωση παιδιών από τον ναζιστικό διωγμό, με αφορμή τον ντοκιμαντέρ τής Άρτεμης Αλκαλάη Μιράντα Αλκαλάη – Ζακίνος Λεβής: Αφηγήσεις πολέμου, η Έφη Αβδελά αναδεικνύει το είδος της ιστορικότητας που χτίζει με τη ζωγραφική του ο  Αλέκος Λεβίδης και η Έλενα Χαμαλίδη εστιάζει στην πρόσληψη του έργου του Τάκι από τον Κάλας με άξονα τη σχέση μεταξύ τέχνης, επιστήμης και τεχνολογίας.

O «Φάκελος» με τίτλο «1997-2019: Το Πρόγραμμα για την εκπαίδευση των παιδιών της μειονότητας στη Θράκη», που επιμελήθηκε η Έφη Αβδελά, αποτελείται από εικοσιδύο κείμενα διαφορετικής έκτασης και ύφους τα οποία, άλλοτε με αναλυτικό και άλλοτε με βιωματικό τρόπο, προσφέρουν μια πολυεπίπεδη και πολυπρισματική παρουσίαση της ιστορίας και των δράσεων του Προγράμματος «Εκπαίδευση Μουσουλμανοπαίδων» καθώς και των προκλήσεων που αντιμετώπισαν όσοι και όσες συμμετείχαν σε αυτό.

Ακόμη, το τεύχος φιλοξενεί αμετάφραστο ένα εξαιρετικά επίκαιρο «Κλασικό κείμενο»: το διήγημα του Έντγκαρ Άλαν Πόε The Masque of the Red Death, που πρωτοδημοσιεύτηκε τον Μάιο 1842 με τον χαρακτηρισμό «A fantasy».

Στις «Βιβλιοκρισίες», ο Μιχάλης Κοπιδάκης γράφει για την ποιητική συλλογή του  Paul Celan Καμπή πνοής, ο Γιώργος Φαράκλας και ο Δημήτρης Κυρτάτας για το βιβλίο του Μύρωνα Αχείμαστου Εισαγωγή στις «Στοιχειώδεις μορφές του θρησκευτικού βίου» του Ντυρκέμ, ο Λόης Λαμπριανίδης για τη μελέτη του Κωστή Χατζημιχάλη Τοπία της κρίσης στη Νότια Ευρώπη: Στα μονοπάτια της άνισης γεωγραφικής ανάπτυξης και ο Δημήτρης Χριστόπουλος για τη συλλογή κειμένων του Ρεζινάλντ Μπλανσέ Πολιτικές του ψυχαναλυτή: Χρονογραφήματα της κρίσης (2011-2017) και άλλες μελέτης εφαρμοσμένης ψυχανάλυσης. Επίσης, ο Γιάννης Τέλιος παρουσιάζει το δίτομο έργο Philosophy and Crisis: Responding to Challenges to Ways of Life in the Contemporary World, που επιμελήθηκαν οι Γκόλφω Μαγγίνη, Βασιλική Σολωμού-Παπανικολάου, Ελένη Καραμπατζάκη και Κωνσταντίνος Δ. Κοσκερίδης, η Βίκυ Ιακώβου γράφει για το βιβλίο των Τζέφφρυ Μπέννινγκτον και Ζακ Ντερριντά Ντερριντά, ο Λάζαρος Καραβασίλης για τον τόμο ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα εν κινήσει. Από τη διαμαρτυρία στη διακυβέρνηση σε επιμέλεια του Γιάννη Μπαλαμπανίδη, και ο Θωμάς Ψήμμας για τα βιβλία Τι είναι δικαιοσύνη του Hans Kelsen και Φιλελευθερισμός και κοινωνική δράση του John Dewey.

Τέλος, η Έλλη Δρούλια παρουσιάζει βιβλία και άλλα που λάβαμε.

Τα Σύγχρονα Θέματα στο διαδίκτυο:

http://www.synchronathemata.gr/

https://www.facebook.com/synchronathemata

https://twitter.com/SynxronaThemata

Το σύνολο των τευχών των Σύγχρονων Θεμάτων (από το 1962 μέχρι σήμερα) 

είναι πλέον διαθέσιμο ψηφιακά στο αρχείο της ιστοσελίδας μας:

http://www.synchronathemata.gr/archio-tefchon/

Δ.Καρέλλας-Στ. Βαρδαρός Η Ελλάδα την εποχή του κορονοϊού--Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς.

Την ανάλυση των Δημήτρη Καρέλλα (πρώην ΓΓ Πρόνοιας/Κοινωνικής Αλληλεγγύης) και Σταμάτη Βαρδαρού (πρώην Αναπληρωτή ΓΓ Υγείας) με τίτλο "Η Ελλάδα την εποχή του κορονοϊού" δημοσιεύει στο πλαίσιο της σειράς e-papers Αναλύσεις για τον #covid19 το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς.

Το κείμενο αποτυπώνει τις μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιήθηκαν και τις πολιτικές που ασκήθηκαν υπέρ της κοινωνικής πλειοψηφίας στους τομείς της πρόνοιας και της υγείας κατά την περίοδο διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, υπογραμμίζοντας τη σημασία της ύπαρξης των δομών και των πολιτικών αυτών κατά το ξέσπασμα της πανδημίας, παρά το γεγονός ότι είχαν εξ αρχής βρεθεί στο στόχαστρο της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας μετά τον Ιούλιο του 2019.

Το κείμενο γράφτηκε αρχικά για τη βρετανική ιστοσελίδα Public Reading Rooms, προσφέρει ωστόσο και στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό μια εξαιρετικά χρήσιμη υπενθύμιση των συνθηκών στην υγεία και στην πρόνοια κατά το ξέσπασμα της κρίσης και των προσπαθειών που καταβλήθηκαν στην κατεύθυνση αυτή τα προηγούμενα χρόνια, αλλά κυρίως αναδεικνύει τη σημασία υπεράσπισης της προόδου που έχει σημειωθεί στο προσεχές μέλλον και μετά τη λήξη της πανδημίας.

Μπορείτε να δείτε ολόκληρο το κείμενο στο σύνδεσμο που ακολουθεί : https://poulantzas.gr/yliko/dimitris-karellas-stamatis-vardaros-i-ellada-tin-epochi-tou-koronoiou/

Ο κόσμος της εργασίας απέναντι σε μια διπλή πρόκληση: Κορονοϊός και εργασιακή πραγματικότητα (του Πάνου Κορφιάτη,)

Την ανάλυση του Πάνου Κορφιάτη, πρώην Ειδικού Γραμματέα του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας, με τίτλο "Ο κόσμος της εργασίας απέναντι σε μια διπλή πρόκληση: Κορονοϊός και εργασιακή πραγματικότητα" δημοσιεύει το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς στη σειρά Αναλύσεις για τον #covid19.

Η υπεράσπιση της εργασίας αναδεικνύεται στο πλαίσιο της πανδημίας του covid19 ως η επόμενη μεγάλη μάχη μετά από εκείνη που διεξάγεται στο υγειονομικό πεδίο. Στο πλαίσιο αυτό, η ανάλυση του Πάνου Κορφιάτη αναδεικνύει τις επιπτώσεις στην απασχόληση και στα εργασιακά δικαιώματα που έχει όχι μόνο η πανδημία, αλλά και το είδος των μέτρων που επιλέγει να πάρει η ελληνική κυβέρνηση. Επίσης, αναδεικνύει την εναλλακτική πρόταση που έχει κατατεθεί και υπενθυμίζει ότι υπάρχουν ήδη θετικές προϋποθέσεις που έχουν διαφανεί στην κατεύθυνση της στήριξης της εργασίας, καθώς η πανδημία, πρώτον, ανέδειξε τη σπουδαιότητα των δημόσιων αγαθών και την ισότιμη πρόσβαση σε αυτά, δεύτερον, έκανε σαφές ότι θεμέλιο της κοινωνίας είναι η εργασία και, τρίτον, διαμόρφωσε τη δυνατότητα σύγκλισης ανάμεσα στο υψηλά ειδικευμένο και σχετικά υψηλότερα αμειβόμενο κομμάτι της εργατικής τάξης και το επισφαλώς εργαζόμενο, χαμηλής ειδίκευσης κομμάτι της.  

