Tsakthan Daily
27 Σεπτεμβρίου 2011
Ακρόπολη και Λυκαβηττός: Λαός και Κολωνάκι
Ήταν η είδηση της χτεσινής ημέρας. «Μαύρο πανό με το σύνθημα “η ΕΛ.ΑΣ. πενθεί. Ημέρα πληρωμής - Ημέρα πένθους” ανήρτησαν τα ξημερώματα στο Λυκαβηττό μέλη του διοικητικού συμβουλίου του Σωματείου Ειδικών Φρουρών Αττικής διαμαρτυρόμενοι για τις περικοπές στους μισθούς τους. Όπως λένε, προχώρησαν σε αυτή την “ακτιβιστική ενέργεια” για να διαμαρτυρηθούν για τις εισφορές και τις κρατήσεις που γίνονται στους μισθούς τους, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν όχι μόνο αυτοί αλλά όλοι οι ένστολοι της Αστυνομίας σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Με το ίδιο κεντρικό σύνθημα, το Σωματείο των Ειδικών Φρουρών διοργανώνει αύριο Τρίτη στις 18:00 συγκέντρωση διαμαρτυρίας στη Βουλή επί της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας».
Δεν έχει ξαναγίνει τέτοιο πράγμα στα χρονικά του αστυνομικού συνδικαλισμού. Βέβαια, οφείλουμε να τους αναγνωρίσουμε ότι είχαν φαντασία αλλά δεν υπολόγισαν ορισμένες παράπλευρες αθέατες (από τους ίδιους) συνέπειες της πράξης τους. Αλλά αυτά έχει η φαντασία αλλιώς δε θα ήταν φαντασία. Η πρώτη είναι η πιο ουσιαστική γι’ αυτούς και όσους/ες υφίστανται τις συνέπειες της «επαγγελματικής» δραστηριότητάς τους. Ωραία. Έβαλαν το πανό στο Λυκαβηττό. Με τι ηθικό αύριο θα χτυπήσουν τους διαδηλωτές που ενδέχεται να αναρτήσουν πανό στην Ακρόπολη αν πάρουν εντολές άνωθεν; Όταν οι διαδηλωτές τους φωνάζουν «τρεις κι εξήντα παίρνετε και τον κόσμο δέρνετε» αυτοί απαντούν ακόμη πιο λυσσασμένα. Για να δούμε απόψε πώς θα αντιμετωπίσουν τους συναδέλφους του των ΜΑΤ όταν θα σηκώσουν τα γκλομπ για να τους ανοίξουν τα κεφάλια και τους πνίξουν στα χημικά. Αυτή είναι, λοιπόν, η πρώτη διάσταση. Ενώ εμείς προσπαθούμε να μπούμε στο μυαλό τους και να τους καταλάβουμε αυτούς, τα αιτήματά και τα συναισθήματά τους, αυτοί όχι μόνο τον κόπο δεν κάνουν να μας καταλάβουν όταν τους δίνουν τη διαταγή τρέχουν να τσαλαπατήσουν τα κεφάλια μας, τα αιτήματα και τα συναισθήματά μας. Ας είναι, κάποτε θα καταλάβουν.
Ύστερα, είναι οι συμβολισμοί. Η νεολαία Συνασπισμού το Δεκέμβρη 2008, το ΠΑΜΕ στις κινητοποιήσεις του φετινού Ιουνίου και οι συμβασιούχοι του Υπουργείου Πολιτισμού χρησιμοποίησαν την Ακρόπολη ενώ οι Ειδικοί Φρουροί διάλεξαν το Λυκαβηττό. Η πρώτη περίπτωση συμβολίζει την αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία ενώ η δεύτερη το μεσαίωνα. Η πρώτη είναι συνυφασμένη με τους αγώνες του ελληνικού λαού εναντίον του ναζισμού ενώ η δεύτερη με τα «μαύρα κοράκια» της Θεάς Αθηνάς. Η Ακρόπολη είναι χτισμένη εν μέσω λαϊκών συνοικιών ενώ ο Λυκαβηττός είναι του Κολωνακίου.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ
H ΑΤΑΚΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
«Η κυβέρνηση έχει εμπιστοσύνη στους βουλευτές της». Ηλίας Μόσιαλος, Κυβερνητικός Εκπρόσωπος
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
Giovanni Arrighi, Terence K. Hopkins, and Immanuel Wallerstein (2012) Anti-Systemic Movements . London , UK
Το βιβλίο αποτελεί είναι μια πολύ καλά διατυπωμένη και συνοπτική ιστορία της λαϊκής αντίστασης και της πάλης των τάξεων από τους κορυφαίους υποστηρικτές της θεωρίας των «κοσμο-συστημάτων». Στηριζόμενο στην ανάλυση των κινημάτων αντίστασης από την εποχής της ανάδυσης του καπιταλισμού, το βιβλίο δείχνει ότι, ενώ ορισμένες από τις πρώιμες μορφές ήταν επιτυχημένες με τους δικούς τους όρους, τελικά, ότι δεν εμποδίζουν την εδραίωση του σύγχρονου καπιταλιστικού κοσμο-συστήματος. Θεωρώντας το έτος 1968 ως ένα συμβολικό ορόσημο, οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι έχουν προκύψει «νέα» αντισυστημικά κινήματα τα οποία αμφισβητούν τη κεντρική λογική του καπιταλιστικού κοσμο-συστήματος περισσότερο από ποτέ. Αυτά τα νέα κινήματα έχουν διαφορετική σύνθεση από την άποψη της εθνότητας και του φύλου, ενώ οι βασικές ιδέες τους φανερώνουν μια αυξανόμενη ικανότητα να διαπερνούν τα εθνικά σύνορα. Οι συγγραφείς θεωρούν ότι ο νέος δυναμισμός του Νότου, η ανάπτυξη της ταξικής πάλης στην Ανατολή και η εμφάνιση του συνασπισμών τύπου ουράνιου τόξου σε διάφορες ζώνες του κόσμου θα μπορούσαν να κρατήσουν ζωντανή την υπόσχεση ενός μελλοντικού σοσιαλιστικού κοσμο-συστήματος.
ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
Ο Ύμνος του ΕΑΜ
Τρία γράμματα μόνο φωτίζουν
Την ελληνική μας τη γενιά
Και μας δείχνουν φωτεινά το δρόμο
Για να φέρουμε τη Λευτεριά ] 2x
Είναι του Αγώνα μας τα φώτα
Κι ο Λαός ακολουθεί πιστά
Νέοι, γέροι όλοι μαζί φωνάζουν
Ζήτω Ζήτω Ζήτω το Ε.Α.Μ. ] 2x
Το Ε.Α.Μ. μας έσωσε απ' την πείνα
Θα μας σώσει πάλι απ' τη σκλαβιά
Κι έχει πρόγραμμα Λαοκρατία
Ζήτω Ζήτω Ζήτω το Ε.Α.Μ. ] 2x
Έχει ενώσει όλο τον Λαό μας
Έχει την ΕΠ.Ο.Ν. και τον Ε.Λ.Α.Σ
Κι έχει πρόγραμμα Λαοκρατία
Ζήτω Ζήτω Ζήτω το Ε.Α.Μ
Κι έχει πρόγραμμα Λαοκρατία
Ζήτω Ζήτω Ζήτω το Ε.Α.Μ
ΣΙΝΕΜΑ ΓΙ’ ΑΠΟΨΕ
DRIVE
ΔΙΑΡΚΕΙΑ
100'
ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ
Νίκολας Βίντινγκ Ρεφν
ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ
Ράιαν Γκόσλινγκ, Κάρεϊ Μάλιγκαν, Μπράιαν Κράνστον, Άλμπερτ Μπρουκς
του Γιώργου Κρασσακόπουλου
Σαν ένα σύγχρονο αστικό γουέστερν, σε ένα Λος Άντζελες φτιαγμένο λες από neon φως (αλλά και σκοτάδι), το «Drive» προτιμά να χτίσει από την αρχή τη μυθολογία τόσο της πόλης όσο και του ήρωά του. Οι εικόνες του LA μοιάζουν βγαλμένες από πλάνα του «Blade Runner», ο χαρακτήρας του (δίχως όνομα) οδηγού αντλεί από τη δεξαμενή των λιγομίλητων, αινιγματικών ηρώων. Stunt driver την ημέρα, οδηγός για ληστείες το βράδυ, ζει στο μεταίχμιο μέχρι τη στιγμή που θα γνωρίσει μια νεαρή παντρεμένη γυναίκα, θα μπλέξει με μερικούς πολύ επικίνδυνους τύπους και, αντίθετα απ’ ό,τι κάνει στο τιμόνι, δεν θα κρατήσει τις αποστάσεις. Η ιστορία μοιάζει γνώριμη, όμως τίποτα δεν είναι συνηθισμένο στο φιλμ του Ρεφν, που ξαναγράφει από την αρχή τους κανόνες του κινηματογραφικού cool, ή στη μετρημένη, εξαιρετική ερμηνεία του Γκόσλινγκ. Στιλιζαρισμένη βία, αυξομειώσεις της έντασης, άρνηση υποταγής στα κλισέ μιας ταινίας «δράσης», δεύτεροι χαρακτήρες που αξίζει να θυμάσαι, συναρπαστική μουσική, ταλαντευόμενη ηθική στάση και στιγμές ανθολογίας σε αφθονία. Μια αληθινά αξέχαστη κινηματογραφική βόλτα!
