«Βασικές έννοιες» από το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ Δημοκρατία. Η δημοκρατία και η δικαιοσύνη της του Νίκου Παρασκευόπουλου

«Βασικές έννοιες» από το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ
Δημοκρατία. Η δημοκρατία και η δικαιοσύνη της
του Νίκου Παρασκευόπουλου

Το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ εγκαινιάζει την εκδοτική σειρά Βασικές Έννοιες δημοσιεύοντας, σε ψηφιακή αρχικά μορφή, το βιβλίο του Νίκου Παρασκευόπουλου Δημοκρατία. Η δημοκρατία και η δικαιοσύνη της.

Σε μια συγκυρία που επικαθορίζεται, σε παγκόσμιο επίπεδο, από μια εν εξελίξει πανδημική κρίση, το ΕΝΑ αφιερώνει το πρώτο από μια σειρά εγχειριδίων, στο πλαίσιο ενός καινούριου εκδοτικού εγχειρήματος, στην έννοια της δημοκρατίας. Καθώς η επείγουσα ανάγκη ελέγχου της διασποράς της νόσου του νέου κορονοϊού διαμορφώνει πρωτόγνωρα δεδομένα όχι μόνο για την καθημερινότητα των πολιτών και τη δημόσια υγεία αλλά και για τους τρόπους και τους όρους άσκησης της πολιτικής και της εξουσίας, επερωτώνται το ίδιο το περιεχόμενο αλλά και τα όρια της δημοκρατίας.

Τα περιοριστικά μέτρα που λαμβάνονται για τη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης χαρακτηρίζονται από πολλούς πρωτοφανή για καιρό ειρήνης: Δημοκρατικές ελευθερίες και –συχνά συνταγματικά κατοχυρωμένα– ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα –οσοδήποτε δικαιολογημένα– αναντίρρητα περιστέλλονται. Η δημοκρατική αντιπαράθεση, σε μεγάλο βαθμό, αναστέλλεται και το πεδίο του δημοκρατικού πολιτικού ανταγωνισμού εξ αντικειμένου συρρικνώνεται. Η δημοκρατική νομιμοποίηση των απαγορεύσεων και των περιορισμών που επιβάλλονται παραμένει, ως εκ τούτου, ελλειμματική – εάν δεν τίθεται υπό σοβαρή αμφισβήτηση. Παράλληλα, πυκνώνουν οι φωνές που υποστηρίζουν ότι είναι ορατό το ενδεχόμενο παγίωσης και κανονικοποίησης οιονεί αυταρχικών πρακτικών, καθώς η διασφάλιση της προστασίας της δημόσιας ασφάλειας και υγείας ιεραρχείται ως εκ των πραγμάτων υπέρτερη εκείνης της ακώλυτης απόλαυσης θεμελιωδών ελευθεριών. Η παρατηρούμενη τάση προς την εθνική αναδίπλωση απειλεί, τέλος, κατά πολλούς, να ισχυροποιήσει αντιδημοκρατικά αντανακλαστικά, όταν η τελευταία προβάλλει ως η μόνη λύση απέναντι στα ανοιχτά σύνορα και τους (υγειονομικούς) κινδύνους που αυτά εγκυμονούν.




Παρότι γραμμένο πριν από την καινοφανή αυτή συνθήκη, που δοκιμάζει τις αντοχές κάθε δημοκρατικής κοινωνίας, το βιβλίο του καθηγητή και πρώην υπουργού Νίκου Παρασκευόπουλου, προσφέρει απαντήσεις σε ερωτήματα που τίθενται πιεστικά και ξαναγίνονται επίκαιρα στη δεδομένη συγκυρία:

Πώς μπορεί, σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, να περιφρουρηθεί η δημοκρατία έναντι προκλήσεων και απειλών που συνυφαίνονται άμεσα με την ίδια τη διεθνοποιημένη κοινωνία; Πώς συναρθρώνονται οι εγγυήσεις του κράτους δικαίου με το αίτημα της ασφάλειας των πολιτών σε μια δημοκρατικά θεσμισμένη πολιτεία; Μέχρι ποιου σημείου μπορεί να εκτείνεται ο έλεγχος που η τελευταία επιτρέπεται να ασκεί στον ελεύθερο αυτοπροσδιορισμό και την αυτοδιάθεση των μελών της; Ποια είναι τα βασικά γνωρίσματα της δημοκρατίας που τη διαφοροποιούν ουσιωδώς από αυταρχικά πολιτεύματα και συστήματα; Πόσο κρίσιμες μπορεί να είναι, ιδίως σε στιγμές κρίσης, η κοινωνική και η ψυχολογική διάσταση της δημοκρατίας;


Στόχος της εκδοτικής σειράς Βασικές Έννοιες του ΕΝΑ είναι να προσφέρει ολοκληρωμένη εγκύκλια κατανόηση και μια επιστημονικά έγκυρη και εμπεριστατωμένη θεώρηση βασικών εννοιών της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής θεωρίας, εκκινώντας από μια καταστατικά προοδευτική αφετηρία. Τα εγχειρίδια της σειράς απευθύνονται τόσο σε όσους και όσες έρχονται για πρώτη ίσως φορά σε επαφή με τις αντίστοιχες έννοιες όσο όμως και σε αυτούς ή αυτές που επιθυμούν να εμβαθύνουν στην κατανόησή τους. Ενσωματώνοντας κλασικές και σύγχρονες προσεγγίσεις, με κριτική ματιά και σε άμεση σύνδεση με τη συγχρονία, επιχειρούν να διευρύνουν και να εμπλουτίσουν την προοδευτική θεωρητική και πρακτική σκευή, καθώς τη θεωρητική πλαισίωση συμπληρώνει η επισκόπηση εφαρμοσμένων παραδειγμάτων και πρακτικών με βάση τη διεθνή εμπειρία και βιβλιογραφία.

Την πρώτη αυτή μονογραφία για τη δημοκρατία από έναν καταξιωμένο ακαδημαϊκό δάσκαλο και πολυγραφότατο θεωρητικό θα ακολουθήσουν άλλες, γραμμένες στην πλειοψηφία τους από νέους επιστήμονες και ερευνητές.


Λόγω της έκτακτης συνθήκης εντός της οποίας λαμβάνει χώρα η έναρξη του νέου εκδοτικού του εγχειρήματος, το ΕΝΑ, με τη σύμφωνη γνώμη και την αρωγή του συγγραφέα, παίρνει την πρωτοβουλία να διαθέσει καταρχήν ελεύθερα και δωρεάν, σε ψηφιακή μορφή, το πρώτο βιβλίο με τίτλο Δημοκρατία. Η δημοκρατία και η δικαιοσύνη της της σειράς Βασικές Έννοιες.

Διαβάστε όλο το βιβλίο εδώ https://www.enainstitute.org/publication/%ce%bd%ce%af%ce%ba%ce%bf%cf%82-%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%b1%cf%83%ce%ba%ce%b5%cf%85%cf%8c%cf%80%ce%bf%cf%85%ce%bb%ce%bf%cf%82-%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%bf%ce%ba%cf%81%ce%b1%cf%84%ce%af%ce%b1-%ce%b7-%ce%b4/

Στο αμέσως προσεχές διάστημα θα ακολουθήσει η έντυπη έκδοσή του. Στην ίδια σειρά θα κυκλοφορήσουν στη συνέχεια και οι τίτλοι: Ελευθερία & Αυτονομία, Εξωτερική Πολιτική, Κοινά (Commons), Νησιωτικότητα, Πολιτικό Κόμμα, Φιλελευθερισμός.

Την επιστημονική επιμέλεια της σειράς έχει ο συντονιστής του Κύκλου Πολιτικής Ανάλυσης του ΕΝΑ Κώστας Ελευθερίου.

Κορονοϊός: το τέλος (;) του Κοινωνικού Διαλόγου Βάλια Αρανίτου*

Κορονοϊός: το τέλος (;) του Κοινωνικού Διαλόγου
Βάλια Αρανίτου*

Οταν δέκα χρόνια πριν, στις 23 Απριλίου του 2010, ο Γιώργος Παπανδρέου ανακοίνωνε από το Καστελόριζο την προσφυγή της Ελλάδας στον μηχανισμό στήριξης και στο ΔΝΤ ίσως δεν ήταν ευρέως γνωστό ότι την προηγούμενη ημέρα είχε συναντήσει στο Μαξίμου τους κοινωνικούς εταίρους. Οι πρόεδροι της ΓΣΕΕ, ΓΣΕΒΕΕ, ΣΕΒ και ΕΣΕΕ αντάλλαξαν απόψεις και προσπάθησαν να εντοπίσουν μαζί με τον τότε πρωθυπουργό προβλήματα που θα προέκυπταν τόσο για τον κόσμο της εργασίας όσο και για τις επιχειρήσεις από αυτήν την απόφαση.

Βέβαια αυτή η συνάντηση είχε περισσότερο συμβολικό και λιγότερο ουσιαστικό χαρακτήρα, αφού και να διαφωνούσαν τότε οι εταίροι ο κύβος είχε ήδη ριχθεί. Ετσι, παρά το γεγονός ότι επρόκειτο για μια συμβολική κίνηση, το μήνυμα που πέρασε στην κοινωνία –εκτός των άλλων– ήταν ότι οι θεσμοθετημένοι εκπρόσωποι κεφαλαίου και εργασίας έχουν ειδικό βάρος για το πολιτικό σύστημα. Με άλλα λόγια, το σύστημα κοινωνικής εκπροσώπησης αποτελούσε σημαντική παράμετρο για τη Δημοκρατία, αφού οι κορυφαίες οργανώσεις μετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, ακόμα και εάν η αποτελεσματικότητά της ήταν περιορισμένη.

Ωστόσο, η πρόσφατη κρίση της πανδημίας Covid-19 κατά έναν όχι αναμενόμενο τρόπο φανέρωσε την απουσία του Κοινωνικού Διαλόγου, μιας θεσμοθετημένης και εμπεδωμένης διαδικασίας για περισσότερο από 20 χρόνια. Ενός κεκτημένου του σύγχρονου πολιτικού μας συστήματος. Από το ξέσπασμα της κρίσης και σε όλη τη διάρκεια αυτής μέχρι σήμερα, αλλά και όπως φαίνεται και από τη σύνθεση της επιτροπής που θα επιβλέπει τη σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα, οι κοινωνικοί εταίροι και ο κοινωνικός διάλογος είναι απόντες.


Και μπορεί μεν επιλεκτικά να έγιναν κάποιες συζητήσεις με τον ΣΕΒ ή τον ΣΕΤΕ, κάτι αναμενόμενο αφού ο τουρισμός θα αντιμετωπίσει μείζονα προβλήματα, αλλά δικαίως τίθεται το ερώτημα: γιατί απουσιάζουν οι εκπρόσωποι των μικρών επιχειρήσεων που θα εισπράξουν ένα κόστος ισοδύναμο ίσως και μεγαλύτερο από αυτό του τουρισμού; Γιατί οι εκπρόσωποι των εργαζομένων δεν μετέχουν; Και τέλος, γιατί η διαδικασία του Κοινωνικού Διαλόγου –ως συλλογική θεσμική διαδικασία και όχι κατά μόνας ανταλλαγή απόψεων– εγκαταλείφθηκε;

Η διαδικασία που φαίνεται τελικά να επιλέγεται υπονομεύει ένα βασικό στοιχείο της Δημοκρατίας έστω και στην περιορισμένη διαδικαστική της λογική που είναι η διαβούλευση, ο διάλογος και οι εξ αυτών συλλογικές θεσμικές αποφάσεις της κοινωνίας.

Στην Ελλάδα, η ιστορία του Κοινωνικού Διαλόγου, της θεσμοθετημένης διαβούλευσης ανάμεσα στους βασικούς φορείς κοινωνικούς εκπροσώπους και το κράτος, είναι γνωστό ότι έφτασε στην κορύφωσή της στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Βεβαίως σταδιακά καταγράφηκε μια ενδυνάμωση των εργοδοτικών οργανώσεων έναντι των συνδικάτων σε βαθμό που γίνεται λόγος για εργοδοτική ηγεμονία στο πεδίο της κοινωνικής εκπροσώπησης. Πρόκειται βέβαια για την περίοδο κατά την οποία καταγράφεται κατίσχυση των αγοραίων/καπιταλιστικών αξιών. Στη διαδικασία αυτή κεντρικό ρόλο έπαιξε και η υιοθέτηση από τη ΓΣΕΕ στρατηγικών συναίνεσης που σε συνδυασμό με έναν τεχνοκρατικό και λιγότερο πολιτικό λόγο συνέβαλαν στην επέκταση της νομιμοποίησης των εργοδοτικών «εταίρων» της.