Μπορείτε να δείτε την ανάλυση στον σύνδεσμο που ακολουθεί : https://poulantzas.gr/yliko/panos-korfiatis-o-kosmos-tis-ergasias-apenanti-se-mia-dipli-proklisi-koronoios-ke-ergasiaki-pragmatikotita/

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα : Ο Πάνος Κορφιάτης διετέλεσε Ειδικός Γραμματέας του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας από τον Μάρτιο του 2018 ως το καλοκαίρι του 2019. Διετέλεσε επίσης μέλος του τμήματος του Ανώτατου Συμβουλίου Εργασίας για την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας και της ομάδας εργασίας του πιλοτικού προγράμματος στοχευμένων ελέγχων, στο πλαίσιο του οδικού χάρτη για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας. 

Πρόκειται για νεοφιλελεύθερη δικτατορική φαντασίωση. Να αντισταθούμε! (του Δημήτρη Παπανικολόπουλου)

ΑΥΓΗ Ένθετα ΕΝΘΕΜΑΤΑ (4ος κύκλος) Πρόκειται για νεοφιλελεύθερη δικτατορική φαντασίωση. Να αντισταθούμε!

Του Δημήτρη Παπανικολόπουλου - Η κυβέρνηση παίρνει συνεχώς μέτρα, τα οποία τηρούνται. Γι αυτό τα πάμε καλά από πλευράς αριθμών. Ο μόνος ανεύθυνος σε αυτή την ιστορία είναι η κυβέρνηση που α) δεν ήθελε να κλείσει τις εκκλησίες, βάζοντας το μικροκομματικό συμφέρον της πάνω από τη δημόσια υγεία, β) δεν προχωρά σε αποσυμφόρηση των νησιών από τους πρόσφυγες, και γ) δεν ενισχύει το ΕΣΥ.

Του Δημήτρη Παπανικολόπουλου*

 https://www.avgi.gr/article/10811/10919014/prokeitai-gia-neophileleuthere-diktatorike-phantasiose-na-antistathoume-#

Ανεύθυνη κυβέρνηση, υπεύθυνος λαός
Η κυβέρνηση παίρνει συνεχώς μέτρα, τα οποία τηρούνται. Γι αυτό τα πάμε καλά από πλευράς αριθμών. Ο μόνος ανεύθυνος σε αυτή την ιστορία είναι η κυβέρνηση που α) δεν ήθελε να κλείσει τις εκκλησίες, βάζοντας το μικροκομματικό συμφέρον της πάνω από τη δημόσια υγεία, β) δεν προχωρά σε αποσυμφόρηση των νησιών από τους πρόσφυγες, και γ) δεν ενισχύει το ΕΣΥ.

Σοβιετική προπαγάνδα
Η ΝΔ από την αρχή της θητείας της ξεπληρώνει γραμμάτια σε όσους τη στήριξαν. Δεν την ενδιαφέρει η κατακραυγή του κόσμου, γιατί πιστεύει ότι με τη βοήθεια όλων των ΜΜΕ που ελέγχει και την ελέγχουν θα πείσει τον κόσμο ότι (όπως έχει αρχίσει ήδη να προπαγανδίζει) οποιαδήποτε επιτυχία ενάντια στον κορονοϊό οφείλεται στους μεγάλους ηγέτες της χώρας, ενώ οποιαδήποτε αποτυχία οφείλεται στον κόσμο, που γι αυτό πρέπει να νιώθει ένοχος. Ούτως ή άλλως η ΝΔ είναι τηλεοπτικό κόμμα εντάσεως κεφαλαίου, γι αυτό και εκπροσωπείται όλο και περισσότερο από νέα στελέχη με ακραίο τηλεοπτικό λόγο αντί των παλαιών που στηρίζονταν στο κοινωνικό τους εκτόπισμα.

Όταν ο νεοφιλελευθερισμός πλήττεται, υπάρχει και η δικτατορία
Η οικονομία οδεύει σε μεγάλη ύφεση και ήδη το φάντασμα της εκ νέου φτωχοποίησης για μεγάλη μερίδα του πληθυσμού πλανιέται από πάνω μας. Οι κοινωνίες ζητούν στήριξη, ενώ στο εξωτερικό η κρατική παρέμβαση σε ορισμένες περιπτώσεις αποτιμάται σε διψήφιο ποσοστό του ΑΕΠ. Η ΝΔ, όμως, δεν θέλει να παραδεχθεί ότι το νεοφιλελεύθερο μοντέλο θέλει αναθεώρηση, γιατί πιθανότατα ο κόσμος θα στραφεί προς τον αυθεντικό εκπρόσωπο αυτής της άποψης. Γι αυτό, επιδιώκει να κρατήσει το μαξιλάρι των 32 δις, που εξασφάλισε ο ΣΥΡΙΖΑ από τα λεφτά των φορολογουμένων, και να τα δώσει στις τράπεζες και τις μεγάλες επιχειρήσεις, όχι στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τους εργαζομένους και ανέργους. Ούτε φυσικά χρειάζεται να προσλάβει γιατρούς και νοσηλευτές ή να κάνει μαζικά τεστ και να αγοράσει επαρκή εξοπλισμό. Πως, όμως, θα αντιμετωπίσει τον ιό; Μαντρώνοντας για όσο χρειαστεί τους πολίτες στα σπίτια, ώστε η κρίση να παρέλθει με δικά τους έξοδα (οικονομικά και ψυχολογικά). Δεν την ενδιαφέρει το πότε και πως θα ξαναβγεί ο κόσμος με ασφάλεια και τι θα αντικρίσει όταν βγει. Την ενδιαφέρει την καινούργια κρίση να πληρώσουν αυτοί που πλήρωσαν και την προηγούμενη. Γι αυτό έχει περάσει από τα μέτρα για τη θωράκιση της υπάρχουσας κοινωνίας στα μέτρα που λείπουν από μια φαντασιακή κοινωνία όπου θα ελέγχεται κάθε κίνηση του πολίτη.

«Αφήστε τη γκρίνια, εδώ κινδυνεύουμε». Η φτώχεια και η ψυχολογική πίεση θα αντιμετωπιστεί με πατριδοκαπηλεία
Και τι θα γίνει, όταν ο κόσμος αρχίσει να αντιδρά, γιατί δεν θα έχει λεφτά και υπομονή να αντέξει τον εγκλεισμό; Ό, τι γίνεται κάθε φορά που η ΝΔ αμφισβητείται: θα χρησιμοποιήσουν τα ΜΜΕ για να αποσυνδέσουν τους πραγματικούς φόβους από τις πραγματικές αιτίες και για να σπείρουν τον τρόμο που θα τον συνδέσουν με εξωτερικούς και εσωτερικούς εχθρούς, τους μετανάστες, τους Τούρκους, το ΣΥΡΙΖΑ, τους διαδηλωτές. Οι κυβερνώντες ζουν την απόλυτη φαντασίωσή τους: μας λένε ότι πρέπει να φοβόμαστε τα πάντα και ότι μόνο αυτούς έχουμε να μας προστατεύουν, ακόμα και αν μας κακομεταχειρίζονται, μας αφήνουν φτωχούς και άνεργους.