Η διήγηση της ημέρας
D. Eudes, Οι καπετάνιοι, εκδ. Εξάντας, Δεκέμβρης 1974, σ. 53-61
Η Αθήνα είναι ένα βαρέλι με δυναμίτη. Το χειμώνα του 1941-42 μεταβλήθηκε σε στρατόπεδο εξόντωσης – 300.000 θάνατοι από πείνα σε δύο μήνες, παιδιά με πρησμένες κοιλιές και γέροι σκελετωμένοι στα πεζοδρόμια. Κανείς πια δεν πήγαινε να ψάξει στους δρόμους το κουφάρι του δικού του. Για να επιβιώσει, έπρεπε να διατηρήσει το δελτίο τροφίμων του νεκρού. Η Αθήνα αιμορραγεί και είναι έτοιμη να εκραγεί, ευαίσθητη και ράθυμη σαν δυναμίτης. Πελώριες και ξαφνικές λαϊκές κινητοποιήσεις πλημμυρίζουν τους δρόμους κάτω απ’ τα μάτια των δυνάμεων κατοχής, με το παραμικρό σύνθημα.
Τα στελέχη του ΕΑΜ και του ΚΚΕ έχουν σοβαρούς λόγους για να μην υποτιμούν την Αντίσταση στις πόλεις.
Στις αρχές του Μάη 1943, φρεσκογραμμένα συνθήματα σφυροκοπούν το ίδιο θέμα σ’ όλους τους τοίχους της πόλης: OXI ΕΡΓΑΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ. ΚΑΤΩ ΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑ. Η πολιορκημένη Αθήνα ρίχνεται σε μια άγρια ανοιχτή αντίσταση εναντίον των δυνάμεων του Άξονα.
Στις 20 του Φλεβάρη, το ραδιόφωνο μεταδίδει ένα λακωνικό τηλεγράφημα του πρακτορείου Β.Ν.Β. (Γερμανικού Πρακτορείου Ειδήσεων):
“O καγκελάριος του Τρίτου Ράιχ Αδόλφος Χίτλερ, εις ένδειξιν εκτιμήσεως δια την γενναιότηταν που επέδειξε ο ελληνικός λαός στο πεδίο της μάχης, επιθυμεί να συνδέσει στενά μαζί του τη Νέα Τάξη, της οποίας έχει χαράξει τον ιστορικό δρόμο, και για το λόγο αυτό ζητά τη βοήθειά του, που πρέπει να γίνει περισσότερο ενεργητική και θετική…”
Δεν χρειάστηκε πολύς καιρός στους ανώνυμους που έγραφαν τα κόκκινα συνθήγματα στους τοίχους, για να καταπιαστούν με την ερμηνεία του ανακοινωθέντος. Οι εφημερίδες τοίχου μπήκαν αμέσως στη καμπάνια κατά της πολιτικής κινητοποίησης, που ζητούσε να συνδέσει την ελληνική νεολαία με τη δόξα του Τρίτου Ράιχ.
Στις 22 του Φλεβάρη το βράδυ, ο στρατιωτικός διοικητής Σπάιντελ, που δεν βρισκόταν βέβαια στην αρχή της καριέρας του, στέλνει τη διαταγή κινητοποίησης στη σύνταξη της ‘Εφημερίδος της Κυβερνήσεως’:
“Συμφώνως προς τας εξουσίας τας οποίας ασκώ εν ονόματι του Φύρερ και του ανωτάτου διοικητού των ενόπλων γερμανικών δυνάμεων, διατάσσω τα ακόλουθα:
Άρθρον πρώτον: Όλοι οι εν Ελλάδι κατοικούντες, ηλικίας 16-45 ετών, υποχρεούνται, εφ’ όσον οι περιστάσεις το απαιτήσουν, να εκτελέσουν την εργασίαν την οποίαν ήθελον ορίσει αι γερμανικαί ή ιταλικαί υπηρεσίαι.
Υποχρεούνται ιδιαιτέρως να παρουσιάζονται με ακρίβειαν εις τον χώρον εργασίας, να σέβονται το ωράριον εργασίας και να αποδίδουν συμφώνως προς τας φυσικάς των ικανότητας. Εις περίπτωσιν ανάγκης, οι άνδρες υποχρεούνται να εργασθούν εις τόπον διάφορον του τόπου κατοικίας των. Και θα συγκεντρούνται εις στρατόπεδα εργασίας.
Ο Ανώτατος Διοικητής των Ενόπλων Γερμανικών
Δυνάμεων ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΣΠΑΪΝΤΕΛ”
Δεν είχε ακόμη τυπωθεί το κείμενο, αλλά το περιεχόμενό του είχε κιόλας διαρρεύσει από τους συντάκτες της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως και κυκλοφορούσε σ’ όλες της παράνομες οργανώσεις.
Για την επομένη οργανώνεται μια διαδήλωση.