Σε κάθε περίπτωση, η διαδικασία του θεσμοθετημένου κοινωνικού διαλόγου, παρά την εν τέλει περιορισμένη αποτελεσματικότητά της και για κάποιους την προσχηματική λειτουργία της, άφηνε ανοιχτούς διαύλους δημοκρατικών λειτουργιών. Στη συνέχεια βέβαια οι δίαυλοι στένεψαν ή καλύτερα έγιναν μονόδρομοι κυριαρχίας και ηγεμονικής εν τέλει επικράτησης των συμφερόντων των μεγάλων επιχειρήσεων που εξέφραζε κυρίως ο ΣΕΒ. Σε αυτή τη διαδικασία είδαμε να αγνοείται σταδιακά και να επιχειρείται η περιθωριοποίηση της φωνής και των συμφερόντων των οργανώσεων των μικρών επιχειρήσεων, αλλά και η ενσωμάτωση σε αυτή τη λογική και της εκπροσώπησης των εργαζομένων. 

Σε συνέχεια όλων των παραπάνω δεν μπορεί παρά να τίθεται επιτακτικά το ερώτημα για το μέλλον του Κοινωνικού Διαλόγου στη χώρα μας. Πιο συγκεκριμένα, για παράδειγμα είναι σαφές ότι στην επιτροπή που θα συντονίζει την επαναφορά στην προ κρίσης κατάσταση θα πρέπει να μετέχουν ειδικοί επιστήμονες, όπως λοιμωξιολόγοι και εκπρόσωποι των υπουργείων (π.χ. Ανάπτυξης, Υγείας και Παιδείας.) Αλλά οι ειδικές επιστημονικές απαραίτητες γνώσεις για την επόμενη μέρα δεν μπορεί να αφήνουν έξω τα συλλογικά όργανα κοινωνικής εκπροσώπησης, τα οποία θα κληθούν να συμβάλουν στην αποτελεσματική εφαρμογή των όποιων αποφάσεων.

Η εξέλιξη αυτή αναδεικνύει ακόμα περισσότερο τα προβλήματα που εμφανίστηκαν στο πεδίο της κοινωνικής εκπροσώπησης κατά τη διάρκεια της προηγούμενης κρίσης. Με άλλα λόγια, φαίνεται ότι από τους συμβιβασμούς αρχικά, την ηγεμονία στη συνέχεια των εργοδοτικών οργανώσεων και το πέρασμα στην «κυριαρχία» του ισχυρότερου (ΣΕΒ) τελικά οδηγούμαστε στο τέλος του Κοινωνικού Διαλόγου. Μήπως τελικά θα είναι αυτή η κρίση ένα θανατηφόρο χτύπημα σε αυτόν το σημαντικό πυλώνα της Δημοκρατίας; Με άλλα λόγια, μήπως τελικά δεν υπάρχει πλέον χώρος για τις βασικές οργανώσεις εργοδοτών και εργαζομένων στην καθ’ ημάς εκδοχή της μεταδημοκρατικής συνθήκης;

* αναπληρώτρια καθηγήτρια Πανεπιστημίου Κρήτης

Άρθρο/Ανάλυση του Σέργιου Σερμπέτη, δικηγόρου-εργατολόγου, με τίτλο Η ορθολογικότητα του "νέου εργατικού δικαίου"

Άρθρο/Ανάλυση του Σέργιου Σερμπέτη, δικηγόρου-εργατολόγου, με τίτλο Η ορθολογικότητα του "νέου εργατικού δικαίου" και τον εύγλωττο υπότιτλο "Σκέψεις γύρω από την ιδεολογική βάση της (απο)ρύθμισης των εργασιακών σχέσεων, στον καιρό της πανδημίας (ή και μετά)" δημοσιεύει στο πλαίσιο της σειράς e-papers Αναλύσεις για τον #covid19 το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς.



Καθώς την εβδομάδα αυτή τιμάται η Εργατική Πρωτομαγιά - έστω και υπό εξαιρετικές και ιδιάζουσες συνθήκες λόγω της πανδημίας, αλλά και με ιδιαίτερη βαρύτητα φέτος, καθώς η εργασία και τα εργασιακά δικαιώματα φαίνεται ότι τίθενται στο στόχαστρο των κυβερνητικών πρωτοβουλιών - το συγκεκριμένο κείμενο αποκτά ξεχωριστή επικαιρότητα.



Ειδικότερα, η ανάλυση του Σέργιου Σερμπέτη παρουσιάζει κριτικά τις ρυθμίσεις του “νέου εργατικού δικαίου” (σύμφωνα με το χαρακτηρισμό του αρμόδιου υπουργού), οι οποίες εισάγονται με αφορμή τον covid19 και οδηγούν σε απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, και δείχνει το πώς αυτές, αν και “φαίνεται να βγαίνουν μέσα απ’ τη «φαρέτρα» των μέτρων προστασίας της υγείας του πληθυσμού”, στην πραγματικότητα αποτελούν στρατηγική επιλογή.



Αναλύοντας τις ρυθμίσεις για τη μη δήλωση των υπερωριών, την τηλε-εργασία, την εκ περιτροπής εργασία, την αναστολή συμβάσεων, τη μεταφορά εργαζομένων μεταξύ επιχειρήσεων του ίδιου ομίλου, την απαγόρευση των απολύσεων κ.λπ. και το πώς αυτές εντάσσονται στο συνολικό πλαίσιο του εργατικού δικαίου, ο Σ. Σερμπέτης σκιαγραφεί τον θεμελιώδη και πιθανότατα όχι προσωρινό χαρακτήρα των ρυθμίσεων αυτών και την αποφασιστική τους επίδραση στο χαρακτήρα της σχέσης εργασίας, όπως αυτή έχει διαπλαστεί (και) νομικά μέσω του εργατικού δικαίου, στην έννοια του εργαζόμενου και στην ισορροπία δυνάμεων στη σχέση εργοδότη-εργαζομένου και εν τέλει στον ίδιο το χαρακτήρα του δικαίου αυτού.



Μπορείτε να δείτε ολόκληρο το άρθρο στον σύνδεσμο που ακολουθεί : https://poulantzas.gr/yliko/sergios-serbetis-i-orthologikotita-tou-neou-ergatikou-dikeou/



...

Ο Αντόνιο Γκράμσι και η έννοια της ηγεμονίας (του Θανάση Τσακίρη)

Ο Αντόνιο Γκράμσι και η έννοια της ηγεμονίας
Tου
Θανάση Τσακίρη

 Ο Αντόνιο Γκράμσι γεννήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 1891 στην πόλη Άλες της Σαρδηνίας. Bίωσε πολύ δύσκολα παιδικά και εφηβικά χρόνια. Ο πατέρας του έζησε 5 χρόνια στη φυλακή για λόγους κακοδιαχείρισης του ληξιαρχείου όπου δούλευε. Μετά την έκτιση της ποινής του δεν εύρισκε δουλειά για να θρέψει τα 7 παιδιά του.

 Ο Αντόνιο Γκράμσι υπέφερε από κακή υγεία σε όλη τη διάρκεια της ζωής του και επιπλέον από κύφωση. Φοίτησε με υποτροφία στο Πανεπιστήμιο του Τορίνου, όπου σπούδασε φιλοσοφία, γλωσσολογία και κοινωνικές επιστήμες. Το 1916 άρχισε να δουλεύει στην τοπική έκδοση της σοσιαλιστικής εφημερίδας Αβάντι και έγινε διάσημος για την κριτική του ματιά τόσο στην πολιτική όσο και στην πολιτιστική σκέψη και πρακτική. Εκτός από την στήλη της πολιτικής κριτικής ασχολιόταν και με την κριτική των θεατρικών παραστάσεων. Στη δουλειά του με τις εργατικές κολλεκτίβες περιλαμβανόταν και η διδασκαλία των έργων του Ρομαίν Πολάν, του Κάρολου Μαρξ και της ιστορίας της Γαλλικής επαναστατικής κίνησης με αποκορύφωμα την Κομμούνα του Παρισιού. Πάλεψε για την μετατροπή της παρέμβασης της Ιταλίας στον Α΄ Π..Π. σε προλεταριακή εξέγερση και να μην γίνει σωβινιστικός εθνικιστικός πόλεμος. Μετά το ξέσπασμα της Σοβιετικής επανάστασης και την επικράτησή της εργάστηκε για την μετατροπή του Σοσιαλιστικού Κόμματος σε Μπολσεβίκικο και ίδρυσε το περιοδικό L’Ordine Nuovo: Rassegna Settimanale di Cultura Socialista που έπαιξε σημαντικό ρόλο στο κίνημα των εργατικών συμβουλίων κατά την «κόκκινη διετία» 1919-1921. Το 1921 εκλέγεται μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του νεοιδρυθέντος Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Η περίοδος 1921-1926, τα χρόνια «πυρός και σιδήρου» όπως τα αποκάλεσε ο ίδιος, ήταν γεμάτη από δραματικά πολιτικά γεγονότα αλλά και από δημιουργικές στιγμές. Από τον Μάιο 1922 ως τον Νοέμβριο 1923 έζησε στη Μόσχα ως εκπρόσωπος της Ιταλίας στην 3η Διεθνή όπου και γνώρισε την βιολίστρια και μέλος του ΚΚΡ Γιούλκα Σουχτ την οποία παντρεύτηκε. Είχαν δυο γιους, τον Ντέλιο και τον Τζουλιάνο. Το 1924 εξελέγη βουλευτής στην Ιταλία και γενικός γραμματέας του ΙΚΚ. Στις 8 Νοεμβρίου 1926 συνελήφθη για μικροπαραβιάσεις της φασιστικής νομοθεσίας του καθεστώτος Μουσολίνι. Στη δίκη ο εισαγγελέας είπε την ιστορική φράση: «πρέπει να κάνουμε αυτό το μυαλό να πάψει να λειτουργεί για 30 χρόνια». Καταδικάστηκε σε φυλάκιση 20 ετών και 4 μηνών. Πέθανε στις 23 Απριλίου 1937 από εγκεφαλική αιμορραγία. Μέσα στη φυλακή έγραψε 3.000 σελίδες που αργότερα εκδόθηκαν με τον τίτλο «Γράμματα από τη Φυλακή».

 Οι βασικές συνεισφορές του Αντόνιο Γκράμσι στην πολιτική σκέψη ήταν οι εξής:1 α) η έννοια της «ηγεμονίας» ως μέσου διατήρησης της κυριαρχίας του καπιταλιστικού κράτους, β) ο τονισμός της ανάγκης για την μόρφωση των εργατών ώστε να δημιουργηθούν οι «οργανικοί διανοούμενοι» της εργατικής τάξης και να γίνει δυνατή η επίτευξη της εργατικής ταξικής «ηγεμονίας», γ) η διάκριση μεταξύ πολιτικής κοινωνίας (αστυνομία, στρατός, νομικό σύστημα κ.α.), που κυριαρχεί άμεσα και κατασταλτικά, και κοινωνίας πολιτών (οικογένεια, εκπαιδευτικά συστήματα, συνδικάτα κ.α.), όπου η κυριαρχία του καπιταλιστικού κράτους συγκροτείται μέσω της ιδεολογίας ή μέσω της συναίνεσης, δ) η πρωταρχική σημασία του «ιστορικισμού», δηλαδή της ανάλυσης μιας κοινωνίας και της εξήγησης των ιδεών με αναγωγή στο συγκεκριμένο κάθε φορά ιστορικό της πλαίσιο, 3 και ε) η κριτική του οικονομικού ντεντερμινισμού.2

Η «ηγεμονία» ως διεργασία ηθικής και πνευματικής καθοδήγησης

 Ο όρος «ηγεμονία» χρησιμοποιήθηκε από τον Γκράμσι για να μπορέσει να συλλάβει ορισμένες από τις πολύπλοκες διαδικασίες που αναπτύσσονται μέσα στις κοινωνικές διεργασίες.4 Ας μην ξεχνάμε το πλαίσιο μέσα στο οποίο έγραφε το έργο του: μέσα στις μουσολινικές φυλακές της Ιταλίας ύστερα από την συντριπτική πολιτική, ιδεολογική και στρατηγική του φασισμού εναντίον της κομμουνιστικής και σοσιαλιστικής αριστεράς. Η «ηγεμονία» αναφέρεται σε μια διεργασία ηθικής και πνευματικής καθοδήγησης και διοίκησης μέσω της οποίας επιτυγχάνεται η απόσπαση της συναίνεσης των κυριαρχούμενων ή υποτελών τάξεων στη διακυβέρνησή τους από τις εκάστοτε κυρίαρχες τάξεις και είναι τόσο περισσότερο εξασφαλισμένη όσο λιγότερη είναι η χρήση ή η απειλή χρήσης της βίας και του εξαναγκασμού. Ο Γκράμσι αντιτάχθηκε, με τον τρόπο του, στις επικρατούσες απόψεις στο διεθνές μαρξιστικό θεωρητικό τοπίο της εποχής του, δηλαδή τον οικονομίστικο αυτοματισμό και τον πολιτικό βολονταρισμό, ακόμη και στον Λένιν. Στον ηγέτη της επανάστασης των Μπολσεβίκων αναγνωρίζει ότι συνέβαλε πολύ στην κριτική του «οικονομισμού» που αποτελούσε τη βασική στρατηγική των κομμάτων της Β΄ Σοσιαλιστικής Διεθνούς. Ο οικονομισμός αντιλαμβανόταν την πολιτική ως αντανάκλαση των οικονομικών εξελίξεων και ότι η πολιτική δεν διαθέτει αυτονομία έναντι της οικονομίας. Μεταφορικά εκφραζόταν με το σχήμα «βάση-εποικοδόμημα» όπου η πρώτη καθόριζε τις εξελίξεις στο δεύτερο και όχι το αντίστροφο.5