Ε, λοιπόν, αρκετά
Τα λεφτά που υπάρχουν στην άκρη είναι γι αυτούς που τα έβαλαν, όχι γι αυτούς που χειροκροτάνε το μνημόνιο Βρούτση. Δεν θα κάτσουμε αιωνίως στα σπίτια μας, επειδή η κυβέρνηση δεν θα ξέρει τι της γίνεται με την εξάπλωση του ιού και επειδή θα έχει φέρει στα όριά του το δημόσιο σύστημα υγείας. Ας δώσουν λεφτά στις επιχειρήσεις και στους εργαζομένους και ανέργους, για να μπορέσουμε να μείνουμε στα σπίτια μας όσο χρειαστεί και να βγούμε όρθιοι και όρθιες από αυτή την περιπέτεια. Ας δώσουν λεφτά στο ΕΣΥ και ας κάνουν μαζικά τεστ για να μπορέσουμε να βγούμε με ασφάλεια κάποια στιγμή. Αλλιώς θα βγούμε ούτως ή άλλως, για να παλέψουμε για τη ζωή μας, όπως παλεύουμε και τώρα που μένουμε μέσα.

* Δρ. Πολιτικής Επιστήμης - ερευνητής

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΓΕΣΙΑ (του Θανάση Τσακίρη)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΓΕΣΙΑ (του Θανάση Τσακίρη)

Ως «Ηγεσία» (Leadership) θεωρείται μια διαδικασία με την οποία ένα άτομο επηρεάζει άλλα άτομα προς την επίτευξη των στόχων μιας ομάδας ή οργανισμού. Είναι μια διαδικασία κοινωνικής επιρροής, η οποία περιλαμβάνει την εθελοντική δράση από την πλευρά των οπαδών και είναι πάντα σκόπιμη και προσανατολισ μένη στο στόχο. Η ηγεσία σχετίζεται με την επιρροή και διαφέρει από τη διαχείριση (management), η οποία περιλαμβάνει το σχεδιασμό, την οργάνωση, τα στελέχωση, τη διοίκηση και τον έλεγχο. Ηγεσία πάνω στους ανθρώπους ασκείται όταν τα άτομα με ορισμένα κίνητρα και σκοπούς κινητοποιούν, σε ανταγωνισμό ή σύγκρουση με άλλους, θεσμικούς, πολιτικούς, ψυχολογικούς, και άλλους πόρους, έτσι ώστε να αφυπνίσουν, να δεσμεύσουν, και να ικανοποιήσουν τα κίνητρα των οπαδών για να πετύχουν τους αμοιβαίους στόχους ενστερνίζονται τόσο οι ηγέτες και όσο και οι οπαδοί.

Σύμφωνα με τον James Burns που παρουσίασε τη θεωρία του για τους δύο τύπους ηγεσίας: Η Συναλλακτική Ηγεσία είναι αυτή όπου οι ηγέτες επικεντρώνουν την προσοχή στη σχέση του ηγέτη και του οπαδού, ενώ η Μετασχηματιστική Ηγεσία είναι αυτή όπου ο ηγέτης επικεντρώνει την προσοχή του στις πεποιθήσεις, τις ανάγκες και τις αξίες των οπαδών του. Η μετασχηματιστική ηγεσία υπάρχει όταν ένα ή περισσότερα πρόσωπα θα συνεργαστούν με άλ

λους με τέτοιο τρόπο ώστε οι ηγέτες και οι οπαδοί υψώνουν οι μεν τους δε σε υψηλότερα επίπεδα κινητοποίησης, κινήτρων και ηθικής. Θεωρεί ότι οι άνθρωποι μπορούν να υψωθούν σε υψηλότερα επίπεδα και αυτό είναι το «μυστικό» της μετασχηματιστικής ηγεσίας. Επομένως, η διαφορά των μοντέλων ηγεσίας ανάγεται στην αντίληψη για την «ανθρώπινη φύση».[1]

Ήδη από την εποχή του Πλάτωνα το δίλλημα «προσωποπαγής ή συλλογική» απασχολεί την πολιτική φιλοσοφία και θεωρία.[2] Επιπλέον, ο Θουκυδίδης έθεσε για πρώτη φορά στην πολιτική θεωρία τη συζήτηση για την ανθρώπινη συμπεριφορά στην λειτουργία του κράτους τονίζοντας το ήθος και το ύφος που θα έπρεπε να διακρίνει τους «πολιτικούς άνδρες». Κατά τον Πλάτωνα το πρότυπο του ηγέτης είναι ο «φιλόσοφος βασιλιάς». Με αυτή τη λογική διαμορφώθηκε η «ηρωική θεωρία της ιστορίας» («βασιλική επιστήμη» κατά Πλάτωνα), δηλαδή η αντίληψη της ιστορίας που θέτει τον ηγέτη και τις πράξεις του στο επίκεντρο των ιστορικών εξελίξεων. Αυτή η θεωρία επαναφέρεται στις νέες συνθήκες της απαρχής της Αναγέννησης και των νεωτερικών χρόνων από τον Νικολό Μακιαβέλι. Έτσι, λοιπόν, μια από τις πρώτες προσεγγίσεις για την ηγεσία και τον ηγέτη θεωρεί ως θεμελιώδες χαρακτηριστικό ότι οι άνθρωποι γεννιούνται με ορισμένα γνωρίσματα του χαρακτήρα και ότι «ο ηγέτης γεννιέται και δεν γίνεται». Η θεωρία υποθέτει ότι οι άνθρωποι γεννιούνται ηγέτες ή όχι ως ηγέτες, επειδή τα χαρακτηριστικά αυτά θεωρούνται φυσιολογικά μέρος της προσωπικότητας ενός ατόμου . Η θεωρία αυτή χρησιμοποιήθηκε στη δεκαετία του 1930, του 1940 και του 1950 καθοδηγώντας μελέτες και έρευνες που επεδίωκαν να τεκμηριώσουν μια σημαντική σχέση μεταξύ των επιμέρους χαρακτηριστικών και της μέτρησης της αποτελεσματικότητας του ηγέτη. Έτσι μελέτησαν τα σωματικά, ψυχικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των ατόμων. Η ηγεσία έχει επίσης μελετηθεί μέσω της προσέγγισης της συμπεριφοράς . Η προσέγγιση της συμπεριφοράς επανεστιάζει το ενδιαφέρον από τα χαρακτηριστικά στη συμπεριφορά των ηγετών. Η συμπεριφορά των ηγετών γίνεται πιο σημαντική από τα φυσικά , νοητικά ή συναισθηματικά χαρακτηριστικά τους. Το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Ohio και το Πανεπιστήμιο του Michigan εκπόνησαν τις δύο βασικές μελέτες της προσέγγισης αυτής στα τέλη της δεκαετίας του 1940 και του 1950 . Οι μελέτες έχουν αναγνωρίσει δύο βασικές συμπεριφορές: α) συμπεριφορά που προσανατολίζεται προς τους ανθρώπους και β) συμπεριφορά προσανατολισμένη στην παραγωγή. Σύμφωνα με την προσέγγιση της συμπεριφοράς του ηγέτη, υπάρχουν διάφορες συμπεριφορές που θα είναι πάντα αποτελεσματικές για τους ηγέτες, αλλά οι εμπειρικές έρευνες δεν δείχνουν μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της συμπεριφοράς των ηγεσιών που είναι προσανατολισμένες στα καθήκοντά και των προσανατολισμένων στους ανθρώπους ηγεσιών. Ένα νέο στοιχείο έχει εισαχθεί από την προσέγγιση της συγκυρίας (contingency), η οποία λαμβάνει υπόψη τον αντίκτυπο της οργανωτικής ή ομαδικής εργασίας στο βαθμό στον οποίο δεδομένα γνωρίσματα και συμπεριφορές του ηγέτη θα είναι πραγματικά. Η προσέγγιση αυτή χρησιμοποιήθηκε κυρίως στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στην δεκαετία του 1970. Η θεωρία της συγκυρίας του Fiedler, η θεωρία διαδρομής - στόχου και η θεωρία της ηγεσίας με βάση την κατάσταση (Situational leadership) είναι οι πιο δημοφιλείς θεωρίες της συγκυρίας. H θεωρία του Fielder, παραδείγματος χάριν, τονίζει ότι υπάρχει ένα και μοναδικό στυλ ηγεσίας που μπορεί να ισχύει σε όλες τις συγκυρίες και περιστάσεις. Η αποτελεσματικότητα του ηγέτη βασίζεται στην εκάστοτε δομή των περιστάσεων. Αυτό είναι το αποτέλεσμα δυο παραγόντων: α) στυλ ηγεσίας, και β) ευνοϊκότητα της συγκυρίας. Η κλίμακα του Fiedler μετρά α) κατά πόσον ο ηγέτης είναι προσανατολισμένος στη σχέση ή στα καθήκοντα και β) την