Η τεχνική είναι γνωστή από τις 22 Δεκέμβρη του περασμένου χρόνου, τότε που οι λαϊκές συγκεντρώσεις παρέλυσαν τις γερμανικές και ιταλικές δυνάμεις της τάξης. Μ’ ένα σύνθημα οι διαβάτες συγκεντρώνονται και γίνονται διαδηλωτές. σε μερικά δευτερόλεπτα το κύμα των περαστικών ογκώνεται και ορμά προς τα μπρος. Οι πρώτες φάλαγγες συγκλίνουν στον αντικειμενικό στόχο.
Στις 23 του Φλεβάρη, ο κατακτητής αιφνιδιάζεται και περιορίζεται να κλείσει τις δυνάμεις του στους στρατώνες. Οι επιτροπές γίνονται δεκτές από τους υπουργούς της κυβέρνησης των συνεργατών, που -παρ’ όλες τις ενδείξεις- προσπαθούν να διαψεύσουν τις φήμες και ελίσσονται με προσοχή.
Αυτό όμως δεν είναι παρά μια δοκιμή.
Την επομένη, 24 του Φλεβάρη, η Αθήνα κατεβαίνει πάλι στους δρόμους. Τη φορά αυτή οι Γερμανοί και οι Ιταλοί είναι έτοιμοι να συντρίψουν τη διαδήλωση. Τα περίπολα τριπλασιάστηκαν και στη διάρκεια της νύχτας τοποθετήθηκαν πολυβόλα στις στέγες και τα παράθυρα των δημοσίων κτιρίων.
Κατά τις 9 το πρωί, κάτω από μια ψιλή και παγωμένη βροχή, η πρώτη φάλαγγα ξεχύνεται στην πλατεία Συντάγματος. Εκεί είναι το νευραλγικό κέντρο της πόλης: Κέντρο πολιτικό και διοικητικό, με το Υπουργείο Εσωτερικών και τη Βουλή, σύμβολο του Έθνους, με το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, αλλά και κλειστό πεδίο της ξένης παρουσίας με το ξενοδοχείο ‘Μεγάλη Βρετανία’, που τώρα κατέχεται από τα επιτελεία του Άξονα. Πολυθόρυβο συνήθως από μια διεθνή πελατεία, που έχει την ευκαιρία να δει από το πίσω μέρος την Ακρόπολη, και να παρακολουθήσει από τους εξώστες το πλήθος των ιθαγενών που ζουν σ’ ένα μισοαποικιακό καθεστώς, είναι το ξενοδοχείο οπού συχνάζουν πολυάσχολοι κοσμοπολίτες φιλέλληνες, που δεν τους μαζεύει στην περιοχή του Αιγαίου μόνο το εμπόριο των κλασσικών.
Οι διαδηλωτές εισβάλλουν στην πλατεία. Τα όπλα του στρατιωτικού αποσπάσματος, που αποτελείται από γερμανικές και ιταλικές μονάδες, δημιουργούν ένα φράγμα αιχμηρό, αλλά ανίσχυρο μπροστά στην ανθρωποθάλασσα.
Ο πελώριος χώρος γεμίζει από ένα συμπαγές πλήθος, που γονατίζει στραμμένο προς τον Άγνωστο Στρατιώτη και ψάλλει τον εθνικό ύμνο:
Σε γνωρίζω από την κόψη
του σπαθιού την τρομερή,
σε γνωρίζω από την όψη
που με βιά μετράει τη γη.
Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη
των Ελλήνων τα ιερά,
και σαν πρώτα ανδρειωμένη,
χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά.
Το κροτάλισμα των ιταλικών και γερμανικών όπλων, σκεπάζει την τελευταία στροφή:
Xαίρε, ω χαίρε, ελευθεριά!
Μέχρι τώρα οι δυνάμεις της τάξης του κατακτητή περιορίζονται να πυροβολούν στον αέρα….Στους διαδηλωτές όμως φουντώνει ο ενθουσιασμός και πολλοί σκαρφαλώνουν στα δέντρα να μαζέψουν νεράντζια, τα μικρά εκείνα άγρια πορτοκάλια, που είναι σκληρά σαν βότσαλα. Τα πετούν στους φρουρούς που φυλάγουν τα παλιά βασιλικά ανάκτορα -σήμερα έδρα της κυβέρνησης. Το πλήθος ορμά μέσα στο κτήριο και σαρώνει τα πάντα στο διάβα του.
Απ’ έξω, η υπηρεσία τάξης ανατρέπεται και παραλύει. Ύστερα όμως από μερικά λεπτά, κάνουν την εμφάνισή τους καινούργια αποσπάσματα. Τα Φολκσβάγκεν και τα μηχανοκίνητα της Feldgendarmerie και των καραμπινιέρων ρίχνονται πάνω στο πλήθος που ξεχύνεται στους γύρω δρόμους.