Σχέση κράτους -κοινωνίας

 Η αναπόφευκτη κίνηση προς τη σύγκρουση μεταξύ των αναπτυσσόμενων παραγωγικών δυνάμεων και των στάσιμων ή υποαναπτυσσόμενων παραγωγικών σχέσεων θα επέφερε την κρίση και την επανάσταση. Ο οικονομισμός ως τρόπος πολιτικής σκέψης ωθούσε τα σοσιαλιστικά κόμματα να αναμένουν την κατάρρευση του καπιταλισμού μέσω των οικονομικών κρίσεων, οδηγούσε, δηλαδή, στη θέση ότι η ιστορία διαδραματίζεται ερήμην των ανθρώπων και των ενεργειών τους. Ο Λένιν άσκησε σκληρή κριτική στον οικονομισμό αλλά από την άλλη αντιλαμβανόταν το κράτος ως «εργαλείο» που χρησιμοποιεί η εκάστοτε άρχουσα τάξη για να καταπιέζει και να εκμεταλλεύεται τις κατώτερες τάξεις. Επομένως, το κράτος είναι κυρίως κατασταλτικό και η επανάσταση έπρεπε να το τσακίσει και να οικοδομήσει ένα μεταβατικό κράτος που στην πορεία προς τον αταξικό κομμουνισμό θα μαραίνεται ώσπου να καταργηθεί εντελώς. Ο Γκράμσι, από την πλευρά του υποστήριξε ότι το κράτος δεν χαρακτηρίζεται μόνο από τη βία και την καταστολή ή τη δικτατορική επιβολή ως μέσα επιβίωσής του άρχοντος κοινωνικού μπλοκ, αλλά η σχέση του με την κοινωνία βασίζεται στο σχηματισμό και τη διάδοση/διάχυση πολιτιστικών, ιδεολογικών και ηθικών/διανοητικών συστημάτων αξιών και πεποιθήσεων.

Ο Γκράμσι διαπίστωσε ότι στη Δυτική Ευρώπη, χοντρικά από το 1870 και ύστερα, υποχωρούσε η κατασταλτική πολιτική έναντι της ιδεολογικής ηγεμονίας που δημιουργούσε τους όρους της ταξικής συναίνεσης προς τις κυρίαρχες τάξεις. Αυτή, όμως, η συναίνεση δεν είναι κάποια στατική κατάσταση αλλά βρίσκεται διαρκώς υπό αναδιαπραγμάτευση, οπότε η εκάστοτε κυρίαρχη τάξη ή μερίδα τάξης που επικρατεί στο ηγεμονικό μπλοκ νοιώθει υποχρεωμένη να επιδιώκει συνεχώς την εκ νέου απόσπαση της συναίνεσης.6 Στις ειδικές ιστορικές συνθήκες της ενοποιημένης Ιταλίας των αρχών του 20ού αιώνα, χαρακτηριστική ήταν η πολιτική του «τρασφορσμισμού» στη διάρκεια των φιλελεύθερων κυβερνήσεων υπό τον Giuseppe Giolitti, σύμφωνα με την οποία με ποικίλους τρόπους, όπως ο προσεταιρισμός σοσιαλιστών πολιτικών, η εξαγορά ψήφων, η επεκτατική πολιτική στο εξωτερικό και η παροχή του δικαιώματος ψήφου σε όλο τον πληθυσμό είχε ως αποτέλεσμα την απόκτηση συναίνεσης από ευρεία στρώματα εργατών, κυρίως του βιομηχανικού βορρά πριν από την έναρξη του πολέμου.7

 Συνοψίζοντας, τονίζουμε ότι η ηγεμονία είναι μια μορφή ελέγχου που ασκείται πρώτα και κύρια μέσω του εποικοδομήματος σε αντίθεση με την υποδομή της βάσης της κοινωνίας ή τις κοινωνικές σχέσεις παραγωγής με κυριαρχικό οικονομικό χαρακτήρα. Η ιδεολογική κυριαρχία έχει ως αποτέλεσμα να σκεφτόμαστε για τον κόσμο σύμφωνα με τη δική της λογική και αντίληψη. 8 Έτσι ο Γκράμσι άλλαξε τις μαρξιστικές αντιλήψεις για το κράτος και την κοινωνία και της μεταξύ τους σχέσης. Η κοινωνία των πολιτών είναι, τρόπον τινά, το πεδίο άσκησης της ελευθερίας και της δημιουργίας των όρων και προϋποθέσεων της συναίνεσης και της πειθούς αλλά είναι εξίσου και το πεδίο κοινωνικών συγκρούσεων στο πολιτιστικό, ιδεολογικό, θρησκευτικό και οικονομικό επίπεδο. Είναι, δηλαδή, η αρένα όπου συγκρούονται οι πάσης φύσεως ενώσεις και οργανώσεις, επίσημες ή ανεπίσημες από τα συνδικάτα και τα πολιτικά κόμματα ως τις εκκλησίες, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια και όλες τις ομάδες συμφερόντων και ενδιαφερόντων. Αυτή η συνύφανση πολλαπλών επιπέδων και οργανώσεων στις δυτικές καπιταλιστικές δημοκρατίες ή «κοινοβουλευτικές δικτατορίες» της εποχής του ήταν που δυσκόλευαν τις σοβιετικού τύπου επαναστάσεις. Η επανάσταση περνάει πια μέσα από την πάλη για την κατάκτηση της ηγεμονίας.

Βιβλιογραφία

• Γράμματα από τη φυλακή. Αθήνα: Εκδ. Ηριδανός, 1972/2005.
• Οι διανοούμενοι. Αθήνα: Εκδ. Στοχαστής , 1973/2005.
• Η οργάνωση της κουλτούρας. Αθήνα: Εκδ. Στοχαστής, 1973/2005.
• Ιστορικός υλισμός. Τετράδια της φυλακής. Αθήνα: Εκδ. Οδυσσέας, 1973/2008.
• Για τον Μακιαβέλι. Αθήνα: Εκδ. Ηριδανός, 1974/2005.
• Παρελθόν και παρόν. Αθήνα: Εκδ. Στοχαστής, 1974/2005.
• Τα εργοστασιακά συμβούλια και το κράτος της εργατικής τάξης. Αθήνα: Εκδ. Στοχαστής, 1975/2002.
• Η αλληλογραφία Γκράμσι-Τολιάτι για την κατάσταση στο κόμμα των μπολσεβίκων. Αθήνα: Εκδ. Το Φως που Καίει, 1975.
• Πολιτικά κείμενα. Αθήνα: Εκδ. Οδυσσέας, 1976/2009.
• Λογοτεχνία και εθνική ζωή. Αθήνα: Εκδ. Στοχαστής, 1981.
• Σοσιαλισμός και κουλτούρα. Αθήνα: Εκδ. Στοχαστής, 1982.
• Il Risorgimento. Αθήνα: Εκδ. Στοχαστής, 1987.
• Αμερικανικός και φορντισμός. Αθήνα: Εκδ. Α/Συνέχεια, 1987.
• Το δένδρο του σκαντζόχοιρου. Αθήνα: Εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 1991.

Κριτικές προσεγγίσεις του έργου του Αντόνιο Γκράμσι

• Raymond Williams. Marxism and Literature, Oxford: Oxford University Press, 1977.
• Todd Gitlin. “Prime time ideology: the hegemonic process in television entertainment” στο Newcomb, Horace, (επιμ), Television: the critical view – Fifth Edition, New York: Oxford University Press,1994
• Dominic Strinati. An Introduction to Theories of Popular Culture. London Routledge, 1995.

Σημειώσεις

1 Forgacs D., Gramsci A. (1999) A Gramsci Reader: Selected Writings, 1916-1935. London, UK: Lawrence & Wishart,
2 Για μια πολύ καλή παρουσίαση του ιστορικισμού ως επιστημονικής μεθόδου, βλ. Hamilton, P. (2003) Historicism. London, UK: Routledge.
3 Για την έννοια του «ντετερμινισμού», βλ. Honderich, T. (1988) A Theory of Determinism: The Mind, Neuroscience, and Life-Hopes. Oxford: Clarendon Press.
4 Για τις ερμηνείες της «ηγεμονίας» και τις σχέσεις του έργου του Γκράμσι με τα έργα του κύκλου της Σχολής της Φρανκφούρτης, βλ. Holub R. (1992) Antonio Gramsci: Beyond Marxism and Postmodernism. New York, ΝΥ: Routledge.
5 Για την Γκραμσιανή συμβολή στην κριτική του οικονομισμού και του βολονταρισμού, βλ. Simon R. (1991) Gramsci’s Political Thought: An Introduction. London, UK: Lawrence & Wishart,
6 Βλ. Fiske, J. (1992) «British Cultural Studies and Television» in Allen C.R. (ed.) Channels of Discourse, Reassembled. London, UK: Routledge
7 Βλ. Coppa, Fr. (1986) “Economic and Ethical Liberalism in Conflict: The extraordinary liberalism of Giovanni Giolitti” σε Coppa Fr. (ed.) Studies in Modern Italian History: From the Risorgimento to the Republic. New York, NY: Peter Lang. Bλ. επίσης το λήμμα Giovanni Giolitti στην 1911 Encyclopedia Britannica
8 Βλ. εκτός των άλλων και τις απόψεις του H. Marcuse όπως παρουσιάζονται στο Bennett, Tony (1982) “Theories of the media, theories of society”. In Gurevitch, M., Bennett Τ., Curran J. & Woollacott J. (eds) (1982) Culture, Society and the Media. London: Methuen (Part 1, ‘Class, Ideology and the Media’)
:

Η μεταμοντέρνα 21η Απριλίου (του Θανάση Τσακίρη)

Η μεταμοντέρνα 21η Απριλίου

Η ημερομηνία αυτή δε λέει και πολλά στα νέα παιδιά που ενηλικιώνονται στη διάρκεια του 21ου αιώνα. Δεν έχουν νεραντζιές στους κήπους τους για να κάνουν ζιγκ-ζαγκ, γιατί, απλούστατα, οι πολυκατοικίες που τα «φιλοξενούν» δεν διαθέτουν κήπους. Δεν τρώνε φρέσκιες φράουλες, γιατί είναι κόκκινες σαν αίμα και το φοβούνται, έτσι όπως είναι μεγαλωμένα σε συνθήκες θερμοκηπίου κι όχι στους χωματόδρομους και στις αλάνες, όπου μεγαλώσαμε εμείς. Δεν ακούνε ιστορίες γιατί δεν αντέχουν να θυμούνται, πόσο μάλλον που όσες ακούνε δεν μπορούν να τις αφηγηθούν δεν είναι δικές τους αλλά των ανθρώπων της Ιστορίας .Δεν ανεβαίνουν σε ποδήλατα γιατί δεν μπορούν να σπάσουν το φαύλο κύκλο των αλυσίδων που τους δένουν σε ένα κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον που τρέχει σα δαιμονισμένο και μεταβάλλεται ραγδαία συχνά χωρίς τη δική τους συμβολή.

Η ημερομηνία αυτή δε λέει και πολλά στα νέα παιδιά που ενηλικιώνονται στη διάρκεια του 21ου αιώνα. Γιατί, ίσως, όσα έχουν μια στοιχειώδη γνώση της ιστορίας αλλά έλλειψη κρίσης λόγω μεθοδολογικών ανεπαρκειών βλέπουν την εξέλιξη του νεοελληνικού κράτους σα μια σειρά πραξικοπημάτων και μόνο. Γιατί, ίσως, συγκρίνουν τη δικτατορία 1967-1974 με τα άλλα τερατουργήματα που αποκαλύπτονται καθημερινά και μεγεθύνονται από την τηλεοπτική οθόνη. Γιατί, ίσως, τα καθεστώτα έκτακτης ανάγκης της μεταμοντέρνας εποχής εξελίσσονται ραγδαία σε καθεστώτα «μεγάλων αδελφών» και οι νέαι αισθάνονται ανήμποροι να αντισταθούν και να αποτρέψουν αυτό που στα μάτια τους μοιάζει αναπόφευκτο. Γιατί, ίσως, οι «επώνυμοι» της υπαρκτής αντίστασης στη στρατιωτική χούντα κυριάρχησαν επί των «ανωνύμων» σε ένα «χρηματιστήριο» εξουσιαστικών αξιών. Γιατί, ίσως, αισθάνονται μόνα κι έρημα εν μέσω μιας εικονικής πραγματικότητας βίας, παρακμής, πολέμων, φανατισμού και εγκατάλειψης.