ευνοϊκότητα της συγκυρίας που κι αυτή με τη σειρά της εξαρτάται από τρεις ξεχωριστούς παράγοντες: α) σχέση ηγέτη και μέλους/οπαδού, β) δομή καθηκόντων, και γ) εξουσία της θέσης του ηγέτη. Η ηγεσία είναι ουσιαστικά μια σχέση. Χωρίς ακόλουθους και οπαδούς δεν υπάρχει ηγεσία. Οι ηγέτες και η ηγεσία εκτιμώνται πολύ από τους λαούς καθ’ όλη την ιστορική πορεία της ανθρωπότητας. Όμως, συχνά ασκείται κριτική σε κοινωνικά σύνολα ή άτομα γιατί «εύκολα καθηγούνται» ή/και «οδηγούνται στον δρόμο τον κακό». Αυτή η κριτική εστιάζει στις αρχές της ανεξαρτησίας και της αυτονομίας του ατόμου-πολίτη που είναι προικισμένο με τον ορθό λόγο λόγω της ανθρώπινης φύσης του και υπονοεί ότι η ηγεσία και ο ηγέτης μπορεί να είναι κακόβουλη ή ευεργετική, κάτι που είναι πολύ σημαντική στην Πολιτική. Έτσι ηγέτες όπως ο Περικλής ή Αβραάμ Λίνκολν θεωρούνται ευεργετικοί ενώ αντίθετα ηγέτες όπως ο Αδόλφος Χίτλερ ή ο Ιωσήφ Στάλιν κακόβουλοι και καταστροφικοί και γίνονται έρευνες για την εξήγηση της συμπεριφοράς των μαζών που τους ακολούθησαν. Οι οπαδοί/ακόλουθοι των ηγετών κινητοποιούνται υπέρ τους γιατί θεωρούν πως ταυτίζονται με αυτούς και τους αναγνωρίζουν ως «άρχοντά» τους. Μπορεί ακολουθούν τον ηγέτη γιατί είναι «ένας από αυτούς», δηλαδή μέλος της ίδιας κοινωνικο-δημογραφικής κατηγορίας τους. Μπορεί επίσης να τον ακολουθούν με ωφελιμιστικό τρόπο γιατί τους ευεργετούν. Οι ηγέτες, ειδικά οι πολιτικοί, τείνουν συχνά να είναι ή να γίνονται διαφορετικοί από τους οπαδούς τους. Αυτό συμβαίνει γιατί πολλοί άνθρωποι την θεωρούν ασυνήθιστη εργασία. Έτσι αποφεύγουν να αναλάβουν θέσεις εξουσίας και ιδιαίτερα τις ανώτερες. Οι λόγοι είναι: - Είναι εξειδικευμένη δραστηριότητα, - Απαιτεί πολύ χρόνο ενασχόλησης - Ξεκόβει τον ηγέτη από την «κανονική ζωή» - Απαιτεί υψηλό βαθμό υπευθυνότητας - Λόγω της δημοσιότητας που «απολαμβάνουν» οι ηγέτες είναι εκτεθειμένοι σε ανελέητες και εμπαθείς κριτικές που μπορούν να φτάσουν ως το σημείο να απειληθεί η ζωή τους. Ο B. Bass κατηγοριοποίησε τους ηγέτες σε τρεις ομάδες: Α) Εγωιστές (self-oriented). Προσανατολισμένοι στον εαυτό τους, έχουν συχνά πολύ ισχυρές εξουσιαστικές τάσεις και δεν είναι πάντα ευεργετικοί για τους οπαδούς τους. B) Στοχοπροσηλωμένοι (task-oriented). Είναι πραγματιστές και αφοσιώνονται στην επίτευξη συγκεκριμένων στόχων. Γ) Συνεργατικοί (interaction-oriented). Έχουν τις δεξιότητες που απαιτούνται για την επίλυση προβλημάτων και μετριασμό συγκρούσεων μεταξύ των ακολούθων τους. Ο Μαξ Βέμπερ κατηγοριοποίησε και αυτός τους ηγέτες σε τρεις ομάδες: Α) Παραδοσιακούς που η εξουσία τους νομιμοποιείται διαμέσου μακρόχρονων εθιμικών πρακτικών, π.χ. κληρονομικοί μονάρχες. Β) Χαρισματικούς που εμφανίζονται σε περιόδους πολιτικο-κοινωνικής κρίσης ή μετάβασης και νομιμοποιούνται χάρη στα προσωπικά προσόντα του είτε αυτά είναι πραγματικά είτε εκλαμβάνονται έτσι από τους οπαδούς τους. Γ) Νόμιμους-Ορθολογιστές-Γραφειοκρατικούς που αντλούν την νομιμοποίησή τους από σαφείς νομικά κατοχυρωμένες διαδικασίες, ο δε σεβασμός των ακολούθων αποδίδεται στην ίδια τη θέση εξουσίας και όχι στον κάτοχο της θέσης που είναι προσωρινή. 

Τέλος, πρέπει να αναδείξουμε την άποψη του Καρλ Μαρξ για το ζήτημα της ηγεσίας. Ο Μαρξ θεωρούσε ότι οι σκοποί της ισότητας και της ελευθερίας για όλους τους ανθρώπους δεν θα μπορέσουν να επιτευχθούν παρά μόνο με σκληρούς και επίμονους αγώνες. Οι άνθρωποι θα έπρεπε να σπάσουν τις αλυσίδες της αλλοτρίωσης και της αποξένωσης και να μπορέσουν να υπερβούν τις επιθυμίες τους για «ιδιωτική ιδιοκτησία». Οι άνθρωποι θα το καταφέρουν αυτό μόνο αν επανέλθουν στους εαυτούς τους και αν δώσουν σάρκα και οστά στην ελευθερία και την ισότητα που θα ανυψώσουν τους ανθρώπους στο όραμα του κομμουνισμού. Για την επίτευξη του στόχου θα χρειαστεί να αποκτήσουν οι εργάτες την ταξική συνείδηση και για να επιτευχθεί αυτό θα χρειαστεί η κατάλληλη ηγεσία (το κομμουνιστικό κόμμα) που θα καθοδηγεί το λαό.

ΘανάσηςΤσακίρης 

---

[1] Burns, James MacGregor.(1978) Leadership. New York : Harper & Row

[2] Πλάτων (2014) Πολιτεία. Αθήνα: Πόλις.

Στον Δρόμο που κυκλοφορεί το Σάββατο 11 Απριλίου... (στα περίπτερα και τα σούπερ μάρκετ που έχουν εφημερίδες)

Στον Δρόμο που κυκλοφορεί το Σάββατο 11 Απριλίου...
(στα περίπτερα και τα σούπερ μάρκετ που έχουν εφημερίδες)

Γερμανικός ιός
στην Ευρώπη
Αθεράπευτος ο ηγεμονισμός του Βερολίνου • Η πανδημία ως ευκαιρία για νέα μνημόνια στον Νότο • Σε βαθιά κρίση η Ε.Ε., αποδεικνύεται άχρηστη για τους λαούς • Η ανάκτηση βαθμών κυριαρχίας και η δημοκρατία, αναγκαίοι στόχοι για ένα νέο τοπίο στην Ευρώπη



Μερική κανονικότητα ή απελευθέρωση;Η πρόκληση για μια νέα συνείδηση, νέα ριζοσπαστικοποίηση, νέα πολιτικοποίηση, που θα αγκαλιάζουν κοινωνικές πλειοψηφίες, είναι το ζητούμενο. Αποτελούν δυνατότητα που ίσως έρχεται πιο κοντά. Όχι από μόνη της, αλλά αν συντρέξουν δυνάμεις –κυρίως πνευματικές– και πραγματικοί αγώνες για την επιβίωση και την αξιοβίωτη ύπαρξη του ανθρώπινου είδους. Σε συμφιλίωση με τη φύση και με άλλους ρυθμούς και διαστάσεις του χρόνου.