Πριν ακόμη σκορπίσουν, ένα καινούργιο σύνθημα κυκλοφορεί ανάμεσα στους διαδηλωτές: “Όλοι στο Υπουργείο Εργασίας”. Η συμπαγής μάζα κατηφορίζει γρήγορα στην οδό Πανεπιστημίου, τη γλυκερή αυτή απομίμηση του ιωνικού ρυθμού που θυμίζει περισσότερο τις ψεύτικες διακοσμήσεις των επαρχιακών θεάτρων της Γαλλίας παρά την αρχαία Ελλάδα και εισβάλλει στην οδό Πατησίων μέχρι το Αρχαιολογικό Μουσείο. Είναι μια διαδρομή γνωστή από τις 22 του Δεκέμβρη
Τη φορά αυτή οι δυνάμεις κατοχής έχουν μάθει το μάθημα και έχουν ενισχύσει τις φρουρές. Δύο λόχοι καραμπινιέρων προστατεύουν το Υπουργείο Εργασίας. Αυτόματα όπλα ελέγχουν τους γύρω δρόμους. Και μια ομάδα ελαφρών αρμάτων μάχης είναι σε επιφυλακή εκεί γύρω.
Πολύ λίγοι διαδηλωτές έχουν όπλα. Οι περισσότεροι κρατούν πέτρες, στυλιάρια ή νεράτζια. Οι καραμπινιέροι χαμηλώνουν τα όπλα τους προς τη μάζα που κινείται εναντίον του και τα μυδράλλια αρχίζουν να κροταλίζουν. Οι πρώτες γραμμές θερίζονται. Στον ξερό κρότο των αυτομάτων που βάλλουν αδιάκριτα μέσα στο πλήθος, απαντούν μερικές σποραδικές πιστολιές. Μέσα στους διαδηλωτές όμως φουσκώνει το αμόκ -μια τυφλή, φρενιασμένη αποφασιστικότητα, που ξεσπάει με την άγρια πολεμική κραυγή των Ελλήνων: Αέρα!!
Απέναντι σ’ αυτή τη θύελλα, τα αυτόματα στομώνουν. Το πλήθος χάνει κάθε αίσθηση κινδύνου, αρπάζει τους νεκρούς και τους τραυματίες του, φράζει τις κάννες των όπλων με μια πάλη σώμα προς σώμα και ορμά μέσα στο υπουργείο.
Κι ενώ τα τουφέκια χτυπούν στο δρόμο, το πλήθος τσακίζει ό,τι βρίσκει στα γραφεία και βάζει φωτιά στα αρχεία.
Μια ώρα ύστερα φτάνουν ισχυρές ιταλικές ενισχύσεις, για να διαλύσουν τους διαδηλωτές. Το υπουργείο είναι πια εντελώς κατεστραμμένο και η φωτιά αρχίζει να απλώνεται στο τετράγωνο.
Τους νεκρούς και τους τραυματίες -τους πιο πολλούς- τους μαζεύουν οι διαδηλωτές. Είναι περίπου εκατό.
Την επομένη, στο τηλεφωνικό κέντρο της Αθήνας, στην οδό Σταδίου, κυκλοφορεί η εντολή για απεργία. Η ατμόσφαιρα είναι ηλεκτρισμένη από τη διάθεση για αγώνα και η παμψηφία σχεδόν των υπαλλήλων παίρνει αμέσως μέρος σ’ αυτήν τη σχεδόν αυτοσχέδια απεργία. Η παράλυση των τηλεπικοινωνιών εκείνη την κρίσιμή ώρα είναι βαρύ χτύπημα. Η Γκεστάπο επεμβαίνει με τις συνηθισμένες της μεθόδους. Με την απειλή των όπλων, αρπάζει 200 υπαλλήλους που δε βρήκαν καιρό να το σκάσουν…Με κλωτσιές και χτυπήματα τους κλείνει στα υπόγεια του κτηρίου και μπροστά στην πόρτα στήνεται ενισχυμένη φρουρά.
Κατά το μεσημέρι, φτάνουν πολλά καμιόνια για να μεταφέρουν τους κρατούμενους στο άντρο της Γκεστάπο. Οι πόρτες ανοίγουν. Το υπόγειο όμως είναι άδειο. Από ένα μικρό άνοιγμα, που δεν το πήραν χαμπάρι οι Γερμανοί, όλοι οι κρατούμενοι, άνδρες και γυναίκες, κατόρθωσαν να φύγουν.
Από κείνη την εποχή, οι στρατιώτες του Άξονα δε θα μπορούν πια να περπατούν στους δρόμους της Αθήνας σαν σε υποταγμένη πόλη. Στις αβέβαιες ζώνες δεν θα τους συναντά κανείς παρά σε ομάδες, με την προστασία περιπόλων. Και δεν θα τους συναντά σε ορισμένες γειτονιές των προαστείων να κυνηγούν την περιπέτεια: εκεί θα πηγαίνουν μόνο για αστραπιαίες επιδρομές. Στην επαρχία, οι φαντάροι θα μένουν τον περισσότερο καιρό στους στρατώνες, πολιορκημένοι από τη γενική εχθρότητα και σιγά-σιγά απομονωμένοι σαν πάνω σε μικρές νησίδες, μέσα σ’ ένα χώρο που λίγο-λίγο γίνεται Ελέυθερη Ελλάδα.