   

          

Τα παλιομοδίτικα στρατιωτικά πραξικοπήματα και η κατάφωρη απάτη κατά τις εκλογές γίνονται πολύ πιο σπάνια αυτές τις μέρες, αλλά άλλες, πιο λεπτές μορφές δημοκρατικής παλινδρόμησης είναι ένα αυξανόμενο πρόβλημα που απαιτεί περισσότερη προσοχή. H ομότιμη  καθηγήτρια πολιτικής του πανεπιστήμιου Princeton,  Nancy Bermeo,  παρατήρησε τις μορφές που παίρνουν τα σύγχρονα πραξικοπήματα και τις κατέγραψε σε 5 κατηγορίες. [1]

• ·       Εκτελεστικά πραξικοπήματα . Αυτοί που ήδη βρίσκονται στην εξουσία αναστέλλουν την ισχύ των δημοκρατικών θεσμών.
• ·       Εκλογική νοθεία. Η εκλογική διαδικασία στήνεται έτσι ώστε να βγάλει συγκεκριμένα αποτέλεσμα.
• ·       Υποσχετικά πραξικοπήματα. Η δημοκρατία καταλύεται από ανθρώπους που στην συνέχεια οργανώνουν για να νομιμοποιήσουν την εξουσία της.
• ·       Εκτελεστική επέκταση . Αυτοί που βρίσκονται ήδη στην εξουσία ροκανίζουν τους δημοκρατικούς θεσμούς χωρίς ποτέ να τους ανατρέπουν.
• ·       Στρατηγική εκλογική χειραγώγηση. Οι εκλογές δεν είναι ελεύθερες και δίκαιες , αλλά ούτε και εξόφθαλμα κάλπικες.

Κι όμως αυτή η ημερομηνία μας λέει κάτι. Ότι ακόμη κι αν τα πραξικοπήματα της εποχής μας είναι «αναίμακτα» και «αόρατα» πρέπει να μάθουμε να τα διακρίνουμε προτού εκδηλωθούν. Κι άμα εκδηλωθούν να είμαστε προετοιμασμένοι για την αντίσταση που ταιριάζει στην περίσταση. Οι κάμερες που παρακολουθούν την κυκλοφορία ιδεών και πράξεων, οι αντιστροφές των σημασιών των λέξεων, οι αλλοιώσεις των τοπίων, οι διαστρεβλώσεις των οραμάτων, οι διαστροφές των εικόνων μας, όλα αυτά είναι τα μικρά καθημερινά πραξικοπήματα που συμβαίνουν εν πλήρη δημοκρατία. Μόνο που αυτή τη φορά η αντίσταση αφορά πολλούς και διαφορετικούς στόχους που δεν είναι ορατοί στο ανθρώπινο μάτι, αλλά τους καταλαβαίνουμε, όμως, από τα αποτελέσματα των πολιτικών που εφαρμόζουν και από το λόγο που εκφέρουν οι ταγοί των εξουσιών αυτών. Αρκεί να ξέρουμε κι εμείς ποια είναι η δύναμη και η επιρροή μας.

Θανάσης Τσακίρης

---

[1] Nancy Bermeo (2016) “On Democratic Backsliding”, Journal of Democracy.

January, Volume 27, Issue 1

Στην «Εποχή» που κυκλοφορεί την Κυριακή ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: Νομοθετούν κεκλεισμένης της κοινωνίας

Στην «Εποχή» που κυκλοφορεί την Κυριακή

ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: Νομοθετούν κεκλεισμένης της κοινωνίας

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Κωστής Καρπόζηλος: «Η αριστερά –ξανά– μπροστά στην ανάγκη να είναι συγκεκριμένη και οραματική»

Σταμάτης Βαρδαρός: «Οι άνθρωποι του ΕΣΥ απάντησαν πειστικά στον Μητσοτάκη»









ΠΟΛΙΤΙΚΗ

«Μένουμε όρθιοι τώρα, για να μπορούμε και την επόμενη μέρα» του Θοδωρή Δρίτσα

«Το αύριο μπορεί να μην είναι σαν το σήμερα» του Χ. Γεωργούλα

«Quo vadis Europa?» του Κωστή Γιούργου

«Εξαφανίστε το σκάνδαλο των βάουτσερ» του Χ. Γ.

«Αντί απευθείας χρηματοδότησης, νέα δάνεια» του Θόδωρου Παρασκευόπουλου

«Νέα οικονομική κρίση ή συνέχεια της προηγούμενης;» του Μιχάλη Ρένεση









ΔΙΕΘΝΗ

Βλαντιμίρ Σαφάτλε: «Η οικονομική κατάρρευση της Βραζιλίας δεν θα μοιραστεί εξίσου σε όλους»

«Ασύμμετρη κρίση σε διπλό ταμπλό» του Δημήτρη Σμυρναίου

«The sickman of America» του Μικελάντζελο Κόκο

Γαλλία: «Οι ηλικιωμένοι αντιδρούν στην καραντίνα»











ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Νομοσχέδιο για περιβάλλον: «Φιμώνεται κάθε φωνή που μπορεί να ψελλίσει μια επιφύλαξη» της Ζωής Γεωργούλα

«Κοινωνική και περιβαλλοντική αδικία» του Γιώργου Μπάλια

Υπουργείο Παιδείας: «Εκμετάλλευση της καραντίνας για την προώθηση του οπισθοδρομικού νομοσχεδίου» της Αγγέλικας Σαπουνά

«Οι εργοδότες τώρα και στο σαλόνι σου» του Τάσου Γιαννόπουλου

«Ανασφάλεια και στο βάθος ανεργία για τους εργαζόμενους στον τουρισμό» του Δημήτρη Μαριδάκη

Πασχαλινό τραπέζι: «Οι λύκοι μπήκαν στο μαντρί» του Μ. Αρβανίτη

«Μαζική συγκέντρωση υπογραφών κατά της αντιδραστικής αλλαγής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας» της Ελένης Πορτάλιου

«Ατομικές λύσεις δεν υπάρχουν» της Ρίας Καλφακάκου

«Η Αλληλεγγύη δεν μπαίνει σε καραντίνα» του Μαρίνου Μουζακίτη

«Κανένα κυβερνητικό μέτρο για την προστασία της υγείας των προσφύγων» της Τζέλας Αλιπράντη









ΘΕΜΑΤΑ

«Η αλληλεγγύη, ο φόβος, το τραύμα» του Παναγιώτη Βουτυράκου

«Θαμμένοι μέσα στην παρένθεση» του Θωμά Τσαλαπάτη









ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η μεσόφωνος Μαργαρίτα Συγγενιώτου μιλά στην Λιάνα Μαλανδρενιώτη: Να «επιδοτηθεί» και το κοινό του πολιτισμού



Ο ρόλος της τέχνης στην εποχή του κορωνοϊού: οι Γιώργος Ανδρέου, Κώστας Φασουλάς, Χρήστος Τόλης προβληματίζονται, υπό την επιμέλεια του Σπύρου Αραβανή



Μια δυναμική φωνή από τη Γερμανία, ο Κώστας Αθανασίου γράφει για τα βιβλία της Τζέννυ Έρπενμπεκ «Ιστορία του γερασμένου παιδιού» και «Περαστικοί»



Η Μικέλα Χαρτουλάρη γράφει για τον Λουίς Σεπούλβεδα, τη ζωή και το έργο του: Από την εξορία δεν γυρίζεις, τα βιβλία του πάντα εδώ, άνθη του δέντρου της επανάστασης

Ο μεταφραστής του στα ελληνικά, Αχιλλέας Κυριακίδης γράφει: «Λαϊκή λογοτεχνία χωρίς παραχωρήσεις»



Σαράντα χρόνια από το θάνατο του Άλφρεντ Χίτσκοκ, γράφουν για πτυχές του έργου του οι Στράτος Κερσανίδης και Σοφία Ξυγκάκη











ΙΔΕΕΣ

«Γιατί χρειαζόμαστε τον οικονομικό σχεδιασμό» των Λι Φίλιπς και Μιχάλ Ροζβόρσκι







ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ

«Σαν τη σβούρα» της Όλγας Στέφου







Στην ΕΠΟΧΗ της Κυριακής διαβάζετε και τις στήλες:

«Στα δίκτυα του κόσμου» από τον Δημήτρη Γκιβίση

Δαιμονικά από τον δικηγόρο του διαβόλου

Διαβάστε στο Πριν-Σάββατο 25, Κυριακή 26 Απριλίου

Διαβάστε στο Πριν-Σάββατο 25, Κυριακή 26 Απριλίου

Η επόμενη μέρα να είναι των εργαζομένων, του Μπ. Συριόπουλου

Η κρίση τεράστια, η «αλληλεγγύη» ανύπαρκτη, του Δ. Τζιαντζή

Ψάχνουν «Τσιόδρα» της οικονομίας για τις αντιλαϊκές πολιτικές που έρχονται, του Γ. Λιβιτσάνου

Χρ. Κουρνιώτης, μέλος ΔΣ ΟΛΜΕ: «Σαρώνουν κάθε μορφωτικό και εργασιακό δικαίωμα», συνέντευξη στον Κ. Νασόπουλο

Μεγάλος Αδελφός: Στη… απομόνωση και τα προσωπικά δεδομένα ελέω κορονοϊού

Γράφουν: Δ. Μαραγκουδάκη, Ο. Μπούσουλας, Δ. Συνάπαλος

Η δεύτερη ματιά της Γιώτας Ιωαννίδου: Ήρθε ο καιρός να βγούμε έξω;

Η Ματίνα Παπαχριστούδη είναι πίσω από τις κάμερες: Η δύναμη της ενημέρωσης, το φιάσκο της προπαγάνδας»

Εργαζόμενοι στην Υπηρεσία Ασύλου: Απεργία διαρκείας για τις 17 απολύσεις, της Ειρ. Ζάννη

Δωρεές που κρύβουν τα μεγάλα δώρα στο κεφάλαιο, του Δ. Σταμούλη

Βραδυφλεγείς βόμβες έτοιμες να εκραγούν οι δομές, του Γ. Μουρμούρη

Νέα «πράσινα πεδία» καπιταλιστικής ανάπτυξης, του Κ. Παπαγεωργίου

Προβλήματα ψυχοκοινωνικής μέριμνας που θέτουν η επιδημία και τα μέτρα, του Γ. Νικολαΐδη

Τουρκικό προξενείο, ελληνικό κράτος και Αριστερά, του Μ. Τσολάκ Αλή

Η ημιτελής άνοιξη της Επανάστασης των Γαρυφάλλων, της Η. Γεωργίου

Ρέκβιεμ για τον σπουδαίο πεζογράφο Λουίς Σεπούλβεδα, του Μ. Γεωργιάδη

Βραζιλία: Πανδημία, κρίση και ταξικός αγώνας, των Ο. Κοτζιόλα-Ε. Αζεβέδο

Ο «μαύρος χρυσός» που δεν λάμπει πια τόσο… του Γ. Παυλόπουλου

Κόσμος ανάποδα, του Γ. Μιχαηλίδη: «Ενωμένοι» ενάντια στην πανδημία και προς τον Μεσαίωνα

Στον Δρόμο που κυκλοφορεί το Σάββατο 25 Απριλίου... (στα περίπτερα και τα σούπερ μάρκετ που έχουν εφημερίδες)

Στον Δρόμο που κυκλοφορεί το Σάββατο 25 Απριλίου...
(στα περίπτερα και τα σούπερ μάρκετ που έχουν εφημερίδες)

Ετοιμάζεται
ο λογαριασμός
Η «νέα κανονικότητα» είναι εδώ • Εργαζόμενοι και λαοί καλούνται να πληρώσουν τα σπασμένα της κρίσης • Το «μενού» των ελίτ περιλαμβάνει τεράστια ανεργία, εργασία-λάστιχο, μνημόνια και αποικιοποίηση χωρών • Η αντίθεση ανάμεσα στη ζωή και το κέρδος αποκτά κορυφαία σημασία για την ανθρωπότητα


editorial
Αναγκαίος και εφικτός ένας άλλος δρόμος
Στις 23 Απριλίου συμπληρώθηκαν ακριβώς δέκα χρόνια από το διάγγελμα του Γ. Παπανδρέου στο Καστελλόριζο. Με αυτό, η χώρα μπήκε στον γύψο των μνημονίων και το ΔΝΤ ήρθε για πρώτη φορά σε ευρωπαϊκό κράτος. Ο λαός, οι εργαζόμενοι και η ίδια η χώρα, πλήρωσαν βαρύ τίμημα. Ένιωσαν τα επόμενα χρόνια στο πετσί τους την τιμωρητική πολιτική των τοκογλύφων της ευρωκρατίας και των λοιπών αρπακτικών της διεθνούς χρηματιστικής ολιγαρχίας-κλεπτοκρατίας.