Μην χάσετε τις διαδικτυακές εκπομπές μας!
•LIVE στο Facebook•

«Κράτος, επανάσταση και οικοδόμηση της ηγεμονίας»
Το Σάββατο (11/4) στις 19:30 προβάλουμε ομιλία του Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα


Σημαντική πρωτοβουλία για την παραγραφή του χρέους της Λατινικής Αμερικής
Είναι η ώρα!
των Ραφαέλ Κορέα, Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα, Γκουστάβο Πέτρο και Αλφρέδο Σεράνο Μανθίγια


ΤΟ ΘΕΜΑ
Γενικές τάσεις της πανδημίας και περιφερειακές ιδιαιτερότητες

ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ
Ο κορωνοϊός μπορεί να επανασχεδιάσει την παγκόσμια τάξη
Γράφει ο Κάρλο Φορμέντι

ΔΙΕΘΝΗ
Η μαύρη πρωτιά της Βραζιλίας

ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Covid-19 και αγροδιατροφικός τομέας

Στην «Εποχή» που κυκλοφορεί την Κυριακή 12 Απριλίου «Στο βωμό οι ανάγκες των λαών της Ευρώπης»

Στην «Εποχή» που κυκλοφορεί την Κυριακή 12 Απριλίου

«Στο βωμό οι ανάγκεΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Γιώργος Αγγελόπουλος: «Η κυβέρνηση σπάει τα ρεκόρ ταξικής μεροληψίας στην εκπαίδευση»

Γαβριήλ Σακελλαρίδης: «Η πανδημία δεν κάνει διακρίσεις, κάνει όμως η διαχείρισή της»

Γιάννης Αγγέλης: «Συμφωνία - φιάσκο η απόφαση του Eurogroup»

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

«Γύρω γύρω πανδημία και στη μέση νέα ύφεση» του Παύλου Δ. Κλαυδιανού

«Η εκκλησία στο δικό της τροπάρι» της Ιωάννας Δρόσου

«Ο ιός της μονοφωνίας» του Χ. Γεωργούλα

«Ανησυχητικές παράμετροι…» του Κωστή Γιούργου

«Συνταγές της δεκαετίας του 1990» του Παντελή Κυπριανού

«Η ΕΚΤ και η έκδοση ομολόγων» του Κώστα Μελά

«Η πανδημία COVID-19 και “τα δικαιώματα του εγωιστικού υπολογισμού”» του Γιώργου Μπάλια

«Η Αριστερά μετά τον κορωνοϊό» του Πέτρου Λινάρδου Ρυλμόν

«Μαθήματα δημοσιονομικής πολιτικής από την πανδημία του κορωνοϊού» του Γιώργου Σταμάτη

ΔΙΕΘΝΗ

«Ο κορωνοϊός ως εφαλτήριο για την επιβολή μιας νέας (;) τάξης πραγμάτων» της Βιβής Κεφαλά

«Άνγκελα Εσωτερικού, Μέρκελ Εξωτερικού» του Δημήτρη Σμυρναίου

«Η Ρωσία, ο κορωνοϊός και τα πετρέλαια» του Μιχάλη Ρένεση

«Ούτε η πανδημία δεν σταματά τα πολεμικά σχέδια του Τραμπ» του Μπάμπη Κοβάνη

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

«Ρυθμοί Black Friday, δουλειά τις Κυριακές και διώξεις σε όσους αντιδρούν» του Τάσου Γιαννόπουλου

«Η καραντίνα χτίζει… ανώγεια και κατώγεια στην Ακρόπολη» της Μαρίας Λυκούρα

«Πρώτη κατοικία: οι δανειολήπτες σε απόγνωση» του Μαρίνου Μουζακίτη

Ελληνικά ΜΜΕ: «Ζοφερό σκηνικό με εξάρτηση από το κρατικό χρήμα» του Νίκου Γιαννόπουλου

«Πογκρόμ αλλοδαπών εργατών από τη δημοτική αρχή Κύμης-Αλιβερίου;» της Αλεξάνδρας Θαλασσινού

«Ανοσία αγέλης στις δομές και… ό,τι γίνει» της Τζέλας Αλιπράντη

ΘΕΜΑΤΑ

«Γκιλοτίνα» της Όλγας Στέφου

«Εσωτερικοί μετανάστες» του Θωμά Τσαλαπάτη

Ιστορίες από τα γήπεδα: «Από την Ελβετία στην Αθήνα!» του Μ. Διόγου

«Σ’ αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα, η λευτεριά και η ελευθερία» του Διονύση Φραγκούλη

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ο ρόλος της τέχνης στην εποχή του κορωνοϊού: Ιωσήφ Ιωσηφίδης, Τριαντάφυλλος Η. Κωτόπουλος, Απόστολος Ρίζος, τρεις άνθρωποι των τεχνών προβληματίζονται υπό την επιμέλεια του Σπύρου Αραβανή

Ο κρίνων κρίνεται: Συνέντευξη του κριτικού Λέανδρου Πολενάκη στη Ράνια Παπαδοπούλου, με αφορμή και την κυκλοφορία βιβλίου με τις θεατρικές κριτικές του (2016 – 2018)

Μένουμε εδώ, στον ιταλικό Νότο, η Σοφία Ξυγκάκη γράφει με αφορμή μια εκδήλωση του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου της Αθήνας

Οι διαστάσεις του έρωτα πέρα απ’ τους κανόνες, ο Κώστας Αθανασίου γράφει για το βιβλίο της Τζούνα Μπαρνς «Νυχτοδάσος»

Η Λιάνα Μαλανδρενιώτη περιδιαβαίνει την ιστορία του «Αρχείου Ελλήνων Μουσουργών Θωμά Ταμβάκου» σε μια συνέντευξη με τον δημιουργό του, Θωμά Ταμβάκο, μουσικογράφο, συγγραφέα, ερευνητή

ΙΔΕΕΣ

Τζόντι Ντιν: «Η πανδημία έδειξε ότι ο εχθρός είναι ο φιλελεύθερος καπιταλισμός»

Στην ΕΠΟΧΗ της Κυριακής διαβάζετε και τις στήλες:

«Στα δίκτυα του κόσμου» από τον Δημήτρη Γκιβίση

Δαιμονικά από τον δικηγόρο του διαβόλου.ς των λαών της Ευρώπης», ο κεντρικός τίτλος

epohi_19_0.jpg

Ο οκνηρός άνθρωπος (του Lucien Sfez*)

ΑΥΓΗ  5-4-2020
Ένθετα Monde Diplomatique

Ο οκνηρός άνθρωπος

Ο Πλάτων προειδοποιούσε τους νέους φιλοσόφους για τη γραφή και το βιβλίο, που υποκαθιστούν μια ζωντανή μνήμη με μια νεκρή, με πρόσχημα την ευκολία. Κάνουν τον αναγνώστη παθητικό. Σήμερα, αν η διατύπωση άλλαξε μορφή, δεν άλλαξε περιεχόμενο. Ο στόχος είναι πάντοτε η μεταφορά των υποχρεώσεών του σε έναν εξωτερικό μηχανισμό. Η οκνηρία θα ήταν, στην οπτική του Πλάτωνα, η απόδειξη μιας σκλαβιάς ανάξιας του ανθρώπου

Επιμέλεια: Θανάσης Κούτσης

http://www.avgi.gr/article/10807/10923459/o-okneros-anthropos

Την ώρα που σχολεία και γραφεία παραμένουν κλειστά λόγω κορωνοϊού, η προσφυγή στην τεχνολογία για τη συνέχιση των δραστηριοτήτων μας είναι μονόδρομος, ενώ ταυτόχρονα η ψυχαγωγική πλευρά της αναδεικνύεται σε βασική ανάγκη της καθημερινότητάς μας. Είναι λοιπόν ευκαιρία ν’ αναστοχαστούμε τον ρόλο της τεχνολογίας στην καθημερινή μας ζωή και να φροντίσουμε να υπερασπιστούμε την ελευθερία μας από αυτήν. Επιστρέφουμε σήμερα σ’ ένα κείμενο του 1998 που θέτει ακριβώς αυτούς τους προβληματισμούς.