Δεν περνά μέρα, γύρω στα τέλη του Φλεβάρη, που οι Γερμανοιταλοί να μην έχουν την ευκαιρία να διαπιστώσουν αυτή τη φοβερή διάθεση για αντίσταση που εμπνέει τον πληθυσμό.
Στις 17 του Φλεβάρη, το πλήθος ακολουθεί τη κηδεία του Κωστή Παλαμά και τραγουδά πατριωτικά τραγούδια. Οι επικήδειοι που εκφωνούνται μπροστά σ’ ένα τεράστιο πλήθος, είναι απροκάλυπτη παρότρυνση για Εθνική Αντίσταση. Οι δυνάμεις ασφαλείας του Άξονα που επιτηρούν την εκδήλωση, πανικοβάλλονται και πυροβολούν πάνω στη πομπή.
Το πλήθος όμως προστατεύει τους υπευθύνους – κανείς δεν μπορεί να τους συλλάβει. Ο Λαός είναι έτοιμος να πάρει φωτιά σε κάθε στιγμή και να πολεμήσει. Αυτή η ζύμωση είναι αυθόρμητη.
Στις 4 του Μάρτη, το ΕΑΜ και οι παράνομες συνδικαλιστικές οργανώσεις, αποφασίζουν Γενική Απεργία στους δημόσιους υπαλλήλους. Η κυβέρνηση κατοχής έχει επικεφαλής κάποιον Λογοθετόπουλο που ορκίστηκε ‘ενώπιον του κατακτητή’ στις 30 Απρίλη 1941. Πρόκειται για έναν ανεπιφύλακτο θαυμαστή των καινούργιων σπαρτιατικών αρετών που έρχονται από το Βορρά.
Η απεργία των δημοσίων υπαλλήλων απειλεί να τον καταστήσει ύποπτο για την κατάσταση που επικρατεί στις υπηρεσίες και να τον εκθέσει άσχημα στην στρατιωτική διοίκηση. Αποφασίζει έτσι να ελιχθεί, αφού πρώτα συμβουλευτεί εκείνους που υπαγορεύουν την πολιτική του. Μετά την έκρηξη υπάρχουν νεκροί κι ορισμένες ψυχολογικές διακυμάνσεις. Ελπίζει λοιπόν να υπονομεύσει την αποφασιστικότητα των Αθηναίων, σπέρνοντας την αμφιβολία σχετικά με τις πληροφορίες που διέδιδαν οι οργανώσεις
Στις 4 του Μάρτη, οι εφημερίδες που ελέγχονται από την κυβέρνηση δημοσιεύουν στην πρώτη σελίδα ένα επίσημο ανακοινωθέν:
“Ο πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου, προέβει χθες στις ακόλουθες δηλώσεις:
Κακόπιστοι προπαγανδισταί και επαγγελματίαι υποκινηταί ταραχών διασπείρουν και πάλι τον πανικόν μεταξύ του πληθυσμού, θέτοντες εις κυκλοφορίαν ανοήτους πληροφορίας σχετικώς με την υποτιθέμενην πολιτικήν κινητοποίησην.
Τα μέτρα τα οποία αι σταρτιωτικαί αρχαί κατοχής προετοιμάζουν από μακρού, συμφώνως προς τας διατάξεις του Διεθνούς Δικαίου, δια την εκτέλεσιν δημοσίων έργων, ουδεμίαν έχουν σχέσιν με αυτάς τας κακοπίστοςυ φήμας. Συμβουλεύω κατά συνέπειαν τον λαόν να διατηρήση την ηρεμίαν του και να μην αποδίδει ουδεμίαν πίστην εις τα ανόητα συνθήματα της κομμουνιστιής προπαγάνδας.”
Πίσω από τη νέα πρόσοψη, κρυβόταν πάντα καθαρά το σχέδιο της πολιτικής επιστράτευσης. Κανείς δε ξεγελιέται.
Την επομένη, 5 του Μάρτη, όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι πειθαρχούν στο κάλεσμα και κατεβαίνουν στην απεργία. Οι διαδηλώσεις των δύο τελευταίων εβδομάδων κόστισαν ακριβά, οι Αθηναίοι όμως ετοιμάζονται για μιαν ακόμη φορά να αντιμετωπίσουν τα αυτόματα.