ΤΟ ΘΕΜΑ Ευρωπαϊκή διάσωση σημαίνει νέα μνημόνια ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Η πανδημία είναι μια θύρα για τον καινούριο κόσμο της Αρουντάτι Ρόι ΜΝΗΜΗ Γιούρα: Κρανίου Τόπος του Ευτύχη Μπιτσάκη

Δημόσιος χώρος & φυσική απομάκρυνση στην Covid-19 εποχή (του Κωνσταντίνου Κάβουρα)

Δημόσιος χώρος & φυσική απομάκρυνση στην Covid-19 εποχή


Οι επιπτώσεις της πανδημίας Covid-19 –που έχουν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται– σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής ζωής, δημιουργούν ένα πλαίσιο κρίσης επιτάσσοντας αλλαγές στο σχεδιασμό και τον τρόπο λειτουργίας των σύγχρονων κοινωνιών. Στο πλαίσιο αυτό, το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ επιχειρεί να λάβει μέρος στο δημόσιο διάλογο γύρω από το «χώρο» και τη διαμόρφωσή του, μέσω μιας σειράς θεματικά εστιασμένων δημοσιεύσεων.

Μετά την αναδημοσίευση της διπλής παρέμβασης του καθηγητή και διευθυντή του Ινστιτούτου Διαχείρισης Τόπων στο Manchester Metropolitan University Άρη Καλαντίδη, το ΕΝΑ δημοσιεύει την ανάλυση του Κωνσταντίνου Κάβουρα, οικονομολόγου (MSc Ευρωπαϊκή Κοινωνική Πολιτική, MSc Εφαρμοσμένη Γεωγραφία & Διαχείριση του Χώρου).



Δημόσιος χώρος και φυσική απομάκρυνση στην Covid-19 εποχή

Συνήθης και κοινή πρακτική των περισσότερων χωρών για τη μείωση της εξάπλωσης του ιού, ήταν η λήψη περιοριστικών μέτρων συναθροίσεων και συνωστισμού πολιτών. Ταυτόχρονα, οι αρχές προχώρησαν σε μερικές ή γενικές απαγορεύσεις κυκλοφορίας, κλείσιμο δημόσιων χώρων, πάρκων και χώρων πρασίνου.

Παρόλο που ο περιορισμός χρήσης δημοσίων χώρων και πάρκων φαίνεται συνετή ως επιλογή -ιδιαίτερα αν αναλογιστούμε τη σημαντική προσπάθεια περιορισμού των κρουσμάτων πριν αυτά καταλήξουν στα νοσοκομεία αναφοράς του Εθνικού Συστήματος Υγείας- αυτός εντάσσεται σε μια προσέγγιση βραχυπρόθεσμης απόδοσης. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μπορεί να αποδειχθεί λάθος.

Το καθολικό κλείσιμο των δημόσιων χώρων και των πάρκων, είναι πολύ πιθανό να δημιουργήσει ένα δυνητικά αυταρχικό περιβάλλον το οποίο μπορεί να μετατοπίσει την σημερινή εθελουσία συμμόρφωση των πολιτών στις υποδείξεις των αρμόδιων Αρχών σε αντίσταση προς αυτές.

Ταυτόχρονα, η πανδημία κάνει ακόμα πιο εμφανείς τις ήδη υφιστάμενες χωρικές ανισότητες. Ανισότητες που συνδέονται με την τοποθεσία, τις κλιματικές συνθήκες, την πυκνότητα, την κατάσταση και την ποιότητα της κατοικίας, την ενεργειακή ένδεια/επισφάλεια, την πρόσβαση σε υπηρεσίες πρόνοιας και υγείας και έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην δημιουργία και κυρίως στη μετάδοση μολυσματικών και παρασιτικών ασθενειών.

Υπό αυτήν την έννοια, οφείλουμε το συντομότερο δυνατό να σχεδιάσουμε πολιτικές βιώσιμες, λογικές και επιστημονικά τεκμηριωμένες, που να εξασφαλίζουν τόσο την πρόσβαση στο εξωτερικό χώρο για τους πολίτες, όσο και όλα εκείνα τα αναγκαία μέτρα για τη διασφάλιση της φυσικής απομάκρυνσης. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα χρειαστεί να περιορίσουμε την παρουσία ανθρώπων στους δημόσιους χώρους, αλλά σίγουρα υπάρχουν πιο λειτουργικές και βιώσιμες λύσεις από το καθολικό κλείσιμό τους.


Κατεβάστε το pdf της δημοσίευσης

https://www.enainstitute.org/wp-content/uploads/2020/04/ENA_23042020_Final.pdf

ΕΡΤ2 Τα Στέκια ΠΡΕΜΙΕΡΑ. Επεισόδιο: Κινηματογραφικές λέσχες.24/04/2020 20:00 - 21:00

ΕΡΤ2

Τα Στέκια Κ4 Ε1

24/04/2020 20:00 - 21:00 ( 60') Κατάλληλο για άτομα άνω των 8 ετών

Κατηγορία: Ντοκιμαντέρ, Σκηνοθεσία: Μαρίνα Δανέζη

https://youtu.be/SAYQBW7G1kY

ΠΡΕΜΙΕΡΑ. Επεισόδιο: Κινηματογραφικές λέσχες. Το επεισόδιο παρουσιάζει την ιστορία των κινηματογραφικών λεσχών. Τα άτυπα αυτά σχολεία απόκτησης της κινηματογραφικής γνώσης, τις ενεργές κοινότητες γύρω από τις οποίες συσπειρώνονται οι πιστοί φίλοι του σινεμά, των οποίων η προσφορά στον πολιτισμό είναι ανεκτίμητη.

Το 1950, στον αντίποδα του ζοφερού μεταπολεμικού κλίματος εμφανίζεται η πρώτη Κινηματογραφική Λέσχη. Η Λέσχη Αθηνών ιδρύεται από την Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου Αθηνών με γραμματέα και μετέπειτα πρόεδρό της την Αγλαΐα Μητροπούλου ορίζοντας μια εναλλακτική πολιτιστική πρόταση. Ακολουθεί στα μέσα της δεκαετίας του 50 η δημιουργία της Κινηματογραφικής Λέσχης της «Τέχνης» στη Θεσσαλονίκη από τον Παύλο Ζάννα που λειτούργησε ως ο προπομπός του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Και πίσω στον απόηχο της Χούντας στο κέντρο της Αθήνας οι φοιτητές δίνουν μια νέα πνοή στον Κινηματογράφο Ίριδα που στεγάζει πλέον την Φοιτητική Κινηματογραφική Λέσχη της Αθήνας προβάλλοντας επαναστατικές, ανεξάρτητες αλλά και κλασικές ταινίες, αναδεικνύοντας από τα σπάργανά της ταλαντούχους κινηματογραφιστές και μυημένους θεατές!

Σταδιακά οι Λέσχες εμφανίζονται και στις γύρω γειτονιές. Ως γνήσιες κυψέλες επικοινωνίας τα μέλη τους συναντώνται, διαλέγουν ταινίες, τις προβάλλουν και μετά συζητούν γι’ αυτές. Σε αυτές τις καθημερινές γιορτές τα ενεργά μέλη των Λεσχών προσκαλούν τους Έλληνες κινηματογραφιστές κι έτσι όλοι μαζί «κοινωνούν» σε αυτό το υπέρτατο καλλιτεχνικό μυστήριο φτιάχνοντας μια «συμμορία» που τινάζει στον αέρα την ανία της καθημερινότητας!

Οι Κινηματογραφικές Λέσχες δεν αποτέλεσαν μόνο σημείο αναφοράς για το σινεφίλ κοινό. Στους κόλπους τους ανδρώθηκαν θεωρητικοί του κινηματογράφου αλλά και σκηνοθέτες που μεταπήδησαν από τον ερασιτεχνισμό στην δημιουργία ταινιών με αξιώσεις και βραβεία. Αυτά λοιπόν τα «παραδεισένια» σινεμά δημιουργούν τρικυμία συναισθημάτων και μία βεβαιότητα πως νιώθεις «σαν στο σπίτι». Αυτό, άλλωστε, διαβεβαίωσε και ο Τζουσέπε Τορνατόρε ένα καλοκαιρινό βράδυ του 90 εγκαινιάζοντας το Σινέ-Παράδεισος της Κινηματογραφικής Λέσχης Κορυδαλλού.

Νέα ψηφιακή έκδοση: Πόλη – Δημοκρατία – Αρχιτεκτονική

Νέα ψηφιακή έκδοση: Πόλη – Δημοκρατία – Αρχιτεκτονική

Πόλη – Δημοκρατία – Αρχιτεκτονική, Πρακτικά ημερίδας (Χανιά, 30 Οκτωβρίου 2017), επιστημονική επιμέλεια Αμαλία Κωτσάκη, 201 σελ., Αθήνα 2020, ψηφιακή έκδοση.

Κυκλοφόρησαν από το Ίδρυμα της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, σε ψηφιακή μορφή, τα πρακτικά της ημερίδας Πόλη – Δημοκρατία – Αρχιτεκτονική, σε επιστημονική επιμέλεια της Αμαλίας Κωτσάκη, αναπληρώτριας καθηγήτριας του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Ο τόμος περιλαμβάνει τις εισηγήσεις που παρουσιάστηκαν στην προσυνεδριακή ημερίδα που διοργανώθηκε από το Ίδρυμα της Βουλής, σε συνεργασία με τη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πολυτεχνείου Κρήτης και τον Φιλολογικό Σύλλογο Χανίων «Ο Χρυσόστομος», στις 30 Οκτωβρίου 2017 στα Χανιά, στο πλαίσιο του κεντρικού συνεδρίου του Ιδρύματος με τίτλο «Τέχνη και Δημοκρατία», που πραγματοποιήθηκε στις 7-9 Δεκεμβρίου 2017 στο Μουσείο της Ακρόπολης.

Ο τόμος διαρθρώνεται σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει τις εισηγήσεις διακεκριμένων επιστημόνων, οι οποίοι επιχειρούν να προσεγγίσουν το κρίσιμο ερώτημα του κατά πόσον η αρχιτεκτονική, και ο χώρος γενικότερα, μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της δημοκρατίας, αλλά και πώς η δημοκρατία επηρεάζει τη διαμόρφωση του χώρου αντίστοιχα, εστιάζοντας κυρίως στη νεότερη και τη σύγχρονη Ελλάδα.
Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει πρωτότυπες έρευνες που εκπόνησαν φοιτητές της  Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πολυτεχνείου Κρήτης στο πλαίσιο του  εργαστηρίου «Εκφράσεις ολοκληρωτισμού στη νεοελληνική αρχιτεκτονική και πόλη» (εαρινό εξάμηνο ακαδημαϊκού έτους 2016-2017).

Η έκδοση διατίθεται ελεύθερα στο κοινό σε μορφή PDF από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος της Βουλής στον σύνδεσμο:
http://foundation.parliament.gr/VoulhFoundation/VoulhFoundationPortal/images/site_content/voulhFoundation/file/Books/POLI-DIMOCRATIA-ARCHITECTONIKH.pdf

Σύντομα θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα μας και τα πρακτικά της δεύτερης προσυνεδριακής ημερίδας με τίτλο «Νεωτερικότητα και βαρβαρότητα: Τέχνη και Ολοκαύτωμα», που πραγματοποιήθηκε στον Βόλο, στις 23 Νοεμβρίου 2017, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Διονύσης Γ. Δρόσος_Η πανδημία ως ουδέτερος παράγων και ως καταλύτης

Το κείμενο Η πανδημία ως ουδέτερος παράγων και ως καταλύτης, του καθηγητή Φιλοσοφίας του ΑΠΘ, Διονύση Γ. Δρόσου, δημοσιεύει στο πλαίσιο της σειράς Αναλύσεις για τον #covid19 το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς. Το κείμενο αποτελεί σχόλιο με αφορμή το κείμενο του Alain Badiou "Σχετικά με την επιδημική κατάσταση", το οποίο επίσης δημοσιεύτηκε πρόσφατα από το ΙΝΠ σε μετάφραση του ιδίου του Δ.Γ. Δρόσου.

Όπως εύγλωττα επισημαίνεται ήδη στον τίτλο, το βασικό σημείο σχολιασμού/κριτικής αφορά τη θέση του Alain Badiou ότι "περιστάσεις αυτού του είδους (παγκόσμιος πόλεμος ή παγκόσμια επιδημία) είναι ιδιόμορφα «ουδέτερες» σε πολιτικό επίπεδο" και ότι "η τρέχουσα επιδημία δεν θα έχει, ως τέτοια, ως επιδημία, καμία αξιοσημείωτη πολιτική συνέπεια". Ειδικότερα, ο Δ.Γ. Δρόσος στο κείμενό του επιχειρηματολογεί περί του ότι η πανδημία σε όλες τις διαστάσεις της έχει "πολιτικούς επικαθορισμούς" οι οποίοι τελικά την καθιστούν "καταλύτη που μπορεί να διευκολύνει την ενεργοποίηση παραγόντων που αλλιώς θα έμεναν ανενεργοί ή να επιταχύνει διαδικασίες που αλλιώς θα κινούνταν πολύ πιο αργά". Μέσα λοιπόν από το κείμενο αυτό του Δ.Γ. Δρόσου, συνεχίζεται και εμπλουτίζεται ο φιλοσοφικός και πολιτικός διάλογος που διεξάγεται είτε συγκροτημένα είτε άτυπα στη δημόσια σφαίρα, ελληνική και διεθνή, τον οποίο το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, φιλοδοξεί να στηρίξει και να φιλοξενήσει, με κείμενα όπως αυτό.