Β.Κ.



Του Lucien Sfez*

Οι λεωφόροι της πληροφορίας -που μας παρουσιάζονται ως το όγδοο θαύμα του κόσμου- δεν είναι μόνο η διασταύρωση του τηλεφώνου, των οπτικοακουστικών μέσων και του υπολογιστή. Το ίδιο ισχύει και για τις ευρεσιτεχνίες που μας προτείνουν στο εμπόριο ή αυτά που φαντάζονται για το μέλλον οι τεχνικοί των τηλεπικοινωνιών. Είναι οι στοίβες κινητών τηλεφώνων στο Διαδίκτυο σε σύνδεση με σταθερά τηλέφωνα, τα εικονοτηλέφωνα, οι ανάγλυφες οθόνες, τα γάντια εικονικής πραγματικότητας, οι υπολογιστές, τα μόντεμ, οι τράπεζες δεδομένων, οι έμποροι, οι διαχειριστές και οι επισκευαστές. Μια συσσώρευση αρθρωμένη γύρω από τεχνικά, κοινωνικά και επαγγελματικά δίκτυα.

Σ' αυτό τον γεμάτο κόσμο δεν υπάρχει κενό, μαύρη τρύπα, άρνηση, αντίθετο. Όλα είναι λεία και λειτουργούν σύμφωνα με το σιωπηλό πρότυπο των ηλεκτρονικών συνδέσεων. Μόλις που ακούγεται ένα κουδούνισμα πότε- πότε, και αυτό ακόμα μπορούμε να το καταργήσουμε. Το να επικοινωνεί κανείς είναι εύκολο όταν το θέμα περιορίζεται στη σύνδεση των μηχανών, στη συσχέτιση με τις μηχανές. Όταν θέλουμε να σταματήσουμε την επικοινωνία και να βρεθούμε με τον εαυτό μας, είναι εύκολο: κατεβάζουμε το ακουστικό, σβήνουμε την οθόνη.

Ο άνθρωπος που χρησιμοποιεί αυτές τις μηχανές είναι ελεύθερος και χαρούμενος. Δεν κάνει ποτέ κακές σκέψεις για τους άλλους, ούτε για τον εαυτό του, καθώς βρίσκεται πάντοτε στην ευκολία της στιγμιαίας επικοινωνίας. Έχει βλέψεις βραχυπρόθεσμης αποδοτικότητας επειδή, σ' αυτό το σύστημα, δεν υπάρχει μακροπρόθεσμο. Παραγωγικότητα, χρησιμότητα, διαχείριση, αυτές είναι οι κυρίαρχες λέξεις του homo communicans (επικοινωνών άνθρωπος), τον οποίο ονειρεύονται οι τεχνολόγοι και οι βιομήχανοι της επικοινωνίας.

Αναμφίβολα, ο άνθρωπος αυτός είναι αδιαχώριστος από τις μηχανές επικοινωνίας. Ζει από τα προσόντα τους. Αποκτά τα χαρακτηριστικά τους. Κατά μια έννοια, όσο χρησιμοποιεί τις μηχανές, άλλο τόσο τον χρησιμοποιούν κι αυτές. Δεν γνωρίζει όμως τίποτα γι' αυτό το κυκλικό σύστημα, το οποίο τον σφίγγει και τον πνίγει, γιατί νιώθει δυνατός, από την ίδια τη δύναμη των μηχανών, άνετος από την άνεσή τους. Γι' αυτόν όλα είναι θετικά, όλα βρίσκονται στη θέση τους. Κόσμος χωρίς ανάποδη όψη. Δεν υπάρχει τίμημα. «Flatland» (Ισοπέδωση) στην κυβερνοκουλτούρα, λέει ο Ντάγκλας Κούπλαντ στο μυθιστόρημα «Microserfs». Δεν υπάρχει τίμημα: μιλούν για φατρία, για φυλή, για κοινότητες. Μεταφορές χωρίς καμία σχέση με την πραγματικότητα της κυβερνοκουλτούρας: για να έχεις πρόσβαση στην κοινότητα, πρέπει να κάνεις θυσίες. Και σ' αυτό το λείο flatland, χωρίς τίμημα και ανάποδη όψη, ο μόνος φόβος που μπορεί να νιώσει κανείς είναι η απουσία των μηχανών: η βλάβη.

Η βλάβη είναι μια οδύνη. Ο φόβος της βλάβης, ένας εφιάλτης. Είναι η μόνη πιθανή αντίφαση στο σύστημα, η μόνη πιθανή δυστυχία. Ο φόβος της βλάβης αντικατέστησε τον φόβο του διαβόλου της Αποκάλυψης. Συνοπτικά, μόνο η απειλή της βλάβης δίνει ζωή και συναίσθημα στο σύστημα το οποίο τα στερείται. Είναι η τελευταία ζωτική ευκαιρία του συστήματος επικοινωνίας. Ο Νόρθροπ Φράι, στην «Ανατομία της κριτικής», δείχνει ότι η Αποκάλυψη αποτελεί μέρος ενός συνόλου κειμένων που προωθούν την επιθυμητή συνοχή της Πολιτείας, του ανθρώπου και του Θεού. Όπου μπορεί να δει κανείς ότι, όπως ο φόβος της Αποκάλυψης είναι εκεί για να υπηρετεί την πίστη, ο φόβος της βλάβης βρίσκεται εκεί για να εδραιώνει την κυβερνοκουλτούρα.

Όλα αυτά, όμως, ο άνθρωπος, που νιώθει πλήρης και θετικός, χωρίς ανωμαλίες ούτε θυσίες της επικοινωνίας, δεν τα γνωρίζει. Νομίζει ότι κερδίζει πάντα. Δεν ξέρει ότι για να κερδίσει, πρέπει και να χάσει. Δεν ξέρει τι χάνει.

Οι μηχανές, φτιαγμένες για να εξασφαλίσουν παραγωγικότητα και αποτελεσματικότητα, καταλήγουν σε παράδοξες συνέπειες: ενός ανθρώπου τεμπέλη και άχρηστου. Μια ύπαρξη που δεν κάνει τίποτα σπουδαίο από μόνη της. Λαμβάνει βοήθεια στην παραμικρή κίνησή της. Θέλει να πάει στο γραφείο; Το αυτοοδηγούμενο αυτοκίνητο τίθεται στη διάθεσή της και το μόνο που κάνει είναι να ονειρεύεται στο τιμόνι, περιμένοντας τον αυτόματο οδηγό να σημάνει «τέρμα».

Περιέργως το παλιό σύνθημα των φορτηγατζήδων «Οδηγώ για σας» εφαρμόζεται σε όλους. Στη συνέχιση της τεχνολογικής ανάπτυξης το μέλλον του homo communicans είναι η τεμπελιά. Μια ολοκληρωτική και βαθιά οκνηρία, τις απαρχές της οποίας μπορούμε ήδη να διακρίνουμε στις καθημερινές μας συμπεριφορές.