Προσυγκεντρώσεις γίνονται σε όλα τα σημεία της πόλης. Τα ρεύματα συγκλίνουν και η θάλασσα του Λαού της Αθήνας προσκρούει από τις πρώτες πρωϊνές ώρες σε μια πρωτοφανή κινητοποίηση των Γερμανοϊταλών. Όταν η πρώτη φάλαγγα ξεπροβάλλει στο χώρο της Ακαδημίας, τα αυτόματα αρχίζουν να βάλουν χωρίς διακοπή. Γερμανοί τοποθετημένοι στις στέγες, ρίχνουν χειροβομβίδες μέσα στη συμπαγή μάζα του πλήθους. Οι απώλειες είναι φοβερές. Μια δύναμη όμως ανώνυμη και αποφασιστική αναβλύζει από παντού και σπρώχνει και ποδοπατά τις πρώτες ζώνες ασφαλείας – 200000 άνθρωποι, το ένα τέταρτο του πληθυσμού της Αθήνας βαδίζουν με άδεια χέρια απέναντι στο χαλάζι των σφαιρών.
Ακόμα μια φορά, το κύμα αυτό στρέφεται προς το Υπουργείο Εργασίας, που έχει μεταβληθεί σε πραγματικό φρούριο. Η φρουρά έχει δεκαπλασιαστεί και ένας λόχος Γερμανοί υποστηρίζουν του Ιταλούς. Η πρώτη έφοδος των διαδηλωτών αποτυχαίνει κάτω από τα πυρά. Ύστερα από μια μικρή ταλάντευση, η μάζα ορμά παράλογα, τρελά, ασυγκράτητα. Αέρα! Ούτε οι νεκροί, ούτε το αίμα δεν αναχαιτίζουν αυτήν την ορμή, το πλήθος κατευθύνεται στο στόχο του, συνεπαρμένο από τον ίλιγγο της εφόδου. Οι χειροβομβίδες και τα αυτόματα δεν μπορούν πια να χρησιμοποιηθούν. Δυνάμεις ασφαλείας και διαδηλωτές ρίχνονται στην πάλη σώμα με σώμα. Η μάζα αρπάζει, ξεσκίζει, καταπίνει τους στρατιώτες. Για άλλη μια φορά το υπουργείο παραδίνεται στις φλόγες.
Η αιματοχυσία εξακολουθεί στο τετράγωνο ώσπου όλα τα αρχεία και όλα τα γραφεία γίνονται στάχτη.
Λίγες μέρες νωρίτερα ο Χίτλερ είχε απαγγείλει με τσακισμένη φωνή τον επικήδειο των στρατευμάτων του Στάλινγκραντ. Δεν θα του είναι τώρα δυνατό να χαλαρώσει την πίεσή του στην Ελλάδα, και να αντλήσει από κει τις μονάδες που τόσο έχει ανάγκη στο ρωσικό μέτωπο:
“Πρέπει να ξεμπερδέψουμε μ’ αυτές τις ψείρες”. Δε θα ξεμπερδέψει όμως ποτέ.
Κανείς δε θα μάθει πόσοι νεκροί μαζεύτηκαν από τους δρόμους της Αθήνας εκείνη τη 5η του Μάρτη. Από την πλευρά των πολιορκητών, αναφέρθηκαν 200 βαριά τραυματίες και πάνω, χωρίς να υπολογιστούν εκείνοι που έγκαιρα μεταφέρθηκαν από τους φίλους τους ή βοηθήθηκαν από τους γείτονες.
Οι δυνάμεις κατοχής είχαν περισσότερους από 60 βαριά τραυματισμένους και 20 περίπου νεκρούς. Οι πιο πολλοί πέθαναν από κατάγματα στο κρανίο και από…στραγγαλισμό.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Δαμασκηνός είναι μια επιβλητική προσωπικότητα. Γενειοφόρος και γιγαντόσωμος φθάνει τα δύο μέτρα και χρωστά την εκλογή του στην κυβέρνηση Κουϊσλιγκς. Ο Μεταξάς που δεν χώνευε την αξιοπρέπειά του και τις φιλοδοξίες του, τον είχε παραμερίσει από το θώκο της πιο υψηλής εκκλησιαστικής αρχής. Η ιστορία όμως της ορθόδοξης εκκλησίας συνδέεται με τις παραδόσεις της ελληνικής αντίστασης και την εποποιία των κλεφτών. Ο Δαμασκηνός θεωρεί πως έφτασε η ώρα να συνταχθεί μ’ αυτήν την παράδοση. Ξέρει να επιβάλλεται στους συνομιλητές του και σε αρκετές περιπτώσεις ο γερμανός επιτετραμμένος Άλτεμπουργκ και ο ιταλός ομόλογός του Κίτζι, πέρασαν μερικές δύσκολες στιγμές μαζί του καθώς θυμούνται μια φεγγαρόλουστη νύχτα που υποχρέωσε τις δυνάμεις κατοχής να ξεθάψουν τα πτώματα 32 ομήρων, όπως και τη θρησκευτική του ομιλία μπροστά στους ανοιχτούς τάφους. Ο ηρωισμός του ελληνικού Λαού κάνει τον αρχιεπίσκοπο να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων και να θέλει να προβάλλει ως γνήσιος συνεχιστής των αρχιερέων του Βυζαντίου.