Μπορείτε να βρείτε το κείμενο στο σύνδεσμο που ακολουθεί : https://poulantzas.gr/yliko/dionysis-g-drosos-i-pandimia-os-oudeteros-paragon-ke-os-katalytis/

...

«Κεκλεισμένων των θυρών»

ΑΥΓΗ
Ένθετα ΕΝΘΕΜΑΤΑ (4ος κύκλος)

«Κεκλεισμένων των θυρών»

Γκαρσίν: Δεν θα νυχτώσει λοιπόν ποτέ;

Ινιές: Ποτέ.

Γκαρσίν: Θα με βλέπεις συνέχεια;

Ινιές: Συνέχεια.

(ο Γκαρσίν απομακρύνεται από την Εστέλ και κάνει μερικά βήματα στο δωμάτιο. Πλησιάζει στον μπρούτζο.)

Γκαρσίν: Ο μπρούτζος... (τον χαϊδεύει) Ε, λοιπόν, να η στιγμή. Ο μπρούτζος είναι εδώ, τον κοιτάζω και καταλαβαίνω ότι είμαι στην κόλαση. Σας το λέω ότι όλο ήταν προσχεδιασμένο. Είχαν προσχεδιάσει ότι θα στεκόμουν μπροστά από αυτό το τζάκι, ακουμπώντας το χέρι μου σε αυτό τον μπρούτζο, με όλα αυτά τα βλέμματα επάνω μου. Όλα αυτά τα βλέμματα που με καταβροχθίζουν... (γυρνάει ξαφνικά). Χμ είστε μόνο δύο; Πίστευα ότι είστε πολύ περισσότερες (γελάει). Ε λοιπόν αυτή είναι η κόλαση. Δεν θα το πίστευα ποτέ... Θυμάστε; Το θειάφι, ο δήμιος, τα πυρακτωμένα σίδερα... Χα! Τι πλάκα! Δεν χρειάζονται τα πυρακτωμένα σίδερα. Η κόλαση είναι οι άλλοι.

Εστέλ: Αγάπη μου!

Γκαρσίν (τη σπρώχνει): Άφησέ με. Είναι αυτή ανάμεσά μας. Δεν μπορώ να σε αγαπήσω όσο με κοιτάει.

Εστέλ: Χα! Ε, λοιπόν δεν θα μας ξανακοιτάξει (παίρνει τον χαρτοκόπτη από το τραπέζι, κατευθύνεται προς την Ινιές και την χτυπάει πολλές φορές).

Ινιές (αντιστέκεται και γελάει): Μα τι κάνεις είσαι τρελή; Αφού το ξέρεις ότι είμαι ήδη νεκρή.

Εστέλ: Νεκρή; (αφήνει το μαχαίρι. Μετά από λίγο το μαζεύει κι οργισμένα το μπήγει στον εαυτό της).

Ινιές: Νεκρή! Νεκρή! Νεκρή! Ούτε το μαχαίρι, ούτε δηλητήριο, ούτε σκοινί. Είναι ήδη γεγονός, το καταλαβαίνεις; Και θα είμαστε μαζί για πάντα (γελάει).

Εστέλ (σκάει στα γέλια): Για πάντα, Θεέ μου τι αστείο! Για πάντα!

Γκαρσίν (γελάει κοιτώντας τες): Για πάντα!

(Πέφτουν ο καθένας στον καναπέ του. Μια μακρά σιωπή. Σταματούν να γελάνε και κοιτούν ο ένας τον άλλον)

Γκαρσίν: Ε, λοιπόν, ας συνεχίσουμε.

(Αυλαία.)

Από το ομώνυμο θεατρικό έργο του Jean-Paul Sartre.

«Η πανούκλα»

...Για να μιλήσουμε επιτέλους ξεκάθαρα και για τους εραστές, οι οποίοι παρουσιάζουν και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον και που ο γράφων ίσως να είναι καλύτερα τοποθετημένος για να μιλήσει, αυτοί βασανίζονταν κι από άλλες αγωνίες και κυρίως από τις τύψεις. Αυτή η κατάσταση, άλλωστε, τους επέτρεπε να αντιλαμβάνονται το συναίσθημά τους, με μία απόλυτη αντικειμενικότητα. Κι ήταν σπάνιο, μέσα σε τέτοιες συνθήκες, να μην αντιλαμβάνονται πλήρως τα ελαττώματά τους. Πρώτη αφορμή τους δίνονταν λόγω της δυσκολίας που είχαν να φανταστούν τι κάνει και πως κινείται ο άνθρωπος που τους λείπει. Αισθάνονταν, λοιπόν, άσχημα γι αυτή τους την άγνοια, ως προς το τι κάνει, πως περνάει ο άλλος. Κατηγορούσαν τον εαυτό τους γι αυτό, για την ελαφρότητα τους να το αμελήσουν και για την προσπάθειά τους να υποκριθούν ότι για κάποιον που αγαπά το τι κάνει ο αγαπημένος τους δεν είναι, τέλος πάντων, και το παν. Από αυτή τη στιγμή και μετά, τους ήταν εύκολο να επανέλθουν στην αγάπη τους και να εξετάσουν τις ατέλειές της. Σε κανονικούς καιρούς, το γνωρίζουμε όλοι, συνειδητά ή μη, δεν είναι δα ότι δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε την αγάπη κι αποδεχόμαστε, με περισσότερο ή λιγότερο ήσυχη τη συνείδηση μας, τη μέτρια ύπαρξη μας. Όμως οι αναμνήσεις είναι πιο απαιτητικές...

Από το ομώνυμο έργου του Albert Camus.

Επιλογή κειμένων: Jean Pierre Gaudin, Νικόλας Κουντούρης

Μετάφραση: Νικόλας Κουντούρης

Ο πλανήτης έχει πυρετό - του Dominique Frommel

Ο πλανήτης έχει πυρετό

Ο 20ός αιώνας σημαδεύτηκε από μια αξιοσημείωτη αναστάτωση του φυσικού κύκλου των κλιμάτων. Κανείς πλέον δεν αμφισβητεί σοβαρά την ευθύνη του ανθρώπου για την αφύσικη αύξηση της θερμοκρασίας της Γης. Πράγματι, είναι γνωστό ότι η δημογραφική εξάπλωση και η βιομηχανική παραγωγή ευθύνονται για την αυξημένη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Υπάρχουν, άραγε, τρόποι για να περιοριστεί ο αντίκτυπος μιας τέτοιας εξέλιξης, και, αν ναι, ποιοι είναι αυτοί;

Επιμέλεια: Βασίλης Παπακριβόπουλος

ΑΥΓΗ
Ένθετα
Monde Diplomatique
18-4-2020-

Μετά Χριστόν προφήτες εμφανίζονται πολλοί, σε κάθε περίσταση. Αυτό δεν σημαίνει, βεβαίως, ότι επιστήμονες και διανοούμενοι δεν είχαν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για την εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών εξαιτίας της μόλυνσης του περιβάλλοντος. Συνεχίζοντας το μικρό μας αφιέρωμα σε κείμενα από το αρχείο της «Le Monde diplomatique» που πραγματεύονται το συγκεκριμένο ζήτημα, παρουσιάζουμε σήμερα αποσπάσματα από άρθρο που δημοσιεύτηκε το 1999 και το οποίο διερευνά τις επιπτώσεις της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη στα οικοσυστήματα και την υγεία του ανθρώπου.

Β.Κ.



Ο πλανήτης έχει πυρετό

Ο 20ός αιώνας σημαδεύτηκε από μια αξιοσημείωτη αναστάτωση του φυσικού κύκλου των κλιμάτων. Κανείς πλέον δεν αμφισβητεί σοβαρά την ευθύνη του ανθρώπου για την αφύσικη αύξηση της θερμοκρασίας της Γης. Πράγματι, είναι γνωστό ότι η δημογραφική εξάπλωση και η βιομηχανική παραγωγή ευθύνονται για την αυξημένη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Υπάρχουν, άραγε, τρόποι για να περιοριστεί ο αντίκτυπος μιας τέτοιας εξέλιξης, και, αν ναι, ποιοι είναι αυτοί;

Οι επιστήμονες δεν είναι ακόμη σε θέση να προβλέψουν με ακρίβεια την πιθανότητα και το εύρος των κλιματικών αλλαγών στη μία ή την άλλη περιοχή του πλανήτη. Αυτό που μπορεί από τώρα να υποστηρίξει κάποιος, χωρίς κίνδυνο να διαψευστεί, είναι ότι οι αλλαγές δεν θα είναι ομοιόμορφες σε όλο τον πλανήτη. Θα εκφραστούν, προπαντός, με μια όξυνση των ακραίων κλιματικών συνθηκών και αν πλήξουν, καταρχάς, τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς, τελικά όλοι θα πέσουν θύματά τους.

Απέναντι στην αυξανόμενη εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς το πιθανότερο σενάριο: το φαινόμενο του θερμοκηπίου θα οξυνθεί, η θερμοκρασία του πλανήτη θα σημειώσει άνοδο, ο κύκλος των υδάτων θα επιταχυνθεί, η εξάτμισή τους θα ενταθεί, η συγκέντρωση εξατμισμένου ύδατος στην ατμόσφαιρα θα γίνει μεγαλύτερη. Το φαινόμενο κατακράτησης της ηλιακής ακτινοβολίας θα κορυφωθεί, ενώ οι βροχοπτώσεις θα ενταθούν σε όλες τις ηπείρους. Η αύξηση της στάθμης των θαλάσσιων υδάτων, που προκαλείται από το λιώσιμο των πάγων στους πόλους, θα κάνει ευάλωτες τις παραθαλάσσιες ζώνες, θα προκαλέσει την εισβολή αλμυρών υδάτων στις εκβολές των ποταμών και θα πλημμυρίσει τις παράλιες περιοχές και τα αρχιπελάγη. Αλλεπάλληλες ξηρασίες θα περιορίσουν την έκταση και την ποικιλία των ειδών της χλωρίδας και θα επιτείνουν την έλλειψη πόσιμου νερού. Σε αυτές τις ανισορροπίες θα προστεθεί μια αυξανόμενη συχνότητα φυσικών καταστροφών: κυκλώνες, πλημμύρες, πυρκαγιές στα δάση και κατολισθήσεις.

Ορισμένα οικοσυστήματα μπορούν να προσαρμοστούν σε αλλαγές του κλίματος, αλλά με αντίτιμο ριζικές μεταβολές, που συνεπάγονται, και οι ίδιες, σοβαρές επιπτώσεις. Όσο για τις επιπτώσεις των διακυμάνσεων της θερμοκρασίας στην ανθρώπινη υγεία, αποτελούν αντικείμενο πλήθους ερευνητικών αναλύσεων από επιστήμονες διαφόρων κλάδων, αλλά τα συμπεράσματα των ερευνών αυτών δεν είναι από πρώτη ματιά θεαματικά, γιατί οι δυνατότητες προσαρμογής του ανθρώπου είναι πολύ μεγάλες. Ασφαλώς, τα κύματα θερμότητας όπως και ψύχους συνοδεύονται από κορύφωση της θνησιμότητας και, στις χώρες του Νότου, ο φόρος που πληρώνεται στους κυκλώνες, στις πλημμύρες και τις εκρήξεις των ηφαιστείων είναι βαρύς. Εξάλλου, είναι γνωστό ότι η αύξηση της ροής της υπεριώδους ακτινοβολίας μεγιστοποιεί τις πιθανότητες ανάπτυξης καρκίνων του δέρματος και αλλοιώνει το ανοσοποιητικό σύστημα. Άλλωστε, τα μόρια που αιωρούνται στην ατμόσφαιρα -τα αερολύματα- απελευθερωμένα από την κατανάλωση των καυσίμων υλών προξενούν βλάβες στο αναπνευστικό σύστημα και ευθύνονται για αναπηρίες.

Ωστόσο, ο κυριότερος κίνδυνος δεν βρίσκεται εκεί. Έγκειται στην εξάρτηση του ανθρώπου από το περιβάλλον του. Οι μεταναστεύσεις πληθυσμών, η υπερσυγκέντρωση των ανθρώπων στο αστικό περιβάλλον, η μείωση των υδάτινων αποθεμάτων, η ρύπανση και η φτώχεια, ανέκαθεν δημιουργούσαν ευνοϊκές συνθήκες για την εξάπλωση μολυσματικών μικροοργανισμών. Όμως, η αναπαραγωγική και μολυσματική ικανότητα αρκετών εντόμων και τρωκτικών, που είναι φορείς παρασίτων ή ιών, είναι συνάρτηση της θερμοκρασίας και της υγρασίας του περιβάλλοντος. Με άλλα λόγια, μια αύξηση της θερμοκρασίας, έστω και μικρή, δίνει το «πράσινο φως» για την εξάπλωση πλήθους παθογόνων παραγόντων για τον άνθρωπο και τα ζώα.