Έχουμε μια έντονη αδυναμία να αφήνουμε στις μηχανές τη φροντίδα να απομνημονεύουν για μας, να ηχογραφούν για μας, να μιλούν για μας. Αυτό εκτείνεται από το σημειωματάριο διευθύνσεων με αριθμούς τηλεφώνων και ηλεκτρονικές διευθύνσεις ώς τη διαχείριση βιβλιογραφιών, κειμένων, επαγγελματικών συναντήσεων, λογαριασμών και προγραμματισμού. Η φωνή μας, ηχογραφημένη μια κι έξω -ή μάλλον μια συνθετική φωνή-, απαντά για μας. Ανοίγουμε τις πόρτες από απόσταση και κάνουμε «ζάπινγκ» από μακριά με αδιαφορία. Δεν θέλει και πολύ για να πέσουμε σε μια λανθάνουσα νωχέλεια.

Η νωχέλεια νανουρίζεται εξάλλου από ένα αίσθημα μεγάλης ασφάλειας που προκαλούν οι μηχανές παρακολούθησης, ελέγχου, υπερπαρακολούθησης στο τετράγωνο. Η οκνηρία ταιριάζει με την απουσία φόβου, ο τεμπέλης άνθρωπος αισθάνεται πλαισιωμένος απ' όλες τις πλευρές, καλυμμένος, προστατευμένος. Δεν χρειάζεται να ασχοληθεί με εχθρούς, υπερσύγχρονοι μηχανισμοί ξαγρυπνούν γι' αυτόν. Αναγνώριση της φωνής και του βλέμματος, ψηφιακό αποτύπωμα, κάμερες με κωδικούς πρόσβασης: δεν έχει τίποτα να φοβηθεί από τους παρείσακτους.

Χωρίς την υποχρέωση να υπερασπιστεί τον εαυτό του, ο άνθρωπος καθαυτός φαίνεται άχρηστος. Μοιάζει με προσθήκη που τοποθετήθηκε εκεί τυχαία και που θα μπορούσε κάλλιστα να μην υπάρχει... Κάτι που οι μηχανές κάνουν πράγματι τέλεια, αυτός το κάνει αδέξια, με δισταγμούς και λάθη, λες και μιμείται ατελώς ένα μοντέλο. Επειδή, σύμφωνα με την ίδια παλιά ιδέα ότι το μυαλό είναι μόνο μια αποδυναμωμένη εφαρμογή του παντοδύναμου υπολογιστή, ο άνθρωπος συνειδητοποιεί την αδυναμία του και αφήνεται να τον κυριέψει το αίσθημα της αχρηστίας του. Η μνήμη του που έχει αδρανήσει είναι γεμάτη τρύπες, πορώδης, αλλά αυτό δεν χρειάζεται θεραπεία, καθώς ο μηχανισμός μνήμης είναι, αν μπορούμε να το πούμε έτσι, σε καλά χέρια. Όσον αφορά την καθημερινή ζωή, χωρίς την παρέμβασή του, τα πράγματα πηγαίνουν καλύτερα. Το μόνο που έχει λοιπόν είναι να αφήσει τα πράγματα να κυλούν και... να ονειρεύεται ή να παίζει.

Πράγματι, αντίθετα με ό,τι αναμασάται παντού ως προφανές, ο μελλοντικός homo communicans δεν είναι ο πιεσμένος και αγχωμένος άνθρωπος. Και γιατί να είναι; Τα λάθη του θα τα διορθώνουν οι μηχανές, όπως ολόκληρη η κοινωνία, με τα πολύ ορατά ελαττώματά της, όπως η ανισότητα, η φτώχεια, ο πόλεμος και ο θάνατος, θα γιατρευτεί από την τεχνολογία.

Αυτή η κοινωνία, με βάση την επικοινωνία των πάντων, δεν είναι κοινωνία της ταχύτητας, αλλά κοινωνία της βραδύτητας, του «δεν κάνω τίποτα», του στοχασμού και του παιχνιδιού. Αναμφίβολα, δεν πρόκειται για τη βραδύτητα που εκθειάζει ο Πιέρ Σανσό, φιλήδονη βραδύτητα του καιρού που περνά, που γεύεται φρούτα, αέρα και όνειρα. Είναι μια αναγκαστική βραδύτητα, που δημιουργεί ευφορία, που καθησυχάζει και προσφέρει ασφάλεια, που είναι χωρίς προσδοκία και χωρίς έκπληξη.

Να ονειρεύεται; Να στοχάζεται; Είναι πράγματι αυτό για το οποίο είναι πιο ικανός. Και είναι αναμφίβολα στις ονειροπολήσεις του εκεί όπου θα σφυρηλατηθούν νέες ιδέες... μηχανές για επικοινωνία. Εκεί όπου η εφεύρεση ή η καινοτομία θα τεθούν σε εφαρμογή. Εδώ έγκειται ίσως η πραγματική δουλειά που το μέλλον της επικοινωνίας αναθέτει στον άνθρωπο. Τα υπόλοιπα -σχεδίαση και πραγματοποίηση- τα έχουν αναλάβει οι μηχανές.

Ο Πλάτων προειδοποιούσε τους νέους φιλοσόφους για τη γραφή και το βιβλίο, που υποκαθιστούν μια ζωντανή μνήμη με μια νεκρή, με πρόσχημα την ευκολία. Γραφή και βιβλία που οδηγούν στην τεμπελιά, κάνουν τον αναγνώστη παθητικό. Συμβουλή και συστάσεις που μοιάζουν να ανήκουν σε ένα προϊστορικό παρελθόν (και τι δεν θα έδιναν τώρα οι παιδαγωγοί για να διαβάζουν οι άνθρωποι!). Αλλά, αν η διατύπωση άλλαξε μορφή, δεν άλλαξε περιεχόμενο. Ο στόχος είναι πάντοτε η μεταφορά των υποχρεώσεών του σε έναν εξωτερικό μηχανισμό. Η οκνηρία, η οποία κάθε άλλο παρά είναι το αποτέλεσμα απελευθέρωσης της εργασίας που θα εκτελούσαν οι μηχανές, θα ήταν, στην οπτική του Πλάτωνα, η απόδειξη μιας σκλαβιάς ανάξιας του ανθρώπου.



* O Lucien Sfez (1937-2018) ήταν φιλόσοφος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Παρίσι Ι-Σορβόνη.

Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο στη διεύθυνση:  https://monde-diplomatique.gr/?p=4152

Το Δελτίο Κοινωνικών Εξελίξεων 2020 του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ επιχειρεί να καταγράψει, σύμφωνα με τα πλέον επικαιροποιημένα διαθέσιμα στοιχεία, τις πιο πρόσφατες κοινωνικές εξελίξεις και το κοινωνικό αποτύπωμα πολιτικών σε μια σειρά τομέων στην Ελλάδα.

Το Δελτίο Κοινωνικών Εξελίξεων 2020 του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ επιχειρεί να καταγράψει, σύμφωνα με τα πλέον επικαιροποιημένα διαθέσιμα στοιχεία, τις πιο πρόσφατες κοινωνικές εξελίξεις και το κοινωνικό αποτύπωμα πολιτικών σε μια σειρά τομέων στην Ελλάδα.

Αυτό γίνεται σε συνέχεια του Δελτίου Κοινωνικών Εξελίξεων 2019, του πρώτου της σχετικής σειράς, το οποίο συντάχθηκε στη φάση κατά την οποία η οικονομία είχε μεταβεί από την ύφεση στη σταθεροποίηση και την ανάπτυξη, καταγράφοντας τις τότε εξελίξεις για τα έτη 2015-2017, για τα οποία υπήρχαν και τα πλέον ανανεωμένα διαθέσιμα δεδομένα.