Την αντίσταση και τον αγώνα στους δρόμους ενάντια στην επιστράτευση δεν την οργάνωσε βέβαια η Εκκλησία της Αθήνας. Ο Δαμασκηνός όμως αισθάνεται πως μπορεί να μιλήσει στο όνομα του ποιμνίου του.
Το πρωί της 5 Μάρτη πηγαίνει στον Άλτεμπουργκ.
“- Εξοχώτατε σας το λέω απερίφραστα: αποφάσισα να τεθώ προσωπικά επικεφαλής του κινήματος της ολοκληρωτικής αντιστάσεως κατά της ‘πολιτικής επιστρατεύσεως’.”
Ο Άλτεμπουργκ δεν πιστεύει στ’ αυτιά του.
“-Αν καταλαβαίνω καλά, θα βρεθώ στην ανάγκη να διατάξω τη σύλληψη του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος, σαν υπευθύνου για την υποκίνηση μιας επαναστατικής εξεγέρσεως.”
Ο Δαμασκηνός δεν πήγε για να επιτρέψει στον επιτετραμμένο να ορθώσει το ανάστημά του και τον κοίταξε περιφρονητικά από το ύψος του:
“-Αν μέχρι τις 7 Μαρτίου, δεν υπάρξει επίσημη διάψευση για την ‘πολιτική επιστράτευση’, οι καμπάνες των εκκλησιών θα ηχήσουν πένθιμα και θα σκορπίσουν παντού το μήνυμά τους. Το Ράιχ, μπορεί να αναλογιστεί όπως θέλει τις συνέπειες.”
Η διαδήλωση της 5ης Μάρτη δεν είχε σχέση με τον Αρχιεπίσκοπο, και ο Άλτεμπουργκ το ξέρει πολύ καλά, ψάχνει όμως για συνομιλήτή.
Το ημερολόγιο της ‘Ανωτάτης Διοικήσεως Νοτίου Ελλάδος’ όπου καταγράφονται τα γεγονότα των τελευταίων ημερών με τηλεγραφική συντομία, αναφέρει πολύ καλά από που προέρχεται το κίνημα.
“4 Μαρτίου 1943, Εις τας Αθήνας εξερράγησαν, δια πρώτη φοράν, σημαντικαί απεργίαι εις τον ελληνικόν τύπον, την Διοίκησιν, και την Τράπεζαν Αθηνών. Αι απεργίαι υποκινούνται από τους κομμουνιστάς και κατευθύνονται κατά της πολιτικής επιστρατεύσεως.”
“5 Μαρτίου 1943. Εις τας Αθήνας έλαβον χώραν, κατά τη διάρκειαν της πρωίας διάφοροι διαδηλώσεις. Αι φάλαγγες των διαδηλωτών διελύθησαν από την Φελντ Ζενταμερι και του Ιταλούς. Αι διαδηλώσεις υποκινούνται από τους κομμουνιστάς και διευθύνονται κατά της πολιτικής επιστρατεύσεως.”
Ο Χίτλερ πιεζόμενος από την ανάγκη να εξασφαλίσει εφεδρείες, συνιστά να γίνει ένα άνοιγμα. Ο Αλτεμπουργκ ελπίζει να εξασφαλίσει τη μεσολάβηση του αρχιεπισκόπου. Προτείνει να περιοριστεί η έκταση των μέτρων που προβλέπονται. Μόνο ‘ειδικευμένοι’ εργάτες θα κληθούν με ατομικές προσκλήσεις και δίνει διαβεβαιώσεις ότι σε καμμιά περίπτωση δεν θα σταλούν έξω απ’ την Ελλάδα. Τέτοιος είναι ο πανικός που η κυβέρνηση προσπαθεί να ξεπεράσει τις διεκδικήσεις των δημοσίων υπαλλήλων και συμφωνείσε μια αύξηση 15% των μισθών με αναδρομική ισχύ από τη 1η Γενάρη.
Η απεργία όμως συνεχίζεται και οι παραχωρήσεις της κυβέρνησης Λογοθετόπουλου είναι ανίσχυρες να αφοπλίσουν την εξέγερση. Ο Δαμασκηνός έχει μια λαμπρή ευκαιρία να δειχτεί ανένδοτος στο Άλτεμπουργκ.
“-Κατηγορηματικά όχι εξοχώτατε. Οι καμπάνες θα χτυπήσουν.”
Ο Άλτεμπουργκ καλεί το Βερολίνο.
Ο επιτετραμμένος είναι ο μόνος που ακούει την απάντηση. Είναι σύντομη. Νικημένος, αλλά και ανακουφισμένος μαζί, γυρίζει προς τον Δαμασκηνό.
“-Δεν υπάρχει πλέον θέμα πολιτικής επιστρατεύσεως.”
Για την αντιγραφή από το βιβλίο: Γιώργος Καλογήρου