Με αυτό τον τρόπο, τα τελευταία χρόνια έχουν κερδίσει έδαφος παρασιτικές ασθένειες -όπως η ελονοσία, οι σχιστοστομιάσεις και η ασθένεια του ύπνου- ή μολύνσεις από ιούς - όπως ο δάγγειος πυρετός, ορισμένες εγκεφαλίτιδες και αιμορραγικοί πυρετοί. Είτε επανεμφανίστηκαν σε περιοχές από όπου είχαν εξαφανιστεί είτε πλήττουν σήμερα περιοχές που ώς τώρα είχαν γλιτώσει. Κατά τη διάρκεια των δέκα τελευταίων χρόνων, η ελονοσία διέσχισε το όριο των 1.800 μέτρων στην ανατολική Αφρική και τη Μαδαγασκάρη, υψόμετρο που άλλοτε δεν ξεπερνούσε. Οι προβλέψεις για το 2050 δείχνουν ότι η ελονοσία θα απειλήσει τότε τρία δισεκατομμύρια ανθρώπους. Άλλος λόγος ανησυχίας: μεταξύ 1955 και 1970, μόνο εννέα χώρες πλήττονταν από αρθροποϊούς (arboviroses), ασθένειες που μεταδίδονται κυρίως από τα κουνούπια. Από το 1996 έχουν προστεθεί 28 ακόμη χώρες.

Με τον ίδιο τρόπο πολλαπλασιάζεται και ο αριθμός των ασθενειών που μεταδίδονται από το νερό. Η αύξηση της θερμοκρασίας των γλυκών υδάτων ευνοεί τη διάδοση των βακτηρίων. Η αύξηση της θερμοκρασίας των αλμυρών υδάτων -ειδικά όταν περιέχουν ανθρώπινα απόβλητα- επιτρέπει στο φυτοπλαγκτόν, ένα πραγματικό εκτροφείο χολερικών βακίλων, να αναπαράγεται με αυξανόμενο ρυθμό. Στη Λατινική Αμερική, μεταξύ του 1991 και του 1996, η χολέρα είχε 1.368.053 θύματα, ενώ ουσιαστικά είχε εξαφανιστεί από την περιοχή μετά το 1960.

Παράλληλα, νέες μολυσματικές ασθένειες εμφανίζονται ή εξαπλώνονται πολύ πέρα από τις οικολογικές ζώνες μέσα στις οποίες παρέμεναν μέχρι τώρα περιορισμένες. Πρόσφατα παραδείγματα έχουν αποδείξει ότι η Ιατρική στέκεται άοπλη, παρά τις προόδους που έχει σημειώσει, μπροστά στην έκρηξη αναρίθμητων και αναπάντεχων παθολογιών. Η επιδημιολογία των μολυσματικών ασθενειών -οι οποίες, ακόμη και σήμερα, ευθύνονται σχεδόν για το ένα τρίτο των θανάτων στον κόσμο- θα μπορούσε να πάρει, κατά τον 21ο αιώνα, νέες μορφές, κυρίως με την εξάπλωση των ζωονόσων, αυτών των ασθενειών που μεταδίδονται από τα σπονδυλωτά στον άνθρωπο και αντιστρόφως. Αποκαλυπτικό σημάδι: οι Αμερικανοί -που σπανίως υιοθετούν καθυστερημένα κάποια στρατηγική- έχουν ήδη εκδώσει ένα νέο ιατρικό περιοδικό, με τον τίτλο «Emerging Infectious Diseases» («Νεοεμφανιζόμενες Μολυσματικές Ασθένειες»).



* Ο Dominique Frommel διετέλεσε διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Ιατρικής Έρευνας της Γαλλίας (Inserm)

ΟΤΑΝ Η “ΑΛΑΛΟΣ ΑΝΟΙΞΙΣ” ΑΠΟΚΤΑ ΦΩΝΗΝ: ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ. του ΘΑΝΑΣΗ ΤΣΑΚΙΡΗ ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ ΑΤΤΙΚΗΣ, ΙΟΥΛΙΟΣ – ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1997

Στη μνήμη της Ρέιτσελ Λουίζ Κάρσον, της αμερικανίδας πρωτοπόρου της οικολογίας.

(27 Μαΐου 1907 – 14 Απριλίου 1964) 

ΟΤΑΝ Η “ΑΛΑΛΟΣ ΑΝΟΙΞΙΣ” ΑΠΟΚΤΑ ΦΩΝΗΝ:
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ.

του ΘΑΝΑΣΗ ΤΣΑΚΙΡΗ

ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ ΑΤΤΙΚΗΣ, ΙΟΥΛΙΟΣ – ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1997

Ι) ΑΝΤΙ ΤΟΥ ΚΑΘΙΕΡΩΜΕΝΟΥ ΠΡΟΛΟΓΟΥ

Ένα μεσημέρι, γυρνώντας απ’ τη δουλειά μου, αγόρασα από τον εφημεριδοπώλη κι ένα περιο-δικό μαζί με τις απογευματινές εφημερίδες. Σε κάποια σελίδα διάβασα την παρακάτω επιστολή :
«Η ΟΙΚΟΠΕΔΟΠΟΙΗΣΙΣ ΤΟΥ ΚΑΡΕΑ
Ελάβομεν και δημοσιεύομεν την κατωτέρω επιστολήν
Κε Διευθυντά,

Εις τους πρόποδας του Υμηττού, ανατολικώς του Συνοικισμού Βύρωνος και ανατολικομεσημβρι-νώς της Ζωοδόχους Πηγής και εις μικράν απόστασιν της αρχαίας μονής των Καρυών (κάποιος νεαρός Οικοδομικός Συνεταιρισμός Αποστράτων Αξιωματικών και Υπαλλήλων) απεφάσισαν να αναγείρωσιν νέον Συνοικισμόν και προς τούτο ήλθον εις διαπραγματεύσεις μετά του Ο.Δ.Ε.Π., μέσω του γνωστού εκπροσώ-που της Μονής Πεντέλης ιερομονάχου και προέβησαν εις την αγοράν του χώρου εκείνου (εκ χιλιάδων στρεμμάτων) αντί πινακίου φακής και αμέσως ήρχισαν οι κύριοι αυτοί να επιχειρώσιν διακατοχικάς πρά-ξεις (τοπογραφήσεις, διαχωρισμούς οικοπέδων, ανορύξεις χανδάκων, ρυμοτομήσεις κλπ) χωρίς να λάβω-σιν υπ’ όψιν ούτε αυτοί, ούτε ο Ο.Δ.Ε.Π. ότι το τμήμα εκείνο έχει από πολλού κηρυχθεί αναδασωτέος χώ-ρος υπό του αρμοδίου Υπουργείου Εργασίας, το οποίον και έχει αρχίσει από καιρόν την αναδάσωσιν του χώρου εκείνου. Το τελευταίον τούτον (Υπουργείον Γεωργίας) εζήτησε δικαστικώς την αποβολήν των επι-δρομέων και η υπόθεσις εκκρεμεί παρά τω Ειρηνοδίκη Αθηνών. Όλοι ομολογούμεν ότι η πόλις των Αθη-νών έχει λάβει τεραστίας διαστάσεις, όσον καμμία άλλη ελληνική ή ξένη πόλις, και τοιαύτας ώστε να καθί-σταται αδύνατος η εξυπηρέτησίς της από απόψεως συγκοινωνίας, φωτισμού, ύδατος, ασφαλείας, καθαριό-τητος, υγιεινής κλπ, δηλαδή η έκτασις της πόλεως ταύτης αποστερεί τους κατοίκους της της απολαύσεως των πλέον στοιχειωδών αγαθών της ανθρωπίνης διαβιώσεως. Αλλ’ ενώ τούτο γενικώς ομολογείται και από τους πολίτας και από τους πολιτικούς, εν τούτοις, οι τελευταίοι ούτοι τη αδικαιολογήτω ανοχή και αδιαφο-ρία των πρώτων (των πολιτών) δεν κάμνουν τίποτε ώστε τουλάχιστον να σταματήσει αυτή η πληγή, της οποίας η αφετηρία θα μπορούσε κάπως να κριθεί επιεικώς λόγω των συνθηκών υφ’ ας ήνοιξε (Μικρασια-τική καταστροφή), αλλά της οποίας η παράτασις και επέκτασις αποτελεί καθαρόν έγκλημα δια το οποίο αν υπήρχε προηγμένη κοινωνία, θα έπρεπε να κληθούν να λογοδοτήσουν αμέσως και οι εκπρόσωποι του Ο.Δ.Ε.Π. που, υπαρχούσης νομίμου απαγορεύσεως προβαίνουν εις πώλησιν χώρου που δεν τους ανήκει, και αι αρμόδιοι αρχαί και οι Υπουργοί που δεν διατάσσουν την άμεσον αποβολήν των επιδρομέων.
Αθήναι, 13-1-1933
Μετά τιμής
Β. ΑΘΗΝΑΙΟΣ»
37 χρόνια αργότερα ένας πανεπιστημιακός καθηγητής εν μέσω στρατιωτικής δικτατο-ρίας θα δικαιώσει τον απλό πολίτη του Καρέα με την περιγραφή του προβλήματος της περιβαλλοντικής υποβάθμισης του Λεκανοπεδίου της Αττικής και θα ασκήσει και μια έμμεση κριτική προς τους δικτάτο-ρες – αλλά και προς τους διάφορους τεχνοκράτες -οι οποίοι βρήκαν την ευκαιρία να προβάλουν φιλοπε-ριβαλλοντικό προσωπείο κατά την έναρξη των εργασιών του Α΄ Συνεδρίου Προστασίας της Φύσεως το Νοέμβριο του 1970: «[Ε]ν πάση περιπτώσει, ευχόμεθα και ελπίζομεν να προκύψη κάτι καλόν δια τον τόπον μας, από την έστω και αναιμικήν αυτήν κίνησιν, και να μην πρόκειται, ως συνήθως, περί θορυβω-δών διακηρύξεων, περί συντάξεως πομπωδών προγραμμάτων, περί προβολής ρητόρων και αυτοπροβολής των επί πάσης φύσεως ζητημάτων ποικιλωνύμων ειδικών» . Mε το πέρασμα των χρόνων οι τελευταίες νησίδες πευκόφυτης βλάστησης στον Καρέα θα φυλαχτούν ως “κόρες οφθαλμών” από απλούς πολίτες, όπως ο παλιός κομμουνιστής συνδικαλιστής στα τραμ – ο “μπαρμπα – Γαλάνης” -, που παίρνουν την υπόθεση στα χέρια τους, σχηματίζοντας ομάδες πολιτών για την παρέμβαση στα περί το περιβάλλον τεκταινόμενα. Πράγματι, η “άλαλος άνοιξις” αποκτά φωνή. Το ζητούμενο είναι το πώς κατέστη δυνατή η απόκτηση αυτής της φωνής.


Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο της εργασίας http://www.scribd.com/doc/20691205/Tsakiris-Spring

Καπιταλισμός, σοσιαλισμός & κορονοϊός (Ανάλυση του Γιάννη Κουρή)

Καπιταλισμός, σοσιαλισμός & κορονοϊός | Ανάλυση στο ΕΝΑ

H ανάλυση των πολιτικών που εφαρμόζονται για να περιορίσουν τις οικονομικές και κοινωνικές
συνέπειες του Covid-19 παρουσιάζει ενδιαφέρον από πλευράς πολιτικής θεωρίας.

Οι πολιτικές που προωθούν συντηρητικές κυβερνήσεις ‒όπως η Νέα Δημοκρατία στην Ελλάδα ή οι Συντηρητικοί στο Ηνωμένο Βασίλειο‒ είναι ξένες προς την ιδεολογική ταυτότητά τους και τους φέρνουν σε αντίθεση με όσα μέχρι πρότινος υποστήριζαν. Προφανώς, δεν ενστερνίστηκαν όλοι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ηγέτες προσεγγίσεις κεϋνσιανής καταγωγής ή εκ νέου έλκονται από πρακτικές της σοσιαλδημοκρατίας προ της νεοφιλελεύθερης συναίνεσης. Αντιθέτως, θεωρούν ότι αυτές οι πολιτικές συνιστούν τη μόνη προσωρινή λύση στο εξωγενές πρόβλημα του ιού.

Αν οι κοινωνίες μας ήταν βασισμένες σε ένα δημοκρατικό σοσιαλιστικό μοντέλο διακυβέρνησης θα αντεπεξέρχονταν καλύτερα στην κρίση που βιώνουμε σήμερα. Οι κεϋνσιανές ή και «αριστερόστροφες» σε ορισμένες περιπτώσεις πολιτικές που σπεύδουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες να υλοποιήσουν, μετά το ξέσπασμα της κρίσης COVID-19 και της αδυναμίας των υφιστάμενων εργαλείων πολιτικής να την αντιμετωπίσουν, θα ήταν προτιμότερο να είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.