Το Δελτίο αυτό δημοσιεύεται σε μια κρίσιμη καμπή για τις σύγχρονες κοινωνίες. Η πανδημική κρίση της νόσου Covid-19 που ταλανίζει τον πλανήτη θέτει υπό αναδιαπραγμάτευση κυρίαρχες αντιλήψεις και εδραιωμένα μοντέλα βίου και υποβάλλει τις σύγχρονες κρατικές μορφές σε πρωτοφανείς, για τις τελευταίες δεκαετίες, δοκιμασίες. Δοκιμασίες οι οποίες ενδεχομένως να διαμορφώνουν τους όρους για τη μετάβαση σε ένα νέο παράδειγμα οργάνωσης του κράτους και της κοινωνικής ζωής.

Ιδίως σε ό,τι αφορά τα δημόσια συστήματα υγείας –έπειτα από σειρά πολιτικών συρρίκνωσής τους με στόχο τη δραστική στροφή προς τον ιδιωτικό τομέα υγείας– φαίνεται πως σε αυτήν την ακραία συγκυρία αμφισβητείται η ιδεολογική ορθοδοξία που είχε στο επίκεντρό της την αποψίλωση του κράτους πρόνοιας.

Το ξέσπασμα μιας σφόδρα επεκτατικής και ιδιαίτερα επιθετικής υγειονομικής απειλής μοιάζει να επιδρά συνολικά στα κυρίαρχα μοντέλα διαμόρφωσης και άσκησης κοινωνικής πολιτικής και να αποδομεί καταιγιστικά τις παραδοχές των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, εκθέτοντας τα όριά τους. Στην Ελλάδα, όπου το δημόσιο σύστημα υγείας έχει υποστεί αλλεπάλληλες πιέσεις, τόσο πριν όσο και στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, η έλευση της Covid-19 συνιστά μια πρόσθετη, πρωτοφανών διαστάσεων, πρόκληση.

Στο πλαίσιο αυτό, οι δείκτες που περιλαμβάνονται στο παρόν Δελτίο, οι οποίοι ακτινογραφούν τα πεδία της υγείας, της κοινωνικής πολιτικής, της εκπαίδευσης και των εργασιακών σχέσεων στην προ-Covid-19 περίοδο, αποκτούν ξεχωριστή σημασία. Αφενός γιατί η συνθήκη του –υπολειμματικού και προ της κρίσης του 2010– κράτους πρόνοιας είναι συνολικά επιδεινωμένη μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης. Αφετέρου γιατί η τάση σταδιακής οριζόντιας βελτίωσης κρίσιμων κοινωνικών δεικτών και δεδομένων από το 2016 και μετά ανατρέπεται τόσο από την εκδήλωση της σε εξέλιξη υγειονομικής κρίσης όσο και από επιλογές πολιτικής που έχουν τεθεί σε εφαρμογή μετά τις εκλογές της 7ης Ιουλίου, ως και μια απόπειρα ρήξης με την κυβερνητική πρακτική από το 2015 έως το πρώτο ήμισυ του 2019, στην οποία πιστώνεται η παρατηρούμενη βελτίωση.

Ακριβείς εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις της παρούσας κατάστασης δεν είναι δυνατές. Εκ των πραγμάτων όμως και καθώς οι δυσχέρειες είναι δεδομένες, η ελληνική κοινωνία, και ιδίως οι πιο αδύναμες μερίδες της, θα κληθούν να αντιμετωπίσουν την επόμενη μέρα μετά το τέλος της πανδημίας και του lockdown ένα ιδιαίτερα αντίξοο πλαίσιο. Γι’ αυτόν το λόγο μοιάζει επιτακτική η ανάγκη διαμόρφωσης μιας συνολικής πολιτικής πρότασης για την προωθητική υπέρβαση της κρίσης στην Ελλάδα και την Ευρώπη μέσω της κινητοποίησης μιας ευρείας κοινωνικής συμμαχίας με προοδευτικό προσανατολισμό. Αυτή η πρόταση, παράλληλα με την ενεργοποίηση ενός σχεδίου βιώσιμης ανάπτυξης, θα συνίσταται στην ανασυγκρότηση και θωράκιση του κράτους πρόνοιας. Ώστε η επόμενη ημέρα της κρίσης να μετριέται σε όρους αναβαθμισμένης κοινωνικής ευημερίας και όχι σε όρους κοινωνικής αποδόμησης και περαιτέρω αποσυνοχής.



Ομάδα Κοινωνικών Εξελίξεων – Κύκλος Οικονομικής & Κοινωνικής Ανάλυσης ΕΝΑ

Επιστημονική συνεργάτης – Υπεύθυνη Έκδοσης Δελτίου Κοινωνικών Εξελίξεων: Ειρήνη- Ακριβή Νταή

Κατεβάστε το pdf της δημοσίευσης
https://www.enainstitute.org/wp-content/uploads/2020/04/ENA_DKE_2020_FINAL-1.pdf

Το Κράτος, οι δημόσιες απαντήσεις και η επόμενη μέρα μετά την πανδημία - Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς

Το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, συνεχίζοντας τη μακρόχρονη συνεργασία του με το Transnational Institute (TNI) ιδίως στο πεδίο της προάσπισης των δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών, δημοσιεύει στο πλαίσιο της σειράς Αναλύσεις για τον #covid19 την ελληνική έκδοση της ανάλυσης του Daniel Chavez με τίτλο "Το Κράτος, οι δημόσιες απαντήσεις και η επόμενη μέρα μετά την πανδημία".

Στην ανάλυσή του, ο Daniel Chavez αναδεικνύει – αξιοποιώντας παραδείγματα και μια πλούσια αρθρογραφία από τις εμπειρίες, θετικές και αρνητικές, της Ιταλίας, της Ισπανίας και των άλλων χώρες της Ευρώπης που βρέθηκαν στο μάτι του κυκλώνα αυτής της κρίσης – μία σειρά από σημαντικά πολιτικά και κοινωνικά διακυβεύματα, όπως οι ανισότητες μέσα στην πανδημία και η ανάγκη προστασίας των εργαζομένων και των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, ο ρόλος του δημόσιου συστήματος υγείας και, ευρύτερα, των δημόσιων υπηρεσιών και επιχειρήσεων, η σημασία των δικτύων αλληλεγγύης και ο ρόλος των κοινών, η άμεση διασύνδεση μεταξύ της αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης και της προστασίας της βιοποικιλότητας και των βιότοπων αφενός και της προστασίας της ανθρωπότητας από παρόμοιες με τη σημερινή κρίσεις αφετέρου.

Τη μετάφραση της ανάλυσης στα ελληνικά επιμελήθηκε η Δανάη Κολτσίδα, διευθύντρια του ΙΝΠ.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Daniel Chavez είναι συνεργάτης του Transnational Institute (ΤΝΙ) και ειδικεύεται στην αριστερή πολιτική, τη θεωρία του κράτους και τις δημόσιες υπηρεσίες. Τα τελευταία του βιβλία περιλαμβάνουν τα : Να ξανασκεφτούμε το Δημόσιο: Κράτος, κοινωνία και βασικές υπηρεσίες στη Λατινική Αμερική [Repensar lo Público: Estado, sociedad y servicios básicos en América Latina (Icaria, 2019, συνεπιμέλεια με τους Susan Spronk και David McDonald)], Βενεζουέλα – Προοπτικές από τον Νότο [Venezuela - Perspectives from the South (CLACSO, 2017, συνεπιμέλεια με τους Mabel Thwaites Rey και Hernán Ouviña)] και Η Επανανακάλυψη του Κράτους: Δημόσιες Επιχειρήσεις και Ανάπτυξη στη Λατινική Αμερική και τον Κόσμο [The Reinvention of the State: Public Enterprises and Development in Latin America and the World (TNI, 2016, συνεπιμέλεια με τον Sebastián Torres)].

Μπορείτε να βρείτε το κείμενο πατώντας στον σύνδεσμο που ακολουθεί : https://poulantzas.gr/yliko/daniel-chavez-to-kratos-i-dimosies-apantisis-ke-i-epomeni-mera-meta-tin-pandimia/