Η αποδοχή του καπιταλισμού ως το ιδανικό μοντέλο οργάνωσης της κοινωνίας δεν μπορεί να βρίσκεται στο απυρόβλητο. Υπάρχει ανάγκη να υιοθετήσουμε ένα πιο δίκαιο και βιώσιμο μοντέλο πολιτικής οικονομίας που θα μας οπλίσει απέναντι στις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουμε στο μέλλον.


https://www.enainstitute.org/wp-content/uploads/2020/04/upd-21042020_02.pdf
* Ανάλυση του

Γιάννη Κουρή, Διδάκτορα Φιλοσοφίας του King’s College London, Επιστημονικού Συνεργάτη ΕΝΑ

Την μέρα που πήραν τον πατέρα μου για την εξορία (του Θανάση Τσακίρη)

Αποφράδα ημέρα η σημερινή. 53χρόνια πέρασαν από αυτή την καταραμένη βραδιά. Από το πρωινό οι καμπάνες χτυπούσαν πένθιμα. Ξημέρωνε μια "πολιτική Μεγάλη Παρασκευή". Ήδη ο πατέρας μου είχε  μάθει την είδηση: ένας ταξίαρχος ονόματι Στυλιανός Παττακός, δύο συνταγματάρχες (Γ. Παπαδόπουλος και Νικ. Μακαρέζος)  και μια ομάδα μεσαίων και ανώτεροι αξιωματικοί του ελληνικού στρατού ξηράς κατέλαβαν όλα τα κτήρια της εξουσίας και το ραδιομέγαρο και τη Βουλή. Είχαν συλλάβει χιλιάδες πολιτικούς και συνδικαλιστές κυρίως της αριστεράς αλλά και του κέντρου και της δεξιάς, όπως ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος που ασκούσε τότε καθήκοντα υπηρεσιακού πρωθυπουργού για τις έκτακτες εκλογές της 28ης Μαΐου. Το απόγευμα ήλθε η σειρά μας. Το δειλινό έφτανε – δεν υπήρχε θερινή ώρα τότε.  Δύο τζιπ της χωροφυλακής και ένα Vauxhall Cresta σταμάτησε μπροστά στην πόρτα του κήπου στην Ηλιούπολη

Τι είναι αυτό που το λένε Αγάπη, κύριε Φρομ; (του Θανάση Τσακίρη)

Το  Art of Loving  (Η Τέχνη της Αγάπης) είναι βιβλίο του του ψυχαναλυτή και κοινωνικού φιλόσοφου Erich Fromm, το οποίο δημοσιεύθηκε το 1956 στο πλαίσιο της σειράς World Perspectives που επιμελήθηκε η Ruth Nanda Anshen. [1] Σε αυτό το έργο, ο Fromm αναπτύσσει την άποψή του για την ανθρώπινη φύση.

Ο Έριχ Φρομ γεννήθηκε στις 23 Μαρτίου 1900, στη Φρανκφούρτη. Ήταν το μοναδικό παιδί των Ορθόδοξων Εβραίων γονέων, της Ρόζα (Κράους) και του Ναφτάλι Φρόμ. Ξεκίνησε τις ακαδημαϊκές του σπουδές το 1918 στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης με δύο εξάμηνα της νομολογίας. Κατά τη διάρκεια του θερινού εξαμήνου του 1919, ο Fromm σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, όπου άρχισε να σπουδάζει κοινωνιολογία υπό τον Alfred Weber (αδελφός του γνωστού κοινωνιολόγου Max Weber), τον ψυχίατρο-φιλόσοφο Karl Jaspers και τον Heinrich Rickert. Ο Fromm έλαβε το διδακτορικό του στην κοινωνιολογία από τη Χαϊδελβέργη το 1922. Κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1920, εκπαιδεύτηκε να γίνει ψυχαναλυτής μέσω του ψυχαναλυτικού θεραπευτηρίου της Φρίντα Ράιχμαν στη Χαϊδελβέργη. Παντρεύτηκαν το 1926, αλλά χώρισαν λίγο μετά.Ξεκίνησε τη δική του κλινική πρακτική το 1927. Το 1930 εντάχθηκε στο Ινστιτούτο Κοινωνικής Έρευνας της Φρανκφούρτης και ολοκλήρωσε την ψυχαναλυτική του εκπαίδευση.

Μετά τη ναζιστική ανάληψη της εξουσίας στη Γερμανία, ο Fromm μετακόμισε πρώτα στη Γενεύη και στη συνέχεια, το 1934, στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια στη Νέα Υόρκη. Μαζί με την Karen Horney και τον Harry Stack Sullivan, ο Fromm ανήκει σε μια νεο-φροϋδική σχολή ψυχαναλυτικής σκέψης. Η Horney και ο Fromm είχαν σημαντική επιρροή στη σκέψη του άλλου, με την Horney να φωτίζει ορισμένες πτυχές της ψυχανάλυσης για τον Fromm και ο τελευταίος να διευκρινίζει ορισμένα θέματα κοινωνιολογίας για την Horney. Η σχέση τους τελείωσε στα τέλη της δεκαετίας του 1930. Αφού έφυγε από το Κολούμπια, ο Fromm βοήθησε στη δημιουργία του παραρτήματος Νέας Υόρκης της Σχολής Ψυχιατρικής της Ουάσιγκτον το 1943 και το 1946 συν-ίδρυσε το Ινστιτούτο Ψυχιατρικής, Ψυχανάλυσης και Ψυχολογίας του William Alanson White. Ήταν στη σχολή του Bennington College από το 1941 έως το 1949, και δίδαξε μαθήματα στο New School for Social Research στη Νέα Υόρκη από το 1941 έως το 1959.

Μετα ο Fromm μετακόμισε στην Πόλη του Μεξικού το 1949, έγινε καθηγητής στο Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού (UNAM) και ίδρυσε ένα ψυχαναλυτικό τμήμα στην ιατρική σχολή εκεί. Εν τω μεταξύ, δίδαξε ως καθηγητής ψυχολογίας στο Michigan State University από το 1957 έως το 1961 και ως αναπληρωτής καθηγητής ψυχολογίας στο μεταπτυχιακό τμήμα Τεχνών και Επιστημών του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης μετά το 1962. Δίδαξε στο UNAM μέχρι την αποχώρησή του, το 1965, και στην Μεξικανική Εταιρεία Ψυχανάλυσης (SMP) έως το 1974. Το 1974 μετακόμισε από την Πόλη του Μεξικού στο Muralto της Ελβετίας και πέθανε στο σπίτι του το 1980. Στο μεταξύ, ο Fromm διατήρησε τη δική του κλινική πρακτική και δημοσίευσε μια σειρά βιβλίων.

Ο Fromm παρουσιάζει την αγάπη ως δεξιότητα που μπορεί να διδαχθεί και να αναπτυχθεί, απορρίπτοντας την ιδέα της αγάπης ως κάτι μαγικό και μυστηριώδες που δεν μπορεί να αναλυθεί και να εξηγηθεί. Είναι σκεπτικός στις δημοφιλείς ιδέες όπως το ερωτεύεσθαι[2].

Επειδή οι σύγχρονοι άνθρωποι αποξενώνονται ο ένας από τον άλλο και από τη φύση, αναζητούν καταφύγιο στη ρομαντική αγάπη και το γάμο. Ωστόσο, ο Fromm παρατηρεί ότι η πραγματική αγάπη δεν είναι ένα συναίσθημα που μπορεί εύκολα να ικανοποιηθεί  από τον πάσα ένα. Μόνο μέσω της ανάπτυξης της συνολικής προσωπικότητας του ατόμου η ικανότητα του να αγαπάει τον γείτονά του με «αληθινή ταπεινοφροσύνη, θάρρος, πίστη και πειθαρχία», αποκτά την ικανότητα να βιώνει πραγματική αγάπη. Αυτό πρέπει να θεωρείται σπάνιο επίτευγμα. Ο Fromm υπερασπίστηκε αυτές τις απόψεις επίσης σε συνέντευξη με τον Mike Wallace όταν είπε ότι η αγάπη σήμερα είναι ένα σχετικά σπάνιο φαινόμενο, ότι έχουμε μεγάλη συναισθηματικότητα και ψευδαίσθηση για την αγάπη ως κάτι που κάποιος πέφτει μέσα. Αλλά το ερώτημα είναι ότι δεν μπορεί κανείς να ερωτευτεί, πρέπει να είναι ερωτευμένος. Και αυτό σημαίνει ότι η αγάπη γίνεται ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή.

Το Art of Loving υποστηρίζει ότι ο ενεργός χαρακτήρας της αληθινής αγάπης περιλαμβάνει τέσσερα βασικά στοιχεία: φροντίδα, ευθύνη, σεβασμό και γνώση. Κάθε ένα από αυτά είναι δύσκολο να προσδιοριστεί και μπορεί να διαφέρει σημαντικά ανάλογα με τα άτομα που εμπλέκονται και τις περιστάσεις τους. Με αυτούς τους όρους, η αγάπη είναι σκληρή δουλειά, αλλά είναι επίσης το πιο ωραίο είδος εργασίας.

Μία από τις έννοιες του βιβλίου είναι η αυτο-αγάπη. Σύμφωνα με τον Fromm, το να αγαπάς τον εαυτό του είναι αρκετά διαφορετικό από την αλαζονεία, την υπερηφάνεια ή τον εγωκεντρισμό. Το να αγαπάς τον εαυτό σου σημαίνει να νοιάζεσαι τον εαυτό σου, να αναλαμβάνεις την ευθύνη για τον εαυτό σου, να σέβεσαι τον εαυτό σου και να γνωρίζεις τον εαυτό σου (π.χ. να είσαι ρεαλιστής και ειλικρινής για τα δυνατά και αδύνατα σημεία σου). Για να μπορέσουμε να αγαπήσουμε πραγματικά ένα άλλο άτομο, πρέπει πρώτα να αγαπήσουμε τον εαυτό σου με αυτόν τον τρόπο.

Ο Fromm καλεί τη γενική ιδέα της αγάπης στη σύγχρονη δυτική κοινωνία  “égoïsme à deux”  (εγωισμό του ζεύγους)- μια σχέση στην οποία κάθε άτομο επικεντρώνεται πλήρως στο άλλο, εις βάρος άλλων ανθρώπων γύρω τους. Η τρέχουσα πεποίθηση είναι ότι ένα ζευγάρι πρέπει να είναι μια ταιριαστή ομάδα, σεξουαλικά και λειτουργικά, που εργάζεται για έναν κοινό σκοπό. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την περιγραφή του Fromm σχετικά με την αληθινή αγάπη και οικειότητα, η οποία περιλαμβάνει τη σκόπιμη δέσμευση που στρέφεται προς ένα μοναδικό άτομο. Δεν μπορεί κανείς να αγαπήσει πραγματικά ένα άλλο άτομο εάν δεν αγαπάει όλη την ανθρωπότητα, συμπεριλαμβανομένου του εαυτού του.

Το βιβλίο περιλαμβάνει την ανάπτυξη των θεωριών της αδελφικής αγάπης, της μητρικής και της πατρικής αγάπης, της ερωτικής αγάπης, της αυτο-αγάπης και της αγάπης του Θεού  και μια εξέταση της αποσύνθεσης της αγάπης στη σύγχρονη δυτική κουλτούρα.

Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε πλήρως τις ιδέες που απεικονίζονται στο βιβλίο του Fromm, πρέπει να κατανοήσουμε την έννοια της παράδοξης σκέψης ή την ικανότητα να συνδυάζουμε τις αντίθετες αρχές σε μια ίδια περίπτωση. Ο ίδιος ο Fromm εξηγεί την παράδοξη σκέψη στα κεφάλαια που είναι αφιερωμένα στην αγάπη του Θεού και στην ερωτική αγάπη.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ

---

[1] Η Anshen γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου 1900 στο Lynn της Μασαχουσέτης από Εβραίους Ρώσους μετανάστες. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης υπό τον Alfred North Whitehead. Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής της, ανέπτυξε την επιθυμία να ενώσει μελετητές από όλο τον κόσμο από διάφορους τομείς. Το 1941, συνέταξε τη σειρά Science of Culture, ελπίζοντας να αναπτύξει μια «ενιαία αρχή σύμφωνα με την οποία θα μπορούσε να υπαχθεί και να αξιολογηθεί η φύση του ανθρώπου και η φύση της ζωής, η σχέση της γνώσης με τη ζωή». Αυτή η σειρά συνεχίστηκε για δύο δεκαετίες και περιελάμβανε τους Albert Einstein, Niels Bohr, Thomas Mann και Whitehead στο διοικητικό συμβούλιο. Ήταν μέλος της Βασιλικής Εταιρείας Τεχνών του Λονδίνου, μέλος της Αμερικανικής Φιλοσοφικής Ένωσης, της Ιστορίας της Επιστημονικής Εταιρείας, της Διεθνούς Φιλοσοφικής Εταιρείας και της Μεταφυσικής Εταιρείας της Αμερικής. Το 1958, ίδρυσε τα σεμινάρια του Πανεπιστημίου Anshen-Columbia σχετικά με τη φύση του ανθρώπου. Ο Anshen πέθανε σε ηλικία 103 ετών.

[2] Το να ερωτευτείς είναι η ανάπτυξη ισχυρών συναισθημάτων προσκόλλησης και αγάπης, συνήθως απέναντι σε άλλο άτομο.